Tusi o le Tusi Paia Numera 31—Opetaia

Lē na Tusia: Opetaia

Māeʻa Ona Tusia: Pe tusa o le 607 T.L.M.

1. O le ā e faaalia ai le tāua o le feʻau, na i lo le avefeʻau?

O OPETAIA, le tusi pito i puupuu o Tusitusiga Eperu, e na o le 21 fuaiupu, na folafola mai ai se faamasinoga a le Atua lea na iʻu ai i le faaumatiaga o se atunuu, ae valoia mai ai le manumalo mulimuli ane o le Malo o le Atua. O upu amata lava o loo faapea mai: “O le faaaliga ia Opetaia.” O faamatalaga i lona soifuaga, po o anafea ma o fea na soifua mai ai, po o le fea ituaiga, ma isi mea—e aunoa lava ma se faamatalaga o taʻua mai ai. E manino lava la, e lē o le faailoaina mai o le perofeta le mea tāua; ae o le feʻau, ma ua fetaui lelei lea, auā na faalauiloa mai e Opetaia lava ia e faapea, o “le tala mai ia Ieova.”

2. O ai le atunuu sa taulaʻi atu i ai le valoaga a Opetaia, ma o ā māfuaaga na manatu ai tagata sa nonofo ai o loo latou saogalemu?

² Sa taulaʻi faapitoa atu lava le lipoti iā Etoma. O lona telē e sau mai le itu i saute o le Sami Mate agaʻi i le eleele laugatasi e taʻua o le Arabah, o le nuu o Etoma, e taʻu foʻi i isi taimi o le mauga o Seira, o se atunuu gaoā e iai atumauga tetele ma vanu loloto. I nisi vaipanoa, o atumauga i le itu i sasaʻe o le eleele laugatasi o le Arabah e oo atu le maualuga i le 5,600 futu [1,700 mita]. Sa lauiloa le itumalo o Timanu i le atamamai ma le lototetele o ona tagata. O le tulaga o le laueleele sa tū ai le nuu o Etoma, atoa ai ma ona puipuiga faalenatura, sa faamaualuluga ai ona tagata ma manatu o loo saogalemu i latou.a

3. Pe sa gaoioi tagata sā Etomā e pei o ni uso iā Isaraelu?

³ O tagata Etoma e tupuga mai iā Esau, le uso o Iakopo. Na suia le igoa o Iakopo iā Isaraelu, o lona uiga e vavalalata lava le faiā a tagata Etoma ma tagata Isaraelu; e matuā vavalalata lava e taʻua o ‘uso.’ (Teu. 23:7) Peitaʻi na matuā ese lava uiga sa faaalia e Etoma sa aunoa ma ni uiga faaleuso. A o toeitiiti lava ulu atu Isaraelu i le Nuu o le Folafolaga, na auina atu ai le feʻau a Mose i le tupu o Etoma e talosaga ai se faatagaga e latou te ui atu ai ma le filemu i ona eleele, peitaʻi i se uiga tetee, na matuā teea lava e sā Etomā ma na faailoa atu lo latou tetee e ala i lo latou faalālā o lo latou malosi. (Nu. 20:14-21) E ui lava sa pulea i latou e Tavita, ae na latou faufau mulimuli ane ma Amoni ma Moapi e tetee atu iā Iuta i aso o Iosefatu, sa latou fouvale faasaga i le atalii o Iosefatu le tupu o Ioramo, na latou talia tagata Isaraelu na aumai faatagataotauaina e Kasa ma Turo, ma na latou osofaʻia Iuta i aso o le tupu o Aasa ma ave ai faatagataotaua le toʻatele.—2 No. 20:1, 2, 22, 23; 2 Tu. 8:20-22; Amo. 1:6, 9; 2 No. 28:17.

4. (a) O le ā le gaoioiga inosia e foliga mai na avea ma faavae o le taʻusalaina e Opetaia o Etoma? (e) O ā faamaoniga e manatu ai i le 607 T.L.M. e faapea o le taimi tonu lea e foliga mai na tusia ai?

⁴ O lenei ʻinoʻino na oo atu i lona tumutumuga i le 607 T.L.M. ina ua faagaogaoina Ierusalema e ʻau a Papelonia. E lē gata sa matamata atu i ai ma le lotomalie tagata sā Etomā ae sa latou uunaʻia foʻi ē na manumalo ina ia matuā faatafunaina atoatoa. Sa latou alalaga mai “Ia faataatitiaina, ia faataatitiaina, ia oo i ona faavae.” (Sala. 137:7) Ina ua fai vili i mea na faoa i le taua, na latou iai i ē na faasoaina mea o le vete; ma ina ua taumafai nisi o Iutaia e sosola ese mai le nuu, sa latou pupunia auala ma toe faafoʻi mai ia tagata i le fili. O faiga sauā nei i le taimi o le faaumatiaga o Ierusalema e foliga mai na avea ma faavae o le taʻusalaina na faamauina e Opetaia, ma e lē masalomia na tusia a o manatua lelei pea i le mafaufau ia gaoioiga inosia a Etoma. (Ope. 11, 14) Talu ai ona e foliga mai na puʻea ma vetea Etoma e Nepukanesa i totonu o le lima tausaga talu le faaumatiaga o Ierusalema, e foliga mai la sa tatau ona tusia le tusi i se taimi muamua atu; e manatu i le 607 T.L.M. o le taimi sili lea ona talafeagai.

5. (a) O le ā e faamaonia ai le moni aʻiaʻi ma le saʻo o le tala a Opetaia? (e) Na faapefea ona faataunuuina e Opetaia mea e manaʻomia mai i se perofeta moni, ma aiseā e talafeagai ai lona igoa?

⁵ Sa faataunuuina le valoaga a Opetaia faasaga iā Etoma—i ona vaega uma lava! Ina ua oo i lona tumutumuga, na taʻua e le valoaga e faapea: “E fai le aiga o Esau ma tagutugutu o saito; latou te faamu foi ia te i latou, ma faauma ia te i latou; e leai foi sē toe i le aiga o Esau; auā ua fetalai mai ai Ieova.” (Ope. Fuaiupu 18) Na ola Etoma i faiga sauā ma na oti foʻi i faiga sauā, ma e leai se faamaoniga o le iai pea o ni ona sui e oo mai i le taimi nei. O lea la e faamaonia le moni aʻiaʻi ma le saʻo o le faamaumauga. Sa iā Opetaia faamaoniga uma e iloa ai se perofeta moni: Sa ia vavalo mai i le suafa o Ieova, sa faamamaluina Ieova i lana valoaga, ma na taunuu e pei ona molimauina i le talafaasolopito mulimuli ane ai. E talafeagai le uiga o lona igoa o “Le Auauna a Ieova.”

LE POGAI E AOGĀ AI

10. O ā isi valoaga na valoia ai le faaumatiaga o Etoma, ma aiseā e aogā ai le iloiloina o nei valoaga faatasi ai ma le Opetaia?

¹⁰ Ina ia faamaonia le mautinoa o le faataunuuina o lenei feʻau faafaamasinoga faasaga iā Etoma, e iai isi faalauiloaga faapena a Ieova sa faia e isi o ana perofeta. E matilatila ai lava mea o loo faamauina i le Ioelu 3:19; Amosa 1:11, 12; Isaia 34:5-7; Ieremia 49:7-22; Esekielu 25:12-14; 35:2-15. O uluaʻi faalauiloaga e mautinoa mai sa faatatau atu i gaoioiga tetee i taimi ua teʻa, ae o faalauiloaga mulimuli ane ai e foliga mai o moliaga o Etoma ona o ana amioga lē mafaamagaloina, lea sa faasino atu i ai Opetaia, i le taimi o le puʻeina o Ierusalema e Papelonia. O le a faamalosia ai le faatuatua i le mana o valoaga a Ieova pe a tatou iloiloina le auala na taunuu ai mala na valoia mai iā Etoma. E lē gata i lenā, o le a ati aʻe ai le mautinoa atoatoa iā Ieova o ia o le Atua o lē na te faataunuuina e lē aunoa ana fuafuaga faataatitia.—Isa. 46:9-11.

11, 12. (a) Sa faapefea i ē sa “nofo filemu” ma Etoma ona malo mai iā te ia? (e) E ala i ā tulaga na iʻu ina ‘faaumatia ai e faavavau’ Etoma?

¹¹ Na valoia e Opetaia e faapea o “tagata uma na . . . fai ai mavaega” ma Etoma, o ē sa “nofo lelei [“filemu,” NW ]” ma ia, o i latou lava ia o le a malo mai iā te ia. (Ope. 7) E leʻi tumau le nofo filemu o Etoma ma Papelonia. A o faagasolo le senituri e ono T.L.M. na faatoʻilalo ai Etoma e ʻautau a Papelonia i le taʻitaʻiga a le tupu o Naponita.b Ae ui lava i lea, i le pe a ma le senituri ina ua mavae le osofaʻia e Naponita o le atunuu, sa faamoemoe ai pea Etoma i lona manatu mautinoa e mafai ona toe foʻi i le tulaga sa iai muamua, ma e faatatau atu i lenā faamoemoe, na lipoti mai e le Malaki 1:4 e faapea: “Ua fai mai Etoma, Ua faatafunaina i matou, a e matou te toe faia fale ua masofasofa; o le mea lea, o loo faapea ona fetalai mai ai o Ieova o ʻau, Latou te faia, a o aʻu, ou te lepetia.” E ui lava i taumafaiga a Etoma e toe faaleleia lona tulaga, e oo ane i le senituri lona fā T.L.M. ua mautū le nonofo ai o tagata Nabataean i le atunuu. Ina ua tuliesea ma lo latou nuu, sa nonofo ai loa tagata sā Etomā i le vaega i saute o Iuta, lea na iʻu ina faaigoaina o Itumaia. Latou te leʻi taulau lava i le toe mauaina o le laueleele o Seira.

¹² E tusa ai o le faamatalaga a Josephus, o tagata sā Etomā sa totoe mai sa iai i le senituri lona lua T.L.M. sa iai i le pulega a le tupu Iutaia o John Hyrcanus I, sa faamalosia ina ia peritomeina, ma na faasolosolo mālie lava ona ō mai i totonu o pulega faa-Iutaia a se kovana Iutaia. Ina ua mavae le faaumatiaga o Ierusalema e Roma i le 70 T.A., na lē toe iloa ai o latou igoa mai le talafaasolopito.c E pei lava ona valoia mai e Opetaia: “E faaumatia foi oe e faavavau. . . . E leai foi sē toe i le aiga o Esau.”—Ope. 10, 18.

13. O le ā na tupu i tagata Iutaia e tuufaafeagai ma tagata sā Etomā?

¹³ I le tuufaafeagai ma le faatafunaga o Etoma, sa toe faafoʻisia tagata Iutaia i lo latou nuu i le 537 T.L.M. i le vaitaimi o le kovana o Serupapelu, lea na latou toe fausia ai le malumalu i Ierusalema ma toe faamautū le nofoia o le laueleele.

14. (a) O le ā le lapataʻiga e maua mai i le mala na oo iā Etoma? (e) O le ā e ao ona amanaʻia e tagata uma, e pei ona sa faia e Opetaia, ma aiseā?

¹⁴ Pagā le manino mai e faapea o le fiasili ma le faamaualuga e iʻu ai i mala! Tau ina ia maua e i latou uma e manatu faamaualuga iā i latou lava ma fiafia ma faaamuamu i le sauā ma faiga leaga uma o loo oo i auauna a le Atua se lapataʻiga i le mala na oo iā Etoma. Ia latou amanaʻiaina, e pei ona sa faia e Opetaia, e faapea “e fai foi le malo mo Ieova.” O i latou e tau faasaga iā Ieova ma ona tagata o le a faaumatia e faavavau, ae o le Malo sili ona lelei o Ieova ma lana pulega e faavavau o le a tumau i se tulaga faaeaea e faavavau!—Opetaia Fuai. 21.

[Faaopoopoga i lalo]