Mataupu 29

Po ua Talafeagai Ona Ou Faia se Tuugatala?

I LE tele o atunuu ua vaai i tuugatala o se auala e faafiafiaina ai i le faailoaga o le alofa, o gaoioiga fiafia. O lea la e tele ituaiga o tuugatala. O nisi, o tuugatala o se mea e aloaʻia lona faiga—o fugalaau, o se taumafataga manaia i le afiafi, ma se sogi faatofa, o vaega uma lava na o tuugatala. Mo isi, o tuugatala ua na o se faaaluina ai o se taimi faatasi ma se tasi e te fiafia i ai o le isi ituaiga. E oo lava foʻi i ni tagata se toʻalua ua vaaia soo o feoaʻi ae o loo faapea mai ‘ua na o ni uō.’ O lea la, pe te faaupuina o le tuugatala, o loo feoaʻi, na ona alu o le tasi e vaai le isi, e tasi lava le taunuuga: o se tama ma se teine o loo faaaluina se taimi tele e tafafao faatasi, e masani lava ona na o i laʻua.

O tuugatala sa lē o se tū masani i taimi o le Tusi Paia. E ui i lea, afai e faia ma le poto, atamai, ma faamamaluina, o tuugatala o se faiga e taliaina mo ni tagata se toʻalua ina ia iloa lelei ai e le tasi le isi. Ioe, e mafai foʻi ona olioli ai. Ae po o le uiga ea o lenei mea e tatau ona e faia se tuugatala?

Le Uunaʻiga ia Faia se Tuugatala

Atonu ua e lagonaina le uunaʻiga e faia se tuugatala. O le toʻatele o lau tupulaga atonu o loo faia tuugatala, ma e masani lava e te lē manaʻo e ese mai ai. O le uunaʻiga e faia se tuutala atonu e aumaia mai i au uō ma tauaiga ona o ni o latou faanaunauga lelei. Ina ua talosaga atu ia Ana Maria ina ua sefululima ona tausaga mo se tuugatala, sa fautua atu le uso o lona tinā e faapea: “Pe te manaʻo e faaipoipo i le tama pe leai, e leai ma se fesootaʻiga atu i ai. O tuugatala ua na o se vaega o lou tuputupu aʻe masani faaletagata. . . . Aemaise lava, afai e te teena tama i taimi uma lava e fesiligia ai oe mo se tuugatala, o le a e lē toe taulia la ma o le a leai se isi e toe fia avea oe.” Ua taʻua e Ana Maria faapea: “Sa mauaa i loʻu loto upu a le uso o loʻu tinā. Po o le a ou faavaleaina ea aʻu i lenei avanoa lelei? E iai le taavale a le tama, e tele ana tupe; ma ou te iloa o le a ia aumaia mo aʻu se taimi sili ona ou fiafia ai. Pe tatau ea ona ma tuutala pe leai?”

O nisi o talavou ua omia i latou i o latou lava faanaunauga mo le fia mauaina o le māfana ma le alofa. Sa faamatalaina e Ana e 18 ona tausaga e faapea: “Na ou manaʻomia le alofagia ma le talisapaia. Talu ai sa ou lē mafuta atu i oʻu mātua, o lea sa ou liliu atu ai i laʻu uō tama mo le mauaina o le māfana ma ia iai se tasi e sasaa atu i ai oʻu faalogona ma malamalama moni i ai.”

Peitaʻi ane, e lē tatau i se talavou ona amata ona tuutala ona ua ia lagona le uunaʻiga ia faia ai faapea! O le faia o se tuugatala o se mataupu e matuā faatāuaina—o se vaega i le faagasologa o le filifilia o se paaga faaipoipo. Faaipoipo? E faailoa atu, atonu e tau lē latalata ane lava lea manatu i le toʻatele o talavou o faia tuugatala. Ae o le mea moni, o le ā se faamolemolega tatau o iai mo ni tagata e toʻalua e eseese ituaiga e amata ai ona faaaluina faatasi le tele o o la taimi, e ese ai mai le mataʻitūina o avanoa e ono faaipoipo atu ai le tasi i le isi? I lona taunuuga, o le tuutala e ese mai le faamasani pe ono fetaui ona faaipoipo ua na o se “taaloga.” Aiseā?

O le Itu e Leaga ai le Faia o se Tuugatala

O se tasi lenei o mea, o talavou ua iai i le vaitaimi faaeteetegatā o le olaga o loo taʻua e le Tusi Paia o le “tauosoosoga o le talavou.” (1 Korinito 7:36, NW) A o faagasolo lena vaitaimi, atonu e te lagonaina ai uunaʻiga malolosi o faalogona faaleituaiga. E leai ma se mea e leaga ai; o se vaega o le tuputupu aʻe.

Ae o loo iai iinā se faafitauli telē mo tuugatala a talavou: O talavou, ua faatoʻā amata lava ona aʻoaʻoina pe faapefea ona puleaina nei faalogona faaleituaiga. E moni, atonu ua e iloa lelei tulafono a le Atua e faatatau i faiga faaleituaiga ma atonu o loo e naunau moni e faatumauina le mamā. (Tagaʻi i le Mataupu 23.) E tusa lava foʻi po o lena, ae o fesuiaʻiga moni o gasologa o le tino e telē sana vaega e fai: O le tele e te lua faatasi ai ma le tagata o le isi ituaiga, o le malolosi foʻi na o le tutupu aʻe o faalogona faaleituaiga—e tusa lava pe te manaʻo i ai pe leai. (Tagaʻi i le itulau e 232-233.) O le auala ua faia ai i tatou uma lava! Atonu o tuugatala e faigatā tele mo oe ona taulimaina, seʻi vaganā ua e matua ma ua sili atu ona e puleaina ou faalogona. O le mea e faanoanoa ai, o le toʻatele o talavou ua latou aʻoaʻoina mai i se leaga na tupu lenei mea.

Sa faapea mai se tama talavou: “Ina ua amata ona ma tuutala, . . . e oo lava i le uulima po o le feasogi sa ma lē faia. Sa na ona ou manaʻo lava e fiafia i le manaia o lona faatasi mai faapea ma lana talatalanoa. Peitaʻi, sa tumu o ia i lagona alofa ma e pipii mai tele lana nofo ia te aʻu. Sa oo ina ma uulima ma feasogi. Sa faatupuina ai ia te aʻu se uunaʻiga malosi o faalogona faaleituaiga. Sa aafia ai le auala na ou mafaufau ai, ua oo lava ina ou manaʻo ou te faatasi pea ma ia, e lē na ona talanoa, ae opo ia te ia, paʻi atu ma feasogi. Sa leʻi faamalieina ai oʻu manaʻoga! Sa ou matuā faavalevalea lava i oʻu tuʻinanauga faaleituaiga. I nisi taimi ou te lagona ai loʻu faatauvaa ma loʻu masiasi.”

E lētioa la ona oo atu tuugatala i ona ooooga o le faia o feusuaʻiga faaleituaiga e lē tatau. O se suʻesuʻega sa faia i le faitau selau o talavou na iloa ai e faapea o le 87 pasene o teine ma le 95 pasene o tama e lagona faapea o faiga faaleituaiga a lē o le “feololo lona tāua, po o le tāua tele foʻi” i tuugatala. Ae peitaʻi, o le 65 pasene o teine ma le 43 pasene o tama ua latou taʻutino mai e faapea sa iai taimi i tuugatala sa iai ni sootaga o faiga faaleituaiga e ui lava ina sa leʻi lagonaina le fia faia faapea!

Sa toe manatua e Loreta e 20 ona tausaga e faapea: “O le vaai soo o le tasi i le isi, o le tele foʻi lena o le ma aafia ai. O le feasogi e leʻi umi ae uma lona lelei ma ua amata loa ona paʻi atu i totogasā. Sa oo ina ou lē toʻa ona ua ou lagonaina loʻu leaga. Sa faatalitalia foʻi aʻu e laʻu uō e ‘faia mea uma’ . . . sa ou lē mautonu ma fenuminumiaʻi. Ae pau lava le mea sa i loʻu mafaufau, ‘ou te lē manaʻo e maʻimau atu o ia.’ Sa ou matuā lē mautonu lava!”

E moni e lē o faigauō uma e oo atu i le faia o feusuaʻiga faaleituaiga; o nisi latou te taofia a latou fefaaaliaʻiga o le alofa a o toeitiiti lava tupu mai. Ae o le ā e iʻu i ai pe afai ua faagaepuina faalogona o se tasi ma e lē o iai se auala faamamaluina e faataunuuina ai? E mautinoa le matuā lē fiafia. Ma o na lagona lē fiafia e lē na o faalogona faaleituaiga o loo aafia ai.

Faalogona Nutimomoia

Seʻi manatunatu i se faafitauli a se tasi tama talavou: ‘Sa ou fiafia lava ia Katerina i le taimi muamua. Ma ou te taʻu saʻo atu sa ou tauanauina o ia e faia nisi o mea sa ia manatu i ai e lē saʻo. O lenei la ua ou lagona loʻu leaga ona ua mou loʻu fiafia i ai. E mafai faapefea ona ou tiaʻia Katerina e aunoa ma le tigā ai o ona faalogona?’ Pagā se faigatā o lea tulaga! O le ā sou faalogona pe ana faapea o oe o Katerina?

O le lotonutimomoia o se tulaga leaga ua taatele i talavou. E moni, o se uō talavou o loo savavali ma uulima e manaia tele i le vaai. Ae o ā avanoa mo ia lava tagata e toʻalua e faatasi ai pea i le isi tausaga i le lumanaʻi, ma e tele atu ai avanoa e lē faaipoipo atu ai le tasi i le isi? E matuā itiiti lava. O faigauō a talavou ona o le alofa fetosinaaʻi ua toetoe lava a oo uma atu i ni taunuuga leaga, e seāseā lava oo atu ina faaipoipo, e masani lava ona faamutaina i le lotonutimomoia.

O le mea moni, a o faagasolo lou olaga talavou e fesuisuiaʻi le tulaga o ou uiga totino. Ua oo ina e iloa lelei oe, o le ā tonu le ituaiga tagata o e iai, o le ā le mea e te manaʻo e fai i lou olaga. O se tasi o loo e fiafia i ai i le taimi nei atonu o le a e fiu ai taeao. Peitaʻi pe afai e faataga pea lagona o le alofa fetosinaaʻi e tutupu aʻe, o le a oo atu ina āfaina ai se tasi. E lē o se mea e ofo ai, o le tele o suʻesuʻega auiliili ua faafesootaʻi atu ai “se misa ma se uō teine” po o le “lē taulau o se faigauō” o nisi ia o māfuaaga ua pule ai i le ola le tele o talavou.

Po ua Ou Sauni?

Ua fetalai mai le Atua i talavou e faapea: “Le taulealea e [po o tamaitai e], ina olioli ia i lou tama itiiti, ia fiafia foʻi lou loto i aso o lou taulealea, ma ia e savali i ala ua e loto i ai, ma mea e vaai i ai ou mata.” O tagata talavou ua mafuli atu i le “savali i ala ua [latou] loto i ai.” Peitaʻi, e masani lava o na “ala,” e foliga mai e ono tele se fiafia e maua ai, e oo atu ai i le aumaia o puapuaga ma mala. O lea ua faalaeiau mai ai le Tusi Paia o sosoo ai: “Ina faatea ese atu ia le tiga i lou loto, ma tuu ese atu le leaga i lou tino; auā o le tama itiiti ma le taulealea e faatauvaa ia.” (Failauga 11:9, 10) O “tiga” o loo faatatau atu i le matuā lofia i faafitauli po o mafatiaga ogaoga. O “leaga” o loo faailoa ai mala o le tagata lava ia. O na mea uma e lua e mafai ona leaga faia ai le olaga.

Po o le uiga ea la o lenei mea o tuugatala lava ia o le puna o tigā ma leaga? E lē o le tulaga lena. Ae mafai ona faapena pe afai e te tuutala mo se māfuaaga sesē (‘taalo i ai’), po o le tuutala foʻi ae leʻi sauni i ai! O fesili o loo mulimuli mai atonu o le a faamaonia le aogā i le iloiloina o lou lava tulaga.

Po o le tuugatala ea e fesoasoani i loʻu tuputupu aʻe taufaalogona pe taofia ai? O tuugatala e mafai ona faatapulaa ai lau faiā i le na o le tama po o le teine lava lena. Pe lē sili atu ea ona aogā le faalautele o lau aumea atu i isi? (Faatusatusa i le 2 Korinito 6:12, 13.) Sa taʻua faapea e se teine talavou e igoa ia Susana: “Na ou aʻoaʻoina le atiina aʻe o se faiā vavalalata ma tuafāfine Kerisiano matutua i le faapotopotoga. Na latou manaʻomia ni aumea, ma na ou manaʻomia la latou taaʻiga lelei. O lea ou te asiasi i ai ma fai ai se ipu kofe. E matou te talanoa ma taliē. Na ou faia moni lava ni faigauō mo le olaga atoa ma i latou.”

E ala i le faia o le tele o ituaiga uō eseese—o ē matutua ma talavou, o ē nofofua ma faaipoipo, o tama ma teine—e te iloa ai le toʻafilemu pe a faatasi ma tagata, e aofia ai ma i latou o le isi ituaiga, lea e itiiti omiga e aumai ai na i lo se tuugatala. E lē gata i lea, o le auaufaatasi ma ulugalii faaipoipo, e te mauaina ai se vaaiga o mea moni e faatatau i le faaipoipoga. Mulimuli ane o le a lava saunia ai oe i le filifilia o se uō lelei ma faataunuuina ai lou tiute fai i le faaipoipoga. (Faataoto 31:10) Sa faia e le talavou o Sanele se faaiʻuga e faapea: “Ou te leʻi sauni e faaipoipo ma faia se aiga. O lea lava ou te taumafai e iloa lelei aʻu, ma o loo iai foʻi le tele o oʻu sini faaleagaga e tatau ona ou ausia. O lea la ou te lē o manaʻo ou te māfana tele atu i se tasi o le isi ituaiga.”

Po o oʻu manaʻo e faatupuina faalogona tigā? O le a nutimomoia ou faalogona faapea foʻi ma le isi tagata pe afai o le a tauluulu lagona o le alofa fetosinaaʻi faaleituaiga e aunoa ma le faamoemoe e faaipoipo. O le mea moni, po o se faiga talafeagai le taulaʻi atu o le alofa fetosinaaʻi faaleituaiga i se tagata ina ia iloa ai le tasi o le isi ituaiga?—Tagaʻi i le Mataio 7:12.

O le ā se tala a oʻu mātua? E masani lava ona iloa e mātua lamatiaga ia e te lē o iloa atu. Auā foʻi, sa laiti foʻi i laʻua. E la te iloa faafitauli moni e mafai ona tutupu pe a faaaluina e ni talavou se toʻalua e eseese ituaiga le tele o le taimi e la te faatasitasi ai! O lea la afai e lē o taliaina e ou mātua lou tuutala, aua e te tetee atu i ai. (Efeso 6:1-3) E foliga mai, e la te lagona faapea e tatau ona e faatali seʻi e matua.

Po o le a mafai ona ou mulimuli atu i amioga tatau a le Tusi Paia? Pe a oo ina ‘pāsia e se tasi le tauosoosoga o le talavou,’ ona sili lea ona lelei le auala e taulimaina ai e se tasi uunaʻiga o faalogona faaleituaiga—ae i lea foʻi taimi e lē faigofie lava. Po ua e sauni moni lava i le taimi lenei o le olaga e taulimaina se faiā vavalalata ma se tasi o le isi ituaiga ma tumau pea i le mamā?

O le mea moni, o le toʻatele o talavou o loo latou fesiligia nei fesili ma ua latou faia ai faaiʻuga e pei na faia e Ana Maria (lea na taʻua muamua). Sa ia faapea mai: “Na ou maumauaʻi faapea e lē taaʻina aʻu e faia se tuugatala ona o uiga o isi. Ou te lē faia lava se tuugatala seʻia ou matua ma ua saunia e faaipoipo ma ua iloa lelei se tasi o loo iai uiga ou te manaʻo i ai e fai ma tane.”

Ua lāgā e Ana Maria le fesili tāua e tatau ona e fesili ai ia te oe lava a o e leʻi tuutala.

Fesili mo Talanoaga

◻ O le ā le uiga o le upu “tuugatala” ia te oe?

◻ Aiseā ua lagona ai e nisi o talavou le uunaʻiga ia faia se tuugatala?

◻ Aiseā ua lē atamai ai le faia o se tuugatala i se tasi o loo i “le tauosoosoga o le talavou”?

◻ E mafai faapefea e se talavou ona “tuu ese atu le leaga” e faatatau atu i tuugatala?

◻ O ā nisi o faafitauli e mafai ona tutupu aʻe pe afai o le tama ma le teine e ‘na o ni uō’?

◻ E mafai faapea ona e iloa ua e lava saunia mo le faia o se tuugatala?

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 231]

“O le feasogi e leʻi umi ae uma lona lelei ma ua amata loa ona paʻi atu i totoga sa. Sa oo ina ou lē toʻa ona ua ou lagonaina loʻu leaga. Sa faatalitalia foʻi aʻu e laʻu uō e ‘faia mea uma’”

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 234]

‘E mafai faapefea ona ou tiaʻia Katerina e aunoa ma le tigā ai o ona faalogona?’

[Pusa/Ata i le itulau 232, 233]

Pe Mafai e se Tama ma se Teine Ona ‘Tau Lava Ina Faapea o la e Uo’?

O le mea o loo taʻua ua na o ni faigauō (sootaga i le va o tane ma fafine lea e lē o iai ni faiga faaleituaiga) ua taatele i talavou. Ua taʻutino e Kolio e 17 ona tausaga faapea: “E sili atu ona faigofie ia te aʻu ona talanoa atu i teine ona e masani lava ona latou tigāalofa ma malamalama.” Ua finau mai nisi talavou faapea o na faauōga ua fesoasoani ia i latou e faaleleia ai o latou uiga totino.

Ua faalaeiauina e le Tusi Paia taulelea talavou ina ia tausia “fafine muli . . . peiseai o tuafafine . . . ma le amio mamā lava.” (1 Timoteo 5:2) O le tausia o lenei mataupu silisili, o le a mafai ai ona olioli i ni aufaatasiga mamā ma i latou o le isi ituaiga. O le aposetolo o Paulo mo se faataʻitaʻiga, o se tane nofofua sa ia olioli i faauōga ma fafine Kerisiano. (Tagaʻi i le Roma 16:1, 3, 6, 12.) Sa ia tusi faatatau i ‘fafine o ē na finau faatasi ma ia i le tala lelei.’ (Filipi 4:3) Sa olioli foʻi Iesu Keriso i le paleni o aumea lelei ma fafine. O le tele lava o mea na tutupu, sa ia olioli i le talimalo ma talanoaga ma Mareta ma Maria.—Luka 10:38, 39; Ioane 11:5.

E ui i lea, o le “faapea e tau lava o la e uō” e masani lava ona lafi mai ai i tua se faauōga alofa, ia po o le auala foʻi e faatosina mai ai le uaʻi o le tasi o le isi ituaiga e aunoa ma se saisaitiaga. Ae talu ai o faalogona e faigofie tele ona suia, e manaʻomia ai la ona faaeteete. Na lapataʻi mai Dr. Marion Hilliard: “O se faigauō o loo faifaimālie e pei le saoasaoa e sefulu maila i le itula, e mafai ona vave lagonaina faafuaseʻi tuʻinanauga faaleituaiga e tai pei e selau maila i le itula le saoasaoa.”

O Mika e sefuluono ona tausaga na ia aʻoaʻoina le mea lenei ina ua ia “faauō” i se teine e 14 ona tausaga: “Sa vave lava ona ou iloa [faapea] e lē taitai lava ona tumau ona avea pea ni tagata se toʻalua e tau ina faapea o la e uō pe afai e taulaʻi atu pea le vaai a le tasi i le isi. Sa tuputupu atili le māfana o le ma faiā. Sa leʻi umi ae iai loa o ma faalogona faapitoa o le tasi i le isi, ma o loo iai pea.” Talu ai e leai se isi o i maʻua ua lava le matua e faaipoipo ai, o na faalogona ua faapogaia ai le lē fiafia.

O le tele o aufaatasi vavalalata e mafai ona iai āuga e faanoanoa ai. Sa taumafai se tama talavou e faamāfanafana atu i se uō tamaʻitaʻi sa sulu atu ia te ia i ni ona faafitauli. E leʻi umi ae fusifusi, ma femulumuluaʻi. O le ā le iʻuga? Ua faaleagaina o la lotofuatiaifo ma iai faalogona leaga ia i laʻua. I isi, ua iʻu atu i le faia o feusuaʻiga faaleituaiga. O se suʻesuʻega sa faia e le Psychology Today ua iloa ai: “E toetoe o le ʻafa o i latou na tali mai (49 pasene) na avea le faauōga ma mea na oo atu ai i le faia o feusuaʻiga faaleituaiga.” O le mea moni, “toetoe lava o le tasi vaetolu (31 pasene) na lipotia mai sa faia ni feusuaʻiga ma se uō i le masina ua tuanaʻi.”

‘Peitaʻi e leai ni oʻu faalogona i laʻu uō ma e lē taitai lava ona ou aafia i ni fai faiga faaleituaiga ma ia.’ Atonu e saʻo. Ae o le a faapefea ou lagona i le lumanaʻi? E lē gata i lea, “o le ua faatuatua i lona lava loto, o le vale ia.” (Faataoto 28:26) E mafai ona taufaaʻoleʻole o tatou loto, taufaasesē, faatauasoina i tatou i o tatou faalogona moni lava. Faamata e te iloa moni le faalogona o lau uō ia te oe?

I lana tusi The Friendship Factor, ua fautua mai ai Alan Loy McGinnis: “Aua neʻi e faatuatuaina naʻuā ou lagona.” Ia iai se puipuiga, atonu ia faagata mai a oulua fesootaʻiga i totonu o faatasitasiga o loo faia e se vaega o loo vaavaaia lelei. Ia ʻalofia le soona faailoaina o gaoioiga o le alofa po o le tuua na o oulua i se siʻomaga e faaosofia ai tosinaga faaleituaiga. Pe a oo ia te oe faafitauli, ia talanoa atu i mātua ma tagata matutua na i lo se talavou o le isi ituaiga.

Ae faapefea pe afai, e ui lava o loo malupuipuia ae o loo tutupu aʻe lava faalogona faaleituaiga ia e lē o mafai ona faataulauina? “Ia tautalatala faamaoni,” ma ia iloa e le isi tagata le tulaga o loo e iai. (Efeso 4:25) Afai e lē o mafaia e lena mea ona foʻia ai faafitauli, e lelei loa pe a taumamao le tasi mai le isi. “O le ua faautauta, na te iloa atu le leaga, ma lafi ai.” (Faataoto 22:3) Ia e pei ona taʻua faapea e le tusi The Friendship Factor: “Ia tuu loa pe a manaʻomia le faia faapea. I nisi o taimi, po o le ā lava le tele tatou te taumafai ai, o le faauō ma le tasi o le isi ituaiga e mafai ona oo i tulaga e faigatā ona pulea, ma ua tatou iloa lelei le mea o le a agaʻi atu i ai.” O lea la, o le taimi lena e “tuu ai.”

[Ata i le itulau 227]

E masani lava ona faaosoosoina talavou e faia tuugatala po o le ō na o laʻua

[Ata i le itulau 228]

O le tuugatala e masani lava ona uunaʻia ai talavou e faaalia gaoioiga lē tatau o le alofa

[Ata i le itulau 229]

E mafai e se tasi ona olioli i le aufaatasiga a le tasi o le isi ituaiga i tulaga ia o loo saʻoloto ai mai i uunaʻiga o tuugatala

[Ata i le itulau 230]

O le mea o loo taʻua ua na o se uō e masani lava ona iʻu atu i le lotonutimomoia