PORTRETE NGA E KALUARA
Zheng Heja
«Kemi kaluar më se njëqind mijë lia në ujërat e paana dhe kemi parë dallgët gjigante të oqeanit, të cilat ngriheshin hijerënda deri në qiell; si dhe ua kemi vënë syrin rajoneve të largëta barbare . . . teksa velat tona ditë e natë shpaloseshin tërë madhështi porsi retë në rrugëtimin e tyre të shpejtë si të ishin yje, duke kapërcyer dallgët e egra tamam si të shkelnim nëpër një rrugë normale.»—Mbishkrim i shekullit të pesëmbëdhjetë kushtuar Zheng Hesë, në qytetin e Çangëllit, në krahinën e Fuxhianit, Kinë.
KINA shquhet për gjërat e mëdha. Ka popullsinë më të madhe në botë dhe zë një nga sipërfaqet më të mëdha të tokës. Kinezët ndërtuan Murin Kinez, një nga projektet e ndërtimit më ambicioze në histori. Flota me anije të mëdha e ndërtuar nga perandorët kinezë Ming, Jongle dhe Suande, ishte më e madhja për pesë shekuj me radhë. Admirali i flotës ishte një mysliman nga Kina Jugperëndimore me emrin Zheng He.
PUSHTET, TREGTI DHE NDERIM
Sipas mbishkrimit të cituar pjesërisht në hyrje të këtij artikulli, misioni i Zheng Hesë synonte «të bënte të dukshme ndikimin transformues të virtytit (perandorak) dhe t’i trajtonte popujt e largët me dashamirësi». Mbishkrimi thotë se, si rrjedhojë e udhëtimeve, «vende përtej horizontit dhe nga skajet e tokës i janë nënshtruar të gjitha [Kinës]. . . . Barbarë përtej deteve . . . kanë ardhur [në oborrin perandorak] duke sjellë objekte e dhurata të çmuara».
Disa nga portet ku mbërriti flota e Zheng Hesë
Synimi i perandorëve Ming lidhur me këto udhëtime ka qenë çështje debatesh. Disa e shohin Zheng Henë si ambasador të kulturës e të vullnetit të mirë të një kombi të fuqishëm e njëkohësisht paqësor. Të tjerë e shohin misionin e tij si sundim agresiv politik në vendet vasale. Vërtet, Zheng Heja u ofroi dhurata të shkëlqyera e përkrahje politike sundimtarëve që e mirëpritën, por ata që refuzonin t’i jepnin gjëra në simbol nënshtrimi e nderimi, ai i nënshtronte e i merrte rob. Si rezultat i udhëtimeve mbresëlënëse të Zheng Hesë, dhjetëra sundimtarë anekënd oqeanit Indian dërguan ambasadorë në Kinë që t’i bënin nderime perandorit.
Sido që të ishte, flota e Zheng Hesë kishte edhe dekorime të lustruara, enë porcelani dhe mëndafshe të punuara nga mjeshtrat e perandorisë Ming, që s’kishin të krahasuar dhe i shitnin në portet e largëta. Kur kthehej, flota sillte gurë të çmuar, fildish, erëza, drurë tropikalë dhe gjëra të tjera luksoze të çmuara për kinezët. Madje sollën edhe një gjirafë që thuhet se bëri goxha bujë mes kinezëve. Përmes këtyre këmbimeve të mallrave e të ideve, bota e jashtme pa kalimthi qytetërimin mbresëlënës të Kinës së shekullit të 15-të.
Ato udhëtime të jashtëzakonshme nuk vazhduan. Vetëm dekada pas udhëtimeve të Zheng Hesë, Kina ia ktheu shpinën tregtisë dhe diplomacisë së huaj. Pa e ndier nevojën për të parë përtej kufijve të Kinës, perandori i ri bashkë me këshilltarët e tij konfucianistë u përpoqën ta izolonin vendin nga ndikimi i jashtëm. Ata e lanë në harresë flotën e famshme duke shkatërruar regjistrimet e udhëtimeve të saj, madje edhe anijet. Vetëm vitet e fundit njerëzit brenda e jashtë Kinës mësuan për atë epokë të lavdishme kur flota gjigante e Zheng Hesë përshkonte detet.
a Li është njësi matëse kineze, gjatësia e së cilës ka ndryshuar gjatë shekujve. Mendohet se në kohën e Zheng Hesë, një li ishte afro një e treta e miljes ose gjysma e kilometrit.