Lomiga mo le Polokalame mo le Sauniga o le Faiva ma le Olaga Faa-Kerisiano
IULAI 2-8
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | LUKA 6-7
“Ia Faaalia le Limafoaʻi”
(Luka 6:37) “Aua foʻi tou te toe faamasino atu, ona lē faamasinoina lea o outou; ma aua tou te toe taʻusalaina se tasi, ona lē taʻusalaina lea o outou. Ia outou faamagalo atu pea, ona faamagaloina ai lea o outou.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 6:37
Ia outou faamagalo atu pea, ona faamagaloina ai lea o outou: Po o le “faasaʻoloto atu pea ona faasaʻolotoina lea o oe.” O le upu Eleni ua faaliliuina “faamagalo,” o lona uiga pe a faaliliuina saʻo, o le “faasaʻoloto, faamatuu, pe tatalaina (o se faaaʻoaʻoga o se pagota).” O le faaaogāina o lenei faaupuga e tusa ai o le faamasino ma le taʻusalaina, e maua ai le manatu ia faamagalo atu e tusa po ua tuuina mai se faasalaga.
Ia Faia Pea Mea Lelei
13 Na sii mai e le Evagelia a Mataio le fetalaiga a Iesu e faapea: “Aua tou te toe faamasino atu ina neʻi faamasinoina outou.” (Mata. 7:1) E tusa ai ma le faamatalaga a Luka, na fetalai Iesu e faapea: “Aua foʻi tou te toe faamasino atu, ona lē faamasinoina lea o outou; ma aua tou te toe taʻusalaina se tasi, ona lē taʻusalaina lea o outou. Ia outou faamagalo atu pea, ona faamagaloina ai lea o outou.” (Luka 6:37) Na faamasinoina ma le inainā e Faresaio i le uluaʻi senituri isi, e faavae i aganuu e lē faale-Tusi Paia. O so o se tasi o ē na faalogologo iā Iesu na faia lenā mea, na tatau ona ʻaua neʻi toe faamasino atu.’ Nai lo lenā, e ao ona latou “faamagalo atu pea,” o lona uiga o le faamagalo atu i sesē o isi. Na taʻua foʻi e le aposetolo o Paulo fautuaga talitutusa e faatatau i le faamagalo atu, e pei ona taʻua i luga.
14 O le faasalafa atu o le faamagalo, o le a uunaʻia ai e soo o Iesu tagata ia iai lea lava agaga o le faamagalo atu. Na fetalai Iesu: “O le faamasinoga tou te faamasino atu ai, e toe faamasinoina ai foʻi outou; ma o fua tou te fuaina atu, e fuaina mai ai iā te outou.” (Mata. 7:2) E tusa ai ma le auala e tatou te feutagaʻi ai ma isi, e tatou te selesele mea e tatou te lūlū.—Kala. 6:7.
(Luka 6:38) Ia outou foaʻi atu pea, ona foaʻi mai lea o tagata iā te outou. Latou te sasaa ifo i o outou ʻie pulupulu ni fua lelei, ua lolomi, ma lūlūina, ma ua tumu. Auā o le fua tou te fuaina atu, e toe fuaina mai iā te outou.”
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 6:38
Ia outou foaʻi atu pea: Po o le “Avatu pea.” O le vaega o le veape Eleni o loo faaaogāina i inei, e mafai ona faaliliuina “ia avatu,” ma e faailoa mai ai o se gaoioiga e faaauau pea.
(Luka 6:38) Ia outou foaʻi atu pea, ona foaʻi mai lea o tagata iā te outou. Latou te sasaa ifo i o outou ʻie pulupulu ni fua lelei, ua lolomi, ma lūlūina, ma ua tumu. Auā o le fua tou te fuaina atu, e toe fuaina mai iā te outou.”
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 6:38
o outou ʻie pulupulu: Pe a faaliliuina saʻo le uiga o lenei upu Eleni, e faasino atu i “o outou fatafata.” Peitaʻi i inei, e foliga mai o loo faasino atu i le vaega pito i lalo o le ofu talaloa tele. Pe afai e fusi i se fusi paʻu le ofu talaloa tele, o le vaega o loo tautau i le pito i lalo e afe mai luga ma tuu ai oloa. ʻO le sasaa ifo i ʻie pulupulu’ atonu e faasino i se mea e masani ona fai e tagata faatauʻoa, o le sasaa lea o oloa i pito o o latou ofu tele.
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Luka 6:12, 13) A o faagasolo ia aso, ona maliu aʻe lea o ia i le mauga e tatalo ai, ua tatalo atu pea o ia i le Atua i le pō atoa. 13 Ua malama aʻe le taeao, ona ia valaau atu lea i ona soo e ō mai iā te ia ma ia filifilia ai mai iā i latou o tane e toʻasefulu lua, o ē ua ia taʻua o “aposetolo”:
Le Faaleagaga Moni—E Faapefea Ona E Maua?
E iai taimi na masani ona tatalo faaumiumi ai Iesu. (Ioane 17:1-26) O se faaaʻoaʻoga, a o leʻi filifilia e Iesu tane e 12 e avea ma ona aposetolo, “ua maliu aʻe ai o ia i le mauga e tatalo; ua aoina lana tatalo i le Atua.” (Luka 6:12) E ui e lē tau manaʻomia ona tatalo i le pō atoa, ae e mulimuli ē e mafaufau faaleagaga i le faaaʻoaʻoga a Iesu. A o leʻi faia ni filifiliga tetele ma tāua i le olaga, latou te faaalu le taimi tele e tatalo ai i le Atua, ma saʻili i le taʻitaʻiga a le agaga paia, e faia ai filifiliga ia e faaleleia atili ai lo latou itu faaleagaga.
(Luka 7:35) Ae peitaʻi, e taʻuamiotonuina le atamai i ana tama uma.”
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 7:35
ana tama uma: Po o “ona iʻuga.” I inei, o loo faasino i le atamai e pei o se tagata e iai lana fanau. O se isi mau e tai faapena o le Mat 11:19, lea e taʻua ai e iai “galuega” a le atamai. O fanau po o galuega a le atamai, e faasino atu i iʻuga o gaoioiga a Ioane le Papatiso ma Iesu, lea na faamaonia ai le sesē o tuuaʻiga na faia faasaga iā i laʻua. O lea, na tai pei na fetalai Iesu: ʻVaai i galuega ma amioga amiotonu, ona outou iloa ai lea e sesē tuuaʻiga.’
Faitau Tusi Paia
(Luka 7:36-50) O lea, ua talosaga atu se tasi o le ʻau Faresaio iā te ia, ina ia la faiʻaiga faatasi. Ona ulu atu lea o ia i le fale o le Faresaio, ma taoto e taumafa. 37 Faauta foʻi! O se fafine e lauiloa i le aai o sē e agasala, ua ia iloa atu Iesu o loo taoto i se taumafataga i le fale o le Faresaio, ona ia aumaia lea o se fagu alapasa ua iai le suāuu manogi. 38 Ua sau o ia i tua ma tootuli i ona vae, ua tagi ma ua maligi ona loimata, ma ua susū ai vae o Iesu. Ona ia soloi lea o ona vae i lona lauulu. Ua ia sogi lemū atu foʻi i ona vae ma uu i le suāuu manogi. 39 Ua iloa atu lenei mea e le Faresaio na valaaulia o ia, ona ia faapea ifo lea iā te ia: “Afai o se perofeta lenei tagata, semanū na te iloa le ituaiga o fafine lea o loo tago atu iā te ia, o ia o se fafine agasala.” 40 A ua tali atu Iesu iā te ia: “Simona, e iai se mea ou te fia fai atu ai iā te oe.” Ua ia faapea mai: “Le Aʻoaʻo e, saunoa mai ia!” 41 “E toʻalua ni tamāloloa na nofo aitalafu i se tagata na nonō atu tupe iā i laʻua, o le tasi na aitalafu i le lima selau tenari, a o le isi e lima sefulu tenari. 42 Ina ua leai ni a la mea e toe totogi atu ai, ona ia faamagalo lea ma le lotoatoa a la aitalafu. O lea, o ai o i laʻua e sili ona alofa iā te ia?” 43 Ua tali mai Simona: “Ou te manatu o lē na faamagaloina lana aitalafu telē.” Ua ia fetalai atu iā te ia: “Ua saʻo lau tali.” 44 Ona ia faliu atu lea i le fafine ma fetalai atu iā Simona: “Ua e vaai mai i le fafine lenei? Na ou ulufale mai i lou fale, e te leʻi aumaia ni vai e fufulu ai oʻu vae. A o le fafine lenei, ua ia faasusū oʻu vae i ona loimata ma soloi ai i lona lauulu. 45 E te leʻi sogi mai iā te aʻu; a o lenei fafine, e mai lava i le taimi na ou sau ai, na sogi lemū mai pea o ia i oʻu vae. 46 E te leʻi uuina loʻu ulu i se suāuu; a o lenei fafine, ua ia uuina oʻu vae i le suāuu manogi. 47 O le mea lea ou te fai atu ai iā te oe, ua faamagaloina ana agasala e ui ina tele, auā ua tele lona alofa. A o lē ua faamagaloina i se mea itiiti, e itiiti foʻi lona alofa.” 48 Ona ia fetalai atu lea iā te ia: “Ua faamagaloina au agasala.” 49 Ona manatunatu ifo lea o ē ua taooto faatasi ma ia e aai: “O ai ea lenei tagata o lē e faamagaloina agasala?” 50 Peitaʻi, ua ia fetalai atu i le fafine: “O lou faatuatua ua faaolaina ai oe; inā e alu ia ma le manuia.”
IULAI 9-15
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | LUKA 8-9
“Mulimuli Mai iā te Aʻu—O le ā e Aofia Ai?”
(Luka 9:57, 58) A o agaʻi atu i latou i le auala, ua faapea mai se tasi iā te ia: “Ou te mulimuli atu iā te oe i mea uma e te maliu atu i ai.” 58 Ona fetalai atu lea o Iesu iā te ia: “E fai lua o alope, e iai foʻi mea e momoe ai manufelelei o le lagi, a o le Atalii o le tagata e leai se mea e moe ai o ia.”
it-2 494
Mea e Momoe ai Manufelelei
Ina ua fai atu se tusiupu iā Iesu: “Le Aʻoaʻo e, ou te mulimuli atu iā te oe i mea uma e te maliu atu i ai,” na tali mai o ia: “E fai lua o alope, e iai foʻi mea e momoe ai manufelelei o le lagi, a o le Atalii o le tagata e leai se mea e moe ai o ia.” (Mat 8:19, 20; Lu 9:57, 58) Na faamatilatila atu e Iesu i le tamāloa, ina ia avea o ia ma soo e lē tatau ona mafaufau o le a ola i se olaga sologa lelei ma faigofie e pei ona masani ai isi tagata, ae e tatau ona ia faatuatuaina atoatoa Ieova. O le manatu foʻi lea o loo atagia mai i le tatalo faaaʻoaʻo na aʻoaʻo ai e Iesu ona soo: “Ia e foaʻi mai i le aso nei a matou meaʻai mo le asō,” atoa ai ma lana fetalaiga: “Ia outou mautinoa, e lē mafai ona avea se tasi o outou ma oʻu soo pe afai e lē tuua ana mea uma.”—Mat 6:11; Lu 14:33.
(Luka 9:59, 60) Ona fetalai atu lea o ia i le isi: “Inā mulimuli mai iā te aʻu.” A ua fai mai le tamāloa: “Tuu mai aʻu seʻi oʻu alu muamua e tanu loʻu tamā.” 60 A ua fetalai atu o ia iā te ia: “Tuu ai pea ē ua oti e tanu lava e o latou tagata oti, ae ia e alu ma folafola atu le malo o le Atua.”
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 9:59, 60
tanu loʻu tamā: E foliga mai i lenei faaupuga e leʻi maliu le tamā o le tamāloa, ma e lē o tau ina talosaga atu e alu e fai fuafuaga o le maliu. Pe ana faapea o le tulaga lenā, semanū la e lē o talanoa le tamāloa ma Iesu i lenā taimi. I Sasaʻe Tutotonu i aso anamua, e masani lava o le aso e maliu ai se tasi e tanu ai lava. O lea, e foliga mai ua maʻi pe matua le tamā o le tamāloa, ae e leʻi maliu. E leʻi faapea foʻi na fai atu Iesu i le tamāloa e tuulafoaʻia lona tamā o loo maʻi ma manaʻomia le fesoasoani. O lea, atonu na iai nisi tagata o le aiga na mafai ona faataunuuina na vala tāua. (Mar 7:9-13) E foliga mai la na faapea atu le tamāloa: ʻE faatoʻā ou mulimuli iā te oe pe a maliu loʻu tamā. Faatali seʻi maliu loʻu tamā ma seʻi oʻu tanuina o ia.’ Peitaʻi i le silafaga a Iesu, ua misia e le tamāloa le avanoa e faamuamua ai manaʻoga o le Malo o le Atua i lona olaga.—Lu 9:60, 62.
Tuu ai pea ē ua oti e tanu lava e o latou tagata oti: E pei ona taʻua i le faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 9:59, e foliga mai ua maʻi po ua matua le tamā o le tamāloa na talanoa ai Iesu, ae e leʻi maliu. O lea e foliga mai na fetalai Iesu: ʻTuu ai pea ē ua oti e tanu lava e o latou tagata ua feoti faaleagaga,’ o lona uiga, sa tatau ona tuu e le tamāloa i ona tauaiga e tausia lona tamā, seʻia oo i le taimi e maliu ai ma manaʻomia ona tanu. Pe afai e mulimuli le tamāloa iā Iesu, o le a iai la o ia i le ala e tau i le ola e faavavau, nai lo o le iai ma ē ua feoti faaleagaga i le silafaga a le Atua. Na faailoa mai i le tali a Iesu, o le faamuamua o le Malo o le Atua i le olaga o se tagata ma faalauiloa atu i le tele e mafai ai, o vala tāua na e mafai ona ola faaleagaga ai pea se tagata.
(Luka 9:61, 62) A ua fai mai le isi: “Le Alii e, ou te mulimuli atu iā te oe, ae tuu mai aʻu seʻi oʻu alu muamua e faatofā i loʻu aiga.” 62 Ua fetalai atu Iesu iā te ia: “O le tagata e tago i le suōtosina ma tepa i tua, e lē tatau o ia mo le malo o le Atua.”
nwtsty ata
Suaina o le Fanua
E masani ona suaina le fanua i le tau e afu ai mea, pe a toʻulu timuga ma vaivai ai le palapala sa malō i le taimi a o mugālā. (Tagaʻi i le App. B15.) O nisi suōtosina e faia aʻe i se laau e maʻai le mata ma atonu e faapipii ai se uʻamea, ona faapipii lea o lenā laau i se ogālaau ae toso e se manu se tasi pe sili atu. Pe a uma ona sua le palapala ona lūlū lea i ai o fatu. I Tusitusiga Paia Eperu, e tele ina faaaogā i talafaatusa le galuega masani lenei o le suaina o fanua. (Fam 14:18; Isa 2:4; Ie 4:3; Mi 4:3) E masani ona faaaogā e Iesu galuega faifaatoʻaga e faataʻitaʻi mai ai ni aʻoaʻoga tāua. O se faaaʻoaʻoga, na ia taʻua galuega e aofia ai le suaina o le fanua, e faamatilatila mai ai le tāua o le avea o se soo e faia le galuega ma le lotoatoa. (Lu 9:62) Pe a tosina ese le tagata o loo faaaogāina le suōtosina mai i lana galuega, o le a iʻu ina pipiʻo laina e na te suaina. I se tulaga taitutusa, o se soo o Keriso e tosina ese mai i le faataunuuina o ona tiute tauave, e lē agavaa o ia mo le Malo o le Atua.
Ia Faatumauina Lou Lotoatoa iā Ieova
11 Ina ia mafai ona tatou malamalama lelei i le lesona mai i le faataʻitaʻiga na taʻua e Iesu, seʻi o tatou faaopoopo atili i ai nisi faamatalaga. O loo galue malosi se tagata faigaluega i le suaina o le fanua. A o galue, e mafaufau pea i lona aiga ma ana uō, faapenei o loo latou fiafia faatasi i meaʻai, musika, taliēega, ma maua se mālōlōga lelei. Ua matuā moomoo lava o ia i nei mea. Ua umi se taimi talu ona faia le galuega, ae ona o le malosi tele o lona faanaunauga mo mea faafiafia o le olaga, e uunaʻia ai pea lenei tagata faigaluega e tepa “i tua.” E ui lava o loo tele pea galuega e manaʻomia ona fai, ae o lea ua lē o toe uaʻi atu o ia i le suaina o le fanua, ma ua leaga ai le faatinoga o le galuega. E mautinoa le lē fiafia o le matai, ona o le lē uaʻi atu o lenei tagata i lana galuega.
12 Seʻi iloilo nei la se tulaga talitutusa e mafai foʻi ona tupu i aso nei. E mafai ona faaataina e le tagata faigaluega so o se Kerisiano lava, o lē e foliga mai o loo lelei lona tulaga faaleagaga, ae o le mea moni o loo iai i se tulaga lamatia. O se faataʻitaʻiga, seʻi o tatou mafaufau i se uso e auai lava pea i sauniga ma le faiva i le fanua. Ae i le taimi e tasi, e mafaufau pea o ia i nisi o mea e na te fiafia i ai o lenei lalolagi. E matuā moomoo lava lona loto i na mea. E tele tausaga na auauna ai lenei uso i le Atua, ae ona o le malosi tele o lona faanaunauga mo nisi o mea o lenei lalolagi, na ia tepa ai “i tua.” E ui lava o loo tele pea galuega e manaʻomia ona faia i le auaunaga, ae e lē o toe uaʻi atu iai, ma ua lē o toe tutusa ma le auala sa ia faia ai muamua. (Fili. 2:16) E matuā faanoanoa lava Ieova “le Matai o le seleselega,” pe afai e lē tumau pea i le auaunaga se tasi o ana auauna.—Luka 10:2.
13 E manino lava le lesona. E tele atu mea e aofia ai i le auauna iā Ieova ma le lotoatoa, nai lo o le tau ina auai pea i sauniga a le faapotopotoga ma le faiva i le fanua. (2 No. 25:1, 2, 27) Pe afai e faaauau pea ona naunau le loto o se Kerisiano i mea “i tua,” po o mea faafiafia o lenei olaga, o le a iai i se tulaga lamatia lana faiā ma Ieova. (Luka 17:32) O lea la, seʻi vaganā ua tatou matuā “ʻinoʻino i le leaga, ae pipii i le lelei,” ona faatoʻā ʻtatau lea o i tatou mo le malo o le Atua.’ (Roma 12:9; Luka 9:62) E tusa lava pe e foliga mai e aogā pe matagofie nisi o mea i le lalolagi a Satani, ae e tatau pea ona tatou faamautinoa e leai se mea e taofia i tatou mai i le auauna atu i le Atua ma le lotoatoa.—2 Kori. 11:14; faitau le Filipi 3:13, 14.
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Luka 8:3) ma Ioana le avā a Kusa le pule o le aiga o Herota, ma Susana, ma isi fafine e toʻatele, o ē na auauna iā te ia i a latou meafaitino.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 8:3
o ē na auauna iā te ia: Po o le “lagolagosua (saunia mea mo) iā te ia.” O le upu Eleni di·a·ko·neʹo e mafai ona faasino atu i le tausia o manaʻoga faaletino o isi e ala i le saunia, kukaina, ma le laulauina atu o meaʻai ma isi vala. E tai faapena le auala o loo faaaogā ai i le Lu 10:40 (“faia nei mea uma”), Lu 12:37 (“auauna”), ma le Ga 6:2 (“tufatufa atu meaʻai”), ae e mafai foʻi ona faasino atu i isi auaunaga e tai faapena. O loo faamatala i inei auala na fesoasoani ai fafine o loo taʻua i fuaiupu e 2 ma le 3 iā Iesu ma ona soo, i le faataunuuina o o latou tofiga mai le Atua. O le faia faapea na faamamaluina ai e nei fafine le Atua, o Lē na faaalia lona talisapaia e ala i le faamauina i le Tusi Paia o galuega agalelei a nei fafine, ina ia faitau ai isi augātupulaga. (Fat 19:17; Epe 6:10) O le upu Eleni foʻi lea o loo faaaogā e faasino i fafine o loo taʻua i le Mat 27:55; Mar 15:41.
(Luka 9:49, 50) Ua tali mai Ioane iā te ia: “Le Faiaʻoga e, na matou vāai i le tasi tagata ua ia tutuli temoni i lou suafa, ma na matou taumafai e taofia o ia, auā e lē o ʻau o ia faatasi ma i tatou.” 50 A ua fetalai atu Iesu iā te ia: “Aua tou te taofia o ia, auā o sē e lē tetee iā te outou, e ʻau ma outou.”
Manatu Tāua Mai i le Tusi o Luka
9:49, 50—Aiseā na lē taofia ai e Iesu se tamāloa mai i le tutuliina o temoni, e ui e leʻi mulimuli lea tamāloa iā te ia? E leʻi taofia e Iesu le tamāloa ona e leʻi faatūina le faapotopotoga Kerisiano i lea taimi. O lea, e leʻi manaʻomia ona ō faatasi le tamāloa ma Iesu ina ia faatuatua i le suafa o Iesu ma tutuli ai temoni.—Mare. 9:38-40.
Faitau Tusi Paia
(Luka 8:1-15) E leʻi umi mulimuli ane, ae malaga atu loa o ia mai i lea aai i lea aai, ma mai i lea nuu i lea nuu, ua talaʻi ma folafola atu le tala lelei o le malo o le Atua. Ua faatasi ma ia le toʻasefulu lua, 2 ma nisi o fafine o ē na ia faamālōlōina mai agaga leaga ma maʻi, o Maria le Makatala, o lē na ō ese mai ai temoni e toʻafitu, 3 ma Ioana le avā a Kusa le pule o le aiga o Herota, ma Susana, ma isi fafine e toʻatele, o ē na auauna iā te ia i a latou meafaitino. 4 Ina ua faapotopoto faatasi mai se motu o tagata faapea ma i latou na ō mai iā te ia mai i lea aai ma lea aai, ona ia fetalai atu lea iā i latou i se talafaatusa: 5 “Na alu atu se tagata lūlū fatu e lūlū ana fatu. A o ia lūlū, na paʻuʻū nisi fatu i tafatafa o le auala ma na solia i vae, ona ō mai lea o manufelelei o le lagi ma ʻaina. 6 Na paʻuʻū nisi i le mea papa, ua tupu, a ua toe magumagu auā e lē susū le eleele. 7 A ua paʻuʻū foʻi isi i le vao tuitui, ma ina ua tutupu aʻe faatasi ma le vao tuitui, ona fetinaʻiina ai lea. 8 Na paʻuʻū foʻi isi i le eleele lelei, ma ina ua tutupu, ona fua mai ai lea e taʻiselau.” A o fetalai atu o ia i nei mea, ua leotele ma faapea atu: “O lē ua iai taliga e faalogo ai, inā faalogo mai ia o ia.” 9 A ua fesili mai ona soo iā te ia i le uiga o lenei talafaatusa. 10 Ua fetalai atu o ia: “Ua tuuina atu ina ia outou malamalama i mea lilo paia o le malo o le Atua, ae ua faamatala atu iā i latou i talafaatusa, ina ia vaavaai ae e lē iloa mea o loo latou vāai i ai, pe e faalogo ae e lē iloa le uiga. 11 O le uiga lenei o le talafaatusa: O le fatu, o le upu lea a le Atua. 12 O fatu i tafatafa o le auala, o i latou ia na faalogo, ona sau lea o le Tiapolo ma aveese le upu mai i o latou loto, ina neʻi talitonu ma faaolaina ai i latou. 13 O fatu i luga o le mea papa, o i latou ia ua faalogo i le upu, ua talia ma le olioli, ae peitaʻi, e leai ni o latou aa. Ua latou talitonu mo sina taimi, ae peitaʻi, pe a oo i taimi o tofotofoga, ona latou paʻuʻū ai lea. 14 A o fatu na paʻuʻū i le vao tuitui, o i latou ia ua faalogo, ae ua tosina atu i popolega, ma le tamaoaiga, ma fiafiaga o lenei olaga, ua matuā fetinaʻiina ai, ona lē oo lea ina matua o latou fua. 15 A o le fatu na lūlū i le eleele lelei, o i latou ia ua faalogo i le upu ma le loto mamā ma lelei, ma tausi i ai, ua fua mai, ma ua tumau.
IULAI 16-22
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | LUKA 10-11
“Le Talafaatusa i le Samaria Agalelei”
(Luka 10:29-32) Peitaʻi, ona o lona faafiaamiotonu, ua fesili mai ai le tamāloa iā Iesu: “O ai la loʻu tuaoi?” 30 Ua tali atu Iesu: “Na alu ifo mai Ierusalema i Ieriko se tasi tagata, ma na maua o ia e tagata faomea, ua latou aveese ona ofu ma sasa iā te ia, ona latou ō lea ae tuua o ia ua toeitiiti a oti. 31 Ona alu ifo lea o se ositaulaga i lea auala ma iloa atu o ia, a ua ui ane o ia i le isi itu ma alu. 32 Na faapena foʻi le sa Levī, ina ua alu ifo i lea mea ma iloa atu o ia, ona ui ane lea o ia i le isi itu ma alu.
nwtsty ata
Le Auala Mai i Ierusalema Agaʻi i Ieriko
O le auala (1) o loo faaalia i lenei vitiō e foliga mai e taitutusa ma le auala sa fesootaʻi ai Ierusalema ma Ieriko i aso anamua. O lenā auala e silia i le 20 km (12 maila) le umi, ae e 1 km (.6 maila) le maualuga o Ierusalema mai iā Ieriko. E masani ona iai tagata faomea i na laufanua tuufua ma valevalenoa, o lea e masani ona iai fitafita i inā e puipuia tagata feoaʻi. O Ieriko le aai o Roma (2) sa tū i se vaega o le auala e agaʻi mai i le toafa o Iutaia. O le aai tuai o Ieriko (3) sa tū toetoe 2 km (silia laʻitiiti i le 1 maila) mai i Ieriko le aai o Roma.
“Ua na o Faataoto na Fetalai Atu ai o Ia iā te i Latou”
14 O lona lua, manatu i le faataoto i le tuaoi Samaria. Na amata i le faapea mai o Iesu: “O le tasi tagata na alu ifo mai Ierusalema i Ieriko, ua maua o ia e tagata fao mea; ua latou toeseina ona ofu, ma fasi ia te ia, ua latou o, ua tuua o ia, ua tāli oti.” (Luka 10:30) O le mea mataʻina i inei, o le faaaogāina lea e Iesu o le auala e ui “mai i Ierusalema i Ieriko” e faamatala ai lona manatu. Ina ua faamatalaina lenei talafaatusa, sa iai o ia i Iutaia, e lē mamao mai i Ierusalema; e foliga mai la sa malamalama lelei lana ʻaufaalogologo i le auala sa ia taʻua. Sa faapitoa lava ona lauiloa lenā auala i le lē saogalemu, aemaise lava se tagata e malaga toʻatasi ai. E tele vaega fepiʻopiʻoaʻi ma vaivao sa maua ai avanoa e lalafi solo ai le ʻaufaomea.
15 E iai se isi mea mataʻina e faatatau i le taʻua e Iesu o le auala e ui “mai i Ierusalema i Ieriko.” E tusa ai i le faataoto, na muamua ona ui ane ai le ositaulaga sosoo ai ma le sa Levī i le auala lava lea—e ui e leai se tasi na afe ane e fesoasoani i le tagata na manuʻa. (Luka 10:31, 32) Sa auauna ositaulaga i le malumalu i Ierusalema ae fesoasoani i ai sa Levī. O le toʻatele o ositaulaga ma sa Levī sa nonofo i Ieriko pe a lē galulue i le malumalu, auā e na o le 14 maila le mamao mai i Ierusalema. O lona uiga la, e mautinoa lava lo latou uia soo o le auala lenā. Ia mātau foʻi o le ositaulaga ma le sa Levī sa malaga i le auala “mai i Ierusalema,” o lona uiga ua o ese mai ma le malumalu. E leai la se tasi na te taʻusaʻoina le uiga lē manatu mamafa o nei tamāloloa i le faapea mai, ʻSa la ʻalofia le tamāloa manuʻa ona sa foliga mai ua oti, ma o le paʻi atu i se tino oti e mafai ona lē talafeagai ai iā i laʻua mo se taimi lē tumau ona auauna i le malumalu.’ (Levitiko 21:1; Numera 19:11, 16) Pe ua lē faamaonia ai ea le faaalia i talafaatusa a Iesu o mea sa masani ai lana ʻaufaalogologo?
(Luka 10:33-35) A ua alu atu le tasi tagata Samaria, ua tau atu i le mea o iai o ia, ua iloa atu o ia, ona mutimutivale ai lea o lona alofa iā te ia. 34 Ua alu atu iā te ia, ma liligi le suāuu ma le uaina i ona manuʻa ma fusifusi i ai. Ona tuu lea e ia o le tagata i luga o lana manu, ua avatu i le faletalimālō ma tausi iā te ia. 35 I le aso na sosoo ai, ona ia tuuina atu lea o tenari e lua i le tagata e ana le faletalimālō, ma faapea atu, ʻIa e tausi iā te ia, ma o nisi mea e te toe faatau mai mo ia, ou te toe totogi atu pe a ou toe foʻi mai.’
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 10:33, 34
le tasi tagata Samaria: Sa masani ona vaai maulalo tagata Iutaia i tagata Samaria, ma sa mumusu e faia so o se feutagaʻiga ma i latou. (Ioa 4:9) O nisi tagata Iutaia, sa latou faaaogāina le faaupuga “tagata Samaria” e pei o se taʻu faaamuamu ma inosia. (Ioa 8:48) O loo faamauina i le Mishna le faamatalaga a se tasi o Rapi e faapea: “O lē e ʻai i falaoa a se tagata Samaria e tutusa lenā ma le ʻai i le aano o se puaa.” (Shebith 8:10) O le toʻatele o tagata Iutaia e lē talitonu i se molimau a se tagata Samaria, pe talia foʻi sa latou auaunaga. O le silafia lelei e Iesu o uiga lē faaaloalo nei o tagata Iutaia, na ia faamatilatila mai ai se feʻau malosi i lenei talafaatusa, lea e masani ona taʻua o le talafaatusa i le Samaria agalelei.
liligi le suāuu ma le uaina i ona manuʻa ma fusifusi i ai: Na faamauina ma le faaeteete e le fomaʻi o Luka le talafaatusa lenei a Iesu, ma faamatala ai auala o togafitiga sa masani ona faaaogā i na aso. Sa masani ona faaaogā e tagata le suāuu ma le uaina o ni vailaau e togafiti ai manuʻa. O nisi taimi sa faaaogā le suāuu e faamālū ai se manuʻa (faatusatusa i le Isa 1:6), ae na faaaogā le uaina e pei o se vai manuʻa ma se vailaau e tapē ai siama. Na faamatala foʻi e Luka le auala na fusifusi ai manuʻa ina ia aua neʻi toe telē se aafiaga.
le faletalimālō: O le uiga o le faaupuga Eleni pe a faaliliuina saʻo, “o se nofoaga e nofo ai so o se tagata.” Na maua ai i inā apitaga a tagata faimalaga ma a latou meaola. Sa masani ona saunia e lē e ana le faletalimālō mea masani ona manaʻomia, ma e mafai foʻi ona ia tausia se tasi e avatu e na te vaaia pe afai e totogi o ia.
(Luka 10:36, 37) O ai o i latou nei e toʻatolu, e foliga mai o le tuaoi o le tagata lea na maua e le ʻaufaomea?” 37 Ua fai mai o ia: “O lē na alofa mutimutivale iā te ia.” Ona faapea atu lea o Iesu: “Inā alu ia, ma ia faapea ona e faia.”
Faamaonia le Avea o se Samaria ma Tuaoi Lelei
Ua faaalia i le tala faatusa a Iesu e faapea o le tagata e amiotonu moni o lē e lē gata ina usitai i tulafono a le Atua ae e faataitai foi i ona uiga. (Efeso 5:1) Mo se faaaoaoga, ua taʻu mai e le Tusi Paia ia i tatou e faapea “e le faailogaina tagata e le Atua.” (Galuega 10:34) Po o tatou faataitai ea i le Atua i lenei vala? O le tala faatusa faagaeeloto a Iesu ua faaalia ai o lo tatou alofa atu i o tatou tuaoi e tatau ona ia lē gata mai i va faaleatunuu, faaleaganuu, ma lotu. O le mea moni, ua faatonuina Kerisiano ina ia “agalelei, ia faatatau i mea e tutupu i lea aso ma lea aso, i tagata uma”—e lē na o tagata e tutusa tulaga i mea o le olaga nei, tutusa lanu e tupuga mai ai, po o le atunuu ma ia lē na o uso foi e tapuai faatasi.—Kalatia 6:10.
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Luka 10:18) Ua ia fetalai atu iā i latou: “Ua ou iloa Satani ua paʻū ifo mai i le lagi e pei o le uila.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 10:18
Ua ou iloa Satani ua paʻū ifo mai i le lagi e pei o le uila: E mautinoa sa fetalai faavaloaga Iesu e faatatau i le tuliesea o Satani mai i le lagi, e tai pei o se mea ua uma ona tupu. O loo faamatala i le Fal 12:7-9 le taua i le lagi lea e fesootaʻi i le toʻilalo o Satani, ma le fanau mai o le Malo faa-Mesia. O loo faamatilatila i upu nei a Iesu, le mautinoa o le a toʻilalo Satani ma ana temoni i lenā taua i le lumanaʻi, auā e oo lava i ona soo e 70, o ni tagata e lē lelei atoatoa, ua tuuina i ai e le Atua le mana e tutulieseina ai temoni.—Lu 10:17.
Manatu Tāua Mai i le Tusi o Luka
10:18—O le ā le uiga o le fetalaiga a Iesu na fai atu i soo e 70: “Ua ou iloa Satani ua paʻū ifo mai le lagi pei o le uila”? E leʻi faasino atu Iesu ua tuliesea Satani mai le lagi. Na faatoʻā faataunuuina lenā fetalaiga ina ua mavae ona faatoʻā avea Keriso ma tupu i le lagi i le 1914. (Faaa. 12:1-10) E ui e lē mafai ona tatou faasino atu i se mea e tupu i le lumanaʻi e pei ua uma ona tupu, ae na faamatilatila ai e Iesu, e faataunuuina lava.
(Luka 11:5-9) Ua ia fetalai atili atu: “O ai o outou e ana le uō e alu atu i ai i le vaeluapō ma faapea atu, ʻLaʻu uō e, seʻi aumai iā te aʻu ni falaoa se tolu, 6 auā ua faatoʻā taunuu mai le malaga a se tasi o aʻu uō, ma e leai se mea ou te laulauina atu mo ia’? 7 A ua tali mai lenā uō mai totonu o le fale, ʻSoia le faalavelave mai iā te aʻu. Ua loka le faitotoʻa, ma ua matou momoe ma laʻu fanau. E lē mafai ona ou toe tū atu e avatu se mea iā te oe.’ 8 Ou te fai atu iā te outou, E ui lava o ia o lana uō, ae e lē tū atu o ia ma avatu se mea, peitaʻi ona o lona faatauanau atu pea, e tulaʻi ai loa o ia ma avatu iā te ia mea na te manaʻomia. 9 O lea la, ou te fai atu iā te outou, Ia talosaga atu pea, ona foaʻiina mai lea iā te outou. Ia saʻili atu pea, ona outou maua ai lea. Ia tuʻituʻi atu pea, ona tatalaina mai lea iā te outou.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 11:5-9
Laʻu uō e, seʻi aumai iā te aʻu ni falaoa se tolu: I le aganuu a Sasaʻe Tutotonu, o le talimālō o se tiute sa fiafia tagata e faatino, e pei ona faamatilatila i lenei talafaatusa. E leʻi faatalitalia le taunuu o le mālō i le vaeluapō, e faailoa mai ai e lē mautinoa taimi o faigāmalaga i na aso. E ui i lea na manatu lē na talimālō, e tatau lava ona ia avatu se meaʻai i lana mālō. Na ia manatu foʻi o se mea tatau le alu e fafagu lona tuaoi i lenā taimi, e talosaga ai mo se meaʻai.
Soia le faalavelave mai iā te aʻu: Na faatalatū le tuaoi i le talafaatusa e fesoasoani atu, e lē faapea e leʻi fia fesoasoani atu, ae ona ua moe. O fale o tagata i na aso aemaise lava tagata matitiva, e masani e na o le tasi se potu telē. Pe afai e tū i luga le tamāloa, e mautinoa o le a toe feala le aiga atoa e aofia ai tamaiti.
faatauanau atu pea: O le upu Eleni o loo faaaogāina i inei e mafai ona faaliliuina saʻo i le “faamaualuga” po o le “lē mā.” Peitaʻi i inei, o loo faamatala ai se gaoioiga lototele ma maumauaʻi. I le talafaatusa a Iesu, e leʻi mā le tamāloa pe faatalatū e talosaga atu pea mo le mea na ia manaʻomia, ma na faapea atu Iesu i ona soo e tatau foʻi ona latou tatalo faatauanau faapena.—Lu 11:9, 10.
Faitau Tusi Paia
(Luka 10:1-16) Ua mavae atu nei mea, ona tofia lea e le Alii o le isi toʻafitu sefulu, ma aauina atu i latou taʻitoʻalua e muamua atu iā te ia, i aai uma ma nofoaga o le a ia maliu atu i ai. 2 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “E moni, e tele le saito e seleseleina, a ua toʻaitiiti le ʻaufaigaluega. O lea, ia ʻaiʻoi atu ai i le Matai o le seleselega, ina ia aauina mai se ʻaufaigaluega mo lana seleselega. 3 Ia outou ō atu. Faauta! ou te aauina atu outou e pei o tamaʻi mamoe i le va o luko. 4 Aua neʻi avea ni a outou ato tupe, po o ni taga meaʻai, po o ni seevae, ma aua foʻi neʻi fusi ma ofo alofa atu i se tasi tou te feiloaʻi i le auala. 5 Afai tou te ulu atu i se fale, ia muamua ona outou faapea atu, ʻIa filemu le aiga nei.’ 6 Afai o iai i inā se tagata o le filemu, ia maua e ia lo outou filemu. Afai e leai, ia toe faafoʻi mai le filemu iā te outou. 7 O lea, ia outou nonofo ai i lenā aiga, e aai ma inu i mea ua latou laulau ane, auā e tatau le totogi i le tagata faigaluega. Aua tou te nofonofo solo i lea fale ma lea fale. 8 “Pe a outou ō atu i se aai ma latou taliaina outou, ia outou aai i mea ua latou laulau ane, 9 ma faamālōlō i ē e mamaʻi, ma faapea atu iā i latou, ʻUa latalata mai le malo o le Atua iā te outou.’ 10 Ae peitaʻi, o se aai e tou te ulu atu i ai ae e lē talia outou, ia ō atu i ona ala tetele ma faapea atu, 11 ʻO le pefu mai i lo outou aai lea na pipii mai i o matou vae, matou te soloi atu iā te outou. Ae ia manatua lenei mea, ua latalata mai le malo o le Atua.’ 12 Ou te fai atu iā te outou, o le a māmā atu le faasalaga o Sotoma i lenā aso, nai lo o lenā aai. 13 “Oi talofa iā te oe Koasini! Oi talofa iā te oe Petesaita! auā ana faia i Turo ma Saitonu o galuega mamana na faia iā te outou, semanū ua leva ona latou salamō ma nonofo i le ʻie talatala ma le lefulefu. 14 O le a māmā atu le faasalaga o Turo ma Saitonu i le faamasinoga, nai lo o outou. 15 A o oe foʻi Kapanaumi, pe e faaeaina ea oe e oo i le lagi? E te alu ifo i le Tuugamau! 16 “O lē e faalogo iā te outou, e faalogo foʻi o ia iā te aʻu. O lē e lē ano mai iā te outou, e lē ano mai foʻi iā te aʻu. O lē e lē ano mai iā te aʻu, e lē ano foʻi o ia i lē na auina mai aʻu.”
IULAI 23-29
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | LUKA 12-13
“E Sili Atu Ona Tāua Outou Nai lo Tamaʻi Manulele e Tele”
(Luka 12:6) Pe e lē faatauina atu ea ni tamaʻi manulele se lima i tupe iti e lua? Ae e lē galo i le Atua se tasi o na tamaʻi manulele.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 12:6
tamaʻi manulele: O le upu Eleni strou·thiʹon e uiga atu i so o se ituaiga manulele laʻitiiti, ma e masani ona faasino atu i sparrows, o se manulele e pito sili ona taugofie sa faatau atu mo meaʻai.
(Luka 12:7) Ae ua faitaulia lauulu uma o o outou ulu. Aua neʻi outou fefefe; e sili atu ona tāua outou nai lo tamaʻi manulele e tele.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 12:7
Ae ua faitaulia lauulu uma o o outou ulu: I se fua faatatau, e silia i le 100,000 lauulu o se tagata. O le tomai o Ieova e iloa ai na faamatalaga uma, e faamautinoa mai ai lona naunau moni i soo taʻitoʻatasi o Keriso.
(Luka 12:7) Ae ua faitaulia lauulu uma o o outou ulu. Aua neʻi outou fefefe; e sili atu ona tāua outou nai lo tamaʻi manulele e tele.
E Leai se Mea e “Faateʻaeseina Mai i Tatou i le Alofa o le Atua”
4 Muamua, o loo aʻoaʻo saʻo mai e le Tusi Paia e faapea, e faatāua e le Atua ana auauna taʻitoʻatasi. E pei ona fetalai mai Iesu: “E lē faataulia ea ni manu iti se lua i le asari? E leai foʻi so laʻua e paʻū i le eleele e aunoa ma lo outou Tamā. A o outou lauulu lava ua faitaulia uma ia. O lea aua tou te matataʻu ai; e sili outou i manu iti e tele.” (Mataio 10:29-31) Seʻi manatu i le uiga o na fetalaiga i le ʻaufaalogologo a Iesu i le uluaʻi senituri.
5 Atonu e tatou te ono taumānatu pe aiseā o le a faatau ai fua e se tasi se manu iti. I aso o Iesu, sa sili ona taugofie le manu iti mai manulele uma na faatau mo meaʻai. Mātau, e tasi le asari po o se tupe e itiiti sona aogā, e mafai ona faatau ai ni manu iti se lua. Ae na mulimuli ane fetalai Iesu e faapea, pe afai e totogiina e se tagata ni asari se lua, e lima manu iti e maua ai na i lo le fā. Sa avane fua i ai ma le isi manulele e tasi e peiseaʻī e matuā leai lava sona tāua. Atonu o le vaaiga a tagata i na meaola, o ni mea e leai so latou aogā. Peitaʻi o le ā le silafaga i ai a Lē na Foafoaina Mea? Na fetalai Iesu: “E leai foʻi so latou e tasi [e oo lava i le manulele lea e toe faaopoopo ane] ua galo i luma o le Atua.” (Luka 12:6, 7) Atonu ua amata nei ona tatou iloa atu le mea sa agaʻi i ai le manatu o Iesu. Pe afai o loo faatāua e Ieova se manu iti e tasi, e mautinoa la le sili atu ona ia faatāuaina se tagata! E pei ona faamatala mai e Iesu, e silafia e Ieova mea uma e uiga iā i tatou. Ioe, e oo lava i lauulu o o tatou ulu e mafai ona ia faitaulia uma!
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Luka 13:24) “Ia outou faamalolosi ma finafinau e ulu atu i le faitotoʻa vaitiiti, auā ou te fai atu iā te outou, e toʻatele e saʻili ina ia ulu atu i ai ae e lē mafai.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 13:24
Ia outou faamalolosi ma finafinau: Po o le “tauivi pea.” O le fautuaga a Iesu, na faamatilatila ai le manaʻomia o le faia o taumafaiga uma ma le lotoatoa, ina ia ulu atu ai i le faitotoʻa vaitiiti. E tusa ai o lona faaaogāina i lenei mau, ua faaaogā i nisi tusi le faaliliuga e pei o le “Fai le mea e gata ai le mafai; Fai taumafaiga uma.” O le veape Eleni a·go·niʹzo·mai, e fesootaʻi atu i le nauna Eleni a·gonʹ lea e masani ona faasino atu i tauvaga afeleti. O loo faaaogāina foʻi i le Epe 12:1 lenei nauna i se auala faafaatusa, e faasino atu i le “tuuga” a Kerisiano mo le ola. E masani foʻi ona faaaogā i se uiga lautele e faasino atu i le “tauivi” (Fil 1:30; Ko 2:1) po o le “tau” (1Ti 6:12; 2Ti 4:7). O vaega o le veape Eleni o loo faaaogā i le Lu 13:24 ua faaliliuina “auai i se tauvaga” (1Ko 9:25), “matuā galue mamafa” (Ko 1:29; 1Ti 4:10), ma le “tau” (1Ti 6:12). O lea la, talu ai o faamatalaga i lenei faaupuga e fesootaʻi atu i tauvaga i taaloga afeleti, e manatu ai nisi o taumafaiga na faalaeiau mai Iesu e fai, e mafai ona faatusa atu i taumafaiga uma a se tagata taalo e faaaogā lona malosi atoa, ina ia maua ai le taui.
(Luka 13:33) Ae peitaʻi, e tatau ona ou alu i le asō, ma taeao, ma le isi aso, auā e lē tatau ona fasiotia se perofeta i fafo atu o Ierusalema.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 13:33
e lē tatau: Po o le “matuā lē mafai (lē mafaufauina).” Talu ai e leai se valoaga o le Tusi Paia o loo taʻua patino ai e tatau ona maliu le Mesia i totonu o Ierusalema, o lenei la manatu atonu e maua mai i le Ta 9:24-26. E lē gata i lea, na faatalitalia pe a fasiotia e tagata Iutaia se perofeta, aemaise le Mesia, e tatau ona fasiotia i le aai. O Ierusalema e feiloaʻi ai sui e toʻa 71 o le ʻau Saniterini, po o le faamasinoga maualuga, o lea na faamasinoina ai i inā i latou na tuuaʻia o perofeta pepelo. Atonu foʻi na mafaufau Iesu o Ierusalema sa ofoina atu ai taulaga masani i le Atua, ma o i inā e fasia ai le mamoe o le Paseka. O le mea lenā na tupu ma na taunuu ai fetalaiga a Iesu. Na avatu o ia i luma o le ʻau Saniterini i Ierusalema ma taʻusalaina ai, ma o tua lava o pā o Ierusalema na fasiotia ai Iesu, le mamoe o le “paseka.”—1Ko 5:7.
Faitau Tusi Paia
(Luka 12:22-40) Ua fetalai atu o ia i ona soo: “Ona o lenei mea, ou te fai atu ai iā te outou, Aua tou te toe popole i o outou ola i mea tou te aai ai, po o outou tino i ofu tou te oofu ai. 23 Auā e sili ona tāua o le ola nai lo o meaʻai, ma le tino nai lo o ofu. 24 Ia vaavaai lelei i oreva, auā latou te lē lūlū ni fatu pe selesele, pe faaputu i se fale saito, ae e fafagaina i latou e le Atua. Pe e lē sili ea ona tāua outou i lo manufelelei? 25 O ai ea se tasi o outou e mafaia i lona popole ona faaopoopo ni nai aso i lona olaga? 26 O lea, afai tou te lē mafai ona faia o lenei mea, aiseā la e popole ai fua i isi mea o totoe? 27 Ia vaavaai lelei pe e faapefea ona tutupu lili o le vao, latou te lē galulue, e lē milo foʻi. Ae ou te fai atu iā te outou, E oo lava iā Solomona ma lona mamalu uma, e leʻi tutusa lona matagofie ma se tasi o nei lili. 28 O lenei, afai ua faaofuina e le Atua laau o le vao ia ua iai i le asō, ae lafoina i le ogaumu a taeao, e sili atu ona ia faaofuina outou o ē faatuatua itiiti! 29 O lea, aua tou te toe soona popole i le saʻilia po o ā mea tou te aai ai, ma po o ā foʻi mea tou te inu ai. 30 Auā o mea uma ia o loo saʻilia ma le naunau e tagata o nuu ese. Ae ua silafia e lo outou Tamā, o mea ia o loo outou manaʻomia. 31 Ae peitaʻi, ia faaauau pea ona outou saʻili lona malo, ona faaopoopoina ai lea o nei mea iā te outou. 32 “Aua le fefefe le lafu mamoe itiiti e, auā ua finagalo malie lo outou Tamā e tuuina atu le malo iā te outou. 33 Ia faatau atu a outou mea ma foaʻi atu meaalofa. Ia fai ni a outou ato tupe anagatā, o le ʻoa i le lagi e lē mou atu, e leai foʻi se gaoi e osofaʻi atu ma gaoia, e lē atia foʻi e se mogamoga. 34 Auā o le mea e iai lo outou ʻoa, e iai foʻi ma o outou loto. 35 “Ia fusia o outou sulugātiti, ma ia mumū pea a outou molī, 36 ona pei lea o outou o tagata ua faatalitali i le toe foʻi mai o lo latou matai mai i le faaipoipoga. Ua taunuu o ia ma tuʻituʻi mai, ona latou tatala atu loa lea iā te ia. 37 E fiafia na pologa pe a taunuu mai lo latou matai, ma maua mai o loo latou mataala! E moni, ou te fai atu iā te outou, E sauniuni loa o ia ma fai atu iā i latou e taooto e aai, ona alu ane lea o ia ma auauna atu iā i latou. 38 E fiafia i latou pe a taunuu mai o ia i le leoleoga lona lua, po o le leoleoga lona tolu foʻi, ma maua i latou o faia faapea! 39 Ae ia iloa lenei mea, pe ana iloa e le tagata o le aiga le itula o le pō e sau ai le gaoi, semanū e faaauau ona mataala o ia ma na te lē tuua lona fale ia gaoia. 40 O le mea lea ia outou nofosauni ai, auā o le itula tou te lē manatunatu ai, e sau ai le Atalii o le tagata.”
IULAI 30–AOKUSO 5
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | LUKA 14-16
“Le Talafaatusa i le Atalii Faamaumauʻoa”
(Luka 15:11-16) Ona ia fetalai atu lea: “Sa iai i se tagata ni atalii se toʻalua. 12 Ona fai atu lea o le uii i lona tamā, ʻLoʻu tamā e, ia e aumai iā te aʻu loʻu tofi o le ʻoa.’ Ona ia vaeluaina lea o ana mea iā i laʻua. 13 Mulimuli ane, ua mavae ni nai aso, ona faapotopoto ai lea e le uii o ana mea uma, ma alu malaga i se atunuu mamao, ma ua faamaʻimau ai ana mea e ala i le ola i se olaga soonafai. 14 Ina ua uma ana mea uma, ona tupu ai lea o se oge tele i lenā atunuu, ma ua mativa ai o ia. 15 Ua oo lava ina alu atu o ia ma nofo i se tagata o lenā atunuu, ona auina atu ai lea o ia e le tagata i lona fanua e tausi lana lafu puaa. 16 Ua manaʻo o ia e ʻai i mea e aai ai puaa, ma ua leai se tasi na toe avatua se mea iā te ia.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 15:11-16
iai i se tagata ni atalii se toʻalua: E tutasi nisi o vala o le talafaatusa i le atalii faamaumauʻoa (e iloa foʻi o “le atalii sa leiloa”). O se tasi lenei o talafaatusa umi na faia e Iesu, ma o se tasi o vala mataʻina, o le faiā faaleaiga na ia faamatalaina. E masani ona ia faaaogā i isi talafaatusa mea e leai ni ola e pei o ituaiga fatu ma palapala eseese, ma na ia faaaogā foʻi le faiā a se matai ma ana pologa. (Mat 13:18-30; 25:14-30; Lu 19:12-27) Peitaʻi i lenei talafaatusa, na faamatilatila e Iesu le faiā māfana a se tamā ma ona atalii. O le toʻatele e faalogo i lenei tala, atonu e lē faapena a latou faiā ma o latou tamā. Peitaʻi, ua faailoa mai i lenei talafaatusa faalogona loloto ma le alofa o lo tatou Tamā o i le lagi mo lana fanau i le lalolagi, e lē gata o i latou o loo tumau iā te ia, ae faapea foʻi i latou na taasē ua toe foʻi mai.
o le uii: E tusa ma le Tulafono a Mose, e faaluaina le tofi o le ulumatua. (Te 21:17) Pe afai la o le atalii matua i lenei talafaatusa o le ulumatua, o lona uiga la o le tofi o le uii, o le afa lenā o le tofi o lona uso matua.
faamaʻimau: O le uiga o le upu Eleni o loo faaaogāina i inei pe a faaliliuina saʻo, o le “faasalalau solo (i so o se itulagi).” (Lu 1:51; Ga 5:37) I le Mat 25:24, 26, o loo faaliliuina ai i le “faataapeapeina.” O le faaaogāina i inei, e uiga atu i le faamaʻimau po o le faaaluvale.
olaga soonafai: Po o le “olaga faamaʻimau (faataugā; lē fuafua).” O loo faaaogā i le Efe 5:18; Tit 1:6; 1Pe 4:4 se isi upu Eleni e fesootaʻi i ai ma e taitutusa lona uiga. Talu ai o le upu Eleni e ono aofia ai le manatu o se olaga faataugā pe faamaʻimau, ua faaaogā la i nisi faaliliuga o le Tusi Paia le faaupuga “olaga faamaumauʻoa.”
tausi lana lafu puaa: O nei manu e lē mamā e tusa ai ma le Tulafono, o lea, sa avea o se galuega faatauvaa ma maualalo mo se tagata Iutaia.—Le 11:7, 8.
mea e aai ai puaa: E faasino atu i fua o le laau o le carob, ma o lona paʻu e malō, iila ma lanu enaena. O fua o le carob e piʻo e pei o foliga o se seu, ma e talafeagai lea ma le uiga o le igoa o le laau i le faa-Eleni (ke·raʹti·on, “seu laʻitiiti”). E oo mai lava i aso nei o loo tele ina faaaogā fua o le carob mo meaʻai a solofanua, povi, ma puaa. Na iloa le tulaga faatauvaa na oo i ai lenei alii talavou, ona e oo lava i meaʻai a puaa na lotomalie e ʻai ai.—Tagaʻi i le faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 15:15.
(Luka 15:17-24) “Ina ua toe atamai o ia, ona ia faapea ifo lea, ʻE toʻatele le ʻaufaigaluega a loʻu tamā o loo aai i falaoa e tele, a o lenei o le a ou oti i loʻu fia ʻai! 18 O le a ou tulaʻi ma ou toe foʻi atu i loʻu tamā ma faapea atu: “Loʻu tamā e, ua ou agasala i le Atua atoa ma oe. 19 E lē toe aogā ona taʻua aʻu o sou atalii. Ia avea aʻu ma se tasi o au tagata faigaluega.”’ 20 Ona tulaʻi lea o ia ma alu atu i lona tamā. Ua iloa mamao atu o ia e lona tamā, ona mutimutivale ai lea o lona alofa iā te ia. Ua ia tamoʻe atu ma fusi i lona ua, ma sogi lemū atu iā te ia. 21 A ua faapea mai le atalii i lona tamā, ʻLoʻu tamā e, ua ou agasala i le Atua atoa ma oe. E lē toe aogā ona taʻua aʻu o sou atalii. Ia avea aʻu ma se tasi o au tagata faigaluega.’ 22 A ua fai atu le tamā i ana pologa, ʻIa faavave! Aumai se ofu talaloa e sili ona lelei ma faaofu iā te ia, ma tuu se mama i lona lima, ma fai ni ona seevae. 23 Ia aumai se tamaʻi povi peti ma fasi, seʻi o tatou aai ma olioli ai. 24 Auā o loʻu atalii lenei na oti, a ua toe ola mai; na leiloa o ia a ua toe maua.’ Ona latou olioli ai lea.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 15:17-24
atoa ma oe: Po o “i lau silafaga.” O le faasino nauna Eleni e·noʹpi·on, o lona uiga pe a faaliliuina saʻo, o le “i ou luma; i lau silasila,” ma e tai faapena le auala o loo faaaogā ai i le Septuagint i le 1Sa 20:1. I lenā mau, na fesili Tavita iā Ionatana: “O le ā foʻi se agasala ua ou faia i luma o lou tamā?”
tagata faigaluega: Ina ua toe foʻi mai le uii, na ia fuafua e talosaga i lona tamā ina ia taliaina o ia o sana tagata faigaluega, ae lē o sona atalii. E ese mai i pologa o ē na avea ma vaega o le aiga, o tagata faigaluega o ni tagata ese e masani ona faafaigaluegaina mo se aso e tasi, ma e lē o i latou o se vaega o le aiga.—Mat 20:1, 2, 8.
sogi lemū: O le upu Eleni o loo faaaogāina i inei e mafai foʻi ona faaliliuina i le “sogi atu ma le alofa” po o le “sogi atu ma le alofa faapelepele.” O le faafeiloaʻia e le tamā o lona atalii i se auala māfana ma faaleuō, ua faaalia mai ai lona lotomalie e toe talia lona atalii ua salamō.
taʻua aʻu o sou atalii: Ua faaopoopo i nisi manusikulipi le faaupuga: “Ia avea aʻu ma se tasi o au tagata faigaluega,” peitaʻi o le faaliliuga o loo iai i le taimi nei e lagolagoina e manusikulipi ua leva ma maufaatuatuaina. Ua faapea mai nisi faitofā, na toe faaopoopo lea vaega ina ia ōgatusa ma le Lu 15:19.
ofu talaloa . . . mama . . . seevae: O lenei ofu talaloa e lē o se ofu e masani ai, ae o se ofu e sili ona lelei—atonu o se ofu e sili ona taugatā lona teuteuina ma na avatu i mālō faaaloalogia. O le tuuina e le tamā o le mama i le lima o lona atalii, e faaalia ai lona fiafia iā te ia faapea le faamamaluina o lona atalii ua toe foʻi mai. E lē masani ona iai ni mama po o ni seevae a se pologa. O lea, na faaalia manino mai ai le faanaunauga o le tamā e avea lona atalii ma vaega o lona aiga.
(Luka 15:25-32) “O le taimi lea o loo i le fanua lona atalii matua; ua sau o ia ma ua latalata mai i le fale, ua ia faalogoina musika ma faiga siva. 26 Ona ia valaau atu lea i se tasi o auauna ma fesili atu po o ā la mea e fai. 27 Ua fai mai le auauna iā te ia, ʻUa sau lou uso, ma ua fasi ai e lou tamā se tamaʻi povi peti, auā ua toe foʻi manuia mai o ia.’ 28 A ua ita o ia ma ua lē fia alu i le fale. Ona sau ai lea o lona tamā i fafo ma faaoleole iā te ia. 29 Ua tali ane o ia i lona tamā, ʻSeʻi vaai, ua tele tausaga o oʻu nofo pologa iā te oe ma ou te leʻi solia lava sau poloaʻiga. Ae e te leʻi aumaia lava se tamaʻi ʻoti ma aʻu matou te olioli ai ma aʻu uō. 30 Peitaʻi, o lea ua taunuu mai lou atalii sa ia faamaʻimau au ʻoa faatasi ma fafine talitane, a ua e fasi le tamaʻi povi peti mo ia.’ 31 Ona faapea atu lea o lona tamā iā te ia, ʻ Si oʻu atalii e, o loo e faatasi pea ma aʻu, ma o aʻu mea uma lava, o au mea foʻi ia. 32 A ua tatau ona tatou fiafia ma olioli auā o lou uso lenei na oti, a ua toe ola mai, na leiloa foʻi, a ua toe maua.’”
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Luka 14:26) “Afai e sau se tasi iā te aʻu ae e lē ʻinoʻino i lona tamā, lona tinā, o lana avā ma le fanau, i ona uso ma tuafāfine, e oo foʻi i lona lava ola, e lē mafai ona avea o ia ma oʻu soo.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 14:26
ʻinoʻino: I le Tusi Paia, e tele uiga o le upu ʻinoʻino. Atonu e aofia ai faalogona feitagaʻi e māfua ona o le lotoleaga, ma manaʻo e faamanuʻalia se isi tagata. E ono aofia ai foʻi faalogona lē fiafia i se tagata po o se mea, ma e uunaʻia ai se tasi e ʻalofia le iai o se fesootaʻiga ma lenā tagata po o lenā mea. E mafai foʻi ona uiga atu i le itiiti o le alofa. O se faaaʻoaʻoga, na taʻua e faapea na inosia e Iakopo Lea ae alofa iā Rasela, o lona uiga na sili atu lona alofa iā Rasela nai lo o Lea. (Ke 29:31, fpl.; Te 21:15), ma e faapena le auala na faaaogā ai lenā upu i isi tusitusiga Iutaia anamua. O lea, e leʻi uiga fetalaiga a Iesu e tatau i ona soo ona feita pe inosia o latou aiga, auā e feteenaʻi lenā gaoioiga ma Tusitusiga Paia. (Faatusatusa i le Mar 12:29-31; Efe 5:28, 29, 33.) I inei, e mafai ona faasino atu le upu “ʻinoʻino” i le “itiiti o le alofa.”
(Luka 16:10-13) O le tagata e faamaoni i nai mea itiiti, e faamaoni foʻi o ia i mea e tele, a o le tagata e amiolētonu i nai mea itiiti, e amiolētonu foʻi o ia i mea e tele. 11 Pe afai e tou te lē faamaoni i ʻoa a le amiolētonu, o ai la o le a tuuina atu iā te outou le ʻoa moni e tausi? 12 Afai e tou te lē faamaoni i le vaaia o mea a isi, o ai la e na te avatua iā te outou mea ua tatau mo outou? 13 E lē mafai e se auauna o le aiga ona pologa i ni matai se toʻalua; auā e ita o ia i le tasi, ae alofa i le isi, pe e pipii atu o ia i le tasi, ae ʻinoʻino i le isi. E lē mafai ona e pologa i le Atua atoa ma ʻOa.”
Ia Saʻili ʻOa Moni
7 Faitau le Luka 16:10-13. Na faia e le auauna pule i le talafaatusa a Iesu ni uō mo lona lava lelei. Peitaʻi, na finagalo Iesu i ona soo ia fai uō i le lagi mo ni māfuaaga e lē manatu faapito. I fuaiupu pe a uma le talafaatusa, o loo faafesootaʻi atu ai le faaaogā o “ʻoa a le amiolētonu” i le faamaoni i le Atua. O le uiga o le manatu o Iesu, e mafai ona tatou “faamaoni” i le auala e pulea ai le faaaogāina o na ʻoa pe a tatou mauaina. E faapefea?
8 O se tasi o auala e tatou te faamaoni ai i a tatou meafaitino, e ala lea i le faia o foaʻi tautupe mo le galuega talaʻi i le lalolagi aoao lea na valoia e Iesu o le a faataunuuina. (Mata. 24:14) Sa iai se pusa tupe a se teineitiiti i Initia sa faaputu ai ana siliva. Sa iʻu lava foʻi ina musu e toe faatau ni ana meataalo ae sefe le tupe. Ina ua tumu lana pusa tupe, sa ia foaʻi uma atu ina ia faaaogā mo le galuega talaʻi. Na foaʻi atu e se uso i Initia e iai sona togāniu le tele o niu i le ofisa faaliliu mo le gagana Malayalam. Talu ai e faatau mai e le ofisa faaliliu a latou niu, e manatu la le uso e sili pe a foaʻi saʻo i ai ana niu nai lo o le ave i ai o le tupe. O le atamai aogā lenā. E faapena foʻi uso i Eleni, e masani ona latou foaʻi atu suāuu olive, sisi, ma isi meaʻai mo le aiga Peteli.
Faitau Tusi Paia
(Luka 14:1-14) I se tasi sapati, ua ulufale atu ai o ia i le fale o se alii pule o le ʻau Faresaio e taumafa ai, ma ua latou tulimataʻi uma o ia. 2 Faauta! Ua i ona luma se tagata ua maua i le maʻi fulafula. 3 Ua fetalai atu Iesu iā i latou uma e atamamai i le Tulafono ma le ʻau Faresaio e faapea: “Pe e taga i le tulafono ona faamālōlō i le sapati pe leai?” 4 A ua lē tali mai i latou. Ona ia tago atu ai lea i le tagata maʻi, ua faamālōlō ma tuu atu o ia e alu. 5 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “O ai se tasi o outou, pe afai e paʻū sona atalii po o sana povi poʻa i se vaieli i le aso sapati, pe e lē vave ea ona ia tago atu ma ave aʻe i luga?” 6 A ua lē mafai ona latou tali ane. 7 Ona ia faamatala atu lea o se talafaatusa i tagata na valaaulia, a o ia mātauina ua latou filifilia nofoaga sili mo i latou, ona ia fetalai atu lea: 8 “Pe afai e valaaulia oe e se tasi i le ʻaiga o se faaipoipoga, aua e te taoto i le nofoaga sili. Auā atonu na valaaulia foʻi e ia se tasi e sili atu ona tāua nai lo o oe, 9 ona ō atu ai lea o ia ma lē na ia valaaulia ma faapea atu iā te oe, ʻSeʻi nofo atu le alii nei i le nofoaga lenā.’ Ona e alu ai lea ma le māsiasi i le nofoaga e aupito i maulalo. 10 Ae pe a valaaulia oe, ia e alu ma taoto i le nofoaga e aupito i maulalo, pe a sau lē na ia valaaulia oe, o le a faapea atu, ʻLaʻu uō e, ia e alu atu i le nofoaga sili.’ Ona faaaloalogia ai lea o oe i luma o mālō uma. 11 Auā o sē e faaeaina o ia lava e faamaulaloina lea, a o sē e faamaulalo o ia iā te ia, e faaeaina lea.” 12 Ua ia fai atu i le tagata na valaauina o ia: “Pe a e faia se taumafataga i le aoauli po o le pō, aua e te valaauliaina au uō, ou uso, aiga, po o ou tuaoi mauʻoa. Atonu latou te toe valaaulia foʻi oe ma toe totogi mai iā te oe. 13 Ae a e faia se taumafataga, ona valaaulia lea o ē e matitiva, o ē e pipili, o ē e pipiʻo o latou vae, ma ē e tauaso; 14 ma o le a e fiafia ai, auā e lē mafai ona latou toe totogi mai iā te oe. Ae e tauia oe i le toetutū mai o ē e amiotonu.”