I bi sabi di soni aki ö?
Unfa dee sitonu di de feni a di bookobooko foto Babilon, ku di fasi fa de bi ta mbei de ta lei taa di Bëibel ta taki tuutuu soni?
DEE sëmbë dee ta öndösuku soni fu awooten bi feni milionmilion sitonu di sëmbë bi mbei a onfu, nöö dee sitonu dë sëmbë bi tei mbei di foto Babilon. Wan öndösukuma de kai Robert Koldewey, bi taki taa de bi ta mbei dee sitonu aki a wanlö onfu dee bi dë „a döösë u di foto ka doti bi dë bumbuu seei, söseei ka pau bi dë hia tjika u mbei faja”.
Dee sëmbë dee ta öndösuku soni fu awooten bi ko feni soni tu, di ta lei taa dee heiheima u Babilon bi ta wooko ku dee onfu dë u du gaan hogi. Wan mësitë u di universiteit u Toronto de kai Paul-Alain Beaulieu, di sabi soni u dee awooten Asilia sëmbë, söseei di sabi di töngö u de, bi taki taa: „De bi feni soni u dee Babilon sëmbë sikifisikifi di ta lei taa di könu bi ta manda sëmbë u de tjuma dee sëmbë dee an bi ta piki hën buka a onfu, nasö dee sëmbë dee an bi ta lesipeki dee santa soni.” De bi feni wan soni u di ten u Könu Nebukatnesali, ka wan soni bi dë sikifisikifi nëën taa: „Un kii de, un tjuma de, un jasa de, . . . a di onfu, . . . be di sumuku faja u de paaja, un tuwë de go a di faja be de tjuma dëdë.”
Di soni aki ta mbei dee sëmbë dee ta lesi Bëibel mëni di woto di sikifi a Daniëli kapitë 3. U ta lesi a di kapitë dë taa Könu Nebukatnesali bi mbei wan gaan goutu pindi a di lagi kamian a Dula, a döösë u di foto Babilon. Di dee dii Hebelejën kijoo de kai Sadaki, Mësaki, ku Abetineko an bi kë dini di pindi, hën Nebukatnesali hati bi boonu seei. A bi manda sëmbë u de kendi wan onfu „seibi toon möön leiki fa de bi guwenti,” hën a mbei de tuwë dee dii njönku kijoo „go a di kendikendi onfu dendu”. Wan makiti ëngëli hën bi puu de u de an dëdë.—Dan. 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Wan sitonu pisi di dë ku di në u Nebukatnesali sitampusitampu.
Dee sitonu pisi dee de feni a Babilon ta lei u taa u sa futoou di Bëibel. Sömëni u dee sitonu pisi aki dë ku soni sikifisikifi di ta gafa di könu. U ta feni sö wan soni lesi a wan u de, ka a ta taki taa: „Nebukatnesali di könu u Babilon . . . Di könu wosu di mi di Gaan Könu mbei . . . Be dee bakamii u mi tii nëën u teego.” Di soni aki ta kai ku di soni di sikifi a Daniëli 4:30, ka Könu Nebukatnesali bi ta njan buka ta taki taa: „Di Gaan Babilon hën disi, miseei hën mbei ën da di könu wosu u mi aki. Mi mbei ën ku miseei kaakiti ku mi makiti. Mi mbei ën da di hei u mi.”