Kupopeela kuikale bu bukome boobe

1. Be kuituipusha pabitale mianda kinyi ku mudimo sunga ku kalaasa?

OPUSHAA naminyi p’abakuipusha kui muina mudimo noobe sunga muina kalaasa noobe pabitale nkumiino yoobe. Abikukalakashaa su? Be bungi bakuatudi abebikitaa. Lukonko bu luno ndulombene kuitukuasha bua kuuka ki mu binangu bia muntu binyibinyi, sunga mianda yadi mukumiine na bietubofuila bua kumulungula mukandu wibuwa. Ingi nsaa mbalombene kuituela nkonko penda muanda wa’shi ta mbetukumiine sunga’shi abakumiina penda kuitukalakasha. Biabia ta mbilombene kuitukaanyisha. Na bangi abetuelaa nkonko, p’abateemesha mianda i bubi y’abetuakula kui bangi pabitale nkumiino yeetu. (Bik. 28:22) Dingi, tui mu “mafuku a ku nfudiilo,” kipungo ki bantu be bungi bashi na kikudi kia butaale na dingi “ba ntomboshi.”—2Ti. 3:​1, 3.

2. Buakinyi abitungu tuleeshe kupopeela?

² We kuiyipusha obe nabene’shi, ‘mushindo kinyi wandia kuikala na kalolo na mayele apangolomona muntu pabitale mianda yandi mukumiine?’ Nkinyi akikakukuasha? Kupopeela ngi akukakukuasha. Muntu mupopeele ekalaa na ngobesha ya kushaala muumiine nsaa y’abamolomona, sunga nsaa yash’auku kia kualuula. (Nki. 16:32) Biabia, nta nsaa yooso ayikalaa ibofule bua kuikala mupopeele. Tui kulonga bia kunyiisha kuikala na kupopeela naminyi? Su we na kupopeela we kukita naminyi nsaa ayikoolomona muntu kampanda bua mianda yodi mukumiine? Su we muledi mushindo kinyi odia kukuasha bana boobe buabadia kulonga bia kukaluila lukumiino luabo na kupopeela? Tubandeyi kuibimona.

BIA KUIKALA NA KUPOPEELA

3. Buakinyi abamba’shi kupopeela mbukome, nta nkubofula? (2 Timote 2:​24, 25)

³ Kupopeela nyi mbukome, ta nkubofula nya. Abitungu bukome bua mu binangu bua kushaala baumiine nsaa y’atufumankana na nkalakashi. Kupopeela nyi nkimune kia ku bipindi bia “kikuba kia kikudi.” (Nga. 5:​22, 23) Ingi nsaa kishima kia mu kina Greke kiabadi baluule bu kupopeela, babaadi abekifubisha bua kulesha bibaabadi abaata mpunda a mu kisuku abamumunu paasha. Nkifuatulo kia mpunda a mu kisuku shi na bukielo dingi. Bino abilesha’shi bataala, kadi e na bukome. Atue bantu tuikuikala na eyikashi dia kupopeela naminyi aku tui na bukome? Tatua kuibikita mu mu’tue banabene, muanda wi na muulo nkuteka Efile Mukulu kikudi kiaye, na kumuteka bua kudima dino eyikashi di buwa. Be bungi mbalongie bia kuikala na kupopeela. Bu kileshesho, bakuetu balume na bakashi be bungi mbaleshe kupopeela, nsaa ayitompo bangi bantu kuibolomona. Na bino mbikuashe bangi bua kuikala na mmueneno e buwa pabitale Tumonyi tua Yehowa. (Badika 2 Timote 2:​24, 25.) Kupopeela kui kuikala bu bukome boobe naminyi?

4. Kileshesho kia Isaake akitulongiesha kinyi pabitale kupopeela?

⁴ Mu Bible mui mianda ibungi ayilesha muulo wa kuikala na kupopeela. Tubande kuata kileshesho kia Isaake. Pa baadi mukashaale mu kipindi kia nsenga kia bena Filistine ku Gerare, ba kungishanyi naye baasha kiutu babaadi bashikie bitonko bia meema bibaadi bafubi ba Nshaye babundule. Pamutue a kulua naabo pa muanda wa bitonko biaye, Isaake bakatuishe nshibo yaye enda kula mu nkabundula bingi bitonko. (Kib. 26:​12-18) Bena Filistine babamulondele nyi kuakua baata biabia bitonko bia meema bu biabo. Sunga mbiabia bioso Isaake baadi mukite mianda nka na butaale. (Kib. 26:​19-25) Nkinyi kibaadi kimukuashe bua kushaala na kupopeela, sunga nsaa ibaadi bangi abamueneka’shi, mbaate kitshibilo kia kumoolomona? Mu binyibinyi baadi abekiela kileshesho kia baledi baaye, baadi mulongie bi bungi ku mishindo ibaadi Abalahama afuisha butaale. Na “binangu bibuwa na kupopeela” kua Sara.—1​Mp. 3:​4-6; Kib. 21:​22-34.

5. Nkileshesho kinyi akilesha’shi baledi bena Nkidishitu mbalombene kulongiesha bana baabo muulo wa kupopeela?

⁵ Baledi bena Nkidishitu, ikalayi bashinkamishe’shi n’anue namu nui kulongiesha bana beenu muulo wa kupopeela. Tutaleeyi kileshesho kia Maxence e na bipua 17, baadi ayingiila bantu be na nsungu ku kalaasa na mu mudimo wa bulungudi. Baledi baaye babaadi bamukuashe na luishinko buadia kudima eyikashi dia kupopeela. Baledi baaye abamba’shi: “Binobino Maxence auku’shi mbibofule bua kukita mianda na nsungu sunga n’etombo, kadi muntu mupopeele elamaa.” Muanda wa muloo, kupopeela nkufikie bu bukome bua Maxence.

6. Luteko lui kuitukuasha naminyi bua kulumbuula mushindo w’atuleesha kupopeela?

⁶ Tui kukita naminyi nsaa y’atuikala mu muanda wi bukopo, bu nsaa i muntu kampanda asabuula eshina di’Efile Mukulu eetu, na kubepuula Bible? Abitungu tutekie Yehowa kikudi kiaye na binangu biaye buatudia kualuula na kupopeela. A we kukita naminyi su kunyima omona’shi tue mukite mianda mu mushindo wibuwa okumiinanga? We mulombene dingi kuteka pabitale wawa muanda na kunangushena ku mushindo odi mulombene kukita bibuwa musuusa aufiki. Dingi, Yehowa aketupa kikudi kiaye kiselele buatudia kuishinka, na kuikala na kupopeela.

7. Kulamiina bingi bifundue kui kuitukusha bua kuikala na luishinko mu ngakuilo eetu na mu bikitshino bietu naminyi? (Nkindji 15:​1, 18)

⁷ Ma verse e bungi a mu Bible, ngalombene kuitukuasha nsaa y’abituelela bukopo bua kuakula na kupopeela. Kikudi ki’Efile Mukulu nkilombene kuitutentekiesha ano ma verse mu binangu. (Yo. 14:26) Bu kileshesho, mayi a kulonda atupete mu mukanda wa Nkindji ngalombene kuitukuasha bua kuikala na kupopeela. (Badika Nkindji 15:​1, 18.) Bible alesha dingi buakinyi bi buwa kushaala na kupopeela mu mianda ayituiyongosha.—Nki. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

BIA KUITUKUASHA KAPATUPATU BUA KUIKALA NA KUPOPEELA

8. Buakinyi abitungu tutaluule akitakula muntu bua kuituela nkonko pabitale nkumiino yeetu?

⁸ Kapatupatu nkalombene dingi kuitukuasha. (Nki. 19:11) Muntu sha kapatupatu aleshaa luishinko nsaa y’afumankana na nkalakashi itale nkumiino yaaye. Misuusa ibungi nsaa ayituele bantu nkonko, t’abetulungulaa kabingilo ka buakinyi abetuelaa yaya nkonko. Tulekie kukimba bia kuuka kibatakula yawa muntu bua kuela lukonko.—Nki. 16:23.

9. Gideone baadi muleshe binangu na kupopeele nsaa ibaadi esamba na bana balume bena Efraime naminyi?

⁹ Tutaleyi bibakitshine Gideone bua kualuula bana balume bena Efraime. Babamuipuishe na nsungu buakinyi ta muibetanyine bua’shi bamukuashe bua kulua ngoshi na beshikuanyi ba bena Isaleele. Babaadi namu na kabingilo ka kufiita munda su? Pangi nkuitatula? Sunga bibaabadi bakite bino, Gideone baadi munemekie mueneno aabo, na aye nkuibaluula na kupopeela. Mbipeta kinyi bibatukile? Babatudile bina ngoshi, nsungu yabo “yaituka.”—Bans. 8:​1-3.

10. Nkinyi akiketukuasha bua kuuka mushindo wa kualuula baaba booso abetuele nkonko pabitale nkumiino yeetu? (1 Mpiele 3:15)

¹⁰ Pangi bena mudimo noobe, sunga bena kalaasa noobe be kukuipusha buakinyi okokielaa mayi a kulonda a mu Bible. Atukekitshisha muetu mooso bua kukaluila nkumiino na kunemeka mueneno a bantu abetuteemesha. (Badika 1 Mpiele 3:15.) Mu kuilekeena na biabia, bi kuitukuasha ngofu su tua nangushena’shi betuele lukonko luaye kushi bua kuitolomona, kadi bua kuuka muanda kampanda. Pabitale kano kabingilo ka buakinyi muntu kampanda beele lukonko, atukitshi kalolo pa kumualuula na kalolo kooso. Lualuulo luetu lui kumutakula mu kutaluula mueneno aaye a mianda. Sunga lukonko lua yawa muntu luamueka’shi ndua kuitukalakasha sunga kuitolomona bisumanga, kepatshila keetu abitungu kekale ka kumualuula nka na kalolo.—Lom. 12:17.

11-12. (a) Kumpala kua kualuula lukonko lui bukopo, nkinyi akitungu’shi tutaluule? (Tala dingi kifuatulo.) (b) Tuusha kileshesho akilesha’shi p’abetuele nkonko bi kuitufunguila eshinda dia kubanga muisambo.

¹¹ Bu kileshesho, su muina mudimo neetu etuipusha’shi buakinyi t’atukitaa musangeelo w’efuku dia kutandikua. We kuiyipusha obe nabene’shi anangushena’shi t’atukishaa namu nsaa i buwa su? Sunga’shi e kumona’shi binangu bietu bi kubofusha bangi bena mudimo neetu su? Tui kutaadisha binangu bia muina mudimo neetu pa kumutumbula biakuete kufuba kalolo na bangi bena mudimo naaye, na kumushinkamisha’shi n’atue namu atukumiina kufuba mu muloo wi biabia. Bino bi nkupa mushindo wanudia kutentekiesha na muloo pa akiakula Bible pabitale musangeelo w’efuku dia kutandikua.   

¹² Tui kukita nka uno mushindo umune p’abetuele lukonko lui bukopo kui ungi muntu. Muina kalaasa neetu e kuamba’shi, Tumonyi tua Yehowa, ntulombene kushintuula mueneno aabo pabitale eyibakishi dia mulume na mulume sunga dia mukashi na mukashi. E kuakula bino muanda, t’auuku kalolo akikumiina Tumonyi tua Yehowa pabitale eyibakishi dia mulume na mulume sunga dia mukashi na mukashi. Ekuikala na kuuku aaye sunga muina kifuko naaye mukite eyibakishi dia mulume na mulume sunga dia mukashi na mukashi su? Anangushena’shi tui bashikue bantu abakitshi dino eyibakishi su? Abitungu tumushinkamiishe’shi tui bafule bantu booso, na tui bawukie’shi muntu ooso e na bulungantu bua kuiatshila kitshibilo.b (1​Mp. 2:17) Tui balombene kumupatuluila akiakula Bible na kumulungula’shi, su tubalondo akiakula Bible tui balombene kuikala na nshalelo a muloo.

13. We kukuasha muntu kampanda amono’shi kukumiina mui Efile Mukulu nkumuenaka kua ku bisumanga naminyi?

¹³ Su tubafumankana na muntu sh’asankila mianda y’atuakula, t’abitungu tuikale na bukidi bua kuamba’shi atuuku mianda yadi mukumiine. (Tit. 3:2) Bu kileshesho, we kukita naminyi su muina kalaasa noobe akula’shi, kukumiina mui Efile Mukulu, nkumueneka ku bisamanga? We kuamba nka musuusa umune’shi muanda mmukumiine mianda ya bintu bituukile na auku bibungi pabitale yaya mianda. Sunga’shi kuete kuambuula mianda ibapushiishe bangi abakula? Pamutue pa’shi nubangie kuikakeena pabitale mianda ya siyanse, we kukimba mushindo odia kulungula muina kalaasa noobe muanda kampanda wadia kushaala anangushena kunyima. Pangi we kumulungula’shi, bua kuuka mianda ibungi pabitale bipangua tuela mu jw.org. Pangi ekukumiina’shi nuisambile video sunga muisambo wadi mupete muanka. Biabia su tuamulesha kaneemo, bi kumukuasha bua’shi akumiine kulonga bi bungi pabitale abiakula Bible.

14. Niall baadi mufubishe site eetu kalolo bua kukuasha muina kalaasa naaye baadi na mueneno e bubi pabitale Tumonyi tua Yehowa munshindo kinyi?

¹⁴ Niall ungi nsongua mmufubishe site eetu bua kulesha bangi bantu abakulaa bibubi pabitale Tumonyi tua Yehowa’shi biabakulaa ta mbia binyibinyi. Amba’shi: “Muina kalaasa nami baadi amba’shi, nta nkumiinaa mianda ya siyanse, muanda ne mukulupile mu Bible mukanda uwule na mianda ya kala.” Pabaadi uno muina kalaasa mupele’shi Niall amupatuluile nkumiino yaye, Niall baadi mumutume musuusa umune mu jw.org pa mbalo ifunde’shi: “La Bible et la Science.” Kunyima kua mafuku Niall baadi mutundule’shi yawa muina kalaasa naaye, baadi mukumiine kubadika mikanda yeetu na aye nkukumiina buabadia kuisambila pabitale kutuukile muwa. N’obe namu we kupeta nka biabia bipeta bimumune.

ELUMBUULEYI MU KIFUKO

15. Baledi be kukuasha bana baabo naminyi bua kualuula na kupopeela kooso, nsaa i bena kalaasa naabo abebakalakasha bua nkumiino yaabo?

¹⁵ Baledi mbalombene kulongiesha bana baabo buabadia kualuula na kupopeela nsaa y’abapete nkalakashi ya mianda yabadi bakumiine. (Yak. 3:13) Bangi baledi abakitaa maasha a kileshesho nsaa yabadi mu lulanguilo lua mu kifuko. Abataluulaa mianda ilombene kutuuka ku kalaasa, abeyisambila na kumona bia kutuusha ngaluulo. Na abalongieshaa bana baabo bia kuakula na kupopeela, mu mushindo wibuwa.—Tala kashibo akamba’shi: “Maasha a bileshesho ngalombene kukuasha kifuko kiobe.”

16-17. Maasha a bileshesho e kukuasha ba nsongua benu naminyi?

¹⁶ Kukita maasha a bileshesho nkulombene kukuasha bena Nkidishitu buabadia kupatuluila bangi na kushinkamisha kooso, na kuikala bashinkamishe abo banabene’shi be na tubingilo tua kukumiina yaya mianda. Mu jw.org mui miisambo pa mbalo ifunde’shi: “Nkonko ya ba nsongwa,” mu yaya miisambo mui mpaa na Masaki a kulonga nao bwa bana be mu bipwa Ekumi na bungi. Bino bioso mbikitshibue bua kukuasha ba nsongua bua’shi banyingishe lukumiino luabo, na buabadia kualuula mu bishima biabo abo banabene. P’atulongo ino misambo yooso mu kifuko, atuuku bia kukaluila lukumiino luetu na kupopeela mu mushindo wibuwa.

¹⁷ Matthew ungi nsongua apatuula mushindo umukuashe kukita maasha a bileshesho. Mu lulanguilo lua mu kifuko Matthew na baledi baaye abakimbulaa mianda yaadi mulombene nkesambila ku kalaasa. Amba’shi: “Atunangushenaa ku nkonko yabadi balombene kuituela na mushindo watudi balombene kualuula bipushene na biatuikele bakimbuule. Nsaa yandi na tubingilo tui buwa mu binangu biande pabitale nkumiino, napushaa’shi ne na kishinkamiisho na abikalaa bibofule buandia kuikala mupopeele nsaa yanesamba na bangi.”

18. Mukanda wa Bena Kolose 4:​6, aulesha muulo wa kinyi?

¹⁸ Sunga tuapatuluila bantu mianda kalolo ke naminyi, sunga tuebapa bishinkamiisho kinyi, be kupela kuituteemesha. Kadi nsaa y’atuakula atue banabene na kaneemo na kupopeela, mbilombene kukuasha. (Badika Bena Kolose 4:6.) Kulungula muntu kampanda pabitale nkumiino yeetu kui nka bu kuitambikishena ndundo. Tui kumutambika ndundo na kalolo kooso sunga na bukome booso. Nsaa y’otambika ungi ndundo na kalolo kooso anyiisha kufula na kumukuata na anutungunuka na kuasha. Mu mushindo umune, su atue banabene atuakula na kalolo na kupopeela, bantu mbalombene kukumiina kunyiisha kuituteemesha na kutuungunuka na kuisamba neetu. Biabia su muntu akumiina penda nka’shi etolomone sunga kuitubepuula, t’abitungu’shi tutungunukie na muisambo nya. (Nki. 26:4) Biabia, bantu be uno mushindo ta mbalombene kuikala bungi nya, anka bantu be bungi abakumiina kuituteemesha.

19. Nkinyi kilombene kuitutakuula bua kuikala na kupopeela nsaa y’atukaluila nkumiino yeetu?

¹⁹ Mu binyibinyi atupete miabi i bungi, p’atulongo bia kuikala na kupopeela. Teka Yehowa akupe bukome boodi naabo lukalo nsaa y’ofumankana na nkonko ayikukalakasha, sunga penda ya kukoolomona. Tentekiesha’shi kupopeela koobe nkulombene nkukaluila bua kupela kuikakeena na bantu be na mmueneno muilekeene na oobe. Kupopeela koobe, na kutuusha ngaluulo na kaneemo kooso, kui kutakula abakuteemesha buabadia kushintuula mueneno aabo pabitutale na pabitale bia binyibinyi bia mu Bible. Ikalayi belumbuule bua kualuula pabitale nkumiino yenu, kadi “nuibikite na kupopeela na kanemo kakata.” (1​Mp. 3:15) Biabia, ikashaayi kupopeela bu bukome buenu!