TALAAGA O LE SOIFUAGA
O se Olaga Fiafia i Laʻu Auaunaga iā Ieova
O LAʻU galuega muamua lava i le Peteli i Kanata, o le saluina o le fola o le fale lomitusi. O le taimi lenā ua 18 oʻu tausaga i le 1958. Na fiafia loʻu olaga, ma e leʻi umi ae ou galue i le masini e tipi ai pito o mekasini pe a uma ona lolomiina. Na matuā ou fiafia lava e galue i le Peteli.
I le tausaga na sosoo ai, na faasilasila ai i le aiga Peteli, e manaʻomia se ʻautauofo e galulue i le lālā i Aferika i Saute, lea o le a faapipii ai ni masini lomitusi fou. O lea na ou tauofo ai, ma na ou matuā fiafia lava ina ua filifilia aʻu. Na filifilia foʻi Dennis Leech, Bill McLellan, ma Ken Nordin o le aiga Peteli i Kanata. Na faailoa mai e umi se taimi o le a matou nonofo ai i Aferika i Saute.
Na ou vili i loʻu tinā ma fai i ai: “Tinā, e iai laʻu tala fiafia lea e fia taʻu atu. Ua tofia aʻu ou te galue i Aferika i Saute!” O loʻu tinā o se tagata filemu, ae e malosi lona faatuatua ma māfana le la faiā ma Ieova. E leʻi tele ni ana tala na fai mai, ae na ou iloa na ia lagolagoina laʻu faaiʻuga. E la te leʻi teena ma loʻu tamā laʻu faaiʻuga na fai, e ui ina la faanoanoa ona o le a ou mamao ese mai i lo matou aiga.
MALAGA ATU I AFERIKA I SAUTE
A o matou faimalaga faatasi ma Dennis Leech, Ken Nordin, ma Bill McLellan i se nofoaafi mai i Cape Town agaʻi i Johannesburg i le 1959
Ua matou toe faatasi ina ua mavae le 60 tausaga i le lālā i Aferika i Saute i le 2019
Na matou ō i le Peteli i Brooklyn, ma e tolu masina na toleni ai i matou i le faaaogāina o masini e saunia ai tusi mo le lolomiina. Mulimuli ane, na matou malaga atu ai i se vaa i le laumua o Aferika i Saute i Cape Town. E faatoʻā 20 oʻu tausaga i le taimi lenā. Na matou faimalaga i se nofoaafi i le pō mai i Cape Town e agaʻi atu i Johannesburg, ma na matuā umi lenā faigāmalaga. I le tafa o ata, na fai ai la matou mālōlōga muamua i se tamaʻi taulaga i se vaipanoa e taʻua o Karoo lea e toafa isi o ona vaega. E pefu, asu ma vevela lenā vaipanoa. Na matou autilo uma i fafo mai i le faamalama, ma taumānatu po o le ā lea nofoaga ma po o saʻo la matou filifiliga na fai. I ni tausaga mulimuli ane ai, na matou toe asiasi ai i lenā vaipanoa ma na matou talisapaia le aulelei ma le filemu o le olaga i tamaʻi taulaga i inā.
Na ou galue mo ni nai tausaga i le faaaogāina o le masini e taʻua o le Linotype e saunia ai le lolomiina o le Olomatamata ma le Ala Mai! E mataʻina lenei masini, ae e tele galuega e fai i ai. Na lolomiina e le ofisa o le lālā i Aferika i Saute mekasini i le tele o gagana, e lē gata e mo tagata o Aferika i Saute ae faapea foʻi le tele o atunuu i Aferika i le itu i mātū. Na faafiafiaina i matou ona o le tele o aogā o masini lomitusi fou, lea na māfua ai ona matou ō i Aferika.
Mulimuli ane, na ou galue ai i le Ofisa Lomitusi lea e vaavaaia le tele o mea e pei o le lolomiina o lomiga, auina atu o lomiga i isi atunuu ma le galuega faaliliu. E ui i le pisi o loʻu olaga i inā, ae na ou maua le faamalieina.
FAAIPOIPO MA SE TOFIGA FOU
O maʻua ma Laura a o ma auauna o ni paeonia faapito i le 1968
I le 1968, na ou faaipoipo ai iā Laura Bowen o se tuafafine paeonia e nofo latalata ane i le Peteli. Sa galue foʻi i le tāina o faaliliuga i le matagaluega faaliliu. I na aso, e leʻi mafai ona nonofo ni ulugalii faatoʻā faaipoipo i le Peteli. O lea, na tofia ai i maʻua e auauna o ni paeonia faapito. Ae na iai le mea na ou popole ai. E pe ā ma le 10 tausaga o saunia e le Peteli meaʻai ma le fale ou te nofo ai. Ae o le a faapefea nei ona ma ola i si nei tamaʻi alauni lea e maua e paeonia faapito? E 25 tupe Aferika (tusa lenā o le $35 Amerika i lenā taimi) e maua e le tagata e toʻatasi i masina taʻitasi, pe afai e ma te ausia itula, toe asiga ma lomiga e ofo i le masina. O na tupe na totogi ai le ma fale, faatau ai ma meaʻai, faaaogā i pasese, vaai ai le fomaʻi ma isi mea na ma manaʻomia.
Na tofia i maʻua e paeonia i se vaega laʻititi e latalata i le aai o Durban i le vasa Initia. E toʻatele tagata Initia e nonofo ai i inā. O le toʻatele o i latou e tupuga mai i tagata na aumai e faafaigaluega i le gaosiaina o le suka, i le pe ā o le 1875. I le taimi nei, ua latou faia isi galuega ae o loo latou tausia lava a latou aganuu ma le auala e fai ai a latou meaʻai e aofia ai a latou kale manogi manaia. E latou te tautatala i le gagana Peretania, ma na faigofie ai ona ma talaʻi i ai.
I lenā taimi, e 150 itula e manaʻomia ona ausia e paeonia faapito i le masina. O lea, na ma fuafua ai ma Laura e faaalu le ono itula e ma te talaʻi ai i le aso muamua. Na matuā vevela lenā aso ma na ma afu uma. E leai ni ma toe asiga po o ni suʻesuʻega faale-Tusi Paia, ae na o le talaʻi lava mai i lea fale i lea fale mo le ono itula. Ina ua mavae sina taimi talu ona amata le ma talaʻiga, na ou tilotilo ai i laʻu uati ma ou iloa ai e faatoʻā 40 minute talu ona ma talaʻi. Na ou taumānatu ailoga e mafai ona ma faia le paeonia faapito?
E leʻi umi ae ma masani i a ma faasologa. O aso taʻitasi e ma te ō ai ma ave a ma sanuisi ma se supo po o se kofe. Pe a ma fia mālōlō, ona paka lea o le ma tamaʻi taavale i lalo o se laau paolo e latalata ane. O nisi taimi e siʻo ai i maʻua e tamaiti Initia aulelei ma sioa mai iā i maʻua, ona e ese o ma foliga. I ni nai aso na ma iloa ai, pe a uma le lua po o le tolu itula muamua, e lē umi lava ae uma le aso.
Maʻeu lo ma olioli ona ua mafai ona ma talaʻi atu upu moni o le Tusi Paia i tagata agalelei i lenā oganuu! Ua ma iloa nei e faaaloalo, tauagafau ma e matataʻu i le Atua tagata Initia. E toʻatele tagata Hinitū na taliaina le feʻau o le Tusi Paia na ma talaʻia. Na latou matuā fiafia lava e aʻoaʻoina e faatatau iā Ieova, Iesu, le Tusi Paia, le lalolagi fou filemu i le lumanaʻi ma le faamoemoe mo ē ua maliliu. Ina ua mavae le tausaga, e 20 suʻesuʻega faale-Tusi Paia na ma faia. O aso uma e ma te ʻaai fiafia ai i se meaʻai manaia e saunia e se aiga e matou te suʻesuʻe faatasi. Oka so ma fiafia.
Ae e leʻi umi ae ma maua se isi tofiga, ou te galue o se ovasia matagaluega i le vaipanoa i le talafatai matagofie o le vasa Initia. I vaiaso taʻitasi, e ma te nonofo ai i se fale o se aiga, a o ma asiasi e faalaeiau ma galulue faatasi ma tagata talaʻi o lenā faapotopotoga. Na pei i maʻua o tagata o na aiga, na matou fiafia faatasi e taaalo ma a latou fanau ma latou fagafao. Ina ua mavae tausaga e lua, na vili mai ai le ofisa o le lālā. Na latou faapea mai, “E matou te mananaʻo e te lua toe foʻi mai i le Peteli.” Ae na ou tali atu i ai, “Ua matuā ma fiafia lava i inei.” Peitaʻi, na ma lotomalilie e faaaogā i maʻua i so o se mea e tofia i ai.
TOE FOʻI I LE PETELI
Na tofia aʻu e galue i le Matagaluega o le Auaunaga, ma o se faaeaga le galulue faatasi ma uso taʻumatuaina e iai le poto masani. I na aso, e maua e faapotopotoga se tusi mai i le matagaluega o le auaunaga, pe a maua se lipoti mai i le ovasia matagaluega pe a uma lana asiasiga i se faapotopotoga. O le fuafuaga o na tusi, e faalaeiau ai faapotopotoga ma avatu ni taʻiala i mea atonu o loo manaʻomia ona faaleleia. O na tusi e matuā tele ai galuega e fai e failautusi. E latou te faaliliuina i le faa-Peretania lipoti a ovasia matagaluega na tusia i le gagana Xhosa, Zulu ma isi gagana. Ona faaliliu lea e failautusi o tusi mai i le lālā e tusia i le faa-Peretania i isi gagana e tautatala ai tagata Aferika. Ou te matuā talisapaia galuega faaliliu a na uso galulue mamafa, ma na ou aʻoaʻoina mai foʻi iā i latou faigatā o loo feagai ma o tatou uso ma tuafāfine uli.
I lenā taimi sa pulea ai Aferika i Saute e se malo faailogalanu. Na faaeseese e le malo nofoaga e nonofo ai tagata uli ma tagata papaʻe. O lea, e lē mafai ona faifaimea faatasi nei tagata. E tautatala o tatou uso Aferika uli i la latou lava gagana, talaʻi ai ma auai i a latou lava faapotopotoga.
E leʻi toʻatele ni uso Aferika uli na ou masani i ai, ona o oganuu na tofia la matou faapotopotoga e talaʻi ai e tautatala i le gagana faa-Peretania. A o lea ua ou maua le avanoa e faamasani ai i o tatou uso uli, ma a latou tu ma aga. Na ou iloa ai foʻi luʻi o loo latou fesagaʻia, e faatatau i aganuu ma talitonuga faalotu i vaipanoa o loo latou nonofo ai. Maʻeu lo latou lototetele e vavaeese mai i aganuu e lē faale-Tusi Paia, ma latou onosaia teteega ogaoga mai i o latou aiga ma nuu o loo nonofo ai ona e latou te lē auai i faiga faaagaga! I nuu maotua, e matuā matitiva lava tagata. O le toʻatele e leʻi lelei ni aʻoaʻoga a o isi e leʻi ō i ni aʻoga, ae na latou fiafia e aʻoaʻo e faatatau i le Tusi Paia.
Na ou maua se faaeaga e galue ai i ni mataupu tau faamasinoga na aafia ai lo tatou saʻolotoga e tapuaʻi ai, ma lo tatou solitū. Na matuā faamalosia loʻu faatuatua i le faamaoni ma le lototetele o Molimau talavou na tutuli ma aʻoga, ona na mumusu e auai i tatalo ma pese lotu.
Na feagai foʻi o tatou uso ma luʻi i se nuu maotua o Aferika i Saute e taʻua o Swaziland. Ina ua maliu le tupu o Sobhuza II, na faatonuina tagata uma o le nuu e tausia ni tu e fesootaʻi atu i le maliu o le tupu. Na tatau ona sele mamā ulu o tamāloloa ae oti pupuu ulu o fafine. E toʻatele o tatou uso ma tuafāfine na sauāina, ona na mumusu e auai i nei faiga e fesootaʻi atu i tapuaʻiga i tuaa ua maliliu. Maʻeu le faafiafiaina o i matou i lo latou faamaoni iā Ieova! E tele mea ua matou aʻoaʻoina mai i le onosaʻi ma le faamaoni o o tatou uso i Aferika, ma na faamalosia ai lo matou faatuatua.
TOE GALUE I LE FALE LOMITUSI
I le 1981, na tofia ai aʻu e fesoasoani i le faamaopoopoina o se auala e faaaogā ai se polokalame faakomepiuta e saunia ai tusi mo le lolomiina. O lea, na ou toe foʻi ai e faigaluega i le fale lomitusi. Na matou matuā fiafia lava i lenā taimi. Ua suia le auala e saunia ma lolomi ai tusi i le lalolagi. Na foaʻi fua mai e se tagata faipisinisi se masini fou e faaaogā ai se polokalame faakomepiuta e saunia ai tusi mo le lolomiina. O lea, na matou faataʻitaʻia ai lenā masini. O le iʻuga, na matou suia masini Linotype e iva i le ituaiga masini lea na matou faataʻitaʻia. Na matou faapipiiina foʻi se masini fou e lolomi ai tusi. Ua faasolo ina vave le auala e lolomi ai tusi!
O le faaaogāina o masini e faaaogā ai se polokalame faakomepiuta e saunia ai tusi mo le lolomiina, na māfua ai ona fai e uso se polokalame faakomepiuta e taʻua o le MEPS, e faatulaga ai upu ma palakalafa i itulau o tusi. Ua matuā faaleleia le tekinolosi i le saunia ma le lolomiina o tusi talu mai le taimi na matou tuua ai Kanata mo Aferika i Saute. (Isa. 60:17) I lenā taimi, na matou faaipoipo uma ai i ni tuafāfine paeonia taʻumatuaina. O loo ma galulue pea ma Bill i le Peteli. Ae ua fai fanau a Ken ma Dennis, ma o loo nonofo latalata i le Peteli.
Ua faateleina galuega e fai i le Ofisa o le Lālā. Ua tele gagana ua faaliliu ma lomia ai lomiga faale-Tusi Paia, ma auina atu i isi lālā. Ua manaʻomia ai la se isi fale Peteli fou. Na fausia e uso se Peteli fou i se nofoaga matagofie i le itu i sisifo o Johannesburg, ma na tuuina atu i le 1987. O se faaeaga iā te aʻu le fai o saʻu vaega i le faatupulaʻia o le upu moni i Aferika i Saute, ma auauna o se sui o le Komiti o le Lālā i Aferika i Saute mo le tele o tausaga.
O SE ISI TOFIGA FOU
I le 2001, na matuā faateʻia i maʻua ina ua valaaulia aʻu e auauna o se sui o le Komiti fou o le Lālā i le Iunaite Setete. E ui ina ma faanoanoa ona o le a tuua le galuega ma uō i Aferika i Saute, ae na ma fiafia foʻi ona o le a amata se olaga fou i le aiga Peteli i Amerika.
Peitaʻi, na ma faanoanoa ona o le a matou vavamamao ma le tinā o Laura ua matua. E lē tele ni mea e mafai ona ma faia e tausia ai o ia mai i Niu Ioka, ae na ofo mai uso lāiti e toʻatolu a Laura e latou te tausia le loomatua i le itu faaletino, taufaalogona ma le itu tau seleni. Na latou faapea mai: “E lē mafai ona matou auauna faataimi atoa, ae a matou tausia mama, o le a mafai ai ona faaauau le lua auaunaga.” Na matuā ma lotofaafetai i la latou fesoasoani.
Na fesoasoani foʻi loʻu uso ma lona toʻalua e nonofo i Toronto i Kanata e tausia loʻu tinā ina ua maliu lo matou tamā. Ua silia ma le 20 tausaga o latou nonofo faatasi. Na ma talisapaia lo la alolofa ma lo la tausia lelei o si o matou tinā, seʻia oo i lona maliu i le taimi na faatoʻā ma taunuu ai lava i Niu Ioka. Maʻeu se faamanuiaga o le iai o ni tauaiga e lotofesoasoani, e latou te lotomalilie e fetuunaʻi o latou olaga ina ia faia ai tiute tauave faigatā i nisi o taimi!
Na ou galue mo ni nai tausaga i le Iunaite Setete i le lolomiina o lomiga lea ua sili ona faigofie ona ua faaaogā ai masini faaonapōnei. Na ou galue talu ai nei i le Matagaluega e gafa ma Faatauga. O se faaeaga le galue i lenei lālā telē i le silia ma le 20 tausaga. E pe ā ma le 5,000 le aiga Peteli faatasi ai ma le pe ā o le 2,000 uso ma tuafāfine tausāvali.
I le 60 tausaga ua mavae, ou te leʻi mafaufauina o le mea lea o le a tupu i loʻu olaga. Ou te matuā talisapaia le lagolagosua a Laura iā te aʻu i nei tausaga e tele. Maʻeu se olaga faamalieina ua ou maua! E tāua iā i maʻua tofiga eseese na ma galulue ai, ma tagata tausaafia na matou galulue faatasi e aofia ai le toʻatele o i latou na galulue i lālā na ma asiasi ai i le tele o vaega o le lalolagi. Ua sili atu ma le 80 oʻu tausaga, ma ua faaitiitia foʻi galuega ou te faia ona ua toʻatele uso talavou agavaa e mafai ona faia na galuega.
Na tusi le faisalamo: “E fiafia le nuu e fai Ieova ma o latou Atua.” (Sala. 33:12) E ese le moni o na upu! Ou te matuā lotofaafetai, ona ua mafai ona ou olioli i le auaunaga iā Ieova faatasi ma ona tagata fiafia.