Lomiga mo le Polokalame mo le Sauniga o le Faiva ma le Olaga Faa-Kerisiano
AOKUSO 6-12
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | LUKA 17-18
“Ia Faaalia le Lotofaafetai”
(Luka 17:11-14) A o malaga atu o ia i Ierusalema, ua ui atu i Samaria ma Kalilaia. 12 Ua oo atu o ia i se tasi nuu, ona latou fetaui ai lea ma ni tagata lepela se toʻasefulu o loo tutū mamao mai. 13 Ua latou alalaga ma faapea mai: “Iesu e, le Faiaʻoga, ia e alofa mai iā i matou!” 14 Ua ia silafia atu i latou, ona ia fetalai atu lea: “Ia outou ō ma faaali atu outou i ositaulaga.” Ua latou ō, ona faamamāina lea o i latou.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 17:12, 14
tagata lepela se toʻasefulu: I taimi o le Tusi Paia, e foliga mai sa faapotopoto ma nonofo faatasi lepela i ni vaega, ina ia mafai ona fesoasoani le tasi i le isi. (2Tu 7:3-5) E tusa ma le Tulafono, sa manaʻomia ona nonofo ese tagata lepela. Sa tatau foʻi ona lapataʻia e se lepela tagata pe a latalata atu iā te ia e ala i le valaau: “E lē mamā, e lē mamā!” (Le 13:45, 46) Ina ia ōgatusa ma le Tulafono, sa tutū mamao lepela mai iā Iesu.
faaali atu outou i ositaulaga: A o iai Iesu i le lalolagi, sa ola o ia i lalo o le Tulafono faa-Mose ma na ia amanaʻia le faiva faaositaulaga a Arona, e ala i le faatonuina o lepela na faamālōlōina ina ia ō e vaai le ositaulaga. (Mat 8:4; Mar 1:44) E tusa ai ma le Tulafono a Mose, e tatau ona iloilo e le ositaulaga po ua mamā le lepela. Pe a māeʻa, ona malaga lea o le lepela ua faamamāina i le malumalu ma ave se taulaga po o se meaalofa o manulele ola se lua e mamā, se lālā arasi, o mea ua vali mūmū sesega ma le isopo.—Le 14:2-32.
(Luka 17:15, 16) Ina ua iloa e se tasi o i latou ua faamālōlōina o ia, ona ia toe foʻi mai lea ma vivii leotele atu i le Atua. 16 Ua faapaʻū faō o ia i vae o Iesu ma faafetai mai iā te ia; ma o ia o se Samaria.
(Luka 17:17, 18) Ua tali atu Iesu: “Na faamamāina le toʻasefulu, a ea? A o fea la o iai le isi toʻaiva? 18 Pe e leai ea se isi o i latou ua toe foʻi mai e vivii i le Atua, ae ua na o lenei tagata mai nuu ese?”
Aiseā e Faaalia ai le Lotofaafetai?
Pe sa leʻi amanaʻia e Iesu le lē taulau o isi e faailoa mai lo latou lotofaafetai? Ua faaauau mai le tala: “Ua tali atu Iesu: ʻNa faamamāina le toʻasefulu, a ea? A o fea la o iai le isi toʻaiva? Pe e leai ea se isi o i latou ua toe foʻi mai e vivii i le Atua, ae ua na o lenei tagata mai nuu ese?’”—Luka 17:17, 18.
O isi tagata lepela e toʻaiva e lē o ni tagata amioleaga. E leʻi leva atu ona latou faailoa atu lo latou faatuatua iā Iesu ma le lotomalilie e usiusitai i ana faatonuga, lea e aofia ai le malaga atu i Ierusalema e faaali atu i latou i ositaulaga. Peitaʻi, e ui atonu e lē taumatea sa latou lagona le matuā lotofaafetai mo le galuega agalelei a Iesu, ae sa lē taulau ona latou faaleo atu lenā lotofaafetai iā te ia. Sa lē fiafia le finagalo o Keriso i la latou amio. Ae faapefea i tatou? Pe a agalelei mai se tasi iā i tatou, pe e vave ona tatou faafetai atu, ma pe afai foʻi e talafeagai, ia faaalia atu le lotofaafetai e ala i le lafo atu i ai o se tusi?
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Luka 17:7-10) “O ai se tasi o outou e iai se pologa o loo suatia le fanua, po o leoleo i le lafu, e faapea atu iā te ia pe a sau mai le fanua, ʻSau loa ma taoto e ʻai’? 8 Pe e lē faapea atu ea o ia iā te ia, ʻIa sauni se mea mo aʻu ina ia fai ai laʻu ʻaiga o le pō, ia faamaulu lou ofu kuka ma auauna mai iā te aʻu seʻia uma ona ou ʻai ma ou inu, ona e ʻai ai lea ma e inu’? 9 Na te lē talisapaia mea ua faia e le pologa, auā o mea ia e tatau ona ia faia. 10 O lea, pe a uma ona outou faia o mea uma ua tofia atu e tou te faia, ona outou faapea ane lea, ʻO i matou o ni pologa e lē aogā. O mea ua matou faia, o mea ia e tatau ona matou faia.’”
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 17:10
lē aogā: Pe e faaliliuina saʻo, “leai se aogā; leai se tāua.” E lē o le uiga o le talafaatusa a Iesu e ao ona manatu pologa po o ona soo, e leai so latou aogā. E tusa ma le siʻomaga o le mau, o le faaupuga “lē aogā” e uiga atu i le iai i pologa o se uiga lotomaulalo, e latou te lē mananaʻo e viiviia i latou i se auala faapitoa. E manatu nisi tagata atamamai, o le faaaogāina o le upu i inei e mafai ona uiga atu, “ua na o i matou o ni pologa e lē talafeagai ai ni faiga faapitoa.”
(Luka 18:8) Ou te fai atu iā te outou, E vave ona ia faia le faamasinogatonu mo i latou. Ae pe a sau le Atalii o le tagata, pe na te maua ea le faatuatua moni i le lalolagi?”
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 18:8
le faatuatua moni: Po o “lenei ituaiga faatuatua.” Pe e faaliliuina saʻo, “le faatuatua.” O le faaaogā o le muānauna mautinoa faa-Eleni a o leʻi taʻua le upu “faatuatua,” ua faailoa mai ai e Iesu e leʻi uiga lana faamatalaga i le faatuatua masani, ae o se ituaiga faatuatua patino e pei o le faatuatua o le fafine ua oti lana tane sa taʻua i lana talafaatusa. (Lu 18:1-8) E aofia ai le faatuatua i le mana o le tatalo, faapea le faatuatua o le a gaoioi le Atua e faia le faamasinogatonu mo ē ua filifilia. E foliga mai e leʻi taliina e Iesu lenei fesili, ina ia tuu ai le avanoa i ona soo e mafaufau ai i le malosi o o latou faatuatua. Na talafeagai lelei le faia e Iesu o le talafaatusa i le tatalo ma le faatuatua, auā e leʻi leva ona ia faamatalaina tofotofoga o le a fesagaʻia e ona soo.—Lu 17:22-37.
Faitau Tusi Paia
(Luka 18:24-43) Ua silasila atu Iesu iā te ia ma fetalai atu: “E matuā faigatā lava mo ē e tele tupe ona ulu atu i le malo o le Atua! 25 E moni, e sili atu ona faigofie ona sao se kamela i le pū o le nila, nai lo o le sao atu o se tagata mauʻoa i le malo o le Atua.” 26 Ua faapea mai i latou ua faalogo i ai: “O ai moni la e mafai ona faaolaina?” 27 Ua ia fetalai atu: “O mea e lē mafaia e tagata, e mafaia ia e le Atua.” 28 A ua fai mai Peteru: “Faauta, ua matou tuua a matou mea uma ae e mulimuli atu iā te oe.” 29 Ua fetalai atu o ia: “E moni ou te fai atu iā te outou, O sē e tuua le fale, le avā, po o uso, po o mātua, po o le fanau, ona o le malo o le Atua, 30 e maua e ia le tele o mea i le taimi nei, ma le ola e faavavau i le lumanaʻi.” 31 Ona ia ave lea o le toʻasefulu lua ma fetalai atu iā i latou: “Faauta! O le a tatou ō aʻe i Ierusalema, ma e faataunuuina ai mea uma ua tusia e perofeta, e faatatau i le Atalii o le tagata. 32 Auā e tuuina atu o ia i tagata o nuu ese, ma latou te tauemu ma faileagaina o ia, ma tuufeanu iā te ia; 33 ma pe a uma ona sasa tigāina, ona latou fasiotia lea o ia, ae e toe faatūina o ia i le aso lona tolu.” 34 Ae peitaʻi, latou te leʻi malamalama i le uiga o nei mea; ae ua natia nei upu mai iā i latou, ma e latou te leʻi malamalama foʻi i mea ua ia fetalai i ai. 35 Ua latalata o ia i Ieriko, ua iai se tagata ʻaisi e tauaso o loo nofo i tafatafa o le auala. 36 Talu ai ua ia faalogo o loo savavali ane le motu o tagata, ona ia fesili ai lea po o le ā le uiga o lenei mea. 37 Ua latou taʻu atu iā te ia: “O Iesu le Nasareta lea e maliu ane!” 38 Ona alaga mai lea o ia: “Iesu e, le Alo o Tavita, ia e alofa mai iā te aʻu!” 39 A o i latou ua muamua atu, ua latou matuā vavao atu iā te ia ma fai atu e soia le pisa, a ua atili ai ona ia alaga mai: “Le Alo e, o Tavita, ia e alofa mai iā te aʻu.” 40 Ona tū lea o Iesu ma fai atu ina ia taʻitaʻi mai iā te ia le tamāloa. Ina ua latalata mai, ona fesili atu lea o Iesu iā te ia: 41 “O le ā se mea e te manaʻo ou te faia mo oe?” Ua fai mai le tagata tauaso: “Le Alii e, ia e faapupula i oʻu mata.” 42 Ona fetalai atu lea o Iesu iā te ia: “Ia pupula ou mata, ua e malosi ona o lou faatuatua.” 43 Ona pupula loa lea o ona mata, ma ua mulimuli atu iā te ia ma ua ia faamamaluina le Atua. O i latou uma foʻi ua vāai i lenei mea, ua vivii atu i le Atua.
AOKUSO 13-19
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | LUKA 19-20
“Lesona Mai i le Talafaatusa i Mina e Sefulu”
(Luka 19:12, 13) Ona ia fetalai atu lea: “E iai se tasi alii mamalu ua alu malaga i se nuu mamao, ina ia fai o ia ma tupu, ona toe foʻi mai ai lea. 13 Ua valaau atu o ia i ana pologa e toʻasefulu, ma avatu i ai mina e sefulu ma fai atu iā i latou, ʻIa ō e fai ai ni a outou pisinisi seʻia ou sau.’
Le Talafaatusa a Iesu e Faatatau i Mina e Sefulu
Ua fetalai atu Iesu: “E iai se tasi alii mamalu ua alu malaga i se nuu mamao, ina ia fai o ia ma tupu, ona toe foʻi mai ai lea.” (Luka 19:12) E umi lenei faigāmalaga. E manino mai o Iesu le “alii mamalu” lea ua alu malaga i se “nuu mamao” po o le lagi, lea o le a tuuina atu ai e lona Tamā le pule e avea ai ma tupu.
O loo taʻua i le talafaatusa a o leʻi alu malaga le “alii mamalu,” ua ia valaau i ana pologa e toʻasefulu ma tuuina atu iā i latou taʻitoʻatasi se mina siliva, ma le faatonuga e faapea: “Ia ō e fai ai ni a outou pisinisi seʻia ou sau.” (Luka 19:13) O mina siliva o ni tupe e tāua tele. E tutusa le mina e tasi ma le totogi e maua e se tagata e galue i se faatoʻaga i masina e tolu.
E ono manatu le ʻausoo ua faatusaina i latou i pologa e toʻasefulu, auā sa faatusaina i latou e Iesu i se ʻaufaigaluega e faia le seleselega. (Mataio 9:35-38) E leʻi faapea na fetalai atu Iesu e latou te seleseleina ni saito. Nai lo o lea, o le seleselega o loo latou faia, o le seleseleina lea o isi soo o ē e mafai ona maua ni o latou avanoa i le Malo o le Atua. E faaaogā e le ʻausoo o latou taimi, lo latou malosi, faapea foʻi a latou alagāʻoa, ina ia maua ai nisi suli o le Malo.
(Luka 19:16-19) Ona sau ai lea o lē na muamua, ua faapea mai, ʻLe Alii e, ua maua isi mina e sefulu mai i au mina.’ 17 Ona ia faapea atu lea iā te ia, ʻMalo lava, le pologa lelei e! Auā ua e faamaoni i sina mea itiiti, o lea ia e pule ai i aai e sefulu.’ 18 Ona sau lea o le lona lua, ua faapea mai, ʻLe Alii e, ua maua isi mina e lima mai i au mina.’ 19 Ua ia faapea atu foʻi iā te ia, ʻIa e pule foʻi i aai e lima.’
Le Talafaatusa a Iesu e Faatatau i Mina e Sefulu
Pe afai e malamalama le ʻausoo, e pei i latou o pologa o ē e faaaogā atoatoa o latou taimi, lo latou malosi, ma a latou alagāʻoa ina ia faia ai nisi ma soo, e mafai la ona latou mautinoa o le a fiafia Iesu iā i latou, ma o le a ia tauia a latou taumafaiga maumauaʻi. E eseese uma tulaga o soo o Iesu, ma e eseese foʻi tomai ma avanoa e latou te maua. Peitaʻi, e amanaʻia ma tauia e Iesu o lē o le a ʻfai ma tupu,’ a latou taumafaiga faamaoni o le faia o isi ma soo.—Mataio 28:19, 20.
(Luka 19:20-24) Ona sau ai lea o le isi, ua faapea mai, ʻLe Alii e, o lau mina lea, na ou tago ma afīfī i le ʻie. 21 Auā ua ou fefe iā te oe ona o oe o se tagata faigatā; ua e ave aʻe le mea e te leʻi teuina, ma ua e selesele foʻi i le mea e te leʻi lūlūina.’ 22 Ona ia faapea atu lea iā te ia, ʻLe pologa leaga e, ou te faamasino iā te oe ona o au lava upu. Ua e iloa lava o aʻu o le tagata faigatā, ua ou ave aʻe mea ou te leʻi teuina, ma ua ou selesele le mea ou te leʻi lūlūina, a ea? 23 Aiseā la na e lē tuu ai laʻu tupe siliva i le fale tupe? Pe a ou sau, ona ou maua ai lea o laʻu tupe atoa ma lona pasene.’ 24 “Ua ia faapea atu iā i latou o loo tutū ai, ʻIa fao le mina mai iā te ia ma avatu i lē ua iai mina e sefulu.’
Le Talafaatusa a Iesu e Faatatau i Mina e Sefulu
O le lē taulau o lenei pologa e galue mamafa e faateleina ʻoa a lona matai, ua fao ese ai mea sa iā te ia. Ua tulimataʻia e le ʻauaposetolo le taimi e pule ai Iesu i le Malo o le Atua. O lea, o le faamatalaga a Iesu e faatatau i le pologa mulimuli atonu ua latou iloa ai, afai e latou te lē faia ni taumafaiga maumauaʻi, o le a lē maua so latou avanoa i le Malo o le Atua.
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Luka 19:43) Auā e oo mai iā te oe ona aso e fau ai e ou fili se pā e maamaʻai ona tumutumu, e siʻo ai iā te oe, ma faapuapuaga iā te oe mai i itu uma.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 19:43
pā e maamaʻai ona tumutumu: Po o “pā.” O le upu Eleni khaʹrax, e na o le pau lenei o le mau i Tusitusiga Paia Eleni e maua ai. E faamatalaina o se “laau po o se pou maʻai e faaaogā e fai ai se pā” ma o se “faiga faavaegāʻau e aofia ai le faaaogāina o pā.” Na taunuu moni lava fetalaiga a Iesu i le tausaga e 70 T.A. ina ua faia e Roma se pā e siʻomia ai Ierusalema, i lalo o le taʻitaʻiga a Tito. E tolu ni māfuaaga sa faia ai e Tito lenā pā—ina ia lē mafai ai ona toe sosola tagata Iutaia, ia faasiilima ai i latou, ma ia matelāina ai seʻia oo ina gauaʻi atu. Na tā mai e ʻautau a Roma ia laau mai i nuu maotua ina ia fau ai le pā e siʻomia ai Ierusalema.
(Luka 20:38) O ia o le Atua, o ē e ola ae lē o ē ua oti, auā ua latou ola uma iā te ia.”
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 20:38
auā ua latou ola uma iā te ia: Po o le “ola uma i lana silafaga.” Ua tatou iloa mai i le Tusi Paia, o i latou o loo feola ae e vavaeese mai le Atua, ua feoti i latou i lana silafaga. (Efe 2:1; 1Ti 5:6) I se tulaga talitutusa, o auauna faamaoni a le Atua ua maliliu, o loo feola i latou i lana silafaga, ona e mautinoa e na te toe faatutūina i latou.—Ro 4:16, 17.
Faitau Tusi Paia
(Luka 19:11-27) A o faalogologo ona soo i nei mea, ona ia fetalai atu lea i se isi talafaatusa, auā ua latalata o ia i Ierusalema, ma ua manatu i latou e faaalia mai loa le malo o le Atua. 12 Ona ia fetalai atu lea: “E iai se tasi alii mamalu ua alu malaga i se nuu mamao, ina ia fai o ia ma tupu, ona toe foʻi mai ai lea. 13 Ua valaau atu o ia i ana pologa e toʻasefulu, ma avatu i ai mina e sefulu ma fai atu iā i latou, ʻIa ō e fai ai ni a outou pisinisi seʻia ou sau.’ 14 A ua ʻinoʻino i ai ona tagatānuu ma aauina atu ni sāvali e mulimuli atu iā te ia ma faapea atu, ʻMatou te lē mananaʻo e fai lenei tagata ma o matou tupu.’ 15 “Mulimuli ane, ua toe foʻi mai o ia ina ua maua le tofi o le tupu, ona ia poloaʻi atu lea i ana pologa na ia tuuina atu i ai tupe siliva e ō mai, ina ia iloa ai po o ā ni mea ua latou maua mai i a latou pisinisi. 16 Ona sau ai lea o lē na muamua, ua faapea mai, ʻLe Alii e, ua maua isi mina e sefulu mai i au mina.’ 17 Ona ia faapea atu lea iā te ia, ʻMalo lava, le pologa lelei e! Auā ua e faamaoni i sina mea itiiti, o lea ia e pule ai i aai e sefulu.’ 18 Ona sau lea o le lona lua, ua faapea mai, ʻLe Alii e, ua maua isi mina e lima mai i au mina.’ 19 Ua ia faapea atu foʻi iā te ia, ʻIa e pule foʻi i aai e lima.’ 20 Ona sau ai lea o le isi, ua faapea mai, ʻLe Alii e, o lau mina lea, na ou tago ma afīfī i le ʻie. 21 Auā ua ou fefe iā te oe ona o oe o se tagata faigatā; ua e ave aʻe le mea e te leʻi teuina, ma ua e selesele foʻi i le mea e te leʻi lūlūina.’ 22 Ona ia faapea atu lea iā te ia, ʻLe pologa leaga e, ou te faamasino iā te oe ona o au lava upu. Ua e iloa lava o aʻu o le tagata faigatā, ua ou ave aʻe mea ou te leʻi teuina, ma ua ou selesele le mea ou te leʻi lūlūina, a ea? 23 Aiseā la na e lē tuu ai laʻu tupe siliva i le fale tupe? Pe a ou sau, ona ou maua ai lea o laʻu tupe atoa ma lona pasene.’ 24 “Ua ia faapea atu iā i latou o loo tutū ai, ʻIa fao le mina mai iā te ia ma avatu i lē ua iai mina e sefulu.’ 25 A ua latou fai mai iā te ia, ʻLe Alii e, o loo iā te ia mina e sefulu!’ 26 ʻOu te fai atu iā te outou, O sē ua iai mea, e avatua iā te ia mea e tele; a o lē ua leai ni mea, e oo lava i mea ua iā te ia, e aveesea ia. 27 O i latou foʻi o ē e ita mai iā te aʻu, e lē mananaʻo e fai aʻu ma o latou tupu, ia outou aumai i inei ma fasioti i latou uma i oʻu luma.”’
AOKUSO 20-26
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | LUKA 21-22
“Ua Latalata Ona Laveaʻiina Outou”
(Luka 21:25) “E iai foʻi faailoga i le lā, le masina, ma fetu, e atuatuvale foʻi atunuu o le lalolagi ma fememeaʻi i latou ona o le ū o le sami ma le sousou.
Aveesea e le Malo o le Atua Ona Fili
9 Mea mataʻina o le a tutupu i le lagi. Na valoia e Iesu: “Ona pogisa lea o le lā, o le a lē toe susulu le masina, o le a paʻuʻū foʻi fetu mai i le lagi.” O le mea moni, o le a lē toe saʻili atu tagata i taʻitaʻi lotu mo se taʻitaʻiga. Pe na faasino atu fetalaiga a Iesu i se mea uigaese o le a tupu i le lagi? Atonu o le tulaga lenā. (Isa. 13:9-11; Ioe. 2:1, 30, 31) O le a faapefea ona tali atu tagata i mea o le a latou vaaia? O le a latou “atuatuvale” ona o le “fememeaʻi.” (Luka 21:25; Sefa. 1:17) O lea, o fili uma o le Atua e mai i ʻtupu e oo i pologa,’ o le a latou ʻmatapogia foʻi ona o le fefefe ma faatalitali i mea e oo mai,’ a o latou saʻili mo se lafitaga. Peitaʻi, o le a latou lē maua se nofoaga malupuipuia e sosola ese ai, mai i le toʻasā o lo tatou Tupu.—Luka 21:26; 23:30; Faaa. 6:15-17.
(Luka 21:26) E matapogia foʻi tagata ona o le fefefe ma faatalitali i mea e oo mai i le lalolagi uma, auā e lūlūina mea malolosi i le lagi.
(Luka 21:27, 28) Ona latou vaaia lea o le Atalii o le tagata o loo sau i le ao ma le mana ma le mamalu tele. 28 Pe a amata ona tutupu o nei mea uma, ia tutū i luga ma ia ea i luga o outou ulu, auā ua latalata ona laveaʻiina outou.”
“Ia Faaauau Pea Ona Faaalia lo Outou Alofa Faaleuso”!
17 ʻIa lototetele.’ (Faitau le Eperu 13:6.) O lo tatou faatuatuaina o Ieova e maua ai le lototele, e tusa po o ā luʻi e tatou te fesagaʻia. O lenei lototele, e tatou te maua ai le vaaiga mautinoa. O lo tatou alofa faaleuso faapea le iai o se vaaiga mautinoa, o le a tatou atiaʻe ma faamāfanafanaina ai uso talitonu. (1 Tesa. 5:14, 15) E tusa pe feagai le lalolagi ma tulaga faigatā a o faagasolo le puapuaga tele, o le a mafai ona tatou ʻtutū i luga ma ea i luga o tatou ulu,’ ona ua lata ona laveaʻiina i tatou.—Luka 21:25-28.
“Ua Latalata Ona Laveaʻiina Outou”!
13 O le a “taufaitagituʻi” ʻoti pe a latou iloa o le a ʻfaaumatia e faavavau’ i latou. (Mata. 24:30) Ae o le a faapefea ona tali atu uso o Keriso ma a latou aumea faamaoni i lenā taimi? O lo latou faatuatua atoatoa iā Ieova le Atua ma lona Alo o Iesu Keriso, o le a latou utagia ai le faatonuga a Iesu: “Pe a amata ona tutupu o nei mea uma, ia tutū i luga ma ia ea i luga o outou ulu, auā ua latalata ona laveaʻiina outou.” (Luka 21:28) O le a tatou mautinoa e laveaʻiina i tatou.
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Luka 21:33) E mavae atu le lagi ma le lalolagi, ae e lē mavae lava aʻu upu.
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 21:33
E mavae atu le lagi ma le lalolagi: Ua faailoa mai i isi mau e tumau e faavavau le lagi ma le lalolagi. (Ke 9:16; Sl 104:5; Fai 1:4) O lea, e foliga mai e faafaatusa upu a Iesu i inei, o lona uiga e tusa pe e tupu le mea e lē mafai ona tupu o le mavae atu o le lagi ma le lalolagi, e taunuu lava ana fetalaiga. (Faatusatusa i le Mat 5:18.) Peitaʻi, o le lagi ma le lalolagi i inei atonu e faasino i le lagi ma le lalolagi faafaatusa, lea e taʻua o le “uluaʻi lagi ma le uluaʻi lalolagi” i le Fal 21:1.
e lē mavae lava aʻu upu: Po o le “mautinoa e lē mavae atu aʻu upu.” O le auala e faaupu ai lenei mau i le faa-Eleni, ua matuā faamatilatila ai le manatu, e taunuu moni lava fetalaiga a Iesu.
(Luka 22:28-30) “O outou foʻi, ua outou tumau iā te aʻu i taimi o oʻu puapuaga; 29 ma ua ou osia ai se feagaiga ma outou, e pei lava ona osia e loʻu Tamā se feagaiga ma aʻu mo se malo, 30 ina ia outou aai ma inu i laʻu laoai i loʻu malo, ma nonofo i nofoālii ma faamasino atu i ituaiga e sefulu lua o Isaraelu.
E Avea Outou “ma Malo o Ositaulaga”
15 Ina ua uma ona faavaeina le Talisuaga Afiafi a le Alii, sa faia e Iesu se feagaiga ma ona aposetolo faamaoni, lea e masani ona taʻua o le feagaiga o le Malo. (Faitau le Luka 22:28-30.) O lenei feagaiga e lē pei o isi feagaiga ia e aofia ai Ieova. Peitaʻi, e patino i le va o Iesu ma ono soo faauuina. Ina ua fetalai Iesu e faapea, “e pei lava ona osia e loʻu Tamā se feagaiga ma aʻu,” e mautinoa sa faasino atu o ia i le feagaiga na faia i le va o i laʻua ma Ieova, e avea ai o ia ma “ositaulaga e faavavau e uiga faatasi ma Mekisateko.”—Epe. 5:5, 6.
16 Sa tumau aposetolo faamaoni e toʻa 11 ʻiā Keriso i taimi o ona puapuaga.’ Sa faamautinoa atu iā i latou i le feagaiga o le Malo, o le a latou faatasi ma Iesu i le lagi, ma nonofo i nofoālii e pule o ni tupu ma auauna o ni ositaulaga. Peitaʻi, e lē na o i latou e toʻa 11 e mauaina lenā faaeaga. Sa faaali atu Iesu i se faaaliga iā Ioane ma faapea atu: “O lē e manumalo ou te aumaia o ia ma te nonofo faatasi i loʻu nofoālii, e pei foʻi ona ou manumalo ma nonofo faatasi ma loʻu Tamā i lona nofoālii.” (Faaa. 3:21) O lea, ua faia le feagaiga o le Malo faatasi ma Kerisiano faauuina e 144,000. (Faaa. 5:9, 10; 7:4) O lenei feagaiga ua faia ai se faavae faaletulafono mo i latou e pule faatasi ma Iesu i le lagi. E talitutusa lea ma se tamaʻitaʻi faaipoipo mai i se aiga taualoa, atonu e faaipoipo atu i se tupu ma mafai ai ona la pule faatasi ma le tupu. O loo taʻua Kerisiano faauuina i le Tusi Paia o le “tamaʻitaʻi faaipoipo” a Keriso, ma “o se taupou mamā” ua tautō e faaipoipo atu i le Keriso.—Faaa. 19:7, 8; 21:9; 2 Kori. 11:2.
Faitau Tusi Paia
(Luka 22:35-53) Ua fetalai atu foʻi o ia iā i latou: “Ina ua ou aauina atu outou e leai ni ato tupe, ni taga meaʻai, ma ni seevae, pe na outou matitiva ai ea?” Ua latou fai mai: “E leai!” 36 Ona ia fetalai atu lea iā i latou: “A o lenei, o lē ua iai se ato tupe, ia ave, faapea foʻi se taga meaʻai, a o lē ua leai se pelu, ia faatau atu lona ofu tele ma faatau mai ai sana pelu. 37 Auā ou te fai atu iā te outou, e tatau ona faataunuuina iā te aʻu le mea ua tusia e faapea, ʻUa faitaulia faatasi o ia ma tagata solitulafono.’ Auā o loo faataunuuina mea ua tusia iā te aʻu.” 38 Ona latou fai ane lea: “Le Alii e, faauta! o pelu nei e lua.” Ua ia fetalai atu iā i latou: “Ua lava na.” 39 Ina ua latou ō, ona maliu atu lea o ia i le Mauga o Olive e pei ona masani ai; ma ua mulimuli atu foʻi iā te ia le ʻausoo. 40 Ua taunuu i inā, ona fetalai atu lea o ia: “Ia outou tatalo e lē aunoa, ina neʻi lolo atu outou i faaosoosoga.” 41 Ua maliu teisi ese o ia mai iā i latou, ua ia tootuli ma tatalo, 42 ua faapea atu: “Loʻu Tamā e, a e finagalo i ai, ia aveese lenei ipu mai iā te aʻu. Peitaʻi, e lē o loʻu loto, ae ia faia lou finagalo.” 43 Ona faaali mai lea o le agelu mai le lagi ma faamalosi iā te ia. 44 Ua puapuagatia o ia, ma ua atili ai ona tatalo faatauanau; ma ua sisina ifo lona afu e pei o ni ʻaluʻalu toto ua paʻuʻū i le eleele. 45 Ua tulaʻi o ia mai lana tatalo, ua maliu atu i le ʻausoo ma maua i latou ua momoe ona o le faanoanoa; 46 ua fetalai atu o ia: “Aiseā ua outou momoe ai? Inā tulaʻi ia ma tatalo pea, ina neʻi outou lolo atu i faaosoosoga.” 47 A o fetalai o ia, faauta! o le motu o tagata ma se tasi o le toʻasefulu lua e igoa iā Iuta, o loo muamua mai iā i latou, ua ia sōsō mai ma sogi mai iā Iesu. 48 A ua fetalai atu Iesu iā te ia: “Iuta e, e te faalata ea le Atalii o le tagata i le sogi?” 49 Ua iloa atu e ē ua latou faatasi le mea o le a tupu, ona latou fai mai lea: “Le Alii e, pe matou te taia ea i latou i le pelu?” 50 Ona tā lea e se tasi o i latou le pologa a le ositaulaga sili, ma tipiesea ai lona taliga taumatau. 51 A ua tali atu Iesu: “Soia, ua lava lea.” Ua tago atu o ia i le taliga ma faamālōlō iā te ia. 52 Ona fetalai atu lea o Iesu i le ʻaufaitaulaga sili, ma taʻitaʻiʻau o le malumalu, ma toeaina o ē ua ō mai iā te ia: “Po ua outou ō mai ea ma pelu ma pouvai e pei o aʻu o se tagata faomea? 53 O aso taʻitasi na ou iai faatasi ma outou i le malumalu, ae tou te leʻi puʻeina ai aʻu. Ae o lo outou taimi lenei ma le pule a le pogisa.”
AOKUSO 27–SETEMA 2
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | LUKA 23-24
“Ia Nofosauni e Faamagalo Isi”
(Luka 23:34) [[A ua fetalai atu Iesu: “Loʻu Tamā e, ia e faamagalo iā i latou, auā ua latou lē iloa le mea ua latou faia.”]] Ua latou tufatufa foʻi ona ofu e fai ai le vili.
“Ia Iloa Foʻi le Alofa o Keriso”
16 Na matuā faaatagia lelei mai e Iesu le alofa o lona Tamā i se isi auala tāua—sa ia “faamagalo sala.” (Salamo 86:5) Na manino mai lenei naunau e oo lava i le taimi a o faatautau i le satauro. A o onosaia se maliu matagā, ma fao sa tuʻituʻiina ai ona aao, o le ā sa fetalai i ai Iesu? Pe na alaga atu ea iā Ieova ia faasala mai latou na faaooina le sala iā te ia? E leai. O nisi nei o fetalaiga faaiʻu lava a Iesu: “Loʻu Tamā e, ia e faamagaloina atu iā te i latou; auā ua latou lē iloa le mea ua latou faia.”—Luka 23:34.
(Luka 23:43) A ua fetalai atu Iesu iā te ia: “E moni ou te fai atu iā te oe i le asō, O le a ta faatasi ma oe i le Parataiso.”
Pe Faamagalo e le Atua Agasala Matuiā?
E silafia e Ieova le agasala ua faia e le tagata, ma e na te mātauina foʻi ona uiga. (Isaia 1:16-19) Seʻi manatu foʻi i pagota e toʻalua ia na tautau i autafa o Iesu. Ua manino i le faamatalaga a le tasi o i laʻua, e matuiā lava a la solitulafono ona ua fai mai o ia: “Ua tauia foʻi i taʻua e tusa ma mea ua ta faia; a o lenei tagata, e leai se mea e sala ai o ia.” Ua faaalia mai i upu a le pagota, o loo iai sona malamalama iā Iesu, ma atonu ua avea lea ma mea na suia ai lona uiga. Na faaalia lea i lona augani atu iā Iesu e faapea: “Ia e manatua mai aʻu pe a e oo i lou malo.” O le ā le tali atu a Iesu i lea talosaga faatauanau? Na fetalai atu o ia: “E moni ou te fai atu iā te oe i le asō, O le a ta faatasi i le Parataiso.”—Luka 23:41-43.
O se manatu tāua lenei: O toe upu a Iesu a o soifua o ia o se tagata, na faaalia ai lona alofa mutimutivale i se tagata na fai mai ua tatau iā te ia le faasalaga oti. Maʻeu le faalaeiauina o i tatou i lea manatu! Ma ua tatou mautinoa ai, o le a agaalofa mai Iesu Keriso, faapea ma lona Tamā o Ieova, iā i latou uma e faaalia le salamō moni, e ui i agasala sa latou faia.—Roma 4:7.
(Luka 24:34) ua faapea atu: “E moni, ua toetū le Alii ma na faaali atu o ia iā Simona!”
“Ia Iloa Foʻi le Alofa o Keriso”
17 Atonu o le isi faaaʻoaʻoga e sili ona uigā o le faamagalo a Iesu, o le auala sa ia feutagaʻi ai ma le aposetolo o Peteru. E mautinoa sa pele Iesu iā Peteru. Iā Nisani 14, i le pō mulimuli o le soifuaga o Iesu, na fai atu ai Peteru iā te ia: “Le Alii e, ua ou sauni ta te ō faatasi ma oe i le fale puipui atoa ma le oti.” Peitaʻi e leʻi atoa se fia itula mulimuli ane, ae faafiti faatolu Peteru e na te lē iloa Iesu! O loo taʻu mai e le Tusi Paia iā i tatou le mea na tupu i le taimi lona tolu na faafiti atu ai Peteru: “Ona fāliu lea o le Alii, ua silasila atu iā Peteru.” Sa matuā mafatia le loto o Peteru i le matuiā o lana agasala, “ona alu ai lea o ia i fafo, ua tagi lotulotu.” Ina ua maliu Iesu i lenā aso, atonu sa taumānatu le aposetolo, ʻPe na faamagalo ea aʻu e loʻu Alii?’—Luka 22:33, 61, 62.
18 E leʻi umi se taimi na faatali ai Peteru mo se tali. Na toe faatūina Iesu i le taeao o Nisani 16, ma e foliga mai i lenā lava aso, na asiasi atu ai o ia iā Peteru. (Luka 24:34; 1 Korinito 15:4-8) Aiseā na uaʻi faapitoa atu ai Iesu i le aposetolo o lē na maumauaʻi lona faafitia o Ia? Atonu pe sa manaʻo Iesu e faamautinoa atu iā Peteru lea ua salamō, o loo alofagia pea ma tāua o ia i lona Alii. Peitaʻi na iai se isi mea na faia e Iesu e faamalosia atili ai Peteru.
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Luka 23:31) Auā pe afai latou te faia nei mea i le laau mata, o le ā le mea e tupu pe a mago le laau?”
nwtsty faamatalaga mo suʻesuʻega o le Lu 23:31
le laau mata, . . . pe a mago le laau: O loo faasino atu Iesu i le nuu o Iutaia. Ua pei lenā nuu o se laau ua faasolo ina pē, ae o loo mata pea isi ona vaega, auā o loo iai pea Iesu ma nisi o tagata Iutaia e faatuatua iā te ia. Peitaʻi, ua toeitiiti fasiotia Iesu, ma o le a faauuina i le agaga paia tagata Iutaia faamaoni ma avea ma vaega o le Isaraelu faaleagaga. (Ro 2:28, 29; Ka 6:16) Pe a tupu lenā mea, ona feoti faaleagaga lea o le nuu o Isaraelu, e tai pei o se laau ua mago.—Mat 21:43.
(Luka 23:33) Ua latou taunuu i le nofoaga ua taʻua o le Ulupoo, ma o i inā ua latou tutuʻi ai o ia faatasi ma ē e solitulafono, o le tasi i lona itu taumatau, ma le isi i lona itu tauagavale.
nwtsty ata
Fao i le Ponaivi o le Mulivae
I le 1968, na maua ai i suʻesuʻega o toega o mea i Ierusalema i mātū, se ponaivi o le mulivae o loo tutuʻi ai se fao e 11.5 senitimita (4.5 inisi) le umī, ma o se mea e mai i le taimi o Roma. O loo faaalia i le ata se kopi na fausia o le ponaivi na maua. (Tagaʻi i le mwb17.12 5) Ua faamaonia mai ai na faaaogā fao i taimi o faasalaga, e tutuʻi ai se tagata i le laau e faasala ai. Atonu e taitutusa lenei fao ma fao na faaaogā e fitafita Roma e tutuʻi ai Iesu Keriso i le laau. Na maua lenei ponaivi i se pusa sa tuu ai ponaivi mamago o se tagata oti pe a uma ona pala lona tino. E faailoa mai ai na mafai ona tanu i latou na fasiotia i luga o se laau.
Faitau Tusi Paia
(Luka 23:1-16) Ua tutū i luga le motu o tagata e toʻatele, ma avatu o ia iā Pilato. 2 Ua latou tuuaʻia foʻi o ia e faapea: “Ua faatupu e lenei tagata le fouvale i lo tatou nuu, ma vavao le totogiina atu o lafoga iā Kaisara, ua ia faapea mai foʻi o ia o Keriso, o le tupu.” 3 Ona fesili mai lea o Pilato iā te ia: “Po o oe ea o le tupu o tagata Iutaia?” A ua tali atu o ia: “O lenā tonu lava ua e fai mai ai.” 4 Ona fai atu lea o Pilato i le ʻaufaitaulaga sili ma le motu o tagata: “Ou te lē iloa se mea sesē na faia e lenei tagata.” 5 Ae ua finau mai i latou e faapea: “Ua ia faavevesi tagata i ana aʻoaʻoga i Iutaia atoa, e amata mai i Kalilaia seʻia oo mai i inei.” 6 Ua faalogo i ai Pilato, ona fesili ane lea po o ia o se tagata Kalilaia. 7 Ina ua iloa o ia e mai i le itumalo o Herota, ona ia auina atu lea o ia iā Herota, o lē o loo iai i Ierusalema i na aso. 8 Ua vaai Herota iā Iesu, ona matuā olioli ai lea, auā ua leva ona ia fia vaai iā te ia ona o tala na ia faalogo i ai e uiga iā te ia, ma ua fia vaai foʻi Herota i se faailoga e faia e Iesu. 9 Ua ia fesiligia o ia i le tele o fesili, a ua lē tali atu lava o ia. 10 Ae peitaʻi, ua tutū atu pea le ʻaufaitaulaga sili, ma le ʻautusiupu, ma matuā tuuaʻia o ia. 11 Ona faalumaina ai lea o ia e Herota ma ana fitafita, ma ula iā te ia i le faaofuina o ia i se ofu sesega ma toe auina atu o ia iā Pilato. 12 I lea lava aso, ua toe lelei ai le va o Herota ma Pilato; auā sa feitagaʻi muamua i laʻua. 13 Ona faapotopoto faatasi lea e Pilato o le ʻaufaitaulaga sili, o ē e taʻitaʻi, ma tagata, 14 ma faapea atu: “Ua outou aumaia lenei tagata iā te aʻu ma faapea mai ua faatupu e ia le fouvale i le nuu. Faauta! ua uma ona ou suʻesuʻeina o ia i o outou luma, ae e leai se mea ua ou maua i lenei tagata e tusa ai ma mea ua outou molia ai o ia. 15 O le mea moni, e leʻi iloa foʻi e Herota auā ua ia toe auina mai o ia iā i tatou; faauta! e leai se mea ua faia e ia ua tatau ai ona oti. 16 O le mea lea, ou te faasalaina ai o ia ma faasaʻoloto o ia.”