MUISAMBO WA KULONGA 42
“Baasha muloo anka baaba abalama kululama kuabo” kui Yehowa
“Baasha muloo anka baaba abalama kululama kuabo, . . . na kutambukila mu miya ya Yehowa.”—MIS. 119:1, NWT.
LOONO 124 Twikale na lulamato
KI’ABAKUILA MUANKAa
Bangi bakuetu balume na bakashi baasha mashimba anyingie babaadi mu nkano sunga ba ki muanka pa muanda wa lulamato luabo ku matalua a kumunana a Yehowa (Tala kikoso 1-2)
1-2. (a) Ingi mbulamatadi ikuete kukita kinyi kui muilo wa Yehowa, anka muilo wa Yehowa namu ukuete kukita kinyi? (b) Buakinyi tui balombene kuikala na muloo nsaa y’abetubingabinga? (Patuula na kifuatulo kia ku kipusu.)
LELO uno, mudimo wetu nguimikue mu maumbo akile pa 30 mu nsenga ishima. Mu angi maumbo, bakata ba mbulamatadi bakuete kuela bakuetu balume na bakashi mu nkano. A nkinyi ki bubi kiabadi bakite? Su nkimune, Yehowa auuku’shi ta mbakite kintu ki bubi su nkimune. Kioso kiabadi bakite, mpenda kubadika na kuilongiela Bible, kulungula mukandu wi buwa kui bangi, na kutuelanga mu bisangilo na bena Kidishitu nabo. Na dingi, mbapele kutuelakana mu mianda ya politike. Sunga bikadikie uno mushikua wi bukopo, bano bafubi ba Yehowa baasha lulamato, mbalame kululama kuabo,b mbaleshe’shi ta ba kuluisha kuilambula kuabo kua kui Yehowa nya. Na bino mbibekashe na muloo!
2 Mu mushindo umune, we mumone ma foto a bangi ba Tumonyi be na mashimba anyingie, na omona’shi bakuete nka kusepa sunga mbiabadi mu nkalakashi. Be na uno muloo ku muanda abauuku’shi Yehowa kuete asanka nabo, bia bakuete kulama kululama kuabo kuadi. (1 Mya. 29:17a) Yesu bambile’shi: “Baasha muloo anka baaba ababingwabingwa pa mwanda wa kululama . . . Sepeelayi na nwikale na muloo wi bungi, mwanda bwedi bwenu mbukata.”—Mat. 5:10-12, Kilombeeno Kipya 2014.
NKILESHESHO KUATUDI
Mpiele na Yowano mbalekie kileshesho bua bena Kidishitu ba ano eetu mafuku, abapetekielua ku tumilaadi bua kukaluila lukumiino luabo (Tala kikoso 3-4)
3. Nka bu biabadi baleshe mu Bikitshino 4:19, 20, batumibua ba Yesu babakitshiine naminyi mu kubinguabingua kua mu siekele a kumpala, na buakinyi abakitshiine biabia?
3 Bakuetu balume na bakashi bakuete kufumankana na mianda, ibaadi batumibua banyingiile mu siekele a kumpala, nsaa ibaabadi abebabingabinga bua kulambukisha kua mukandu wi buwa pabitale Yesu. Misuusa i bungi, bansushi ba mu kadimbo kakata ka bena Yuda “babebatosheshe bwa’shi tabaakulanga mwishina dya Yesu.” (Bik. 4:18; 5:27, 28, 40, Kilombeeno Kipya 2014) Batumibua babakitshiine naminyi? (Badika Bikitshino 4:19, 20.) Babaadi abawuku’shi kui muntu kampanda sha matalua e kunundu ‘muibatumine eyi diabadia kulungula mukandu wi buwa kui bantu na kutuula bu kamonyi’ pabitale Kidishitu. (Bik. 10:42) Biabia, bano bana balume babaadi abalesha mpala ya bena Kidishitu Mpiele na Yowano, babaadi baakule n’eshimba dinyingie’shi abitungu kukookiela Efile Mukulu pe kukookiela bansushi, na babakuile’shi ta mbalombene kuimika kuakula pabitale Yesu. Bibaadi nka bu’bo abayipusha bansushi’shi: ‘Anukiebe kuamba’shi miya yenu i kunundu kua miya y’Efile Mukulu?’
4. Nka bu biabadi baleshe mu Bikitshino 5:27-29, nkileshesho kinyi kiabadi balekie kui batumibua bua booso bena Kidishitu ba binyibinyi, na mmushindo kinyi watudi balombene kuibambula?
4 Batumibua, mbalekie kileshesho ki buwa bukile kia’shi, booso bena Kidishitu ba binyibinyi balonda kubanga binobino, bekadikie na kitshibilo kia ‘kukôkyela Efile Mukulu pe bantu.’ (Badika Bikitshino 5:27-29.) Kunyima kua’bo kukupilua bua kulama kululama kuabo, batumibua babatukile mu kadimbo ka kunundu ka bena Yuda, na “kusepeela pa mwanda wa kwikala babadikwe bu bakumbeene mpombo ya buufu pa mwanda w’eshina dyaye [Yesu],” na babatungunukile nka na kulungula mukandu wi buwa!—Bik. 5:40-42.
5. Nkonko kinyi ayitungu’shi tualuule?
5 Kileshesho kiabadi balekie kui batumibua, akibuesha ingi nkonko. Bu kileshesho, mmushindo kinyi ubaadi kitshibilo kiabo kia kukookiela Efile Mukulu pe kukookiela bantu, kipushene na muiya wa mu Bible wa “kukookyela baasha matalwa be kunundu”? (Lom. 13:1, Kilombeeno Kipya 2014) Mmushindo kinyi watudi balombene “kukookiela bansushi na baasha matalwa,” nka bu bibakuile Mpoolo mutumibua na kutungunuka na kulama kululama kui Efile Mukulu bu Mukunkushi eetu mukata?—Tt. 3:1, Kilombeeno Kipya 2014.
“BAASHA MATALWA BE KUNUNDU”
6. (a) Mbanyi “baasha matalwa e kunundu” babadi baleshe mu Bena-Looma 13:1, na nkinyi akitungu’shi tuibakitshiine? (b) Mmuanda kinyi wa binyibinyi w’atuuku pabitale bano booso bakunkushi ba bana ba bantu?
6 Badika Bena-Looma 13:1. Mu uno verse kishima “baasha matalwa be kunundu,” akilesha bantu bakuete kumunana be na matalua, sunga be na matalua kui bangi. Sunga bena Kidishitu, abitungu bakookiele bano bakunkushi baasha matalua. Bakuete kulama butaale, na bakuete kukita bia’shi bantu bakookiele miya, na ingi nsaa bakuete kukaluila mpaa na muilo wa Yehowa. (Kibaf. 12:16) Biabia, tui batekibue buatudia kuibaula bitadi, kuibaneemeka, kuibatshiina na kuibapa kineemo ki’abatekie. (Lom. 13:7) Eyendo, bano bena mbulamatadi booso be na matalua, be nao penda ku muanda wa’shi Yehowa ngi muibatadiile bua’shi bekadikie nao. Yesu baadi mupushishe dino eyi dia kulonda kalolo, nsaa ibaabadi abamuele nkonko kui Guvernere a mu Looma Ponse Pilaato. Nsaa ibaadi Pilaato muakule’shi mmulombene kuata kitshibilo kia kupaasha Yesu sunga kumuipayisha, Yesu bamulunguile’shi: “Tobodya kwikadika na matalwa su ngapeela su ta ngakupebwe mwiyilu.” (Yo. 19:11) Nka bu bibaadi matalua a Pilaato, bantu booso baasha matalua bakuete kukunkusha na bakata ba politike be lelo uno, be na mikalo.
7. Mu mianda kinyi muatushi balombene kukookiela bakunkushi ba bana ba bantu, na abitungu’shi beuukie kinyi?
7 Bena Kidishitu mbatekibue buabadia kukookiela guvernema a bana ba bantu y’abebatekie, su miya yabo ta ngikutuene na miya y’Efile Mukulu. Anka t’abitungu’shi tukookiele bakunkushi ba bana ba bantu nsaa y’abetutekie bua’shi tukite kintu kampanda kiabadi bapele kui Efile Mukulu, sunga nsaa y’abapele’shi tatukitanga kintu kampanda kiabadi betuambe kui Efile Mukulu’shi tukite. Bu kileshesho, be kuteka bansongua balume’shi batuele busalayi pa bukopo bua kukaluila muilo.c Sunga’shi, be kupela ma Bible eetu, mikanda yetu ayipatuula Bible, sunga kuitutosha bua’shi tatulungulanga mukandu wi buwa na kulanguila pamune. Nsaa ayifubisha bakunkushi matalua aabo bua kubingabinga balongi ba Kidishitu, bakuete koolomona Efile Mukulu. Yehowa kuete ebamono!—Mul. 5:8.
8. Nkuilekeena kinyi kui pankatshi pa “matalwa a bana ba bantu” na “matalua a Yehowa,” na buakinyi atuakula bino?
8 Kishima “matalua” alombene kupeta baasha matalua, nkilombene kukita mianda i bungi i buwa, na kuikala na matalua a kukunkusha bangi. Anka t’akilesha’shi nkipuidikie na’shi ki kunundu a bioso nya. Kui nka penda muntu umune mupuidikie na e na matalua kunundu kua matalua ooso, yawa muntu nyi Yehowa Efile Mukulu. Muasu wi na Yehowa Efile Mukulu wa bu “Mukile boso,” wi mu Bible misuusa inanka.—Nda. 7:18, 22, 25, 27.
“MUKILE BOSO”
9. Mutemuki Ndanyele bamuene kinyi mu bimonua?
9 Mutemuki Ndanyele bamuene bimonua bibamulesheshe’shi, Yehowa nsha matalua e kunundu a matalua ooso. Kimonua kia kumpala, Ndanyele bamuene nyema inanka ya bukielo, ayilesha mafumu a kala na a binobino a mu nsenga ishima. Aa mafumu ngano: Babilone, Mede na Perse, Bena Grèce, Bena Looma, na bukome bua nsenga ishima bukuete kumunana binobino bua Anglo-Américaine. (Nda. 7:1-3, 17) Ndanyele bamuene dingi Yehowa Efile Mukulu, mmushaale pa lupuna-nsulu lua muiyilu. (Nda. 7:9, 10) Kino kibabamuene kui mutemuki sha lulamato, nkilombene kukuasha bua kudimusha bakunkushi batudi nabo lelo uno.
10. Muyile mukanda wa Ndanyele 7:13, 14, 27, Yehowa akapa nnanyi matalua a kumunana pa nsenga, na bino abilesha kinyi pa bimutale?
10 Badika Ndanyele 7:13, 14, 27. Efile Mukulu akaata matalua ooso a kumunana a bana ba bantu, akeape bangi be na matalua kuibakila. Mba nnanyi bakeapa? “Muntu umune e bu mwana a muntu” Yesu Kidishitu, na “beselele ba Efile Mukulu mukile boso” 144 000 abakamunana “mafuku oso mpâ na ku ikalayika.” (Nda. 7:18, EEM) Abimueka patooka’shi Yehowa ngi “Efile Mukulu mukile booso,” na nka penda aye ngi sha matalua a kukita bino.
11. Nkinyi kibaabadi bafunde kui Ndanyele akilesha’shi Yehowa e na matalua e kunundu kua miilo yooso?
11 Muanda ubabamuene kui Ndanyele mu kimonua, aushinkamisha muanda ubaadi muakule kumpala’shi: ‘Efile Mukulu ee mwiyilu, akatushaa bamfumu na kutuula bangi.’ Bafundile dingi’shi: “Mukile bukata a muiyilu e na matalwa pa mafumu ooso a bana ba bantu na, . . . ebupeyaa yawa ooso aakumiina.” (Nda. 2:19-21; 4:17, NWT) Kui bipungo bibaadi Yehowa mukatushe sunga kutuula bamfumu su? Oolo!
Yehowa akatusha Beleshasare ku bufumu buaye, na ebupa bena Mede na bena Perse (Tala kikoso 12)
12. Tusha kileshesho kia mushindo ubaadi Yehowa mukatushe bamfumu ku mpuna-nsulu yabo mu mafuku a kala. (Tala kifuatulo.)
12 Yehowa mmuleshe patooka’shi matalua aaye e “kunundu kua matalua ooso.” Tubandeyi kutala bino bileshesho bisatu. Faraone a mu Ejiipitu baadi mutuule muilo wa Yehowa mu bupika, na baadi apele misuusa i bungi kuibapoosola mu bulungantu. Anka Efile Mukulu baadi muibapoososhe mu bulungantu, na bayipayile Faraone mu Kalunga Kamonga. (Efi. 14:26-28; Mis. 136:15) Mfumu Bershasare a mu Babilone, baadi mukite musangeelo na “ekankisha [aye nabeene] kunundu kwa Mwanaana a eyilu” na ‘kulangwila b’eefile ba kyaamo ky’ebaakanyi na ba òlo’ pa mutue pa kulanguila Yehowa. (Nda. 5:22, 23) Efile Mukulu baadi muyishe uno muntu sha kuitatula milongo. Anka “bwinyi bwabwa bufuku,” Bershasare baadi muipayibue na bufumu buaye bubaadi buatshibue buatudibua ku maasa a bena Mede na bena Perse. (Nda. 5:28, 30, 31) Mfumu Erode Agripa I a mu Palestine, baadi muipayishe Shake mutumibua na baadi muelesheshe Mpiele mutumibua mu lukano na kinangu kia kumuipayisha. Anka Yehowa baadi mukutshishue Erode buadia kulombasha mpango yaye. “Mwikeyilu wa Yehowa nkukupila Erode,” na bafuile.—Bik. 12:1-5, 21-23.
13. Tusha kileshesho kia mushindo ubaadi Yehowa muipee bakunkushi booso babaadi besangie.
13 Yehowa mmuleshe’nyi dingi bi matalua aaye e kunundu kua bakunkushi booso besangie. Yehowa baadi mulue ngoshi bua bena Isaleele na kuibakuasha buabadia kusoosa bilombeeno 31 bia bena Kanana, na abo nkushaala mu bipindi bikata bia Nsenga ya Mulayilo. (Yos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Yehowa baadi mukuashe dingi bena Isaleele buabadia kuipaa Mfumu Ben-hadade, na bangi bakunkushi 32 babaadi abamunana mu Sirii.—1 Bf. 20:1, 26-29.
14-15. (a) Mfumu Nabukodonosore na Dariuse, babakuile kinyi pabitale matalua a Yehowa a kumunana? (b) Kayimba ka misambo bakuile kinyi pabitale Yehowa na muilo waye?
14 Yehowa mmuleshe misuusa na misuusa’shi, aye ngi mukile booso! Nsaa ibaadi Mfumu Nabukodonosore a bena Babilone, muitumbishe pabitale mukome buaye’ye nabene, biadi kunundu na biadi na ntumbo mu bufumu buaye, pa mutue pa kuiyisha auuka’shi nka penda Yehowa ngi mulombene kufubila na kutumbisha, Efile Mukulu bamupawishe mombe. Kunyima Nabukodonosore bashinkamiishe’shi, kui “a kuiyilu kula akutumbisha” na bauukilenyi’shi “Bufumu bua [Yehowa] mbua losoo.” Bambile dingi’shi: “Takui muntu su ngumune mulombene kumukutshishua.” (Nda. 4:30, 33-35, NWT) Kunyima kua kululama kua Ndanyele kui Efile Mukulu kutombibua, na Yehowa kumupaasha mu buina bua ntambue, Mfumu Dariuse beelele musaase’shi: “Muntu na muntu atshîne na kunêmeka Efile a Ndanyele, mwand’ê nyi Efile e na mûwa e kwanka ikalaika. Bufumu bwê t’abukalwishibwa, na matalwa ê nga ikalaika.”—Nda. 6:7-10, 19-22, 26, 27, EEM.
15 Kayimba ka misambo bambile’shi: “Yehowa mmufutakashe binangu bia baasha maumbo; mmutuute nangunangu ya miilo.” Bambile dingi’shi: ‘Wi na muloo mmwilo wi na Efile Mukulu Yehowa. Wi na muloo mmwilo wadi mwisangwile bu bupyanyi.’ (Mis. 33:10, 12) Kano nkabingilo ke buwa bukile katudi nako, katudia kulama kululama kuetu kui Yehowa!
NGOSHI YA MFUDIILO
Bena maumbo besangie t’abakekala bungi ku meeso kua bukome bua Yehowa bua muiyilu nya! (Tala kikoso 16-17)
16. Nkinyi kiatudi balombene kushinkamisha pabitale “mpombo ikata,” na mbuakinyi? (Tala kifuatulo.)
16 Tubakatuka mu kubadika, bibaadi Yehowa mukite mu mafuku a kala. Nkinyi dingi kiatukuete kutengiela, akikakitshika mu mafuku aafiki? Tui balombene kushinkamisha’shi, Yehowa akakaluila bafubi baye baasha lulamato mu kipungo akikafiki “mpombo ikata.” (Mat. 24:21; Nda. 12:1) Akakita bino nsaa ayikesanga miilo, y’atuuku bu Goge a kwiumbo dyaa Magoge bua kulua ngoshi na baaba be na lulamato kui Yehowa, be mu nsenga yooso ishima. Sunga ano maumbo esangie bekulombasha maumbo ooso 193 a ba Nations unies, ta be bungi kumpala kua e kunundu a bioso na bukome buaye bua muiyilu nya! Yehowa balayile’shi: “Nakalesha bukata bwande na bwiselele bwande, nkeuukishe ku meeso a bisamba bi bungi; paapa abakauuku’shi nee Yehowa.”—Es. 38:14-16, 23; Mis. 46:10.
17. Bible tabapuile kuakula kinyi pabitale mafuku aafiki bua bamfumu ba pa nsenga, na bua baaba abalama kululama kuabo kui Yehowa?
17 Ino ngoshi ya Goge ayikende nka na kuifuku dia ngoshi ya mfudiilo y’Armagedone, nsaa y’abakabutula “bamfumu bakata ba pa nsenga ishadibue yooso ishima” kui Yehowa. (Kibaf. 16:14, 16; 19:19-21, Kilombeeno Kipya 2014) Mu kuilekeena na biabia, ‘nkapenda bantu balulame ngi abakashaala pa nsenga, na baaba abalama kululama kwabo ngi abakepashaala.’—Nki. 2:21.
ABITUNGU TULAME KULULAMA KUETU
18. Bena Kidishitu be bungi ba binyibinyi abakumiinaa kukita kinyi, na mbuakinyi? (Ndanyele 3:28)
18 Munda mua siekele i bungi, bena Kidishitu ba binyibinyi ta mbashaale mu bulungantu buabo nya, sunga mbiabadi na nshalelo aabo alesha’shi mbafule Yehowa bu Mukunkushi aabo. Bena Kidishitu ba binyibinyi, be na kitshibilo kia kushaala na lulamato kui Yehowa, ngi bibaabidi bimuekie kui bena Ebelu basatu babaadi bashaale na lulamato kui e Kunundu a Booso, baadi muibapaashe mu mfuulo a kaalo.—Badika Ndanyele 3:28.
19. Yehowa akatshibila muilo waye kiimu kukiila ku kinyi, na nkinyi akitungu’shi tukite kubanga binobino?
19 Kayimba ka misambo Davide, bafundile pabitale muulo wa kulama kululama kui Efile Mukulu bino: ‘Yehowa asambishaa bisamba, nsambishe Yehowa, muyile bululame, na kululama kwande.’ (Mis. 7:8) Davide bafundile dingi’shi: “Ondame’mi muntu mululame shi na matope.” (Mis. 25:21, EEM) Nshalelo e buwa nyi nkushaala na lulamato kui Yehowa, na kulama lulamato luetu kuadi, muanda ta kui kintu su nkimune kilombene kukitshika! Dingi, atupusha nka bu bibapushiishe kayimba ka misambo bafundile’shi: ‘Baasha muloo mbano be na mwikeelo ululame, . . . abalondo miiya ya Yehowa.’—Mis. 119:1.
LOONO 122 Tushimateyi pepoo kushii kusanyishwa!
a Bible alungula bena Kidishitu’shi, abitungu bakookiele baasha matalua be kunundu, kuamba’shi mbulamatadi ya mu uno ndumbuluilo. Anka ingi mbulamatadi, ikuete kutombokiela Yehowa na bafubi baye. Mmushindo kinyi watudi balombene kukookiela bantu abakunkusha na kutungunuka na kulama kululama kuetu kui Yehowa?
b KISHIMA KIABADI BAPATUULE: Kulama kululama kui Yehowa akutekie’shi, tatua kuluisha lulamato luetu kuadi na matalua aaye a kumunana sunga tuekadika mu bitompuanga.
c Tala muisambo wi mu kino Kitenta kia Mulami awamba’shi: “Bena Isaleele ba kala babaadi abalu ngoshi: Buakinyi atue t’atuluiyaa?”