Sëmbë ta suku u ko sabi andi o pasa a di ten di ta ko

I bi hakisi iseei wan daka kaa ee unfa di libi o dë da i ku dee sëmbë fii, a di ten di ta ko u? I si kuma woon ko gudu nasö woon pena? Woon ta lobi unuseei nasö wan o dë makandi möön? Woon libi gaandi naa wan o libi longi? Dusudusu jaa kaa sëmbë kë ko sabi dee soni aki.

A di ten aki dee könima dee ta luku fa soni nango a goonliba, ta taki unfa soni o dë a di ten di ta ko. Sömëni u dee soni di de bi taki pasa tuu, ma so u de an pena pasa kumafa de bi taki seei. A di jaa 1912, wan womi de kai Guglielmo Marconi, di bi mbei wan masini u manda bosikopu di de bi sa puu tei a pampia liba, bi taki taa: „Di wooko di sëmbë o ta wooko ku dee masini aki, o mbei taa gaan feti an o sa dë möön.” Söseei wan wookoma u Decca Record Company an bi kë heepi di bënti de kai the Beatles, a di jaa 1962, u di a bi feni taa dee bënti dee ta pëë ku gitali an bi o dë a modo möön.

Sömëni sëmbë ta koti luku nasö nango tuwë fii u de ko sabi unfa di libi u de o waka. So sëmbë nango a lukuma, nasö de ta lesi di soni de kai horoscoop a kolanti. Woto sëmbë nango a sëmbë di ta koti kaiti nasö di ta luku maaka a sëmbë maun dendu.

So sëmbë di bi libi a di ten di pasa, bi nango suku heepi a peipei sëmbë u di de bi kë ko sabi andi bi o pasa bakaten. Dee sëmbë dë bi ta taki taa di gadu u de bi manda buka a de da dee sëmbë dee bi nango suku heepi a de. De bi taki taa Könu Croesus u di köndë Lidia, bi manda diidii kado go da wan u dee sëmbë dë, a di foto Delphi di dë a Giikiköndë. A bi manda begi ën faa konda dëën andi bi o pasa ee a bi go feti ku Könu Silosi u Pëlsia. Di sëmbë bi piki Croesus taa a o booko „wan könuköndë” kaba a sösö ee a go feti ku Silosi. U di Croesus bi dë seiki taa hën bi o wini, mbei a bi go a di feti. Ma di könuköndë di de booko kaba a sösö da di fëën seei!

Di soni di di gadu bi taki bi dë wan sösö soni. Te tu köndë ta feti, wan u de nöö o wini di feti. Croesus lasi hii soni u di a bi biibi wan soni di an dë tuu. Soni ta waka bunu da dee sëmbë u di ten aki dee nango suku heepi a dee sëmbë dee ta konda andi o pasa a di ten di ta ko u?