Mataupu 22
O le ā se Galuega e Ao Ona Ou Filifilia?
‘O LE Ā e ao ona ou faia i aso o totoe o loʻu olaga?’ I se taimi e te fetaiaʻi ai ma lenei fesili, e fai ma luʻi. O se vaega lavelave o filifiliga ua tulaʻi mai—fomaʻi, pisinisi, tusiata, aʻoaʻoga, faasaienisi i komepiuta, inisinia, ma nisi matātā eseese. Ma atonu e ia te oe le lagona e pei o se talavou na faapea mai: “O mea ou te manatu e taulau manuia . . . o le tausia pea lea o se olaga sologa lelei lea na e tuputupu aʻe ai.” Pe pei foʻi o isi, atonu e te moe miti i le faaleleia o lou tulaga tautupe i le olaga.
Ae pe iai ea se mea e sili atu i le taulau manuia na i lo le mauaina o mea faitino? Pe mafai ona aumaia e se galuega totogi le taulau manuia moni?
‘E Leai ma se Uiga’
E faatosina, e fiafia ai, e lelei totogi! O le auala lena e masani ona faamatala ai e ata tifaga, TV, ma tusi, ia galuega totogi. Ae ina ia mauaina le mea ua taʻua o le taulau manuia, o ē tausiniō i galuega e masani ona tauvā i se faiga e tusa lava pe ola pe oti ai ona o le fia taʻutaʻua. Ua taʻu mai e Dr. Douglas LaBier le auala na lipotia mai ai e talavou matutua, o le toʻatele “o ē na vave oo i se tulaga maualuga i se galuega, e iai lagona lē faamalieina, popolega, mafatiaga o le mafaufau, o le lē taulau, le mataʻu, faapea ma le anoanoaʻi o isi faalētonu faaletino.”
I aso anamuā, na faaalialia ai e le tupu o Solomona le lē aogā o le taulau manuia faalelalolagi. E ala i le lagolagoina e le anoanoaʻi o alamanuia, na faia ai e Solomona se faasologa mataʻina o galuega ua faataunuuina. (Faitau Failauga 2:4-10.) Peitaʻi, na faaiʻu mai faapea e Solomona: “Ona ou vaai lea i galuega uma na faia e oʻu lima, ma le galuega na ou tigā ai i fai; faauta foʻi, o mea faatauvaa uma lava ia [“na ou iloaina ai e leai ma se uiga,” Today’s English Version], ma le ʻai i le matagi.”—Failauga 2:11.
E mafai e se galuega ona faatamaoaigaina ma taʻutaʻua ai, ae lē mafai ona faamalieina ai ‘manaʻoga faaleagaga’ o se tasi. (Mataio 5:3) O le faamalieina e lē mauagofie e i latou ua taulaʻi tasi atu o latou olaga i le manuia faalelalolagi nei.
O se Galuega e Faamalieina Ai
Ua fautua mai le tupu o Solomona e faapea: “Seʻi tatou faalogo ia i le iʻuga o ia mea uma, Ia e mataʻu i le Atua, ma e anaana i ana poloaiga; auā o mea ia e tatau i tagata uma.” (Failauga 12:13) O le matafaioi autū mo Kerisiano i aso nei o le talaʻia lea o le feʻau o le Malo. (Mataio 24:14) Ma o talavou e manatu mamafa i la latou matafaioi i luma o le Atua e latou te lagonaina le uunaʻiga ina ia faia se sao atoatoa i lenei galuega pe a mafai—e tusa lava pe lē o so latou faanaunauga masani lea agaʻi i le talaʻiga. (Faatusatusa i le 2 Korinito 5:14.) Na i lo le saʻilia o ni galuega totogi faataimi atoa, e faitau afe ua filifili e auauna o ni faievagelia e paeonia faataimi atoa. O nisi ua auauna o ni misionare i isi atunuu, pe i ofisa foʻi o lālā a le Sosaiete o le Olo Matamata.
O Amelia o lē na tuua lana galuega o se failautusi i se pule ina ia avea ai o se paeonia, ua ia faapea mai: “Ua tupu aʻe ai loʻu alofa moni i lenei galuega.” Ioe, o le faiva faataimi atoa o se galuega e sili ona faamalieina, e faafiafiaina ai! Ma o le ā se isi faaeaga e sili atu e ono maua e se tasi na i lo le avea ma ‘aufaigaluega faatasi ma le Atua’?—1 Korinito 3:9.
Aʻoaʻoga i Iunivesite—Pe Aogā Ea?
O le tele lava o faifeʻau paeonia e latou te tausia i latou lava i le faia o galuega faavaitaimi. Ae ā pe a faapea ua manaʻomia i se taimi mulimuli ane ona e tausia se aiga? E mautinoa e lē taitai ona toe salamō se tasi i le tuutoina atu o lona olaga talavou i le auaunaga i le Atua! Ae, pe lē talafeagai ai ea la mo se talavou ona saʻilia muamua se tikerī i le iunivesite ma mulimuli ane ai, atonu e saʻili atu ai loa mo le faiva?
O le mea moni e lē o auiliilia mai e le Tusi Paia pe fia tausaga e tatau ona aʻoga ai se talavou Kerisiano. E lē o taʻusalaina foʻi aʻoaʻoga. O Ieova, le “Aʻoaʻo Silisili,” ua ia faalaeiauina ona tagata ina ia lelei le faitau ma ia manino le tāutala. (Isaia 30:20, NW; Salamo 1:2; Eperu 5:12) E lē gata i lea, e mafai e aʻoaʻoga ona faalauteleina ai lo tatou malamalamaga i tagata ma le lalolagi o tatou ola ai.
Ae ui i lea, pe faaauau ea ona aogā se tikerī mai le iunivesite lea na faaalu ai le tele o taimi ma tupe e tele?a A o faaalia mai e fuainumera faamaumauina faapea e maua e le ʻaufaauu o iunivesite ia totogi tetele ma e lē mafatia tele i le leai o ni galuega na i lo le ʻaufaauu mai aʻoga maualuluga, ae ua faamanatu mai ia i tatou e le tusi Planning Your College Education e faapea, o nei fuainumera faamaumauina ua na o ni fua faatatau. E na o se vaega toʻaitiiti e faauu mai iunivesite ua mauaina ni totogi maualuluga; o le toʻatele e totogi lava i tulaga e masani ai. E lē gata i lea, o totogi tetele ia e umia e le ʻaufaauu o iunivesite e mafai foʻi ona maua ona o ni tulaga e pei o “tomai e lē laumaua, uunaʻiga, o avanoa faigaluega, . . . taleni faapitoa”—e lē na o le maualuluga o a latou aʻoaʻoga.
“O se tikerī [mai le iunivesite] ua lē o toe faamautinoa ai le mauaina o se galuega,” ua faapea mai ai le Matagaluega o Leipa i le Iunaite Setete. “O le aofaʻiga [o le ʻaufaauu i iunivesite] sa faafaigaluegaina i galuega faapolofesa, tekenisi (technical), ma avanoa e avea ai ma pule . . . sa faaitiitia ona o nei avanoa sa leʻi vave ona faalautele atu i se saoasaoa e faafetaiaʻia ai le toʻatele o tagata faauu. O le iʻuga, e tusa ma le toʻa 1 mai le toʻa 5 tagata faauu [iunivesite] o ē na saʻili i ni galuega, i le va o le 1970 ma le 1984 na mauaina se galuega e seāseā tāpā ai se tikerī. O lenei faateleina o tagata faauu e foliga mai e faaauau pea i vaitausaga e āfua atu i le 1990 ma faasolo mai ai.”
O Isi Vala e Mafaufau i Ai
O se tikerī mai le iunivesite e mafai pe lē mafai foʻi ona faaleleia ai ou faamoemoega tau le galuega. Ae tasi le mea moni e lē mafesiligia: “Ua itiiti ona aso ua totoe”! (1 Korinito 7:29) O aogā uma e manatu e maua mai, po o tausaga ea e fā po o le sili atu foʻi i se iunivesite o le a faaaogā lelei ai lena taimi o loo totoe?—Efeso 5:16.
Po o aʻoaʻoga ea i iunivesite o le a tataʻi ai pe unaʻi ese ai oe mai ou sini faaleagaga? Ia manatua, o le telē o le totogi, e lē faamuamuaina lea e se Kerisiano. (1 Timoteo 6:7, 8) Ae, na faamatalaina e suʻesuʻega a pule o iunivesite i le Iunaite Setete faapea o tamaiti aʻoga i aso nei, ‘e pau lava le mea e mafaufau i ai o ni galuega, ma ni manuia faaletino, e manatu ifo ia i latou lava.’ Na faapea mai se tasi vaega o tamaiti aʻoga: “O tupe. E foliga mai e na o le pau lena o le mea matou te talanoa i ai, o tupe.” E ao faapefea ona aafia ai oe i se siʻomaga o faiga e matuā faatavā ma faiga matapeʻapeʻa manatu faapito?
Atonu ua lē o toe tele ni fevesiaʻiga tetee i iunivesite e pei ona sa iai i vaitausaga e faasolo mai i le 1960. Ae o se faaitiitia o fetauaʻiga i totonu o le iunivesite ua lē faapea ai o le siʻomaga o lea nofoaga e lelei. Na faapea mai se tasi o saʻiliʻiliga i siʻomaga o le olaga nofotumau i lea nofoaga: “E toetoe lava ina lē faatapulaaina le saʻolotoga o tamaiti aʻoga i mataupu patino ma mataupu lautele.” E saʻoloto le faaaogāina o fualaau faasāina ma le ava malosi, ma ua masani i olaga lē mamā—o se vaaiga ua masani ai. Afai e moni lenei tulaga i iunivesite i lou atunuu, po o le nofo ai la iinā o le a aafia ai au taumafaiga i le faatumauina o amioga mamā?—1 Korinito 6:18.
O le isi popolega o le tele o faamaoniga faapea o le tele o le naunau atu i aʻoaʻoga maualuluga, ua faaitiitia ai “le uaʻi atu i talitonuga faalelotu.” (The Sacred in a Secular Age) O le omia i le faatumauina o togi maualuluga ua māfua ai ona lafoaʻia e nisi talavou Kerisiano ia galuega faaleagaga ma faapea ai ona aafia i manatu faalelalolagi ia e faasilisilia e iunivesite. O nisi ua faavaatuʻia lo latou faatuatua.—Kolose 2:8.
O Nisi o Aʻoaʻoga e Ese Mai Iunivesite
I le iloiloina o nei mea moni, e toʻatele talavou Kerisiano ua latou lē filifilia aʻoaʻoga i iunivesite. E toʻatele ua iloaina o toleniga e faia i faapotopotoga a Molimau a Ieova—aemaise lava i le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate faalevaiaso—ua maua ai e i latou se tulaga moni e saʻilia ai se galuega. E ui e lē o iai se tikerī mai le iunivesite, ae ua aʻoaʻoina e na talavou le toʻa, ua iai tomai e tautatala manino ai, ma ua agavaa i le taulimaina o tiute tauave. E lē gata i lena, a o iai i aʻoga maualuluga, ua ave ai e nisi ni mataupu faalomitusi, faapolokalameina o komepiuta, o le faaleleia o taavale, o galuega i masini, ma isi lava mea. O ia tomai e mafai ona latou mauaina ai ni galuega faavaitaimi ma e masani lava e sili ona manaʻomia. Ma e ui lava i le toʻatele o talavou e lē fiafia e ‘fai galuega e tele ina ia faaaogā ai le malosi o lima,’ ae ua faamamafa mai e le Tusi Paia le ‘galue mamafa.’ (Efeso 4:28; faatusatusa i le Faataoto 22:29.) Ioe, na aʻoaʻoina lelei e Iesu Keriso lava ia se matātā ma taʻua ai o ia “o le tufuga”!—Mareko 6:3.
E moni, i nisi o atunuu o le ʻaufaauu mai iunivesite ua matuā tumutumu ai nofoaga o galuega, ma ua faigatā ai ona maua se galuega e oo lava i galuega masani pe a leai ni toleniga faaopoopo. Ae masani e iai polokalame e aʻoaʻoina ai ni tomai faapitoa, ma aʻoga e aʻoaʻoina ai matātā eseese, ma e iai foʻi mataupu e faia i iunivesite e aʻoaʻoina ai tomai e talia e falefaigaluega ae itiiti lava se tupe ma se taimi e alu ai mo ni kuata pupuu. Aua foʻi neʻi galo, e iai se mea e lē o iloiloina e faamaumauga o tulaga tau i galuega: Ua folafola mai e le Atua e na te tausia ē o faamuamuaina manaʻoga faaleagaga.—Mataio 6:33.
E eseese faamoemoega tau galuega ma tulaga tau aʻoaʻoga mai lea nofoaga i lea nofoaga. E eseese tomai ma faanaunauga o talavou. Ma a o fautuaina faapea e aogā le galue i le faiva faa-Kerisiano, ae o loo tumau pea ona avea o se mataupu o filifiliga totino. O oe ma ou mātua e tatau lava ona fuafuaina ma le faaeteete māfuaaga uma e aafia ai i le filifilia o le tele o aʻoaʻoga e tatau mo oe. ‘Ia taitoatasi ma ave i lana lava avega’ i le faia o ia filifiliga.—Kalatia 6:5.
Mo se faataʻitaʻiga, afai e maumauaʻi lava ou mātua e te alu i se iunivesite, e leai sau filifiliga e faia ae ia usiusitai ia i laʻua ona o loo e ola i lalo o le la vaavaaiga.b (Efeso 6:1-3) Atonu e mafai ona e faaauau pea ona nofo i le aiga ma ʻalofia ai le aafia i aafiaga o le iunivesite. Ia filifili lelei au mataupu e ave, mo se faataʻitaʻiga, o le taulaʻi atu lea i le aʻoaʻoina o tomai tau galuega na i lo filosofia faalelalolagi. Ia e faaeteete i au aumea. (1 Korinito 15:33) Ia tausia pea lou malosi faaleagaga e ala i le auai i sauniga, auaunaga i le fanua, ma suʻesuʻega totino. O nisi talavou sa tatau lava ona latou aʻoʻoga i iunivesite ua mafai foʻi ona paeonia e ala i le filifilia o se faasologa o mataupu e mafai ai ona faia faapea.
Ia filifili lau galuega ma le faaeteete faatasi ma le tatalo, ia lē gata e maua ai le fiafiaga totino ae o le a mafai ai e oe ona ‘toloʻaʻi oa i le lagi.’—Mataio 6:20.
[Faaopoopoga i lalo]
a I le Iunaite Setete, o le fua faatatau o le tupe e totogi i le iunivesite e $10,000 i le tausaga! E masani lava ona alu ai le tele o tausaga mo tamaiti aʻoga e toe totogi ai a latou aitalafu.
b Atonu e lē manaʻomia ona faaaluina le fā tausaga e suʻe ai se tikerī ina ia faamalie ai ou mātua. I nisi atunuu, o se tusipasi po o se tipiloma e maua mai se kolisi ua taliaina e pule i le tele o galuega ma e mafai ona e suʻeina i le lua tausaga.
Fesili mo Talanoaga
◻ Aiseā e masani ai ona lē taulau galuega totogi i le aumaia o le fiafiaga totino?
◻ Aiseā e ao ai i talavou uma e matataʻu i le Atua ona manatunatu i se galuega e galue ai i le faiva faataimi atoa?
◻ O ā nisi o aogā e manatu e maua mai i aʻoaʻoga maualuluga, ma po o tumau ea ona moni na aogā?
◻ O ā lamatiaga e ono aumaia e aʻoaʻoga faaiunivesite?
◻ O ā nisi o aʻoaʻoga e ese mai le iunivesite e mafai e se talavou ona manatunatu i ai?
[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 175]
E mafai e se galuega ona faatamaoaigaina ma taʻutaʻua ai, ae lē mafai ona faamalieina ai ‘manaʻoga faaleagaga’ o se tasi
[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 177]
“O se tikerī [mai le iunivesite] ua lē o toe mautinoa le mauaina ai o se galuega”