Populli i Perëndisë kthehet në vendin e vet
DY VARGMALE të spikatshme rrethojnë rrafshnaltën e Iranit modern—Elbursi (në jug të detit Kaspik) dhe Zagrosi (në juglindje në drejtim të Gjirit Persik). Ato ndahen nga lugina të gjata e pjellore dhe shpatet e tyre janë të veshura me pyje. Luginat kanë klimë të butë, kurse rrafshinat e thata më të larta e që rrihen nga era janë shumë të ftohta në dimër. Aty pranë gjendet edhe shkretëtira jo fort e populluar e rrafshnaltës. Në këtë zonë në përgjithësi, në lindje të Mesopotamisë, doli në skenë Perandoria Medo-Perse.
Medët ishin përqendruar në pjesën veriore të rrafshnaltës, por më vonë u përhapën deri në Armeni dhe Kiliki. Kurse persët ishin përqendruar në pjesën jugperëndimore të rrafshnaltës, në lindje të luginës së lumit Tigër. Nën sundimin e Kirit, nga mesi i shekullit të gjashtë p.e.s., këto dy mbretëri u bashkuan, duke formuar fuqinë botërore medo-perse.
Në vitin 539 p.e.s., Kiri pushtoi Babiloninë. Perandoria e tij u shtri drejt lindjes deri në Indi. Në perëndim arriti të përfshinte Egjiptin dhe pjesën ku gjendet Turqia e sotme. Danieli e përshkroi me të drejtë Perandorinë Medo-Perse si një «ari» të pangopur që ‘hëngri shumë mish’. (Dn 7:5) Kiri vendosi një sundim të njerëzishëm e tolerant. Ai e ndau perandorinë në provinca dhe në secilën sundonte nga një satrap, zakonisht pers, ndërkohë që një sundimtar vendas ushtronte njëfarë autoriteti pas tij. Popujt e perandorisë nxiteshin të mbanin zakonet dhe besimet e tyre.
Në përputhje me këtë politikë, Kiri i lejoi judenjtë të ktheheshin për të vendosur adhurimin e pastër dhe për të rindërtuar Jerusalemin, siç përshkruhet nga Ezdra dhe Nehemia. Si mendoni: ky grup i madh njerëzish u kthye nëpër rrugën që kishte bërë Abrahami nga Eufrati drejt Karkemishit, apo mund të ketë bërë rrugën më të shkurtër nëpër Tadmor dhe Damask? Bibla nuk na e thotë. (Shiko faqet 6, 7.) Me kalimin e kohës, edhe judenjtë zunë vend në pjesë të tjera të perandorisë, si për shembull në deltën e lumit Nil dhe në pjesë të tjera më në jug. Një pjesë e mirë e popullsisë judeje vazhdoi të qëndronte në Babiloni, gjë që mund të shpjegojë vizitën e apostullit Pjetër atje disa shekuj më vonë. (1Pj 5:13) Pra, fakti që judenjtë gjendeshin në shumë vende, gjatë sundimit të perandorive të mëvonshme greke dhe romake, lidhet me rolin që pati Perandoria Medo-Perse.
Pasi pushtuan Babiloninë, medo-persët e përdorën qytetin me verë përvëluese si qendrën e tyre administrative. Një nga qytetet mbretërore ishte edhe Shushani, kryeqyteti i mëparshëm elamit. Më vonë, pikërisht këtu mbreti pers Asuer (me sa duket Kserksi I) e bëri Esterën mbretëreshën e tij dhe prishi një komplot që kishte për qëllim shfarosjen e popullit të Perëndisë nëpër tërë atë perandori të madhe. Dy kryeqytete të tjera medo-perse ishin Ekbatana (që gjendej në një lartësi prej 1.900 m mbi nivelin e detit, me një verë të këndshme) dhe Pasargada (që gjendej në të njëjtën lartësi, rreth 650 km më në juglindje).
Ç’fund pati kjo fuqi botërore? Në kulmin e fuqisë së saj, Medo-Persia iu kundërpërgjigj revoltave të nxitura nga grekët në kufirin veriperëndimor të Perandorisë Perse. Në atë kohë Greqia ishte e ndarë në qytet-shtete ndërluftuese, por që bashkëpunuan për të mundur forcat perse në betejat vendimtare të Maratonës dhe të Salaminës. Kjo gjë çoi në epërsinë e plotë të Greqisë së bashkuar mbi Medo-Persinë.
[Kutia në faqen 25]
Të prirë nga Zorobabeli, rreth 50.000 burra izraelitë bënë një udhëtim prej 800 deri në 1.600 km (varet nga rruga) për t’u kthyer në Jerusalem. Ata u gjendën përpara një situate të rëndë ekonomike. Vendi i tyre kishte qenë i shkretuar për më se 70 vjet. Të riatdhesuarit filluan të rivendosnin adhurimin e vërtetë, duke rindërtuar altarin dhe duke i paraqitur flijime Jehovait. Në vjeshtën e vitit 537 p.e.s., ata kremtuan Festën e Kasolleve. (Jr 25:11; 29:10) Më pas, ata hodhën themelet e shtëpisë së Jehovait.
[Kutia në faqen 25]
LIBRA TË BIBLËS TË ASAJ PERIUDHE
Danieli
Hageu
Zakaria
Estera
Psalmet (pjesërisht)
1 dhe 2 i Kronikave
Ezdra
Nehemia
Malakia
[Harta në faqen 24]
(Për tekstin e kompozuar, shiko botimin)
Perandoria Medo-Perse
A2 MAQEDONI
A2 TRAKË
A4 Kirenë
A4 LIBI
B2 Bizant
B2 LIDI
B3 Sardë
B4 Memfis (Nof)
B4 EGJIPT
B5 No-Amon (Tebë)
B5 Sienë
C3 KILIKI
C3 Tars
C3 Isus
C3 Karkemish
C3 Tadmor
C3 SIRI
C3 Sidon
C3 Damask
C3 Tir
C4 Jerusalem
Ç2 Faz
Ç2 ARMENI
Ç3 ASIRI
Ç3 Ninevi
Ç4 Babiloni
D3 MEDI
D3 Ekbatana (Akmeta)
D3 HIRKANI
D4 Shushan (Suzë)
D4 ELAM
D4 Pasargadë
D4 Persepoli
D4 PERSI
DH3 PARTË
DH4 DRANJANË
E2 Marakandë (Samarkandë)
E3 SOGDIANË
E3 BAKTRIA
E3 ARI
E4 ARAKOZI
E4 GEDROZI
Ë5 INDI
[Vende të tjera]
A2 GREQI
A3 Maratonë
A3 Athinë
A3 Salaminë
C1 SKITHI
C4 Elath (Eloth)
C4 Tema
Ç4 ARABI
[Malet]
D3 MALET ZAGROS
D4 MALET ELBURS
[Masa ujore]
B3 Deti Mesdhe (Deti i Madh)
C2 Deti i Zi
C5 Deti i Kuq
D2 Deti Kaspik
D4 Gjiri Persik
[Lumenjtë]
B4 Nili
C3 Eufrati
Ç3 Tigri
Ë4 Indi
[Figura në faqen 24]
Për të shkuar deri në Babiloni, trupat e Kirit duhej të kalonin malet e Zagrosit
[Figura në faqen 25]
Lart: Porta e të gjitha Kombeve në Persepoli
[Figura në faqen 25]
Poshtë: Varri i Kirit në Pasargadë