Mikanda yatudi bafubishe mu Programe a bisangilo bia Buina Nkidishitu na mudimo wetu
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
LUBINGO LUA 6-12/3
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 1 MYANDA 23-26
“Lulanguilo lubalumbulua kalolo ku ntempelo”
it-2-F 133
Bena Levi
Mudimo wa bena Levi ubaadi ulumbulue kalolo mu mafuku a Davide, baadi mutule bakunkushi, bakuashi, ba nsushi, balami ba biibi, balami ba bupeta, mpa na bantu bebungi ba kukuasha ba tshite-muakuidi mu ntempelo, mu lupango na mu tudimbo tua kudiila pabitale milambu, bia buntu, mudimo wa kuitoosha, kupima kua bushito, kupima kua buula, na midimo ilekene ya bu balami. Tuyimba tua bena Levi tubaadi tulumbulue mu bisaka 24, mumune na ba tshite-muakuidi, na abaadi abafubu mu kuishintushena. Abeelanga bubale pa kuiabishena midimo. Abakitanga nka bino kumpala kua kusangula kisaka na kisaka akikalama ku biibii.—1Mya 23, 25, 26; 2Mya 35:3-5, 10.
it-2-F 657-658
Tshite-muakuidi
Mudimo wa ba tshite-muakuidi mu ntempelo ubaadi ku bukunkushi bua bakuashi belekenelekene. Abaadi abele bubale bua kuabila ingi midimo. Mu bisaka 24, kisaka kioso kibaadi akifubu lubingo lushima misango ibidi ku kipua. Abimueka’shi ba tshite-muakuidi boso abadi abafubu mu bipungo bia misangelo nsaa ibaadi bantu binunu abafiki mu kulambula milambu, nka bu bibaabidi muifuku dia kulambula ntempelo. (1Mya 24:1-18, 31; 2Mya 5:11; tala dingi 2Mya 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19.) Tshite-muakuidi baadi mulombene kufuba ingi nsaa su t’atuelakana mu ingi midimo yabaadi bape bangi ba tshite-muakuidi. Muyile bipikua bia balongieshi babetamina bu ba rabbin mafuku abaadi Yesu pa nsenga, ba tshite-muakuidi abaadi bungi, biabia mudimo wa ku lubingo abaadi beutshibuule mu bifuko bibaadi mu kisaka, kifuko kioso kibaadi akifubu efuku dimune sunga mafuku ebungi muyile bungi buabo.
it-2-F 358
Misambo
Pabitale kulumbula midimo ya mu ntempelo a Yehowa, Davide baadi mutuule bena Levi 4000 bua mudimo wa kuyimba. (1Mya 23:4, 5) Munkatshi muabo, mubaadi bantu 288 “abauwukanga bia kuyimbila Yehowa na kalolo koso.” (1Mya 25:7) Boso buabo abaadi abebakunkusha kui tuyimba tusatu tubaadi atuwuku kuyimba kalolo: Asafe, Hemane, na Yedutune (abimuekashi abaadi abamuitamina dingi bu Etane). Bu biabidi’shi oso aku bano bana balume baadi muana a umune aku bana basatu ba Levi: Gershome, Kohate, na Merari, bano bafumu basatu ba bifuko bia bena Levi, abaadi abalesha mpala yabo pababadi baluumbule misambo mu ntempelo. (1Mya 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6) Bana balume boso ba bano bantu basatu abaadi 24, boso abaadi munkatshi mua bantu 288 abaadi abauku kuyimba kalolo batatupuile kutemuna. Abaadi abele bubale bua kusangula muana oso bua’shi akunkushe kimune kia ku bisaka bia tuyimba. Oso a kuabadi baadi akunkusha kisaka kia tuyimba 11 “tubaadi atuyimbi kalolo,” tuabaadi abasangule munkatshi mua bana baye na mua bangi bena Levi. Biabia tuyimba 288 tua bena Levi tubaadi atuuku kuyimba kalolo ([1 + 11] × 24 = 288) tubaadi tutshibulue mu bisaka 24 nka bu ba tshite-muakuidi. Biabia su bano abaadi bashale, kuamba’shi tuyimba 3712 ‘tubaadi atulongo’ abaadi betutshibule bino, mu bisaka 24, kisaka kioso kibaadi na tuyimba 155. Paapa kayimba koso kabadi akauku kuimba kalolo, kabaadi pangi na bena Levi 13 abaadi abatungunuka na kulonga bia kuyimba. (1Mya 25:1-31) Bu biabidi’shi, abaadi abele mpungi ba tshite-muakuidi, abaadi na kia kuisanga kui tuyimba tuina Levi—2Mya 5:12; tala dingi Mb 10:8.
it-2-F 620
Balami ba ku biibi
Mu Ntempelo. Mafuku apela kumpala kua’shi afue, Nfumu Davide baadi muluumbule bena Levi na bafubi ba mu ntempelo, mpa na balami ba ku biibi abaadi 4000. Mu bisaka biabo abaadi abafubu mafuku musambo elondene. Abaadi abalama nshibo ya Yehowa na kutalanga ku biibi bua kuibifunga na kuibifungulanga pa nsaa ilombane. (1Mya 9:23-27; 23:1-6) Kukatusha mudimo wa kulama, bangi abaadi abalama bia buntu bibaadi bantu abatuala bua midimo ya ku ntempelo. (2Bf 12:9; 22:4) Kunyima kua mafuku, nsaa ibaadi tshite-muakuidi mukata Yehoyada muele Yowashe muimu bu nfumu, abaadi batuule balami be pabuabo ku biibi bua kulama ka nsongualume Yowashe kui ndalamumba Ataliya baadi muate bufumu ku bukopo. (2Bf 11:4-8) Nsaa ibaadi Nfumu Yosyase muluishe lulanguilo lua ma nkishi, balami ba ku biibi abaadi bakuashe mu kukatusha bintu bibabadi abafubisha mu lulanguilo lua Baale. Abo nkuibitatshisha paasha pa lupata.—2Nki 23:4.
Mabue a muulo a mu kikudi
Lulanguilo lua binyibinyi alukukuasha bodia kuikala na muloo
10 Atulanguila Yehowa nsaa yatuyimbi pamune na bakuetu balume na bakashi. (Mis. 28:7) Bena Isaleele babadi abata kuyimba na muulo ukata bu kipindi kia lulanguilo luabo. Mfumu Davide badi mupe bena Levi 288 mudimo wa bu batuyimba ku ntempelo. (1 Mya. 25:1, 6-8) Lelo uno, tui balombene kulesha’shi tui bafule Efile Mukulu nsaa yatuyimbi ngono yakumutumbisha. Mushindo wikale eyi dietu ta wina muulo ukata nya. Tubande kutala kino kileshesho: Nsaa yatuakula “atukokolaa atwe booso mu bipaso bi bungi,” anka bino tambilombene kuitukutshishua kuakula mu bisangilo sunga mu bulungudi nya. (Shak. 3:2, Kilombeeno kipya 2014) Mu mushindo umune, abitungu tutungunukie na kuyimba bua kutumbisha Yehowa sunga tua nangushena’shi tatukuete kuyimba kalolo.
LUBINGO LUA 13-19/3
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 1 MYANDA 27-29
“Elango dia kifulo dia nshe-bana kui muan’aye”
w05-F 15/2 19 ¶9
Tubambeyi buina Nkidishitu buetu
9 Shinkamisha obe nabene binyibinyi bia mu Bible. Kuikala kuetu kua bu bafubi ba Yehowa, nkulombene kubofula su ta nkuimene mu kiukilo kia Bifundue. (Bena-Fidipe 1:9, 10) Muina Nkidishitu oso mukinga sunga mukulu, abitungu ashinkamishe aye nabene’shi mianda yakumiina ngia binyi nka biabia biayidi mu Bible. Mpoolo baadi munyingishe bena Nkidishitu naye’shi: “Taluulayi myanda yooso na mpàngo, nulame yaaya iibuuwa.” (1 Bena-Tesalonika 5:21) Nsongua muina Nkidishitu mukule mu kifuko ki baledi baye abatshinyi Efile Mukulu, ta mulombene kunangushena’shi lukumiino lua ba nshaye nduaye. Salomone abamulunguile kui nshaye Davide’shi “uuka Efile Mukulu a nshobe, omufubile n’eshimba dimune.” (1 Myanda 28:9) Ta bibaadi abitungu penda’shi nsongualume Salomone atale penda nshaye bia nyingisha lukumiino luaye kui Yehowa. Bibaadi abitungu’shi aye nabene aukie Yehowa na nyi bibakitshine. Batekiele Efile Mukulu’shi: “Mpe binangu na kapatupatu, buandy’a kumona bya kukunkusha uno mwilo.”—2 Myanda 1:10.
w12-F 15/4 16 ¶13
Tungunuka na kufubila Yehowa n’eshimba dimune
13 Dilongiesha nditookane. Bibuwa su atukitshi ino midimo iseleele, bu kutuela mu bisangilo na kulungula mukandu wibuwa pa kiubishi. Anka kufubila Yehowa n’eshimba dimune akutekie mianda ibungi. (2 Mya. 25:1, 2, 27) Su muina Nkidishitu atungunuka na kufula bintu bibaadi “mulekye kunyima” muishimba diaye, kuamba’shi bintu abitusha uno ndumbuluilo, mulombene kushimisha kipuano kiaye kibuwa n’Efile Mukulu. (Luka 17:32) Nka penda su ‘tubashikwa bubi [na] tubalamata ku myanda iibwa,’ paapa atuikala ‘bapwandikiile bufumu bu’Efile Mukulu.’ (Lom. 12:9; Luka 9:62) Biabia, abitungu tushinkamishe atue boso’shi kintu su nkimune kia uno ndumbuluilo a Satana, sunga kiekala buwa bui naminyi, takitualushanga kunyima, tuakutua kuipaana n’eshimba dioso mu kukita midimo ya Bufumu.—2 Kod. 11:14; badika Bena-Fidipe 3:13, 14.
“Nyinga eshimba, obangye mufubo”
20 Nfumu Daavide badi mutentekyeshe Salomone’shi, Yehowa akekala naye mpa na ku nfudilo kwa mudimo wa kwibaka ntempelo. (1 Myanda 28:20) Salomone badi munangushene ku ano mayi binyibinyi, na tamutadile bukinga bwaye bwabudya kumukutshishwa kufuba uno mudimo nya. Anka, badi munyingye eshimba, na ku bukwashi bwa Yehowa, badi mupudishe kwibaka ntempelo badi mwende nkumo pa mwanda wa bukata na buwa bwaye munda mwa bipwa musambo na kipindji.
21 Yehowa badi mukwashe Salomone, na mulombene kwitukwasha bwatudya kunyinga mashimba na kukita mudimo wetu, mu kifuko mpa na mu kakongye. (Yeeshaya 41:10, 13) Su tubekala na mashimba anyingye mu mudimo wa Yehowa, atwikala bashinkamishe’shi aketwelela myabi kubanga binobino mpa na mu mafuku aafiki. Byabya, “nyinga eshimba, obangye mufubo.”
Mabue a muulo a mu kikudi
We kwikala kuuku ebuwa nsaa i kipwano kyenu ki mu masaku naminyi?
Daavide badi na bangi bakuuku abadi bamukwashe pabadi na myanda ibukopo. Umune a ku bano bakuuku baye nyi Ushaayi, abadi betanyine mu Bible bu “kuuku a Daavide.” (2 Samwele 16:16; 1 Myanda 27:33) Pangi badi muntu atumika mwibalasha badi kuuku a nfumu, mu angi mafuku badi alama myanda ifwame.
Pabadi Absalome mwana a Daavide elwilena nkwasa a bufumu na nshaye, bena Isaleele bebungi abakidile ku lupese lwa Absalome, anka Ushaayi ta mwibalonde nya. Nsaa ibaadi Daavide asuuku, Ushaayi bamulondele. Daavide bapushishe bibubi ngofu pa mwanda wa’shi mwan’aye na bangi bantu baadi mukulupile nyi bakwete kumubinga. Anka, Ushaayi bashele na lulamato, badi mukumine kutuula muwa waye mu masaku na kulombasha mudimo wa kukutshishwa mpàngo ya Absalome. Ushaayi tabadi mukumine kukita bino nka pa mwanda wa kulama mudimo waye mwibalasha nya. Badi muleshe’shi nyi kuuku e na lulamato.—2 Samwele 15:13-17, 32-37; 16:15–17:16.
LUBINGO LUA 20-26/3
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 MYANDA 1-4
“Nfumu Salomone ata kitshibilo kibubi”
it-1-F 181 ¶3
Kiluilo kia basalayi
Kumunana kua Salomone kubabangile na mianda ipia mu kiluilo kia basalayi kia Isaleele. Kubatuesheshe butaale, na baadi mufuimishe nfualasa na matempu. (Tala CHAR.) Nfualasa ibungi abaadi beyule mu Ejipitu, akupu benda nayo mu Isaleele. Bibaadi abitungu kuibaka bingi bibundi bua kutula bisaka bipia bia basalayi. (1Bf 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Mya 1:14-17) Anka, Yehowa tabaadi muelele kino kitshibilo kia Salomone miabi su ngipeela, biabia pabafuile na pabaadi bufumu buitshibuule, kiluilo kia Isaleele kibaadi kipone. Kunyima Yeshaya bafundile’shi: “Mba-malwa, bano booso abende mu Ejiipitu bwa kwimukimba bukwashi. Abakulupila mu mfwalasa, abatuulu lukulupilo lwabo mu matempu, mwanda ee bungi, na mwanda wa’shi abalwilyaa na mfwalasa bee bukome. Anka taabakyebe kutadiila kwi Eeselele a Isaleele nya, taabakimbe Yehowa.”—Yesh 31:1.
it-1-F 430
Etempu
Kumpala kua bufumu bua Salamone, mu Isaleele taabaadi abafubisha matempu ebungi. Muanda Efile Mukulu baadi mudimushe’shi, nfumu ta mulombene kufuimisha nfualasa tala biamueka’shi kuiyikela kua muilo, akutukila ku nfualasa. Uno muiya ubaadi wimikie kufubisha kua matempu muanda nfualasa nyi ibaadi ayiakaka. (Miy 17:16) Nsaa ibaadi Samwele mudimushe muilo pabitale bushito abuibatuadisha ba nfumu ba bana ba bantu, bebalunguile’shi: “Aata baana beenu balume bwa kwibatuula ku mufubo wa matempu aaye.” (1Sam 8:11) Nsaa ibaadi Absalome na Adoniya batompe kunyenga bufumu ku bukopo, oso a kuabadi baadi mukitshishe etempu, na kumpala kuadio kubaadi bantu 50 abaadi abasuuku lubilo. (2Sam 15:1; 1Bf 1:5) Nsaa ibaadi Davide mutshokole nfumu Zoba, badi mulame matempu na nfualasa 100.—2Sam 8:3, 4; 10:18.
Nfumu Slomone baadi mufuimishe bungi bua matempu, afika 1400. (1Bf 10:26, 29; 2Mya 1:14, 17) Yelusalema na bingi bibundi bibaadi biukibue bu bibundi bia matempu, bibaadi na mashibo ababaadi bakite nka penda bua kulumbula bina ngoshi.—1Bf 9:19, 22; 2Mya 8:6, 9; 9:25.
Mabue a muulo a mu kikudi
w05-F 1/12 19 ¶6
Mianda ikata ya mu mukanda wa Kabidi wa Myanda
1:11, 12. Ku luteko luaye, Salomone baadi muleshe Yehowa’shi, kinangu na kiukilo nyi bintu bibaadi nabio lukalo muishimba diaye. Nteko yetu kui Efile Mukulu ayilesha ki mu mashimba etu. Nyi buakinyi abitungu tutaluule mianda imuanka.
LUBINGO LUA 27/3–2/4
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 MYANDA 5-7
“Eshimba diande adikala’nka muamua”
w02-F 15/11 5 ¶1
Tatukookanga kutuela mu bisangilo
Kunyima, pabaadi Davide bu nfumu mu Isaleele, badi muleshe kulalo lui bukopo lua kuibaka nshibo ayikala kuanka bua loso bua ntumbo ya Yehowa. Anka, bu bibaadi Davide kilobo kia ngoshi, Yehowa bamulunguile’shi: “Tooyibaka nshibo ya kutumbish’eshina dyande.” Kadi, basanguile Salomone muan’a Davide bua kuibaka ntempelo. (1 Myanda 22:6-10) Kunyima kua bipua musambo na kipindi bia luibako, Salomone baadi mulambule ntempelo mu 1026 K.B.B. Yehowa baadi mukumine ino nshibo pa kuamba’shi: “Ino nshibo yoodi mwibakye, nee mwiyisampe [ne muiyikashe ya kishila] bwa kwimusaamwin’eshina dyaade bwa looso; meso ande n’eshimba dyande abiimwikala bwa looso.” (1 Banfumu 9:3) Su bena Isaleele bashala na lulamato, Yehowa atungunuka na kuelela ino nshibo miabi. Anka su bakutua kukita mianda ilulame, Yehowa akalekie kuelela ino mbalo muabi na ‘nshibo inanbene abakeyiluisha, ifikie bu mututo wa mabue.’—1 Banfumu 9:4-9; 2 Myanda 7:16, 19, 20.
it-2-F 1048
Ntempelo
Mianda ibaadi ikitshikie. Uno ntempelo baadi kuanka mpa na mu 607 K.B.B., kipua kibabaadi bamuluishe kui kiluilo kia bena Babilone kibabaadi abakunkusha kui Nfumu Nabukodonosore. (2Bf 25:9; 2Mya 36:19; Yel 52:13) Bu bibaadi muilo wa Isaleele ubangie kulanguila b’efile ba madimi, Efile Mukulu baadi mutadile’shi miilo itombokiele Yuda na Yelusalema, ingi nsaa ibaadi ayiyibi mpa na bintu bia mu ntempelo. Angi mafuku abaadi mpa na babangie kulenguula ntempelo. Nfumu Shishake a mu Ejipitu baadi mpa na muibe bintu bia muanka (993 K.B.B.) mu mafuku a Roboame muan’a Salomone, penda bipua 33 kunyima nabo kumulambula. (1Bf 14:25, 26; 2Mya 12:9) Nfumu Asa (977-937 K.B.B.) baadi anemeka nshibo ya Yehowa, anka bua kukaluila Yelusalema, bakutshilue binangu p’aye kutshiba Nfumu Benadade I a mu Sirii milomo, pa kumupa arja na ôlo bia mu ntempelo bua’shi atshibe kilombeno na Nfumu Baasha a mu Isaleele.—1Bf 15:18, 19; 2Mya 15:17, 18; 16:2, 3.
Mabue a muulo a mu kikudi
w10-F 1/12 11 ¶7
Auku bi “mashimba a bana ba bantu”
Luteko lua Salomone lui kuitunyingisha. Bantu netu ta mbalombene kupusha nkalakashi yetu ifuame, “mpombo i muishimba dietu.” (Nkindji 14:10) Anka Yehowa auku bi mu mashimba etu, na etupasukila ngofu. Kumufunguila eshimba dietu mu luteko, nkulombene kuitukuasha bua kunyingila nkalakashi yetu. Bible amba’shi: “Musumbwileyi nkalakashi yenu yoso mwanda kwete kwinupasukila.”—1 Mpyele 5:7.
LUBINGO LUA 10-16/4
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 MYANDA 8-9
“Baadi aata binangu na muulo”
w99-F 1/11 20 ¶4
Apafuimi kalolo
Eyendo, ndalamumba a ku Saba baadi mutushe nsaa na bukome bui bungi bua kuenda mukutala Salomone. Abimueka’shi Saba nyi mbalo ayisanginyibua lelo uno République a Yémen; biabia ndalamumba na mulongo wa tumelo ubaadi nao, batambukile bilometre bikile pa 1600 bua nkafika ku Yelusalema. Nka bu bibambile Yesu, “baadi mukatukie kufudiile nsenga.” Buakinyi ndalamumba a ku Saba baadi mutambukie luendo lui bula bino? Bayile bikishekishe bua “kutemeesha myanda ya kinangu ya Salomone.”—Luka 11:31.
w99-F 1/7 30 ¶4-5
Luendo lubaadi lumutuadile miabi ibungi
Sunga biekala naminyi, ndalamumba bafikile ku Yelusalema “na bantu bakile bungi mu mulongo na tumelo tusemune malaashi, ôlo ebungi na mabwe a muulo.” (1 Banfumu 10:2a) Bangi abamba’shi mu “mulongo wa bantu” mu baadi mpa na basalayi abaadi abalama. Bino abipushika, muanda ndalamumba baadi mukunkushi sha bukome, na luno luendo baadi muilukite na bintu bia muulo wibungi, ano etu mafuku bikuikala bintu bia midiyo makumi bia dolare.
Anka, lamina’shi ndalamumba baadi mupushe pabitale nkumo ya Salomone “pabital’eshina dya Yehowa.” Biabia luno luendo lubaadi mukite talubaadi lua busunga. Abimueka patooka’shi ndalamumba baadi mufikie, bikishekishe bua kupusha binangu bia Salomone, pangi bua kulonga mpa na kintu kampanda pabitale Efile Mukulu Yehowa. Bu biabidi’shi baadi pangi muikulu a Seme sunga Kame abaadi balanguidi ba Yehowa, tui kuamba’shi baadi pangi na lukalo lua kuuka mianda itale kipuilo kia ba nkambua baye.
w99-F 1/7 30-31
Luendo lubaadi lumutuadile miabi ibungi
Ndalamumba a ku Saba baadi mukanye pa muanda wa binangu bia Salomone na bupeta bua bufumu buaye, nyi ‘kinangu nkumutupika.’ (1 Banfumu 10:4, 5) Bangi abapuandikisha’shi “muwa ubaadi umutshibikie.” Ungi muntu akimbuula mianda apuandikisha’shi, ndalamumba baadi mufudile mu binangu! Sunga biekala naminyi, ndalamumba baadi mukanye bua bibamuene na bibapushishe. Bakuile’shi bafubi ba Salomone mba muabi muanda abaadi abapusha binangu bia mfumu’abo, na aye nkutumbisha Yehowa paye kutuula Salomone bu mfumu. Akupu, aye nkupa mfumu bia buntu bia muulo wi bukopo, penda bungi bua oolo abamupele bui dolare 40000000 mu ano mafuku eetu. Na Salomone namu bamupele’nyi bia buntu, bapeele ndalamumba “byoso bibaatekyele.”—1 Banfumu 10:6-13.
it-2-F 873
Salomone
Na dingi, ndalamumba baadi mumone bukata na buwa bua ntempelo na bua nshibo ya Salomone, meesa aye na abaadi abafubu mu kuela maalua, bilamba bia bafubi baye, milambu ibabadi abalambula efuku dioso ku ntempelo nyi ‘kinangu nkumupalakana.’ Biabia aye nkuakula’shi: “Tambanguukishe sunga kya-pankatshi kyaabyo! Kinangu na buuwa bwobe mbikile nkumo inaadi mupushe kumpala.” Akupu aye nkuamba’shi ba muabi bafubi abafubila nfumu e biabia. Bino bioso bibamutakuile bua kutumbisha Yehowa, bua kuelela Yehowa Efile miabi, baadi mulesha Isaleele kifulo pa kutula Salomone bu nfumu akutshiba bilumbu na kululama.—1Bf 10:4-9; 2Mya 9:3-8.
Mabue a muulo a mu kikudi
it-2-F 1110
Lupuna-nsulu
Ku bakunkushi boso ba mu Isaleele, lupuna-nsulu luabaadi bakule kantu ku kantu nka penda lua Salomone. (1Bf 10:18-20; 2Mya 9:17-19) Abimueka’shi lubaadi mu “kadimbo ka lupuna-nsulu,” kadimbo kababaadi bebakie ku Muengie wa Moriya mu Yelusalema. (1Bf 7:7) Lubaadi ‘lukata lua mibanga lubabadi babambikie ôlo e buwa, bitudilo bia maboko na kitanda kunyima kualo.’ Luno lupuna-nsulu abaadi belukite na mibanga, anka mayele ababadi bafubishe bua kuibaka ntempelo, aatakula mu kunangushena’shi, abaadi belupue na mitshi, abo nkuikushinga ôlo e buwa na nkulengiesha na mibanga. Muntu baadi elutala baadi amono’shi, lualua lupuna-nsulu abaadi belukite nka penda na mibanga na ôlo. Kunyima kua kutemuna bitenta bisamombo bibaadi abituala ku lupuna-nsulu, muisambo atungunuka’shi: “Nkishi ibidi ya ntambwe ibaadi ku lupese lwa bituudilo, bya maboko, na tambwe ekumi naa ibidi ku lupese looso lwa bitenta bisaamombo.” (2Mya 9:17-19) Kutudibua kua ino nkishi ya ntambue ayilesha bufumu, kubaadi kulombane. (Kib 49:9, 10; Kibaf 5:5) Abimueka pangi’shi, ntambue 12 ibaadi ipushena na bisamba 12 bia Isaleele, bibaadi abilesha pangi, kukokiela na kukuatshishena nfumu baadi mushale ku luno lupuna-nsulu. Kiashiino kia ôlo abaadi bekilamikie mu mushindo kampanda ku nkuasa. Nka bu biabebilesha, luno lupuna-nsulu luabadi bakite na mibanga na ôlo lui kunuundu, luabaadi bakaluile kui kitanda, lui na ntambue yabaadi balongie kumpala kualo, lui buwa kukila mpuna-nsulu yoso ibaadi kuanka mu aa mafuku, biabikala yabaadi bashuule mu nsenga kui bantu abakimbuula, biabikala yabaadi basole ku ma monima sunga yabadi bafuatule. Mufundi a Myanda muibileshe kalolo kakile, amba’shi: “Tambakite kimo kintu kii byaabya mu bufumu sunga bumuneka.”—2Mya 9:19.
LUBINGO LUA 17-23/4
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 MYANDA 10-12
“Kumiina malango ebuwa”
Badi mulombene kwikala mukuminyibwe n’Efile Mukulu
Roboame bapushishe’shi mbamubelekye kateo! Su bakumina byabamutekye kwi mwilo, aye na kifuko kyaye, na boso abatumika mu ebalasha abadya kukutwa kupeta bingi bintu na kuteka myanda ipeela kwi mwilo. Ku lungi lupese namu, su bapele, mwilo ngulombene kumutombokyela. Bakitshine naminyi? Uno nfumu mupya babandile kwipusha bantu bakulu babadi abapa Salomone malango. Kunyima, Roboame bakimbile elango kwi ba nsongwalume balongo naye. Mu kulonda elango dya ba nsongwalume, Roboame baatshile kitshibilo kya kukyengyesha bantu. Balulwile’shi: “Ami nakenufubisha kukila papa! Ê, badi enuludika pa kwinukupisha nfimbo, anka’mi nakenuludika pa kwinukupisha nfimbo i na ku masongo kwi myolo!”—2 Myanda 10:6-14, EEM.
w01-F 1/9 28-29
Biodia kuata bitshibilo bibuwa
Mu kakongie, Yehowa muitupe bakuetu banyingie mu kikudi , balombene kuitukuasha nsaa yatuata bitshibilo. (Bena-Efeso 4:11, 12) Anka, tatuambulanga baba abendaa mu kuteka elango mpa na pabapetela muntu ebalungula kiakia kiabakiebe kupusha. Paapa abalondo diadia elango. Abitungu tutenkieshe dingi kileshesho kia kudimusha kia Roboame. Pabaadi mupete muanda ubaadi autungu kuata kitshibilo ki na muulo, abamupele elango kui bantu bakulu abaadi bafube na nshaye. Anka pamutue pa kulonda elango diabo, bayile mukutala ba nsogua naye babadi mukule nabo. Bu bibaadi mulonde elango dia bano ba nsongua, baatshile kitshibilo ki bubi bukile, bu kipeta, bashimishe kipindi kikata kia bufumu buaye.—1 Banfumu 12:1-17.
Nsaa y’okimbi elango, editekie kui baba bapue kumona mianda ibungi mu nshalelo, bena kiukilo kibuwa kia bifundue, na abanemeka miiya ya kululama. (Nkindji 1:5; 11:14; 13:20) Su kui mushindo, ata nsaa ya kunangushena pa mayi a kulonda na pabitale mianda yoso ibabakulungula. Su omona mianda muyile Eyi di’Efile Mukulu Yehowa, paapa omono bia kuata kitshibilo kibuwa.—Bena-Fidipe 4:6, 7.
it-2-F 754 ¶5
Roboame
Bantu bebungi ba mu muilo, tababaadi dingi bakumine Roboame muanda wa kuitatula na mianda ibukopo. Bisamba bibatungunukile na kuatshishena nshibo ya Davide, bibaadi penda bia Yuda na kia Benyamine, ba tshite-muakuidi na bena Levi ba mu ano mafuku abidi, mpa bantu palapala ba mu bisamba ekumi abaadi dingi bamulamate.—1Bf 12:16, 17; 2Mya 10:16, 17; 11:13, 14, 16.
Mabue a muulo a mu kikudi
Badi mulombene kwikala mukuminyibwe n’Efile Mukulu
A kwikala lukuku bwa kulwa ngoshi dingi su? Nangushena mushindo ubabidi bilombene kukalasha Roboame! Bantu namu babadi balombene kwela binagu naminyi pabitale uno nfumu badi mwibafunyine kwibakyengyesha na “nfimbo i na ku masongo kwi myolo” kadi badi akyebe kwibapelesha’shi tabamutombokyelanga? (Tala byabidi bipushene na 2 Myanda 13:7.) Mususa umune, nfumu na basalayi baye “babatemeeshe eyi dya Yehowa; babalukiile bwa kulonda bibambile.”.
Ndilongyesha kinyi dyatupete pano? Bibuwa kukokyela Efile Mukulu sunga byatunga’shi tukite kintu kilombene kwitufisha mu kukwatshika buufu. Kukokyela Efile Mukulu akwitukunkusha mu kukuminyibwa naaye na kupeta myabi yaye.—Miiya Ikituulwe 28:2.
Roboame bakitshine naminyi? Badi mukokyele aye nkuleka mpàngo yaye ya kwenda mu kulwisha mwilo upya. Badi mutume binangu byaye mu kwibaka mpata mu kipindji kya nsenga kya kisamba kya Yuuda na kya Benyamine bibashadile ku matalwa aaye. Badi mufimishe bungi bwa mpata na ‘kwiyinyingisha ngofu.’ (2 Myanda 11:5-12) Mwanda wi na muulo, badi mushale mulamate ku miya ya Yehowa munda mwa mafuku. Mu mafuku mubadi bisamba ekumi bibabadi abakunkusha kwi Yeroboame bipane mu kulangwila ma nkishi, bantu bebungi ba mu bino bisamba “babakwashiishe Roboame” pabo kwenda mu Yeelusaleme bwabadya kukwatshishena lulangwilo lwa binyibinyi. (2 Myanda 11:16, 17) Byabya, kukookyela kwa Roboame kubadi kunyingishe bufumu bwaye.
LUBINGO LUA 24-30/4
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 MYANDA 13-16
“Nsaa kinyi ayitungu kukulupila Yehowa?”
Ba nsongwalume—nwi kukita kinyi bwa’shi bangi benukulupile?
12 Pabadi ki nsongwa, Mfumu Asa badi mwiyishe na munyingye eshimba. Bu kileshesho, kunyima kwaye kupyana nshaye Abiya, babangile kampanye ka kulwisha lulangwilo lwa ma nkishi. Dingi, “baalungwile beena-Yuuda bwabady’a kukimba Yehowa Efile Mukulu a baamashaabo, naa bwa kukumbasha bishila na mayi.” (2 Mya. 14:1-7) Na nsaa ibadi Zera mwina Etshopi mufikye na basalayi 1000000, bwa kulwa na bena Yuda, Asa balesheshe binangu pa kuteka Yehowa bukwashi. Beyayile kwi Yehowa Efile Mukulu, aye nkwamba’shi: “Yehowa, kukaash’obe takwi muntu sunga umune mulombeene kutshiba kiimu pankatshi paa eebukome na mubofule. Etukwashe, Yehowa Efile Mukulu eetu! Mwanda koodi ngi kwatudi bakulupile.” Ano mayi e buwa aalesha mushindo ubadi Asa mukulupile mu ngobesha ya Yehowa ya kwibapasha. Asa badi mukulupile mwi Nshaye e mwiyilu na, “Yehowa baatshyokwele bena Etshopi.”—2 Mya. 14:8-12.
Ba nsongwalume—nwi kukita kinyi bwa’shi bangi benukulupile?
13 Kulwa na kino kilwilo kya basalayi 1000000, kubadi akutshinyisha, anka bu bibadi mukulupile mwi Yehowa, Asa badi mwi kitshimune. Anka mwanda wa malwa, nsaa ibadi Mfumu e bubi Baasha a mu Isaleele amufunyina bwa kulwa naye, Asa tabadi mutekye Yehowa bukwashi. Kadi, badi mutekye bukwashi kwi mfumu a bena Sirii. Kyakya kitshibilo kibamufwishishe nkalakashi! Ku bukwashi bwa mutemuki Hanani, Yehowa balungwile Asa’shi: “Pamwanda bopele kwema kwi Yehowa Efile Mukulu ôbe, bwema kwi mfumu a bena Sirii, byabya, bwekutshishwa kukambila bena ngoshi bê.” Nyi bwakinyi kubanga nka paapa, Asa badi nka mu ngoshi. (2 Mya. 16:7, 9, EEM; 1 Bf. 15:32) Bino abikulongyesha kinyi?
Ba nsongwalume—nwi kukita kinyi bwa’shi bangi benukulupile?
14 Ikala nka mwiyishe na otungunukye nka na kukulupila mwi Yehowa. P’obatshishibwa, olesha’shi we na lukumino lwi bukopo na we mukulupile mwi Yehowa. Na Yehowa e na muloo wa nkutwesha mu kifuko kyaye. Kyodi mulombene kukita binobino, nyi nkutungunuka na kumukulupila. Bi kumweka’shi mbibofule bwa kukulupila Yehowa nsaa ywata bitshibilo bi na muulo, anka we kukita kinyi ingi nsaa? Bi na muulo kukulupila mwi Yehowa nsaa yokyebe kwata bitshibilo, mpa na bitshibilo bitale bintu bya kukisha nabyo kapapi, mudimo wa ku mbidi na bingi bitshibilo bya mu nshalelo. Tokulupilanga binangu byobe’be nabene. Anka, kimba mayi a kulonda a mu Bible bwa kwata bitshibilo bi buwa, na w’eatumikile. (Nki. 3:5, 6) Su bokitshi byabya, osankisha Yehowa na bena kakongye abakunemeka.—Badika 1 Timote 4:12.
Mabue a muulo a mu kikudi
Fubila Yehowa n’eshimba dyobe dyoso!
7 Twi kuuka naminyi’shi twi belambule kwi Yehowa n’eshimba dyetu dyoso? Twi kwiyipusha atwe banabene’shi: ‘Nakokyelaa Yehowa mpa na mu nsaa yabidi bukopo su? Ne na kitshibilo kya kulama bwiselele bwa kakongye su?’ Tentekyesha’shi bibadi abitungu Asa ekale n’eshimba dibukopo bwa kukatusha nyinaye kulu matalwa a bu ndalamumba. Mu ano mafuku, n’obe namu we na lukalo lwa kwikala n’eshimba dinyingye nka bu Asa. Bu kileshesho, we kukita naminyi su mukwenu mu kifuko sunga kuuk’obe akita mulwisho, akutwa kwinyongola, na atushibwa mu kakongye? We kwikala na kitshibilo kya kupela kushala pamune na yawa muntu su? Eshimba dyobe di nkutakula mu kukita kinyi?