E TE SILAFIA?
Aiseā na gauia ai vae o pagota na faatautauina i luga o laau?
E tusa ai ma le faasalaina o Iesu ma isi pagota e toʻalua na faatautauina i luga o laau, ua faapea mai le Tusi Paia: “Ua talosaga atu ai tagata Iutaia iā Pilato, ina ia gauia o latou vae ma aveese o latou tino.”—Ioane 19:31.
Na taʻua i le tulafono a tagata Iutaia e faapea, e lē tatau ona tuua le tino o se tasi ua faasalaina i le oti “i luga o le laau i le pō atoa.” (Teuteronome 21:22, 23) Atonu na usitaʻia pea e tagata Iutaia lenā lava tulafono i tagata na faatautauina, a o pulea i latou e Roma. O le gauia la o vae o se tasi, e vave ai ona oti o ia ma mafai ai ona tanuina a o leʻi amata le Sapati pe a goto le lā.
I taimi o na faasalaga oti, e tutuʻi ai i fao lima ma vae o se tasi i se laau saʻo. Pe a faatū saʻo i luga le laau, ona tauave uma lea e ona lima ma ona vae o loo tutuʻi le mamafa o lona tino, ma matuā mafatia ai i le tigā. Ina ia tau maua sana manava, e taumafai lenā tagata e tū tetee i le fao o loo tutuʻi ai ona vae. Peitaʻi, pe afai e gauia ona vae, ona lē mafai lea ona ia faia faapea, ma o le a vave ai ona maliu ona ua leai se ʻea e na te mānavaina.
Na faapefea ona faaaogā maatā i taua i aso anamua?
O le maatā o le auupega lenā sa faaaogā e Tavita e fasiotia ai le tagata tino ese o Koliata. Atonu na aʻoaʻoina e Tavita le auala e faaaogā ai le maatā, a o avea o ia o se tama leoleo mamoe.—1 Samuelu 17:40-50.
O se ata o ni tagata Asuria ma a latou maatā a o latou osofaʻia se aai o Iutaia
I ata mai i Aikupito ma Asuria i taimi o le Tusi Paia, o loo faaalia mai ai ni ata o maatā. O lenei auupega e faaofuofu lona ogatotonu, ma e faia mai i paʻu o manu po o se ʻie, ma e iai ona pito lauiti e lua. E tuu e se tasi se maa lapotopoto pe lua i le tolu inisi (5 i le 7.5 senitimita) le lapoʻa i le tuumaa, ma o le mamafa o maa e pe tusa ma le iva aunese (250 kalama). E na te viliina saosaoa le maatā ona faamamulu lea o le isi pito ma lele saʻo atu ai le maa i le mea e agaʻi i ai.
Na maua mai i toega o mea i Sasaʻe Tutotonu le tele o maatā na faaaogā i taua i aso anamua. E sasau e se tagata tau lana maatā i le saoasaoa e 100 i le 150 maila i le itula (160 i le 240 kilomita i le itula). E manatu nisi faitofā e masau atu le fana aū i lo o le maatā, peitaʻi e masau foʻi le maatā ma e mafai ona fasiotia ai se tasi.—Faamasino 20:16.