KUR lexon me zë, a ngec në disa shprehje? Ose kur del para auditorit për të mbajtur fjalim, a të ndodh shpesh që kërkon me ankth fjalët e duhura? Nëse po, ndoshta ke një problem me rrjedhshmërinë. Ai që ka rrjedhshmëri lexon dhe flet në mënyrë të tillë që fjalët dhe mendimet të rrjedhin lirshëm, me një lehtësi që duket qartë. Kjo nuk do të thotë që ai flet pa ndërprerje, shumë shpejt ose pa u menduar. Të folurit e tij është i këndshëm dhe me hijeshi. Në Shkollën e Shërbimit Teokratik rrjedhshmërisë i kushtohet vëmendje e veçantë.

Mungesa e rrjedhshmërisë mund të ketë një sërë shkaqesh. A ke nevojë t’u kushtosh vëmendje të veçantë ndonjërit prej shkaqeve që vijojnë? (1) Kur u lexon të tjerëve, mosnjohja e disa fjalëve mund të të bëjë që të ngurrosh. (2) Përdorimi tepër i shpeshtë i pauzave të shkurtra, mund të bëjë që të folurit të jetë me ndërprerje. (3) Mungesa e përgatitjes mund të jetë një tjetër shkaktar i problemit. (4) Kur bëhet fjalë për të folur para një grupi njerëzish, zakonisht në mungesën e rrjedhshmërisë ndikon fakti që materiali nuk është organizuar në mënyrë logjike. (5) Ai që ka një fjalor të kufizuar mund të ngurrojë ndërsa kërkon me ankth fjalët e duhura. (6) Theksimi i shumë fjalëve mund ta pengojë rrjedhshmërinë. (7) Mosnjohja e rregullave të gramatikës mund të ndikojë gjithashtu në këtë problem.

Nëse të mungon rrjedhshmëria, auditori në Sallën e Mbretërisë nuk do të largohet në kuptimin e vërtetë, por mendja e tyre mund të fillojë të hallakatet. Si pasojë, një pjesë e madhe e asaj që thua mund të humbasë.

Nga ana tjetër, duhet të kemi kujdes se ndoshta duke dashur që të flasim me vendosmëri dhe rrjedhshëm, të folurit mund të bëhet arrogant, e madje duke e bërë auditorin të ndihet ngushtë. Nëse për shkak të ndryshimeve në formimin kulturor, njerëzve u duket pa takt ose e pasinqertë mënyra jote e të folurit, nuk do t’ia arrish qëllimit që ke. Vlen të përmendet se ndonëse ishte orator me përvojë, apostulli Pavël shkoi «me dobësi, me frikë dhe me shumë dridhma» te korintasit, me qëllim që të mos e tërhiqte vëmendjen te vetja pa qenë nevoja.​—1 Kor. 2:3.

Shprehi që duhen shmangur. Shumë njerëz kur flasin kanë huqin që të përdorin shprehje të tilla, si «ë». Të tjerë shpesh e fillojnë një mendim me «atëherë» ose përsëritin shprehje të tilla, si «në fakt» ose «kupton?» për çdo gjë që thonë. Ndoshta ti nuk je i vetëdijshëm se sa shpesh i përdor këto shprehje. Mund të provosh ta thuash pjesën ndërkohë që dikush të dëgjon dhe i përsërit këto shprehje sa herë që i thua. Ndoshta do të mbetesh i habitur.

Disa njerëz lexojnë dhe flasin duke iu kthyer shumë herë fjalëve ose shprehjeve. E fillojnë një fjali, pastaj e ndërpresin në mes dhe përsëritin të paktën një pjesë të asaj që tashmë kanë thënë.

Të tjerë flasin mjaft shpejt, por e fillojnë një mendim dhe pastaj e lënë në mes për të kaluar te një mendim tjetër. Ndonëse fjalët rrjedhin lirshëm, ndryshimet e papritura në mendime e dëmtojnë rrjedhshmërinë.

Si të përmirësohesh? Nëse problemi yt është se shpesh kërkon me ankth fjalët e duhura, duhet të bësh një përpjekje të vendosur për të pasuruar fjalorin tënd. Kushtoju kujdes të veçantë fjalëve që nuk i njeh e që i has në revistat Kulla e Rojës dhe Zgjohuni!, si dhe në botimet e tjera që mund të lexosh. Kërkoji këto fjalë në fjalor, kontrollo shqiptimin dhe domethënien e tyre dhe pastaj përdor disa prej tyre. Nëse nuk ke fjalor, kërkoji ndihmë dikujt që e di mirë gjuhën.

Nëse e bën shprehi të lexosh rregullisht me zë, do të shohësh përmirësim. Shëno fjalët e vështira dhe lexoji me zë disa herë.

Për të lexuar rrjedhshëm, është e nevojshme të kuptosh se si lidhen me njëra-tjetrën fjalët në një fjali. Që të përcjellin mendimin e shprehur nga shkrimtari, zakonisht fjalët duhen lexuar me grupe. Kushtoju kujdes të veçantë këtyre grup-fjalëve. Vëru nga një shenjë, nëse kjo të ndihmon. Qëllimi yt nuk është vetëm të lexosh saktë fjalët, por edhe t’i përcjellësh qartë mendimet. Pasi të kesh analizuar një fjali, vazhdo me tjetrën derisa ta kesh studiuar të gjithë paragrafin. Njihu mirë me mënyrën se si janë shtjelluar mendimet. Pastaj ushtrohu duke lexuar me zë. Lexoje paragrafin disa herë derisa ta lexosh pa ngecur dhe pa bërë pauza atje ku s’duhet. Më pas vazhdo me paragrafët e tjerë.

Pas kësaj, shtoje ritmin. Nëse ke arritur të kuptosh se si lidhen me njëra-tjetrën fjalët në një fjali, do të jesh në gjendje të shikosh më shumë se një fjalë njëherësh dhe të imagjinosh se çfarë duhet të vijë më pas. Kjo do të të ndihmojë shumë që të jesh më i efektshëm në lexim.

Një stërvitje e vlefshme mund të jetë të ushtrohesh rregullisht që të lexosh me shikim të parë. Për shembull, lexo me zë shkrimin e ditës dhe komentin, pa i përgatitur më përpara. Bëje këtë rregullisht. Mësoje syrin që t’i shohë fjalët jo një nga një, por si grupe që shprehin mendime të plota.

Kur bisedon, rrjedhshmëria kërkon që të mendohesh para se të flasësh. Bëje shprehi këtë gjë në veprimtaritë e tua të përditshme. Përcakto se cilat ide dëshiron të përcjellësh, radhën në të cilën do t’i thuash dhe pastaj fillo të flasësh. Mos u nxito. Përpiqu të shprehësh një mendim të plotë pa ndërprerje ose pa kaluar në një mendim tjetër ndërkohë që s’ke mbaruar të parin. Mund ta kesh më të lehtë po të përdorësh fjali të shkurtra e të thjeshta.

Normalisht, fjalët duhet të dalin natyrshëm, nëse e ke mjaft të qartë atë që dëshiron të thuash. Në përgjithësi, nuk është e nevojshme t’i zgjedhësh fjalët që do të përdorësh. Në praktikë, mjafton që të sigurohesh se e ke të qartë në mendje idenë dhe pastaj të mendosh për fjalët në të folur e sipër. Në qoftë se e ke të qartë idenë dhe e mban mendjen të përqendruar tek ajo e jo te fjalët që po thua, atëherë fjalët do të dalin lirshëm dhe mendimet e tua do të shprehen ashtu siç i ndien. Por sapo të fillosh të mendosh për fjalët dhe jo për idetë, të folurit do ta humbasë rrjedhshmërinë. Duke u ushtruar, mund t’ia dalësh mbanë që të arrish rrjedhshmërinë, një cilësi e rëndësishme kjo për ta bërë të efektshëm të folurit dhe leximin.

Kur u caktua për të përfaqësuar Jehovain para kombit të Izraelit dhe para faraonit të Egjiptit, Moisiu u ndie i paaftë. Përse? Nuk ishte një orator që fliste rrjedhshëm; mund të ketë pasur një pengesë në të folur. (Dal. 4:10; 6:12) Moisiu nxori justifikime, por Perëndia nuk pranoi asnjë prej tyre. Edhe pse dërgoi Aaronin bashkë me të si zëdhënës, Jehovai e ndihmoi edhe vetë Moisiun që të fliste. Herë pas here dhe në mënyrë të efektshme, Moisiu foli jo vetëm para individëve dhe grupeve të vogla, por edhe para gjithë kombit. (Ligj. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1) Nëse bën me ndërgjegje pjesën tënde, duke besuar ndërkohë te Jehovai, edhe ti mund ta përdorësh të folurit për të nderuar Jehovain.

PAUZAT që bëhen në vendin e duhur janë të rëndësishme kur flasim. Kjo është e vërtetë qoftë kur mban një fjalim, qoftë kur flet me një individ. Pa këto pauza, ajo çfarë themi mund të tingëllojë si pa kuptim dhe jo si shprehje e qartë mendimesh. Pauzat e përshtatshme ndihmojnë për t’i dhënë qartësi të folurit tënd. Ato mund të përdoren, gjithashtu, që pikat kryesore të kujtohen për një kohë të gjatë.

Si mund ta përcaktosh se kur duhen bërë pauza? Sa të gjata duhet të jenë ato?

Pauzë për të respektuar shenjat e pikësimit. Shenjat e pikësimit janë bërë pjesë e rëndësishme e gjuhës së shkruar. Ato mund të tregojnë fundin e fjalisë ose të pyetjes. Në disa gjuhë, përdoren edhe për të veçuar citimet. Disa shenja pikësimi tregojnë lidhjen e një pjese të fjalisë me pjesët e tjera. Një njeri që lexon për vete mund t’i shohë shenjat e pikësimit, por kur lexon për të tjerët, zëri i tij duhet të përcjellë kuptimin e çdo shenje pikësimi që shfaqet në materialin e shkruar. (Për hollësi të mëtejshme, shih mësimin 1, «Lexim i saktë».) Nëse nuk bëhet pauzë kur e kërkojnë shenjat e pikësimit, të tjerët mund ta kenë të vështirë ta kuptojnë atë që po u lexon ose madje mund të shtrembërohet kuptimi i tekstit.

Përveç shenjave të pikësimit, edhe mënyra se si janë shprehur mendimet në fjali luan një rol për të përcaktuar se ku është e përshtatshme të bëhet pauzë. Njëherë një muzikant i famshëm tha: «Notat nuk i luaj më mirë se shumë pianistë të tjerë. Arti qëndron te pauzat ndërmjet notave.» Një gjë e ngjashme mund të thuhet edhe për të folurit. Përdorimi i përshtatshëm i pauzave do t’i shtojë bukuri dhe domethënie materialit tënd të përgatitur mirë.

Kur përgatitesh për të lexuar para të tjerëve, mund ta shohësh të dobishme të bësh shënime në materialin që do të lexosh. Shëno një vizë të vogël vertikale aty ku duhet bërë një pauzë e shkurtër, ndoshta thjesht një ngurrim i vogël. Përdor dy viza vertikale afër njëra-tjetrës për pauzat më të gjata. Nëse njëfarë formulimi të duket i ngatërruar dhe vazhdimisht bën pauzë në vendin e gabuar, bashkoji duke i shënuar me laps të gjitha fjalët që përbëjnë frazën e vështirë. Pastaj lexoje frazën nga fillimi në fund. Shumë oratorë me përvojë veprojnë kështu.

Në të folurit e përditshëm pauzat zakonisht nuk përbëjnë problem, sepse ti i di idetë që dëshiron të përcjellësh. Megjithatë, nëse ke huqin që të bësh pauza në intervale të rregullta pavarësisht nëse e kërkon apo jo mendimi, të folurit tënd do t’i mungojë forca dhe qartësia. Sugjerime për të përmirësuar janë dhënë në mësimin 4, «Rrjedhshmëri».

Pauzë për të kaluar në një mendim tjetër. Kur kalon nga një pikë kryesore në një tjetër, pauza i jep auditorit mundësi për të medituar, për t’u përshtatur, për të dalluar ndryshimin e drejtimit dhe për të kuptuar më qartë mendimin tjetër që do të paraqitet. Të bësh pauzë kur kalon nga një ide në një tjetër është po aq e rëndësishme sa edhe të ngadalësosh shpejtësinë kur merr kthesën për të hyrë në një rrugë tjetër.

Një arsye pse disa oratorë nxitojnë të kalojnë nga një ide në tjetrën pa bërë pauzë është se përpiqen të trajtojnë tepër material. Për disa, ky zakon pasqyron mënyrën e tyre të përditshme të të folurit. Ndoshta të gjithë ata që i rrethojnë flasin po kështu. Sidoqoftë, kjo nuk ndihmon për t’i mësuar të tjerët në mënyrë të efektshme. Nëse ke për të thënë diçka që ia vlen të dëgjohet dhe të mbahet mend, atëherë lër kohë të mjaftueshme për ta nxjerrë në pah atë në mënyrë të qartë. Ki parasysh që pauzat janë thelbësore për një të folur që i përcjell qartë idetë.

Nëse fjalimi që do të mbash bazohet në një skemë, materiali duhet të jetë i organizuar në mënyrë të tillë që të jetë e dukshme se ku duhet bërë pauzë ndërmjet pikave kryesore. Nëse do të lexosh një dorëshkrim, shëno vendet ku bëhet kalimi nga një pikë kryesore te tjetra.

Pauzat për të kaluar në një mendim tjetër zakonisht janë më të gjata se pauzat për të respektuar shenjat e pikësimit, por jo aq të gjata sa të japin përshtypjen se po e zvarrit fjalimin. Po të jenë tepër të gjata, ato japin përshtypjen se nuk je i përgatitur mirë dhe po përpiqesh të përcaktosh çfarë do të thuash më tej.

Pauza për emfazë. Pauza për emfazë shpesh është një pauzë dramatike, pra, një pauzë që i paraprin ose pason një pohim a pyetje të bërë me njëfarë force. Kjo lloj pauze i jep auditorit mundësi të meditojë rreth asaj që sapo u tha ose krijon një ndjenjë pritjeje për atë që do të thuhet. Këto dy gjëra nuk janë njësoj. Përcakto se cila është metoda më e përshtatshme për të përdorur. Por mos harro që pauzat për emfazë duhen kufizuar vetëm te pohimet që janë vërtet të rëndësishme. Përndryshe, vlera e atyre pohimeve do të humbasë.

Kur lexoi me zë nga Shkrimet në sinagogën e Nazaretit, Jezui i përdori pauzat me efektshmëri. Në fillim, ai lexoi nga rrotulla e profetit Isaia për caktimin e tij. Por, përpara se të tregonte se si zbatohej, e mbështolli rrotullën, ia ktheu shërbëtorit dhe u ul. Pastaj, kur të gjithë ata që ishin në sinagogë ia kishin ngulur sytë me vëmendje, tha: «Sot, ky shkrim që sapo dëgjuat është përmbushur.»​—Luka 4:16-21.

Pauzë kur e kërkojnë rrethanat. Edhe ndërprerjet mund të kërkojnë ndonjëherë që të bësh pauzë ndërsa flet. Për shkak të zhurmës së mjeteve që kalojnë në rrugë ose të një fëmije që qan, mund të të duhet që ta ndërpresësh paksa bisedën me të zotin e shtëpisë, kur je në shërbimin në fushë. Në qoftë se ndonjë zhurmë gjatë një asambleje nuk është edhe aq e fortë, ndoshta mund të vazhdosh duke e ngritur pak zërin. Por në qoftë se zhurma është e fortë dhe e zgjatur, duhet të bësh pauzë, pasi auditori nuk do të të dëgjonte gjithsesi. Pra, përdori me efektshmëri pauzat, duke pasur si synim ta ndihmosh auditorin të nxjerrë plotësisht dobi nga gjërat e mira që dëshiron t’i thuash.

Pauzë që t’i lësh kohë tjetrit për t’u përgjigjur. Edhe pse mund të jesh duke mbajtur një fjalim që nuk parashikon pjesëmarrjen aktive të auditorit, është e rëndësishme t’i lësh kohë auditorit të përgjigjet, jo me zë, por me mendje. Nëse ngre pyetje që duhet ta bëjnë auditorin të mendojë e pastaj nuk bën pauzë të mjaftueshme, një pjesë e madhe e vlerës së atyre pyetjeve do të humbasë.

Natyrisht, është e rëndësishme që të bësh pauza jo vetëm kur flet nga podiumi, por edhe kur u jep dëshmi të tjerëve. Disa njerëz duket se nuk bëjnë kurrë pauza. Nëse edhe ti e ke këtë problem, përpiqu seriozisht të kultivosh këtë cilësi oratorike. Si rrjedhim, do të përmirësosh komunikimin me të tjerët dhe efektshmërinë në shërbimin në fushë. Pauza është një çast heshtjeje dhe është thënë me të drejtë se heshtja shërben si ndalesë, thekson, tërheq vëmendjen dhe çlodh veshin.

Bisedat e përditshme përfshijnë një shkëmbim mendimesh ndërmjet dy ose më shumë vetave. Të tjerët janë më të prirur të të dëgjojnë po qe se edhe ti i dëgjon e tregon interes për atë që thonë. Kjo kërkon që të bësh pauza me gjatësi të mjaftueshme për t’u dhënë mundësi edhe atyre të shprehen.

Në shërbimin në fushë dëshmia jonë është shpesh më e efektshme kur bëhet në formë bisede. Pasi shkëmbejnë përshëndetjet, shumë Dëshmitarë e shohin të efektshme që të tregojnë argumentin për të cilin do të flasin dhe më pas të bëjnë një pyetje. Bëjnë një pauzë për t’i dhënë mundësi tjetrit që të përgjigjet dhe i thonë se e kuptojnë atë që thotë. Gjatë diskutimit, mund t’i japin të zotit të shtëpisë disa mundësi për të komentuar. Ata e dinë që, zakonisht, mund të bëjnë më shumë për ta ndihmuar dikë, po qe se i dinë pikëpamjet e tij për çështjen që po diskutohet.​—Prov. 20:5.

Natyrisht, jo të gjithë do t’u përgjigjen pozitivisht pyetjeve tona. Por kjo nuk e pengoi Jezuin të bënte pauza të mjaftueshme për t’u dhënë mundësi madje edhe kundërshtarëve të flitnin. (Mar. 3:1-5) Kur i japim mundësi tjetrit që të flasë e nxitim të mendojë dhe, si rrjedhim, mund të na zbulojë se çfarë ka në zemër. Në të vërtetë, një nga qëllimet e shërbimit tonë është të motivojmë zemrën e njerëzve, duke u paraqitur çështje jetësore nga Fjala e Perëndisë për të cilat ata duhet të marrin vendime.​—Hebr. 4:12.

Përdorimi i pauzave të përshtatshme në shërbim është vërtet një art. Kur pauzat përdoren me efektshmëri, idetë përcillen më qartë dhe shpesh mbahen mend më gjatë.

KUR flet ose kur lexon me zë, është e rëndësishme që jo vetëm t’i thuash saktë fjalët, por edhe të theksosh ato fjalë kyçe e shprehje që përmbajnë mendime, me qëllim që idetë të përcillen qartë.

Theksi i duhur logjik përfshin më tepër sesa t’u japësh më shumë emfazë disa ose shumë fjalëve. Duhen theksuar fjalët e duhura. Nëse theksohen fjalët e gabuara, kuptimi i asaj që thua mund të jetë i paqartë për auditorin, i cili, si pasojë mund të fillojë të mendojë për gjëra të tjera. Edhe pse materiali mund të jetë i mirë, një fjalim ku çalon theksi logjik do të jetë më pak i efektshëm për të motivuar auditorin.

Theksimi mund të arrihet në mënyra të ndryshme, të cilat shpesh përdoren të ndërthurura me njëra-tjetrën: me anë të volumit më të lartë, me më shumë forcë në ndjenjë, duke folur ngadalë dhe qartë, duke bërë një pauzë para ose pas një pohimi (ose të dyja) dhe me anë të gjesteve e shprehjeve të fytyrës. Në disa gjuhë theksimi mund të arrihet edhe duke ulur ose ngritur zërin. Merr parasysh materialin dhe rrethanat për të përcaktuar se çfarë do të ishte më e përshtatshme.

Kur vendos çfarë të theksosh shqyrto sa vijon: (1) Në çdo fjali, fjalët që duhen theksuar përcaktohen jo vetëm nga pjesa tjetër e fjalisë, por edhe nga konteksti. (2) Theksi logjik mund të përdoret për të theksuar se po fillon një mendim të ri, qoftë kjo një pikë kryesore, qoftë një ndryshim në arsyetim. Gjithashtu, ky lloj theksi mund të tërheqë vëmendjen te përfundimi i një arsyetimi. (3) Një orator mund ta përdorë theksin logjik për të treguar se si ndihet ai për një çështje të caktuar. (4) Theksi i duhur logjik mund të përdoret edhe për të nxjerrë në pah pikat kryesore të një fjalimi.

Që ta përdorë theksin logjik në këto mënyra, oratori ose lexuesi publik duhet ta kuptojë qartë materialin dhe të ketë një dëshirë të fortë që auditori ta përvetësojë atë. Lidhur me udhëzimet e dhëna në ditët e Ezdrës, te Nehemia 8:8 thuhet: «Ata vazhdonin të lexonin me zë nga libri, nga ligji i Perëndisë së vërtetë, duke e shtjelluar dhe duke i dhënë domethënie. Ata vazhduan të jepnin kuptueshmëri në lexim.» Është e dukshme se ata që po e lexonin dhe e shpjegonin Ligjin e Perëndisë në atë rast, e kuptonin se sa e rëndësishme ishte t’i ndihmonin dëgjuesit që të kapnin kuptimin e asaj që ishte lexuar, ta mbanin mend dhe ta zbatonin.

Çfarë mund të përbëjë një problem? Shumica e njerëzve janë në gjendje ta bëjnë të qartë atë që duan të thonë në bisedat e jetës së përditshme. Ndërsa kur lexojnë materiale që janë shkruar nga dikush tjetër, mund ta kenë të vështirë të përcaktojnë se cilat fjalë ose shprehje të theksojnë. Çelësi është që të kuptohet qartë materiali. Kjo gjë kërkon të studiohet me kujdes çfarë është shkruar. Prandaj, nëse të thuhet të lexosh ndonjë material në një mbledhje kongregacioni, duhet të përgatitesh mirë.

Disa njerëz përdorin atë që mund të quhet «theks periodik» në vend të theksit logjik. Theksojnë fjalë në intervale pothuajse të përcaktuara, pavarësisht nëse ka kuptim apo jo një gjë e tillë. Të tjerë theksojnë disa fjalë shërbyese në fjali, ndoshta duke theksuar në mënyrë të tepruar parafjalët dhe lidhëzat. Kur theksimi nuk ndihmon për ta qartësuar mendimin, ai kthehet fare lehtë në një huq që i shpërqendron të tjerët.

Duke u përpjekur të përdorin theksin logjik, disa oratorë e përdorin volumin e lartë në një mënyrë që e bën auditorin të ndihet sikur po e qortojnë. Natyrisht, një gjë e tillë rrallëherë jep frytet më të mira. Në rast se theksi logjik nuk është i natyrshëm, mund të jepet përshtypja sikur oratori po i flet auditorit nga një pozitë më e lartë. Është shumë më mirë që thjesht t’i bësh thirrje atij në bazë të dashurisë dhe ta ndihmosh të shohë se ajo që po thuhet është edhe biblike, edhe e arsyeshme.

Si të përmirësohesh? Shpesh një njeri që ka problem me theksin logjik nuk është i vetëdijshëm për këtë. Mund të nevojitet që dikush tjetër t’ia vërë në dukje. Nëse ke nevojë të përmirësosh në këtë fushë, mbikëqyrësi i shkollës do të të ndihmojë. Gjithashtu, ndihu i lirë të kërkosh ndihmë nga kushdo tjetër që është orator i mirë. Kërkoji të të dëgjojë me kujdes kur lexon e kur flet dhe pastaj të të japë sugjerime për të përmirësuar.

Si fillim, këshilluesi yt mund të të sugjerojë të përdorësh një artikull të Kullës së Rojës për t’u ushtruar. Pa dyshim, ai do të të thotë t’i analizosh fjalitë një nga një, me qëllim që të përcaktosh se cilat fjalë ose shprehje duhen theksuar për ta bërë të lehtë domethënien e materialit. Ai mund të të kujtojë t’u kushtosh vëmendje të veçantë disa fjalëve që janë me shkrim të pjerrët. Mbaj parasysh që fjalët në një fjali bashkëveprojnë me njëra-tjetrën. Shpesh, duhet theksuar një grup fjalësh dhe jo një fjalë e vetme. Në disa gjuhë, studentët mund të nxiten që t’u kushtojnë më shumë vëmendje shenjave që tregojnë se ku duhet vënë theksi.

Ndërsa mëson çfarë të theksosh, si një hap të dytë këshilluesi yt mund të të nxitë të shqyrtosh një kontekst më të gjerë se një fjali e vetme. Cilën ide qendrore zhvillon i gjithë paragrafi? Si duhet të ndikojë kjo ide në atë që do të theksosh në secilën fjali? Hidhi një sy titullit dhe nëntitullit me shkronja të zeza poshtë të cilave gjendet materiali yt. Si ndikojnë te ti kur zgjedh shprehjet që duhen theksuar? Të gjithë këta janë faktorë që duhen marrë parasysh. Por, kujdes të mos theksosh me forcë tepër fjalë.

Sido që të jetë pjesa që do të mbash, në një të folur spontan apo në një lexim, këshilluesi yt mund të të inkurajojë që në theksin logjik të ndikojë arsyetimi që do të bësh. Duhet të jesh i vetëdijshëm për pjesët ku mbaron një arsyetim ose ku kalohet nga një mendim i rëndësishëm te një tjetër. Auditori do ta vlerësojë nëse gjatë fjalimit i paralajmëron për këto pjesë. Kjo mund të bëhet duke theksuar fjalë të tilla, si: pikësëpari, më tej, së fundi, kështu dhe prandaj.

Këshilluesi yt do të ta drejtojë vëmendjen edhe te mendimet të cilat ti dëshiron t’i shprehësh me një ndjenjë të veçantë. Për të arritur këtë mund të theksosh fjalë të tilla, si: shumë, fare, në asnjë mënyrë, e pamendueshme, e rëndësishme dhe gjithmonë. Duke bërë kështu mund të ndikosh në ndjenjat e auditorit për atë që po thua. Për këtë do të flitet më shumë në mësimin 11, «Ngrohtësi dhe ndjenjë».

Për të përmirësuar theksin logjik, do të nxitesh edhe që të kesh të qarta në mendje pikat kryesore që dëshiron të mbahen mend nga auditori. Kjo do të trajtohet më gjerësisht për sa i përket leximit publik në mësimin 7, «Theksimi i ideve kryesore» dhe për sa i përket të folurit në mësimin 37, «Nxjerrja në pah e pikave kryesore».

Në qoftë se po përpiqesh të përmirësohesh në shërbimin në fushë, kushtoji vëmendje të veçantë mënyrës se si i lexon shkrimet. Bëje zakon të pyesësh veten: ‘Pse po e lexoj këtë shkrim?’ Për një mësues nuk është gjithmonë e mjaftueshme që thjesht të thotë fjalët siç duhet. Madje edhe leximi i tekstit me ndjenjë mund të mos mjaftojë. Nëse po i përgjigjesh një pyetjeje ose po i mëson dikujt një të vërtetë themelore, është mirë të theksosh në shkrim fjalët ose shprehjet që mbështetin atë që po trajtohet. Përndryshe, personi të cilit po i lexon mund të mos e kapë pikën ku do të dalësh.

Meqenëse theksi logjik përfshin të theksosh më shumë disa fjalë a shprehje, një orator pa përvojë mund të ketë prirjen t’i theksojë tepër ato. Përfundimi do të jetë pak a shumë si notat të cilave u bie një njeri që sapo ka filluar të mësojë një vegël muzikore. Megjithatë, nëse ai vazhdon të ushtrohet, «notat» të cilave u bie do të bëhen pjesë e një «muzike» të bukur shprehëse.

Pasi të kesh mësuar disa nga gjërat kryesore, do të jesh në gjendje të nxjerrësh dobi duke vëzhguar oratorët me përvojë. Shpejt do të kuptosh se ç’mund të arrihet duke ndërthurur me njëra-tjetrën shkallë të ndryshme theksimi. Gjithashtu, do të kuptosh vlerën e përdorimit të theksimit në mënyra të ndryshme për ta bërë të qartë domethënien e asaj që thuhet. Zhvillimi i aftësisë për të përdorur theksin logjik do ta përmirësojë shumë efektshmërinë e leximit dhe të të folurit tënd.

Mos u mjafto të mësosh për theksin logjik sa për të kaluar radhën. Që të flasësh me efektshmëri, vazhdo të punosh derisa të jesh aftësuar në përdorimin e theksit logjik dhe ta bësh këtë në mënyrë që të tingëllojë e natyrshme për të tjerët.

NJË lexues i efektshëm shikon më shumë sesa vetëm fjalitë, madje, më shumë sesa paragrafët ku gjenden këto fjali. Kur lexon, ai ka parasysh idetë kryesore të të gjithë materialit që po paraqet. Kjo ndikon se ku e vë theksin.

Nëse nuk ndiqet kjo metodë, pjesa që po paraqet nuk do të ketë pika kulmore. Asgjë nuk do të dalë në pah në mënyrë të qartë. Kur të mbarosh pjesën, të tjerët mund ta kenë të vështirë të mbajnë mend ndonjë gjë të veçantë.

Duke i dhënë rëndësinë e duhur theksimit të ideve kryesore, shpesh, mund të bëhet shumë për të përmirësuar leximin e një tregimi nga Bibla. Ky theksim mund ta bëjë më domethënës leximin e paragrafëve në një studim biblik ose në një mbledhje kongregacioni. Gjithashtu, ai është veçanërisht i rëndësishëm kur mbahet fjalim nga një dorëshkrim, siç ndodh disa herë nëpër kongreset tona.

Si ta arrish? Në shkollë mund të jesh caktuar për të lexuar një pjesë nga Bibla. Çfarë duhet të theksosh? Nëse ka ndonjë ide qendrore ose ngjarje të rëndësishme rreth së cilës është zhvilluar materiali që do të lexosh, do të ishte e përshtatshme ta nxirrje në pah.

Pavarësisht nëse pjesa që ke për të lexuar është në vargje ose në prozë, proverb ose rrëfim, auditori do të nxjerrë dobi nëse e lexon mirë. (2 Tim. 3:16, 17) Për ta bërë këtë duhet të marrësh parasysh edhe pjesën që do të lexosh, edhe auditorin.

Cilat janë idetë kryesore që duhet të theksosh, nëse ke për të lexuar me zë nga ndonjë botim në një studim biblik ose në një mbledhje kongregacioni? Përgjigjet e pyetjeve në materialin e shtypur quaji si idetë kryesore. Gjithashtu, thekso mendimet që lidhen me nëntitullin me shkronja të zeza poshtë të cilit gjendet materiali.

Në fjalimet që mban në kongregacion nuk këshillohet që të përdorësh dorëshkrim. Megjithatë, në disa raste, për disa fjalime kongresi sigurohen dorëshkrime, me qëllim që të njëjtat mendime të paraqiten në të njëjtën mënyrë në të gjitha kongreset. Që të theksojë idetë kryesore në këto dorëshkrime, oratori duhet që më parë ta analizojë me kujdes materialin. Cilat janë pikat kryesore? Ai duhet të jetë në gjendje t’i dallojë ato. Pikat kryesore nuk janë thjesht ide që atij i duken interesante. Ato janë mendimet kyçe rreth të cilave është zhvilluar materiali. Disa herë në dorëshkrime, një ide kryesore shprehet me anë të një pohimi të përmbledhur, i cili shërben si hyrje për një tregim ose një arsyetim. Por më shpesh, bëhet një pohim i fuqishëm pas paraqitjes së dëshmive që e mbështetin atë pohim. Kur t’i ketë identifikuar këto pika kyçe, oratori duhet t’i nënvizojë në dorëshkrim. Zakonisht janë pak, ndoshta jo më shumë se katër ose pesë. Më pas, ai duhet të ushtrohet për ta lexuar materialin në mënyrë të tillë që auditori t’i identifikojë menjëherë ato pika. Ato janë pikat kulmore të fjalimit. Nëse materiali paraqitet duke e vënë theksin aty ku duhet, ka më shumë të ngjarë që këto ide kryesore të mbahen mend. Ky duhet të jetë synimi i oratorit.

Ka mënyra të ndryshme se si një orator të bëjë theksimin e nevojshëm për ta ndihmuar auditorin që të identifikojë pikat kryesore. Të përmendim vetëm disa: ai mund të përdorë më shumë entuziazëm, një ndryshim në ritëm, ndjenja më të thella ose gjeste të përshtatshme.