A mund të pajtohet paracaktimi i fatit me dashurinë e Perëndisë?

«E PËRKUFIZOJMË paracaktimin e fatit si qëllimin e përhershëm të Perëndisë, nëpërmjet të cilit ka vendosur atë që ka dashur të bëjë me çdo njeri. Në fakt, ai nuk i ka krijuar të gjithë në të njëjtat kushte, por i ka paracaktuar disa për jetë të përhershme dhe të tjerë për dënim të përhershëm.»

Kështu e përkufizoi konceptin e tij të paracaktimit të fatit reformatori protestant Xhon Kalvin në librin Institucionet e fesë së krishterë. Ky koncept bazohet në idenë se Perëndia është i gjithëdijshëm dhe se veprimet e krijesave të tij nuk mund t’i vënë në dyshim qëllimet e tij apo ta detyrojnë që të bëjë ndryshime.

Por, a e paraqet Bibla me të vërtetë kështu Perëndinë? Dhe ajo që është më e rëndësishmja, a është një shpjegim i tillë në pajtim me cilësitë e Perëndisë, sidomos me atë më të rëndësishmen​—dashurinë?

Një Perëndi i aftë për të parashikuar të ardhmen

Perëndia është i aftë për të parashikuar të ardhmen. E përshkruan veten si «ai që shpall fundin që në fillim, dhe shumë kohë më parë gjërat që ende nuk janë bërë, duke thënë: ‘Plani im do të realizohet dhe do të bëj gjithçka më pëlqen’.» (Isaia 46:10) Përgjatë historisë njerëzore, i ka lënë të shkruajtura profecitë e tij për të treguar që ai mund ta ushtrojë paranjohjen e tij të së ardhmes dhe të parashikojë ngjarjet përpara se të ndodhin.

Kështu, në ditët e Belshazarit, mbret i Babilonisë, kur profeti Daniel pa në ëndërr dy bisha të egra ku njëra zuri vëndin e tjetrës, Jehovai i dha atij interpretimin e saj: «Dashi me dy brirë, që ti ke parë, përfaqëson mbretërit e Medisë dhe të Persisë. Dhe cjapi leshtor paraqet mbretin e Greqisë.» (Danieli 8:20, 21, BR) Në mënyrë të qartë, Perëndia e ka ushtruar paranjohjen e tij të së ardhmes për të zbuluar radhën e fuqive botërore. Perandoria babilonase, që atëherë mbizotëronte, do të zëvendësohej nga Medo-Persia dhe kjo nga ana e saj do t’ia linte vendin Greqisë.

Ka edhe profeci që kanë të bëjnë me individë të veçantë. Për shembull, profeti Mikea deklaroi se Mesia do të lindte në Bethlehem. (Mikea 5:2) Edhe në këtë rast, Perëndia ushtroi paranjohjen e tij të së ardhmes. Megjithatë, kjo ngjarje u shpall me një qëllim të veçantë: për të identifikuar Mesinë. Ky shembull, nuk justifikon përgjithësimin e doktrinës së paracaktimit të fatit që përfshin çdo individ.

Përkundrazi, Shkrimet zbulojnë se ka situata në të cilat Perëndia vendos për të mos e njohur që në fillim përfundimin. Pak përpara shkatërrimit të Sodomës dhe Gomorrës, ai deklaroi: «Unë do të zbres për të parë nëse kanë bërë me të vërtetë sipas britmës që ka arritur tek unë, në rast të kundërt, do ta mësoj.» (Zanafilla 18:21) Ky tekst na tregon qartë që Perëndia nuk e paranjihte shtrirjen e ligësisë në këto qytete përpara se ta hetonte çështjen.

Është e vërtetë që Perëndia mund të parashohë disa ngjarje, por në shumë raste, ai ka preferuar të mos e përdorë paranjohjen e tij të së ardhmes. Duke qenë i plotëfuqishëm, ai është i lirë t’i përdorë aftësitë e tij siç do ai dhe jo sipas dëshirave të njerëzve të papërsosur.

Një Perëndi i cili mund t’i vërë gjërat në vend

Ashtu si Kalvini, disa pohojnë se Perëndia e paracaktoi rënien e njeriut në mëkat përpara krijimit dhe se i kishte paracaktuar ‘të zgjedhurit’ përpara kësaj rënieje. Por nëse ka qenë kështu, a nuk do të kishte qenë hipokrite nga ana e Perëndisë t’i ofronte Adamit dhe Evës perspektivën e jetës së përhershme, duke qenë plotësisht i vetëdijshëm se ata nuk do të ishin në gjendje për ta realizuar atë? Për më tepër, Shkrimet në asnjë vend nuk thonë se çiftit të parë njerëzor nuk i ishte dhënë mundësia për të zgjedhur, ose të ndiqnin udhëheqjen hyjnore dhe të jetonin përgjithmonë ose t’i hidhnin poshtë ato dhe të vdisnin.​—Zanafilla, kapitulli 2.

Sidoqoftë, a e ndryshoi me të vërtetë mëkati i Adamit dhe i Evës qëllimin e Perëndisë? Jo, sepse menjëherë pasi ata mëkatuan, Perëndia shpalli se do të nxirrte një «farë» për të shkatërruar Satanain dhe agjentët e tij dhe se do t’i vendoste përsëri në vendin e tyre gjërat në tokë. Ashtu si prezenca e pak insekteve nuk mund ta ndalojë një kopshtar për të patur një prodhimtari të bollshme, kështu edhe mosbindja e Adamit dhe Evës nuk do ta ndalojë Perëndinë për ta bërë tokën një parajsë.​—Zanafilla, kapitulli 3.

Në vazhdim, Perëndia zbuloi se do të krijohej një Mbretëri, qeveri e cila do t’i besohej një pasardhësi të mbretit David dhe se të tjerë do të merrnin pjesë në këtë Mbretëri. Këta të tjerë janë quajtur «shenjtorët e shumë të lartit».​—Danieli 7:18; 2. Samuelit 7:12; 1. Kronikave 17:11.a

Të parashikosh nuk do të thotë të paracaktosh

Fakti që Perëndia zgjodhi për të mos ditur se çfarë kursi do të ndiqte njerëzimi, nuk e pengon të profetizojë rrjedhojat e veprimeve të mira apo të këqija të njeriut. Një mekanik i cili paralajmëron një shofer për kushtet e këqija të mjetit të tij të transportit nuk mund të akuzohet si përgjegjës për aksidentin që ka ndodhur apo se e ka paracaktuar atë. Ngjashëm, Perëndia nuk mund të gjykohet se ka paracaktuar rrjedhojat e veprimeve të individëve.

E njëjta gjë mund të thuhet për pasardhësit e çiftit të parë njerëzor. Përpara se Kaini të vriste vëllanë e tij, Jehovai e vuri atë përpara një zgjedhjeje. A do ta sundonte ai mëkatin, apo mëkati do të sundonte mbi të? Tregimi në asnjë vend nuk na lë të kuptojmë se Jehovai do të paracaktonte që Kaini do të bënte zgjedhje të gabuar dhe se do të vriste të vëllanë.​—Zanafilla 4:3-7.

Më vonë, Ligji i Moisiut i paralajmëroi izraelitët rreth asaj që do t’u ndodhte nëse largoheshin nga shërbimi i Jehovait, për shembull duke marrë gra nga popujt paganë. Çfarë ishte parathënë ndodhi me të vërtetë. Kjo mund të shihet nga shembulli i mbretit Solomon, i cili në vitet e fundit të jetës së tij u ndikua nga gratë e tij të huaja për të praktikuar idhujtarinë. (1. Mbretërve 11:7, 8) Po, Perëndia e paralajmëroi popullin e tij, por nuk paracaktoi veprimet e individëve të veçantë.

Të zgjedhurit janë të inkurajuar për të këmbëngulur nëse nuk duan të privohen nga shpërblimi i premtuar për të mbretëruar në qiej me Krishtin. (2. Pjetrit 1:10; Zbulesa 2:5, 10, 16; 3:11) Siç pyetnin disa teologë të së kaluarës, pse janë dhënë këto këshilla nëse thirrja e të zgjedhurve ka qenë e pakthyeshme?

Paracaktimi dhe dashuria e Perëndisë

Njeriut iu dha vullnet i lirë, pasi është krijuar «sipas shëmbëlltyrës së Perëndisë». (Zanafilla 1:27) Vullneti i lirë ishte i domosdoshëm nëse duhej që njerëzit ta nderonin dhe t’i shërbenin Perëndisë të nxitur nga dashuria, jo si robotët, lëvizjet e të cilëve janë të vendosura që më përpara. Dashuria e manifestuar nga krijesat inteligjente dhe të lira do t’i jepte mundësi Perëndisë t’i hidhte poshtë akuzat e padrejta. Ai tha: «Biri im, ji i urtë dhe gëzo zemrën time, kështu do të mund t’i përgjigjem atij që përflet kundër meje.»​—Proverbat 27:11.

Nëse shërbëtorët e Perëndisë ishin të paracaktuar—apo të programuar, si mund të themi—a nuk do vihej në dyshim dashuria e tyre e sinqertë për Krijuesin? Gjithashtu, a nuk do të ishte në kundërshtim me paanësinë e Perëndisë të bënte një zgjedhje personash të paracaktuar për lavdi dhe lumturi pa marrë në shqyrtim meritat e tyre individuale? Për më tepër, nëse disa merrnin këtë trajtim të privilegjuar, ndërsa të tjerët ndoshta ishin të destinuar për dënim të përhershëm, kjo vështirë se do të ngjallte ndjenja të sinqerta mirënjohjeje tek «të zgjedhurit».​—Zanafilla 1:27; Jobi 1:8; Veprat 10:34, 35.

Si përfundim, Krishti u tha dishepujve të tij të predikonin lajmin e mirë në gjithë njerëzimin. Nëse Perëndia i ka zgjedhur tashmë ata që do të shpëtohen, a nuk do ta zbehte kjo zellin që të krishterët tregojnë në ungjillëzim? A nuk do ta bënte veprën e predikimit në thelb, të pakuptimtë?

Dashuria e paanshme e Perëndisë është forca më e fuqishme që mund të nxisë njerëzit që në këmbim të kthejnë dashurinë e tyre. Shprehja më e madhe e dashurisë së Perëndisë ishte ajo kur sakrifikoi Birin e tij për hir të njerëzimit të papërsosur dhe mëkatar. Paranjohja e së ardhmes së Perëndisë në lidhje me Birin e tij është një rast i veçantë, por që na siguron se ripërtëritja e premtuar e bazuar mbi Jezuin do të përmbushet me siguri. Pra, le të ushtrojmë besim në këtë Bir dhe të qëndrojmë afër Perëndisë. Le ta tregojmë çmueshmërinë tonë, duke pranuar ftesën e Perëndisë për të patur një marrëdhënie të ngushtë me Krijuesin tonë. Sot, Perëndia ua drejton këtë ftesë të gjithë atyre që duan të ushtrojnë vullnetin e tyre të lirë dhe të tregojnë dashurinë e tyre.

[Shënimi]

[Kutia në faqen 7]

TË PARACAKTUAR SI KLASË

«Ata që i ka njohur që më parë, edhe i ka paracaktuar që të jenë të ngjashëm me shëmbëlltyrën e Birit të tij, kështu që ai të jetë i parëlinduri në mes të shumë vëllezërve. Dhe ata që i paracaktoi edhe i thirri; dhe ata që i thirri edhe i shfajësoi; dhe ata që i shfajësoi, ata edhe i përlëvdoi.» (Romakëve 8:29, 30) Si duhet ta kuptojmë termin «i paracaktuar» që Pavli e përdor në këto vargje?

Arsyetimi që bën këtu Pavli, nuk është një argument i pakundërshtueshëm në favor të paracaktimit individual të fatit. Një fjalor teologjik katolik i viteve të para të këtij shekulli, e shpjegon në këtë mënyrë argumentin e Pavlit (Romakëve, kapitujt 9-11): «Midis studiuesve katolikë, është bërë gjithnjë e më i përhapur opinioni që koncepti aktual i paracaktimit të fatit për jetë të përhershme nuk është bërë i njohur.» (Dictionnaire de theólogie catholique) E njëjta vepër përmend më pas Marie-Joseph Lagrange, sipas të cilit: «Çështja që është trajtuar më parë nga Pavli nuk është aspak ajo e paracaktimit të fatit dhe e mospranimit, por thjesht ajo e thirrjes së paganëve në hirin e krishterimit, në antitezë me mosbesimin e hebrenjve. . . . Bëhet fjalë për grupe, paganë, hebrenj dhe jo direkt për individë të veçantë.»​—Kursivi është yni.

Më vonë, The Jerusalem Bible arrin në të njëjtin përfundim në lidhje me kapitujt (9-11), duke thënë: «Prandaj, në këta kapituj nuk trajtohet problemi i paracaktimit individual të fatit për lavdi apo edhe për besim, por ai i rolit të Izraelit në historinë e shpëtimit të njerëzimit; i vetmi problem i ngritur nga deklaratat e Testamentit të Vjetër.»

Vargjet e fundit të kapitullit të 8-të të Romakëve i përkasin të njëjtit kontekst. Pra këto vargje, me të drejtë mund të na kujtojnë se Perëndia e parashikoi ekzistencën e një klase, apo grupi, të personave të zgjedhur midis njerëzimit, të thirrur për të mbretëruar me Krishtin, si edhe kërkesat që duhet të plotësonin​—dhe kjo pa paracaktuar që në fillim individët e veçantë që do të zgjidheshin, sepse kjo do të ishte në kundërshtim me dashurinë dhe drejtësinë e tij.