Watchtower MIKANDA I MU INTERNETE
Watchtower
MIKANDA I MU INTERNETE
Kisongye
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILO
  • mwbr22 Mweshi wa 11 esak. 1-9
  • Mikanda yatudi bafubishe mu “Programe a bisangilo bia Buina Kidishitu na mudimo wetu”

Tatui bapete video.

Etufuile namu lusa, kui kintu kibakutshishua kukafika kui video.

  • Mikanda yatudi bafubishe mu “Programe a bisangilo bia Buina Kidishitu na mudimo wetu”
  • Mikanda yatudi bafubishe mu Bwina Kidishitu na mudimo wetu Programe a bisangilo—2022
  • Tu mitue twa mianda
  • LUBINGO LUA 7-13/11
  • LUBINGO LUA 14-20/11
  • LUBINGO LUA 21-27/11
  • LUBINGO LUA 28/11–4/12
  • LUBINGO LUA 5-11/12
  • LUBINGO LUA 12-18/12
  • LUBINGO LUA 19-25/12
  • LUBINGO LUA 26/12–1/1
Mikanda yatudi bafubishe mu Bwina Kidishitu na mudimo wetu Programe a bisangilo—2022
mwbr22 Mweshi wa 11 esak. 1-9

Mikanda yatudi bafubishe mu Programe a bisangilo bia Buina Kidishitu na mudimo wetu

LUBINGO LUA 7-13/11

BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 BANFUMU 5-6

“Batudi nabo bebungi kukila benabo”

it-1-F 728 ¶5

Elisee

Isaleele bafungushua mu masa a bena Sirii. Mu Bipungo bibaadi Yehorame bu Nfumu mu Isaleele, bena Sirii abaadi abata mpango ya kutuka Isaleele ngoshi mu kabasamushi. Misango yoso, Elisee baadi aluisha mpango ya Benadade II pa kufumbuila Nfumu Yehorame mbalo yoso ibaadi bena Sirii abende. Ku mgangilo, Benadade baadi apuandikisha’shi kui muntu munkatshi muabo kuete afumbula mayele aabo. Anka nsaa ibaadi mutundule kubaadi akutukila lualua lukalakashi, batumine basalayi ku bibundi bia Dotane bua’shi bebifunyishe na nfualasa na matempu a ngoshi bua kukuata Elisee. (BIFUATULO, Vol. 1, esak. 950) Anka mufubi a Elisee bapushishe moo ukile, kadi Elisee batekiele Efile Mukulu bua’shi afungule meso aye, “na talaayi! mu muengie mubaadi muule nfualasa na matempu a kalo bifunyishe Elisee.” Biabia, pabaadi biluilo bia bena Sirii abifubuila peepi, Elisee batekiele Efile Mukulu bua’shi akite kilengieleshi, amba’shi “Tendêlê, ebekashe namu bu bampofu!” Elisee baadi mulungule bena Sirii buabadia ‘kumulonda,’ anka tabaadi muibakuate ku mboko bua kuibakunkusha nya, bino abilesha’shi tababaadi bafue meso nya, anka babaadi na kafutakanyi mmutue. Tababaadi batundule Elisee ababafikile mukukuata, sunga mbalo ibaadi ende nabo.​—2Bf 6:8-19.

w13-F 15/8 30 ¶2

Elisee baadi mumone matempu a kaalo, obe namu?

Pababaadi bamuifunyishe kui beshikuanyi ku Dotane, Elisee tabaadi mupushe moo. Buakinyi? Muanda baadi na lukumino lunyingie mui Yehowa. Natue namu abitungu tuikale na lukumino lui bino. Nyi buakinyi, tutekieyi Efile Mukulu kikudi kiselele bua’shi tuleshe lukumino na kudima ingi nyikashi ya kikuba kia kikudi.​—Luka 11:13; Nga. 5:22, 23.

it-1-F 409 ¶4

Bu mpofu

Bu mpofu bubaadi bukuate basalayi ba bena Sirii kuiyi dia Elisee tabubaadi bua meso, bubaadi bua mu binangu. Su basalayi boso abaadi bebekashe ba mpofu, bibaadi abitungu kuibakuata ku masa bua kuibakunkusha. Anka muisambo aulesha penda bibebalunguile Elisee’shi: “Eshinda tadii pano nya, dingi ta pano pee lupata. Ndondeeyi.” Pabitale uno muanda, William James (mukanda wa Précis de Psychologie, wabadi baluule kui E. Baudin na G. Bertier mu Paris mu 1910, esak. 141) amba bino: “Kintu akikambaa kukemesha nyi kafutakanyi kabatuelele mu bongo, kuamba’shi bu mpofu bua mbinagu. Bino tabilesha’shi meso taakia amono dingi. Mu Psychologie, mbalombene kuibitamina bu kushimisha mushindo wa kumona kintu na kui kitundula, bino abikitshikaa nsaa ayilekie kufuba tushila atulungu mianda yobomono na bongo, bino nyi bibaadi bikitshishe biabia.” Pangi buno nyi bu mpofu bubaadi Yehowa mukatushe kiluilo kia Sirii pabakifikile ku Samariya. (2Bf 6:18-20) Pangi uno mukumbo nyi ubaadi ukuate bana balume ba mu Sodome, muanda muisambo aulesha shi, pamutue pabadia kuikalakasha shi tabakiabamono dingi abo abatungunukile na kukimba kui kiibi kia nshibo ya Lota. ​—Kib 19:11.

Mabue a muulo a mu kikudi

w05-F 1/8 9 ¶2

Mianda ikata ya mu mukanda wa 2 BANFUMU

5:15, 16​—Buakinyi Elisee bapelele kuata kia buntu kia Namane? Elisee bapelele kuata kia buntu muanda baadi ashinkamisha’shi kilengieleshi kia kupaasha Namane kibaadi kikitshikie ku bukuashi bua bukome bua Yehowa kushi ku buaye aye nabene. Ta bibadia kuikala muanda wi buwa su baadia kufubisha mudimo ubabadi bamupe kui Efile Mukulu bua kupetanga bintu. Lelo uno balanguidi ba Yehowa tabakimbaa kupeta bintu ku mudimo wa Yehowa. Abakokielaa elango dia Yesu adiamba’shi: “Nwibapete buntu, byaabya paanaayi buntu.”​—Mateo 10:8.

LUBINGO LUA 14-20/11

BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 BANFUMU 7-8

“Yehowa akitaa mianda yatush’atutengielanga”

it-1-F 726

Elisee

Anka, kunyima Benadade II bafikile na bukome booso, kushi bubibaadi ebikitshi kumpala bua kuifunyisha kibundi kia Samariya. Babaadi befunyishe kibundi bibukopo mu mushindo ubabaadi balungule mpa na nfumu’shi, kui muana mukashi mudie muan’aye adi mutande. Bu bibaadi muikulu a Akabe, “muana a ntomboshi,” Nfumu Yehorame baadi muitshipe bua kuipaa Elisee. Anka takubaadi muntu baadi mukumine kulombasha mutshipo waye. Pabafikile ku nshibo ya mutemuki na muina mudimo aye, Yehorame bambile’shi t’ena lukulupilo su lupela lua bukuashi bua Yehowa. Elisee baadi mushinkamishe’nfumu’shi bia kudia abikala bibungi malooba. Anka mufubi a nfumu tabaadi mukumine buno butemuki, nyi Elisee nkumulungula’shi: “Webimono na meeso oobe’be nabeene, anka twebidi nya.” Yehowa baadi mukite bia’shi bena Sirii bapushe tuleo na bamone’shi kui kiluilo kikata kia miilo ibesanga bua kulua nabo, biabia abo nkusuuka, nkuleka bidibua bioso. Pabaadi nfumu mupushe’shi bena Sirii abasuku, baadi mutule mufubi ku kiibi kia Samariya, uno mufubi nkufuila kuakua, muanda abaadi abamuashina kui kibumbu kia bena Isaleele kibaadi na nsala, kibaadi akiende lubilo munkata bidibua bibabadi balekie. Bamuene bia kudia, anka tabebidiile.​—2Bf 6:24–7:20.

Mabue a muulo a mu kikudi

it-2-F 108 ¶5

Elampi

Banfumu ba ku musuku wa Davide. Yehowa baadi mutule Davide, bu Nfumu mu Isaleele, na Davide baadi muleshe’shi mmukunkushi na nfumu sha binangu baadi ku bukunkushi bu’Efile Mukulu. Nyi buakinyi abaadi abamuitamina bu “elampi dya Isaleele.” (2Sam 21:17) Mu kilombeno kia bufumu kibaadi mukite na Davide, Yehowa balayile’shi: ‘Lupuna loobe lunyingye bua looso.’ (2Sam 7:11-16) Nyi buakinyi ba nfumu ba ku musuku wa Davide, kukiila kui Salomone, abaadi bu “elampi” dia Isaleele.​—1Bf 11:36; 15:4; 2Bf 8:19; 2Mya 21:7.

LUBINGO LUA 21-27/11

BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 BANFUMU 9-10

“Baadi mukite mianda n’eshimba dinyingie, kitshibilo, na kisumi”

w11-F 15/11 3 ¶2

Yehu baadi mukaluile lulanguilo lua binyibinyi na kisumi

Abaadi bape Yehu mudimo mu mafuku abaadi Isaleele mu kipungo ki bukopo. Eumbo dibaadi ku bunkunkushi kua muana mukashi ebubi Yesabele, nyinaye na nfumu Yehorame baadi akunkusha. Yesabele baadi mupalakashe lulanguilo lua Baale, na aye nkukimba bia kushimisha lulanguilo lua Yehowa pa kuipaa batemuki, na pa kutakula muilo mu kutambuka kua “lusandi” na mu kukita “mianda ya malenganyi.” (2 Bf. 9:22; 1 Bf. 18:4, 13) Yehowa baadi muate kitshibilo kia kuipaa nshibo ishima ya Akabe, mpa na Yehorame na Yesabele. Yehu nyi ababapele uno mudimo.

w11-F 15/11 4 ¶2-3

Yehu baadi mukaluile lulanguilo lua binyibinyi na kisumi

Abaadi bamutumine bantu babidi buadia kuisamba nabo, anka Yehu nkupela, Nfumu Yehorame na kuuku aye Akazyase, nfumu a mu Yuda abayile mu kufumankana naye, muntu oso ku diaye etempu. Yehorame bamuipuishe’shi: “Boofiki bwa butale’nyi Yehu?” aye namu nkualula’shi: ‘Obe’shi naminyi? Butaale! Toowuku’shi nyinoobe kyatungunuka na bukitekite na mianda ya malenganyi?’ Bu bibaadi luno lualuulo lumutshinyishe, babangile kusuuka. Bu bibaadi mumukile lubilo, Yehu bafunguile buta, aye nkuasa Yehorame p’eshimba, Yehorame nkupona na nkufuila muitempu diaye. Sunga bibaadi Akazyase musuukie, kunyima, Yehu baadi mumukuate na aye nkumuipayisha.​—2 Bf. 9:22-24, 27.

Ungi muntu a mu nshibo ya Akabe ababaadi bayipe, nyi ndalamumba ntomboshi Yesabele. Yehu baadi amba Yesabele’shi “muedibwe mulwa.” Pabaadi Yehu mutuele mu Izreele, bamumuene pedidishi di’ebalasa. Kushii kuakula mianda ibungi, Yehu batumiine balami ba muibalasa eyi, buabadia kusumbula Yesabele p’edidishi. Akupu nfualasa ya Yehu ibaadi yashine kitanda kia uno muana mukashi baadi mutakule Isaleele bua kukita miluisho. Kunyima, Yehu baadi muipee bantu nkama ba mu nshibo ya Akabe.​—2 Bf. 9:30-34; 10:1-14.

w11-F 15/11 5 ¶3-4

Yehu baadi mukaluile lulanguilo lua binyibinyi na kisumi

Mu binyibinyi, Yehu baadi musumbule mase ebungi. Anka Bifundue abimulesha bu muntu sh’eshimba dinyingie baadi mufungushe Isaleele ku kukiengieshibua kua Yesabele na kifuko kiaye. Bua’shi mukunkushi oso yawa a mu Isaleele obeshe kukita bino, bibaadi abitungu’shi ekale n’eshimba dinyingie, kitshibilo na kisumi. Dingi diktionere adipatuula mianda ya mu Bible adipatuula’shi: “Uno mudimo ubaadi bukopo, na abaadi beukite kalolo na kisumi. Kuiwukita na lusa, kubadia kukita bia’shi bakutue kobesha kukatusha lulanguilo lua Baale mu Isaleele.”

Kushi mpaka, atushinkamisha’shi, nkalakashi ayipete bena Kidishitu lelo uno, ayitekie kulesha nyikashi bu ibaadi nayo Yehu. Bu kileshesho, Tuikukita kinyi su tuatompibua bua kukita kintu kiabadi bashikue kui Yehowa? Abitungu tupele musango umune kuikikita, n’eshimba dinyingie na kisumi. Su tuekala balamate Efile Mukulu, t’atutadila kintu su nkimune bua’shi kiate mbalo ya Yehowa.

Mabue a muulo a mu kikudi

w11-F 15/11 5 ¶6-7

Yehu baadi mukaluile lulanguilo lua binyibinyi na kisumi

Yehu baadi pangi apuandikisha’shi, bua’shi bunfumu bua mu Isaleele buikale mu bulungatu kukila bua mu Yuda, bibaadi abitungu kuikale bipuilo bilekene. Nyi buakinyi, nka bu ba nfumu abaadi bakunkushe Isaleele kumpala kuaye, bakimbile bia kulama bufumu buaye pa kualusha lulanguilo lua kana ka ngombe. Bino bibaadi bileshe’shi bakutua lukumino kui Yehowa baadi mumutule bu nfumu.

Yehowa batumbuile Yehu muanda ‘bakitshine bibuwa ku meso ku’Efile Mukulu.’ Sunga biabia, Yehu “tamutuule eshimba diê dioso mu kukokiela miiya ya Yehowa Efile a bena Isaleele.” (2 Bf. 10:30, 31) Nsaa y’otala mianda yoso ibaadi Yehu mukite ku mbangilo, mbilombene kukanyisha na kuinyongosha. Bino abitulongiesha kinyi? Tatukumanga kuamba’shi bu bitatudi ba kuuku ba Yehowa, kubapu takui kia kuibuluisha. Bua’shi tushaale na lulamato kui Yehowa, abitungu tuikale atubadika Eyi diaye efuku dioso, kuidinangushena, na kuteka Nshetu e muiyilu nteko ayikatukila muishimba. Biabia tuateyi kitshibilo kia kutambukila mu miiya ya Yehowa n’eshimba dietu dioso.​—1 Kod. 10:12.

LUBINGO LUA 28/11–4/12

BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 BANFUMU 11-12

“Muana mukashi e bubi na sha kuitatula baadi munyokibue”

it-1-F 217

Ataliya

Nka bu nyinaye Yesabele, Ataliya baadi mutakule mulum’aye Jehorame, bua kukita mianda i bubi ku meso kua Yehowa munda mua bipua muanda biadi mushale bu nfumu. (1Bf 21:25; 2Mya 21:4-6) Nka bu nyin’aye, Ataliya baadi musumbule mase a bantu bashi basoole muanda. Kunyima kua lufu lua muan’aye Asia nfumu e bubi baadi mukunkushe penda kipua kimune, Ataliya baadi muipe ba mpianyi boso ba bunfumu, kukatusha Yoashe baadi ki muana tooka ababaadi bafie kui tshite-muakuidi mukata na mukashi aye baadi muina a nshaye na Yoashe. Kunyima Ataliya nkuitula bu nfumu n’aye kuikushala munda mua bipua bisamombo, pangi kubanga mu 905-899 K.B.B. (2Mya 22:11, 12) Bana baye abaadi abayibi bintu bia kishila bia mu ntepelo a Yehowa na bakebilambulanga Baala.​—2Mya 24:7.

it-1 F 217

Ataliya

Nsaa ibaadi Yoashe mulombashe bipua musambo, tshite-muakuidi mukata Yehoyada baadi atshinyi Efile Mukulu bamutushishe mbalo ibaadi mumufie, amutula aye mpianyi ku bufumu. Pabapushishe tuleo Ataliya bayile lubilo ku ntempelo, na pabamuene mianda ibaadi ayikitshika kuanka belele musase shi “Babandiila lukuku! babandiila lukuku!” Tshite-muakuidi mukata Yehoyada batumine eyi buashi batukie naye pasha pa ntempelo bakamuipayile pa kiibi kia nfualasa kumpala ku’ebalasa; abimueka’shi baadi muntu a nfudilo a mu nshibo ya Akabe. (2Bf 11:1-20; 2Mya 22:1–23:21) Ano mayi nga binyibinyi: “Eyi su ndimune dya Yehowa su ndimune dya ku ano mayi abaadi mutemukile nshibo yaa Akabe ta dishaala kushii kipeta”!​—2Bf 10:10, 11; 1Bf 21:20-24.

Mabue a muulo a mu kikudi

it-2-F 1185

Yoashe

Pabaadi tshite-muakuidi mukata Yehoyada na muwa, baadi akitshina Yoashe mianda bu muledi na kumupa malango, na uno Nfumu nki nsongua baadi oobesha. Pabalombeshe bipua 21 bayibakiile bakashi babidi, umune aku baaba bakashi babaadi abamuitanyina bu Yehoadane, batandile naye bana bakashi na bana balume. Mu uno mushindo lutandua lua Davide alutuala na ku Mesiya, lutalubaadi alukiebe kushimina, babaadi belunyingishe dingi pepoo.​—2Bf 12:1-3; 2Mya 24:1-3; 25:1.

LUBINGO LUA 5-11/12

BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 BANFUMU 13-15

“P’atuikitshisha n’eshimba dietu dioso, atupete miabi ibungi”

w10-F 15/4 26 ¶11

Okuete kulonda Kidishitu kalolo su?

11 Bua kulesha muulo wa kuikala na kisumi mu mudimo wa Yehowa, tala muanda ubaadi ukitshikile Yoashe Nfumu a mu Isaleele. Bu bibaadi ekalakasha bua bena Sirii babaadi abakiebe kutuuka Isaleele ngoshi, Yoashe bayile kui Elisee bua ku mudidila. Mutemuki baadi mumulungule buashi atushishe mukietue kuididishi utadiile kui bena Sirii, bua kulesha’shi Yehowa ebakuasha bua kutshokola uno muilo. Kushi mpaka bino bibadia kunyingisha Nfumu. Akupu mutemuki balunguile Yoashe, buadia kuata mikietue yaaye na kuiyikupila mu nsenga. Yoashe, beyikupile mu nsenga misusa isatu. Elisee baadi muinyongolo muanda su Yoashe badia kukupila mikietue misango itano sunga isamombo, badia “nkatûtshididîla beena Sirii.” Biabia Yoashe badia kutshokola beshikuanyi penda misusu isatu. Pa muanda baadi mukutue kukita mianda na kisumi, Yoashe baadi mukutue kutûtshididîla beshikuanyi. (2 Bf 13:14-19) Uno muanda awitulongiesha kinyi? Yehowa etuelela miabi i bungi nka su tuakita mudimo waye n’eshimba dietu dioso na kisumi.

w13-F 1/11 11 ¶5-6

“Apeya baaba abamukimbi n’eshimba dimune buedi “

Yehowa afuta bannanyi? Mpoolo aluula’shi apeyaa ‘baaba abamukimbi n’eshimba dimune buedi.’ Ungi mukanda aukuashaa baludi ba Bible aulesha’shi kishima kia mu kina Greke kiabadi bafubishe bu “kukimba n’eshimba dimune,” takipushisha “kuenda mu kukimba Efile Mukulu,” anka akilesha kuenda “mu kumulanguila.” Ungi mukanda namu aupatuula’shi kino kishima kia mu kina Greke akilesha kuikitshisha ngofu. Mbinyibinyi Yehowa afutu baaba boso basha lukumiino aluibatakula mu kumulanguila n’eshimba diabo dioso na kifulo, na kisumi.​—Mateo 22:37.

Yehowa afutaa balanguidi baaye basha lulamato naminyi? Mmule’shi aketupa efuto di buwa bukile mu mafuku aafiki, adilesha bukata bua kalolo na kifulo kiaye​—muwa wa losoo mu mpaladiso pa nsenga. (Kibafumbwilwe 21:3, 4) Sunga mbinobino baaba boso bakuete abakimbi Yehowa n’eshimba dimune bakuete abapete miabi i bungi. Ku bukuashi bua kikudi kiaye kiselele na binangu bi mu’Eyi diaye, bafubi baye bena nshalelo a muloo.​—Misambo 144:15; Mateo 5:3.

Mabue a muulo a mu kikudi

w05-F 1/8 11 ¶3

Mianda ikata i mu mukanda wa 2 Banfumu

13:20, 21​—Kino kilengieleshi akilesha’shi abitungu tulanguile bintu bia bakata ba bipuilo bapue kufua, bu mifufua sunga bingi bintu su? Nya nta biabia. Bible talesha’shi mifufua ya Elisee babaadi beyilanguile. Kino kilengieleshi kibaadi kikitshikie ku bukuashi bua bukome bu’Efile Mukulu, nka bu bibaadi bilengieleshi bioso bibabakitshiine kui Elisee pabaadi na muwa.

LUBINGO LUA 12-18/12

BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 BANFUMU 16-17

“Luishinko lua Yehowa lui na mikalo”

it-2-F 868 ¶4

Salmanasare

Kukuata Isaleele ku bupika. Mu bukunkushi bua Nfumu Osheya a mu Isaleele (pangi mu 758-740 K.B.B.), Salmanasare V batuelele mu Palestine na Osheya nkufika muina mufubo aaye, pakumukamika’shi afutanga kitadi kipua kioso. (2Bf 17:1-3) Anka kunyima Osheya bapelele kufuta kitadi, na aye nkadia lukuku na Nfumu So a mu Ejipitu. (Tala SO.) Pamuanda wa bino Salmanasare belele Osheya mu lukano na aye nkuifunyisha Samariya munda mua bipua bisatu, kunyima kino kibundi kibaadi na midimba i buwa, kibaadi kipone mu masa muabo na’bo nkuenda na bena Isaleele mu bupika.​—2Bf 17:4-6; 18:9-12; tala dingi Os 7:11; Es 23:4-10.

it-1-F 402

Kuenda na bantu mu bupika

Bisamba Ekumi bia kunundu bia bufumu bua Isaleele na bisamba bibidi bia kuushi bia bufumu bua Yuda, abaadi bebikuate ku bupika muanda, bibaadi bilekie lulanguilo lua binyibinyi lua Yehowa bua kulanguila b’efile ba madimi. (Miy 28:15, 62-68; 2Bf 17:7-18; 21:10-15) Ku luaye lupese Yehowa batungunukile na kuibatumina batemuki bua kuibadimusha, anka ntambamupushishe nya. (2Bf 17:13) Nfumu su ngumune a mu Bufumu bua bisamba ekumi tabaadi mobeshe kukatusha bua looso lulanguilo lua madimi lubabaadi batuule kui Nfumu a kumpala Yeroboame. Mukuabo mukashi Yuda, bufumu bua kuushi, tabaadi mupushe kudimusha kua Yehowa sunga kulongiela ku kileshesho kia Isaleele bayile mu bupika. (Yel 3:6-10) Bantu boso ba mu ano mafumu abidi babaayile nabo mu bupika, kisamba kioso babaadi bende nakio.

Mabue a muulo a mu kikudi

it-2-F 847

Muina samariya

Kishima “Bena samariya” akimueka mu bifundue bua musango wa kumpala kunyima kuabo kutshimuna bisamba ekumi bia bufumu bua Samariya mu 740 K.B.B.; Kibaadi akilesha booso babaadi bashale mu bufumu bua kunundu, kumpala ku’abo kuibutshimuna, buashi belekeene na benyi bababafikile naabo mu bingi bipindi bia empire a Asirii. (2Bf 17:29) Abimueka’shi bena Asirii tababayile na bena Isaleele boso mu bupika nya, muanda muisambo wi mu 2 Myanda 34:6-9 (Tala dingi 2Bf 23:19, 20) aulesha’shi, mu bufumu bua Nfumu Yosyase bangi bena Isaleele babaadi nka mu’eumbo. Muenda mafuku kishima “bena Samariya” kibaadi akilesha bana ba baaba boso babaadi bashale mu Samariya, na bana ba baaba boso bababafikile nabo kui bena Asirii. Na dingi bangi babaadi bana ba bantu babaadi beyibakishene na bantu ba ingi miilo. Kunyima kua mafuku kino kishima takibaadi akilesha dingi muilo kampanda nya, takibaadi akilesha bena bipuilo sunga bena politique. “Muina Samariya” alesha muntu baadi mu kipuilo kia kisaka kibaadi akiende kumpala, kibaadi peepi na Shesheme akala na Samariya, na uno muntu baadi mulamate ku miiya ibaadi ayilesha patooka’shi mbelekene na bena Yuda.​—Yo 4:9.

LUBINGO LUA 19-25/12

BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 BANFUMU 18-19

“Abikitaa beshikuanyi betu bua kuitubofusha”

w05-F 1/8 11 ¶5

Mianda ikata i mu mukanda wa 2 Banfumu

18:19-21, 25​—Esekiya baadi mukite kilombeno na bena Egipitu su? Nya. Rabeshake baadi muakule mianda ya madimi bu biabakuile shi “nemufikie mu kukumina kua Yehowa.” Nfumu Esekiya sha lulamato baadi mukulupile nka penda mui Yehowa.

w10-F 15/7 13 ¶3

“Totshinanga. Aminabene nakakukuasha”

Abishake baadi mufubishe binagu bia madimi bua kutuesha kuiyalashena mu mashimba aabo. Bambile’shi: ‘Yawa [Yehowa] nta nnê âbashimishîshe ma mbalo atundubukye na bilambuilo kui Esekiya su? . . . Yehowa nabene nyi bandungula’shi, ‘enda mu’eumbo na wedituute.’ (2 Bf. 18:22, 25) Abishake baadi akula’shi Yehowa ntamulombene kuluila muilo waye muanda ubaadi ukite mianda ishayimusangasha. Anka tabibaadi bia binyibinyi. Yehowa baadi asangala na Esekiya na kisamba kia Yuda, muanda babaadi balukiile ku lulanguilo lua binyibinyi.​—2 Bf. 18:3-7.

w13 1/11 20 ¶14

Balami ba mikooko musambobidi, na baana-buwa ba bantu mwanda​—lelo uno

14 Nfumu a Aasiriya baadi mutuule kishalelo kyaye mu Lakishe, kuushi kwa Yeelusaleme dya kutwelela nguba. Kwakwa, baadi mutume bantu basatu, aye nkulungula beena Yeelusaleme bwashi belambule kwadi. Mwakwidi aaye, baadi na mwasu wa bu Rabeshake, baadi mutumikye na mayele ebungi. Pabakwile mu Bfna Ebreeyi, balungwile mwilo bwashi balekye kukokyela nfumu na kukumiina kwilambula kwi beena Aasiriya, ebadimba shi ebatwala mwiumbo mwabakyebe kwikala na nshalelo ebuwa. (Badika 2 Banfumu 18:31, 32.) Akupu Rabeshake bambile shi, anka bi b’efile ba angi maumbo ta mbobeshe kukalwila balangwidi baabo, Yehowa namu tobesha kukalwila beena Yuuda ku maasa a beena Aasiriya nya. Bibakidile kalolo, mwilo ta ngutompe kulonda aa madimi ooso nya, anka bu bikwete kukita bafubi ba Yehowa lelo uno.​—Badika 2 Banfumu 18:35, 36.

yb74-F 177 ¶1

Kipindi 2​—Allemagne

Abikanyisha pakumona’shi bena SS, abaadi abafubisha mianda ayitapa kuishimba bua kutakula bangi mu kuela kiala ku mikanda, kunyima abaadi abalulukila baaba abaadi bakumine kuela kiala ku mikanda, na kuibakiengiesha kukila bibabadi abebakiengiesha kumpala. Karl Kirscht ebishinkamisha pa kuakula’shi: “Mu camp ka lukano ka midimo i bukopo, tumonyi tua Yehowa nyi tua babaadi abakiengiesha kukila bangi. Bibaadi abimueka’shi, uno mushindo awibakuminyisha bua kuela kiala ku mukanda. Misusa na misusa babaadi abetutekie bua kuela kiala. Bangi abelele kiala, anka kebungi abaadi abatengiela kipua kishima buashi bebafungule. Mu aa mafuku baaba abaadi bele kiala babaadi abebaka patooka’shi mbasha mpala ibidi na bashi na kitshibilo, abaadi abebapa ka kinemo ka madimi pakuibakisha kumpala kua baaba abaadi bapele kuela kiala kumpala kua kuibafungula.”

Mabue a muulo a mu kikudi

it-1-F 170 ¶3

Bintu bia kala biabadi bafumbule

Bu kileshesho, Bible alesha’shi, Nfumu Senakeribe a mu a Asirii, babaadi bamuipe kui bana baye babidi, Adrameleke na Saresere, na shi ungi muana’aye Asaradone nyi bamupiene ku bufumu. (2Bf 19:36, 37) Anka ungi mukanda aulonda mianda ya bena Babilone, aulesha’shi, muifuku dia 20 dia mueshi wa Tebete, Senakeribe babaadi bamuipe kui muana’aye baadi mumutombokiele. Berose, Tshite-muakuidi a mu Babilone a mu siekele a kasatu K.B.B., na Nabonide Nfumu a mu Babilone a mu siekele a kasamumbo K.B.B B., abashinkamisha boso buabo’shi, Senakeribe babaadi bamuipe kui penda muana’aye umune. Anka kipese ki’ema kia Prismo kiabadi bapete binobino, kibaadi kifunde Esaradone, muana baadi mupiane Senakeribe, muanka Esaradone elesha patoka’ shi, bakuabo (kubungi) babaadi batombokie na abo nkuipaa nshabo kunyima abo nkusuuka. Pabitale uno muanda mu mukanda awamba’shi Universal Jewish History (1948, Vol. I, p. 27), Philip Biberfeld amba’shi: “Mukanda aulondo mianda ya bena Babilone, Nabonide na Berose abaadi bedimbe, nka penda Bible nyi akula bia binyibinyi. Mianda ibaadi ifunde Esaradone mpana mu tu mianda tupela, na mianda yakala ya bena Asirii na bena Babilone, ayishinkamisha’shi, uno muanda ngua binyibinyi kukila abiamba mikanda ya bena Babilone banabene. Nsaa yabakula muanda kui bantu ba mu kiakia kipungo kia ubakitshikile, kadi nguikutuene na akiamba Bible, bi na muulo kuiwutaluula kalolo.”

LUBINGO LUA 26/12–1/1

BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 BANFUMU 20-21

“Luteko alutakula Yehowa bua kuitukuasha”

ip-1-F 394 ¶23

Lukumino lua Nfumu lubaadi lufutshibue

23 Mu kipungo kibaadi Senakeribe muende mu kutuuka Yuda ngoshi bua musango wa kumpala, Esekiya baadi na maladi. Yeshaya bamulunguile’shi afu. (Yeeshaya 38:1) Bino bibaadi bikalakashe ngofu uno Nfumu baadi na bipua 39. Tabaadi ekalakasha penda bua kupanda kuaye nya, kadi bua abikekala dingi muilo mu mafuku e kumpala. Yelusaleme na Yuda babaadi mu masaku akutukibua ngoshi na bena Asirii. Su Esekiya badia kufua nnanyi badia kukunkusha ngoshi? Mu aa mafuku Esekiya tabaadi na muana baadi bia ku mupiana bu Nfumu. N’eshimba dioso Esekiya badi muisendeele Yehowa buashi amuleshe lusa.​—Yeeshaya 38:2, 3.

w17.03 21 ¶16

Fubila Yehowa n’eshimba dyobe dyoso!

16 Kunyima kwa mafuku, Esekiya bakumbile maladi akyeba kufwa. Mu kino kipungo kibukopo, batekyele Yehowa bwadya kutentekyesha lulamato lwaye na kumukwasha. (Badika 2 Banfumu 20:1-3.) Yehowa bapushishe luteko lwa Esekiya, aye nkumupaasha. Bible etulungula’shi lelo uno ta twi balombene kutengyela’shi Efile Mukulu etupaasha ku mikumbo yetu sunga kwitwikasha na muwa mafuku ebungi mu kilengyeleshi nya. Kadi, nka bu Esekiya, twi kukulupila’shi Yehowa etukwasha. Twi balombene kumulungula’shi: “Yehowa nakusendeela, tentekyesha namu byandi mushale na lulamato koodi, na byandi mu kukulupile n’eshimba dyande dyooso.” We mushinkamishe’shi nsaa yoso, Yehowa ekala nka akupasukila, mpa na poodi mu myanda ibukopo su?​—Misambo 41:3.

g01-F 22/7 13 ¶4

Luteko lui kunkuasha naminyi?

Mu mafuku a kala bantu basha lukumino babaadi bapete ngalulo ku nteko yabo musango umune mu kilengieleshi. Bu kileshesho, nsaa ibaukile Nfumu Esekiya’shi mukumbo waye taupu, besendelele Efile Mukulu buashi amupaashe. Efile Mukulu bamualuluile’shi: “Nápusha luteko loobe námono mpolo yobe, byabya nakupâsha.” (2 Banfumu 20:1-6) Bangi balume na bakashi abatshinaa Efile Mukulu, babamuene n’abo abialulaa Efile Mukulu ku nteko yabo mu uno mushindo.​—1 Samuele 1:1-20; Ndanyiele 10:2-12; Bikitshino 4:24-31; 10:1-7.

Mabue a muulo a mu kikudi

it-2-F 406 ¶4

Nivo

Nivo akuasha bua kuibaka nshibo kalolo na kutaluula su ikushaala biabia. Yehowa bakuile’shi akapimi Yelusaleme ntomboshi na ‘mooshi buu bibaapimine dingi Samariya, na kipimo kinaapimine nakyo nshibo yaa Akabe.’ Efile Mukulu Pabapimine Samariya na nshibo ya Akabe basangene’shi bena muikeelo wi bubi sunga kukutua kululama, bino bibebafikiishe mu kuipayibua. Mu mushindo umune Efile Mukulu baadi musambishe Yeelusaleme na bakunkushi baye, ela miluisho yabo patooka, na kubutula kibundi. Ino mianda ibaadi ikitshikie mu kipua kia 607 K.B.B. (2Bf 21:10-13; 10:11) Ku kiila kui Yeshaya bantu babi basha kuitatula, na ba Nfumu ba muilo wa Yeelusaleme, abebalunguile pabitale malua aakiebe kuibafikila, na mayi a Yehowa aamba’shi: ‘Naata biinyibiinyi buu mooshi wa kipimo na kululama bu kipimo kia kuludika nakio midimba (nivo).’ Miiya ya binyibinyi ya kutshiba biimu kalolo na kukita kua bilulame, nyi ibalesheshe patooka bafubi b’Efile Mukulu ba binyibinyi na ba madimi, na kipeta kibaadi kupanda sunga kuipayibua.​—Yesh 28:14-19.

    Mikanda ya mu Kisongye (2011-2025)
    Tuuka
    Tuela
    • Kisongye
    • Tumina muntu
    • Byokumina
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Pabitale bya kufubisha
    • Bya kufubisha
    • Bya kufuamisha yobe
    • JW.ORG
    • Tuela
    Tumina muntu