DI WOTO DI NAMA KU DI KAFITI | FAANDI MBEI JESOSI BI MUSU TJA SITAAFU U TEFA A DËDË?
Di soni aki bi pasa tuutuu ö?
De bi kii Jesosi u Nazalëti a di jaa 33 Ba.K., a di pisiten u di jaa ka dee pau ta toona buta uwii baka. De bi mindi soni dëën taa a bi ta mbei dee sëmbë hopo fia ku dee lanti u di köndë, de fon mën seei, hën de pekëën kii a wan posu. A bi fii pen seei ufö a dëdë. Ma Gadu bi toona weki ën ko a libi baka. Hën baka 40 daka, hën a toona go a Gadu Köndë.
U sa lesi di woto aki a dee fö fosu Giiki buku u Bëibel. Dee Giiki buku u ta kai di Njunjun Buka. Dee soni aki bi pasa tuutuu ö? Di soni aki da wan bunu soni di u sa hakisi useei. Ee dee soni aki an bi pasa tuutuu, nöö u sösö sëmbë bi o ta biibi a Keesitu, söseei u sösö de bi o ta biibi taa de o libi u teego a di Paladëisi (1 Kolenti 15:14). Ma ee dee soni aki pasa tuutuu, nöö libisëmbë o feni gaan bunu a di ten di ta ko, nöö iseei sa feni dee bunu dë tu. Ma dee soni dee sikifi a dee fö fosu Giiki buku u Bëibel dee ta konda soni u di libi u Masa Jesosi da tuutuu soni ö, naa de dë anasi woto?
ANDI DEE SONI DEE BI PASA TA LEI U?
Soni di sëmbë öndösuku finifini ta lei taa dee soni dee sikifi a dee fö fosu Giiki buku u Bëibel aki da tuutuu soni, nöö de an dë anasi woto. Dee buku aki ta taki u kamian di dë tuutuu, nöö i sa go luku de a di ten fuu aki. Dee buku aki ta konda soni u sëmbë di bi libi tuutuu, nöö dee könima dee ta öndösuku soni seei bi taki taa dee sëmbë aki bi ta libi tuutuu.—Lukasi 3:1, 2, 23.
Sömëni sëmbë u fesiten bi sikifi soni u Jesosi.a Dee soni di dee fosu fö buku ta konda u di fasi fa de kii Jesosi, ta kai ku di fasi fa dee Loomë sëmbë bi ta kii sëmbë a di ten dë. Boiti di dë, de konda finifini unfa soni bi pasa tuutuu. Söseei de taki u dee suwakifasi u dee bakama u Jesosi tu (Mateosi 26:56; Lukasi 22:24-26; Johanisi 18:10, 11). Hii dee soni dee pasa ta lei taa dee sëmbë dee sikifi dee fö Giiki buku u Bëibel dee ta konda soni u di libi u Jesosi, bi sikifi soni soifi kumafa de dë.
ANDI U SA TAKI U DI WEKI DI JESOSI BI WEKI KO A LIBI BAKA?
Hii fa sömëni sëmbë ta biibi taa Jesosi bi libi tuutuu, söseei taa a bi dëdë tuutuu, tökuseei so sëmbë an ta kaba biibi taa a bi toona ko a libi baka. Dee apösutu fëën seei an bi ta biibi wantewante taa a toona ko a libi baka (Lukasi 24:11). Ma di de ku woto bakama u Jesosi, bi si ën möön leki wan pasi, hën de ko ta biibi awaa. Wan pasi, möön leki 500 sëmbë bi si ën tu.—1 Kolenti 15:6.
Dee bakama u Jesosi bi abi degihati u konda da sëmbë taa Jesosi toona ko a libi baka, hii fa sëmbë bi sa kii de u di soni dë hedi. De bi konda di soni aki da dee sëmbë dee bi kii Jesosi seei tu (Tjabukama 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32). Sömëni u dee bakama u Jesosi bi o abi degihati u konda di soni aki, ee de an bi dë seiki taa Jesosi bi toona ko a libi baka tuutuu ö? Di toona di Jesosi bi toona ko a libi baka, da wan soni di bi mbei sëmbë ko ta biibi a Keesitu a hii së u goonliba a di ten di pasa, söseei a di ten aki seei tu.
Dee fö fosu Giiki buku di ta konda soni u di dëdë u Jesosi ku unfa a toona ko a libi baka, ta konda soni a wan soifi fasi. Te i lesi dee buku aki finifini, nöö joo si taa dee soni aki bi pasa tuutuu. I sa ko abi wan möön taanga biibi te i ko fusutan faandi mbei dee soni aki bi pasa. Di woto baka disi o konda faandi mbei.
a Tacitus di de bi pai a di jaa 55 Ba.K., bi sikifi taa: „Di në [Keesitu sëmbë] kumutu a di në u di womi de kai Keesitu di Gaama Pontuisi Pilati bi mbei tja sitaafu gaanfa seei a di ten di Tibelia bi ta tii.” Suwetonuisi (de bi pai ën a di jaa 69), Josëfusi, wan Dju sikifima di bi ta sikifi soni fu awooten (de bi pai ën a di jaa 37 nasö 38), ku Pilinusi di Njönkuwan di bi dë di tiima u Bitinia (de bi pai ën a di jaa 61 nasö 62) bi sikifi soni u Jesosi tu.