I sa dë seiki taa Jehovah o heepi i te soni ta taanga da i

1-2. (a) Unfa di fasi fa soni dë da u ta djei di fasi fa soni bi dë da dee Dju dee bi toona go a Jelusalen baka? (b) Konda wantu u dee soni dee bi ta taanga da dee Dju. (Luku di pisi “Dee soni dee bi pasa a di ten u Hagai ku Sakalia, ku Ësala”.)

I TA booko i hedi so juu ku di fasi fa soni o waka a di ten di ta ko u? A kan taa i lasi wooko, nöö i ta booko i hedi unfa i musu sölugu dee sëmbë fii wosudendu. Kandë i ta booko i hedi ku dee sëmbë fii, u di politiki soni an ta waka bunu a di köndë ka i dë, u di sëmbë ta du ku unu, nasö u di sëmbë ta tapa unu fuun du di pleikiwooko. Wan u dee soni aki ta miti i ö? Ee sö a dë, nöö joo feni taanga te joo si di fasi fa Jehovah bi ta heepi dee Isaëli sëmbë na awooten di dee soni aki bi ta miti de.

² Dee Dju dee bi libi hii de libi longi a Babilon bi abi wan taanga biibi fanöudu u de bi sa go disa di bumbuu libi di de bi abi a Babilon, nöö de go libi a wan köndë di de an bi sabi soni fëën wan bëtë. An bi tei longi seei di de dou a Jelusalen, hën a bi ko ta taanga da de u de sölugu dee sëmbë u de. Boiti di dë, hati u de bi ta boonu ku di fasi fa politiki soni u di köndë bi dë, söseei sëmbë bi ta du ku de. A bi ta taanga da so u de, u de si di mbei di de bi musu mbei di Wosu u Jehovah baka kuma di möön fanöudu soni. Fëën mbei Jehovah bi manda Hagai ku Sakalia a di jaa 520 bifö Keesitu u de go da de taanga, u de bi sa dini ën fajafaja baka (Hag. 1:1; Sak. 1:1). Leti kumafa woo si, nöö di soni di dee tjabukama aki bi du bi tja gaan wini ko da dee sëmbë u Jehovah. Ma a bi ko pasa taa baka söwan 50 jaa, de bi musu toona da dee Dju dee bi go a Jelusalen taanga baka. Di Ësala bi kumutu a Babilon go a Jelusalen, hën a bi toona na dee sëmbë u Gadu taanga baka u de buta di dini di de ta dini Gadu a di fosu kamian a de libi.​—Ësl. 7:1, 6.

3. Andi woo lei a di woto aki? (Nöngö 22:19)

³ Leti kumafa dee tjabukama woto u Hagai ku Sakalia bi heepi dee sëmbë u Jehovah u de futoou ën go dou di sëmbë bi ta du ku de, sö nöö useei sa dë seiki taa Jehovah o heepi u tu, aluwasi un pei soni ta miti u a di ten aki. (Lesi Nöngö 22:19.) Te woo buta pakisei a dee soni dee Jehovah bi manda Hagai ku Sakalia u de taki, söseei te woo luku di woto u Ësala, nöö woo feni di piki u dee hakisi aki: Unfa dee soni dee bi miti dee Dju bi mbei taa de an bi ta dini Gadu fajafaja möön? Faandi mbei a bunu fuu ta buta di dini di u ta dini Jehovah a di fosu kamian a u libi te soni ta taanga da u? Söseei unfa u sa dë seiki taa Jehovah o heepi u te soni ta taanga da u?

DEE SONI DEE BI TA MITI DEE DJU, BI MBEI TAA DE AN BI TA DINI GADU FAJAFAJA MÖÖN

4-5. Faandi mbei dee Dju an bi ta dini Jehovah fajafaja möön di de bi musu mbei di Wosu fëën?

⁴ Dee Dju bi abi sömëni wooko u du di de bi toona go a Jelusalen. Wantewante de bi mbei di begitafa u Jehovah, söseei de bi mbei di goonsei u di Wosu fëën (Ësl. 3:1-3, 10). Ma te u kaba fëën, de an bi ta dini Jehovah fajafaja möön u di sömëni soni bi ta miti de. Na di Wosu u Gadu nöö de bi musu mbei baka, ma de bi musu mbei wosu da deseei, de bi musu paandi soni a dee goon u de, söseei de bi musu ta sölugu dee sëmbë u de (Ësl. 2:68, 70). Boiti di dë, dee felantima u de bi ta du ku de u de an mbei di Wosu u Gadu go dou möön.​—Ësl. 4:1-5.

⁵ Soni bi ta taanga da dee Dju dee bi toona go a Jelusalen, u di möni soni ku politiki soni u di köndë an bi ta waka bunu. Di tii u Pëlsia hën bi abi taki a di köndë u de a di ten dë. Baka di Könu Silosi u Pëlsia bi lasi libi a di jaa 530 bifö Keesitu, hën Kambesi, di könu di bi ko ta tii nëën kamian, bi seeka gaan hia sodati u de go feti tei Egepiti ko u de. Di dee sodati bi nango a Egepiti, hën de bi go suku njanjan, wata, ku wan kamian u tan a dee Isaëli sëmbë, nöö di soni dë bi mbei soni bi ko möön taanga da dee Isaëli sëmbë. Könu Daliusi I bi bigi tii a Kambesi kamian, ma tökuseei soni an bi ta waka möön bunu da dee Isaëli sëmbë, u di sëmbë bi ta hopo fia ku di tii u Pëlsia. Dee soni aki bi musu u mbei taa dee Dju bi ta booko de hedi seei, u di de an bi sabi fa de bi o sölugu dee sëmbë u de. U di dee soni aki bi ta miti de, mbei de bi si kuma an bi dë fanöudu möön u de mbei di Wosu u Gadu go dou.​—Hag. 1:2.

6. Andi da dee woto soni dee bi ta taanga da dee Dju, söseei un taanga Sakalia bi da de te u luku Sakalia 4:6, 7?

⁶ Lesi Sakalia 4:6, 7. Boiti di taanga di möni soni ku politiki soni u di köndë bi ta taanga da dee Dju, de bi abi u hoi dou tu, u di sëmbë bi ta du ku de. A di jaa 522 bifö Keesitu, hën dee felantima u de bi mbei di tii u Pëlsia tapa di mbei di de bi ta mbei di Wosu u Jehovah. Ma Sakalia bi piki dee Dju taa de sa dë seiki taa Jehovah o wooko ku di santa jeje fëën u heepi de, u de sa du di wooko go dou aluwasi fa soni bi ta taanga da de. A di jaa 520 bifö Keesitu, hën Könu Daliusi da dee Dju pasi u de mbei di Wosu u Jehovah go dou, söseei a bi da de möni. Boiti di dë, a bi piki dee sëmbë dee bi ta tii di pisiwata u dee Dju u de heepi de.​—Ësl. 6:1, 6-10.

7. Un wini dee Dju dee bi toona go a Jelusalen bi feni di de bi buta di dini u Gadu a di fosu kamian a de libi?

⁷ Jehovah bi mbei Hagai ku Sakalia piki dee sëmbë fëën taa a bi o heepi de ee de mbei möiti u mbei di wosu fëën fosu (Hag. 1:8, 13, 14; Sak. 1:3, 16). Di da di de bi da dee Dju taanga bi mbei taa de bi bigi mbei di Wosu u Jehovah baka di jaa 520 bifö Keesitu, nöö an bi dou feifi jaa seei hën de kaba mbei ën. U di dee Dju bi ta buta di dini di de ta dini Jehovah a di fosu kamian a de libi, hii fa soni bi ta taanga da de, mbei Jehovah an bi da de dee soni di de bi abi fanöudu wanwan nöö a kaba, ma a bi heepi de u de dini ën go dou. Di soni aki bi mbei taa de bi ta dini Jehovah ku piizii.​—Ësl. 6:14-16, 22.

DË KABAKABA U DU DEE SONI DEE GADU KË FUU DU

8. Unfa dee soni dee sikifi a Hagai 2:4 sa heepi u fuu buta di dini u Jehovah a di fosu kamian a u libi? (Luku di pisi a basu tu.)

⁸ U di di gaan fuka dë zuntu seei, mbei a dë fanöudu seei fuu du di peleikiwooko kumafa Jehovah piki u (Maik. 13:10). A sa ta taanga da u fuu ta du ën ku hii u pakisei, u di kandë u abi möni fuka, nasö u di kandë sëmbë ta du ku u u di peleikiwooko hedi. Andi sa heepi u fuu buta di dini di u ta dini Jehovah a di fosu kamian? Di soni di o heepi u, hën da te u ta biibi taa „Jehovah di ta tii liba ala”b dë ku u. A o heepi u ee u ta mbei möiti fuu ta buta di dini di u ta dini ën a di fosu kamian a u libi. Fëën mbei wa musu ta booko u hedi ku dee soni dee u abi fanöudu.​—Lesi Hagai 2:4.

9-10. Unfa wan baaa ku hën mujëë ko si taa di soni di Jesosi bi taki a Mateosi 6:33 da tuutuu soni?

⁹ Boo buta pakisei a di woto u wan baaa de kai Oleg ku hën mujëë Irina,c di ta du di pioniliwooko. Baka di de go a wan woto kamian u go heepi wan kemeente, hën de lasi di wooko u de, u di möni soni an bi ta waka bunu a di köndë u de. Hii fa de an bi sa feni wan bumbuu wooko wan hii jaa longi, tökuseei de bi ta si fa Jehovah bi ta heepi de, nöö so juu dee baaa ku dee sisa bi ta heepi de. Ma andi bi heepi de di dee soni aki bi ta miti de? Baaa Oleg bi taki taa: „Di buta di u bi ta butu hii u pakisei a di peleikiwooko, bi heepi u fuu ta buta pakisei a dee möön fanöudu soni u di libi”. Hii fa Baaa Oleg ku hën mujëë bi ta suku wooko go dou jeti, tökuseei de bi ta du hii soni di de bi sa du a di peleikiwooko.

¹⁰ Wan daka di de kumutu a di peleikiwooko, hën de jei taa wan mati u de bi tja tu saku ku njanjan ko da de. A bi kumutu a wan kamian di bi longi söwan 160 kilomëti. Baaa Oleg bi taki taa: „Di daka dë u bi toona si fa Jehovah ku di kemeente ta booko de hedi ku u tjika. U dë seiki taa nöiti Jehovah o fëëkëtë dee dinima fëën, aluwasi ee de ta si kuma saanfa-u-du u de kaba.”​—Mat. 6:33.

11. Fuun soni u sa dë seiki ee u ta buta di wooko di Jehovah da u a di fosu kamian a u libi?

¹¹ Jehovah kë fuu buta hii u pakisei a di wooko di o mbei sëmbë feni di libi u teego. Leti kumafa u bi si a palaklafu 7, nöö Hagai bi da dee sëmbë u Jehovah taanga u de go dou ku di mbei di de bi ta mbei di Wosu u Jehovah. Jehovah bi paamusi de taa ee de bi du di soni dë, nöö a bi o mbei de „feni gaan bunu” (Hag. 2:18, 19). Useei sa dë seiki taa Jehovah o mbei u feni gaan bunu tu, ee u ta buta di wooko di a da u fuu du, a di fosu kamian a u libi.

KO DË SEIKI TAA JEHOVAH O HEEPI I TE SONI TA TAANGA DA I

12. Faandi mbei Ësala ku dee Dju dee bi toona go a Jelusalen bi musu abi wan taanga biibi?

¹² A di jaa 468 bifö Keesitu, hën Ësala bi kumutu a Babilon ku wan woto kulupu Dju go a Jelusalen. De bi musu abi wan taanga biibi u de du di soni dë, u di de bi musu waka a wan gaan hogi pasi, söseei de bi musu tja gaan hia goutu ku soofu di sëmbë bi da de u de go mbei di Wosu u Gadu. Dee soni aki bi sa mbei fufuuma ko feti ku de u tei dee gudu u de (Ësl. 7:12-16; 8:31). Boiti di dë, de bi ko si taa hogi bi sa miti de a Jelusalen. Sëmbë an bi dë a Jelusalen wan bëtë, nöö de bi musu seeka di peni ku dee gaan döö u di foto. Andi u sa lei a Ësala te a nama ku di futoou di u musu ko ta futoou Jehovah möön gaanfa?

13. Andi bi heepi Ësala faa ko ta möön futoou Jehovah? (Luku di pisi a basu tu.)

¹³ Ësala bi si fa Jehovah bi heepi di föluku fëën di soni bi ta taanga da de? Sömëni jaa a fesi, a di jaa 484 bifö Keesitu, Ësala bi ta libi a Babilon di Könu Ahasifelusi bi buta wan wëti taa de musu kii hii dee Dju tuu puu a dee pisiwata ka a ta tii (Ësitë 3:7, 13-15). Ësala bi sa lasi hën libi! Fëën mbei di hën ku dee wotowan jei soni u di wëti dë, hën de bi ta tjali sö tee taa de an bi ta njan möön.A musu u dë taa de bi ta këë ta begi Jehovah faa heepi de (Ësitë 4:3). Pakisei luku unfa Ësala ku dee woto Dju bi ta fii di de bi ko si taa soni bi bia ku baka da dee sëmbë dee bi kë kii de! (Ësitë 9:1, 2) Dee soni dee bi miti Ësala, bi musu u heepi ën faa dë seekaseeka da dee soni dee bi o miti ën bakaten. Nöö a musu u dë sö taa de bi heepi ën faa ko ta möön biibi taa Jehovah sa tjubi dee sëmbë fëën.d

14. Andi wan sisa ko fusutan di a si fa Jehovah bi sölugu ën di soni bi ta taanga dëën?

¹⁴ Te u ta si fa Jehovah ta sölugu u te soni ta taanga da u, nöö di soni dë ta heepi u fuu ta futoou ën möön gaanfa. Buta pakisei a di woto u wan sisa de kai Anastasia, di ta libi a Europa. A bi disa di wooko fëën, u di dee wotowan bi ta duwengi a wookope faa nama ku politiki soni u köndë. Anastasia bi taki taa: „Nöiti mi bi dë söndö möni wan daka. Mi bi begi Jehovah, hën mi si fa a sölugu mi. Ee a ko pasa taa mi lasi wooko wan daka möön, nöö ma o fëëë seei. Ee di Tata u mi di dë a liba ala ta sölugu mi tide, nöö mi dë seiki taa a o sölugu mi amanjan tu.”

15. Andi bi heepi Ësala faa ta futoou Jehovah go dou? (Ësala 7:27, 28)

¹⁵ Ësala bi ta si fa Jehovah bi ta heepi ën. A kan taa Ësala bi ta buta hii hën futoou a Jehovah, u di a bi ta kai pakisei a dee tookatooka fasi fa Jehovah bi heepi ën a fesi. Buta pakisei a di taki di a bi taki taa: „Jehovah di Gadu u mi dë ku mi.” (Lesi Ësala 7:27, 28.) Ësala bi taki di soni aki söwan sikisi pasi a di buku di ta tja di në fëën.​—Ësl. 7:6, 9; 8:18, 22, 31.

16. Na un ten u sa si gbelingbelin fa Jehovah ta du soni u heepi u? (Luku di peentje tu.)

¹⁶ Jehovah sa heepi u te soni ta taanga da u. Boo taa u musu hakisi di wooko basi fuu ee a sa da u wantu daka fuu sa go a wan könklësi, nasö fuu sa ta kumutu möön fuuku a wooko, sö taa wa ta misi na wan u dee komakandi fuu. Ee u ta du soni a di fasi aki, nöö woo ta si seei gbelingbelin fa Jehovah ta du soni u heepi u. A sa bigi da u seei te u si taa soni waka bunu da u, hii fa wa bi dë ku di mëni taa sö soni bi o waka. Dee soni aki ta mbei di biibi fuu ko möön taanga seei.

17. Unfa Ësala bi lei taa a abi sakafasi di soni bi ta taanga dëën? (Luku di peentje u di kafiti.)

¹⁷ Ësala bi begi Jehovah faa heepi ën. Hiniwan juu te Ësala bi ta booko hën hedi ku hii dee soni dee a bi abi u du, nöö a bi ta begi Jehovah (Ësl. 8:21-23; 9:3-5). U di Ësala bi ta buta hii hën futoou a Jehovah, mbei dee wotowan fëën bi ta dë kabakaba u du soni u heepi ën, söseei u waka nëën baka (Ësl. 10:1-4). Te u ta booko u hedi gaanfa ku dee soni dee u abi fanöudu, nasö ku di heepi di u musu heepi dee sëmbë fuu wosudendu u soni waka bunu da de, nöö u musu begi Jehovah, söseei u musu abi di biibi taa a o heepi u.

18. Andi sa heepi u fuu ko ta möön futoou Jehovah?

¹⁸ Ee u ta dë kabakaba u suku heepi a Jehovah, söseei ee u ta dë kabakaba u disa dee baaa ku dee sisa fuu u de heepi u, nöö woo ko ta möön futoou Jehovah. Hii juu wan sisa de kai Erika ta dë ku di mëni taa Jehovah o heepi ën aluwasi fa sömëni hogi soni ta miti ën. Di sisa aki abi dii mii, nöö baka-na-baka hën manu ku di mujëë mii fëën lasi libi. Erika bi taki taa: „Ja sa sabi a fesi unfa Jehovah o heepi i. A sa heepi i a wan fasi di ja bi mëni. Mi bi ko si taa Jehovah bi wooko ku dee mati u mi u piki gaansë u dee begi u mi. De bi ta taki soni, söseei de bi ta du soni u heepi mi. Mi bi ko si tu taa ee mi ta konda dee fuka u mi da dee mati u mi, nöö a sa möön kösökösö da de u de heepi mi.”

FUTOOU JEHOVAH FU TE DI KABA DOU

19-20. Andi u sa lei a dee Dju dee an bi sa go a Jelusalen?

¹⁹ U sa lei wan soni a dee Dju dee an bi sa toona go a Jelusalen. So u de an bi sa du soni kumafa de bi kë, u di de bi ko gaandi kaa, u di de bi dë ku suwaki, nasö u di de bi musu heepi wan u dee sëmbë u di wosudendu u de. Ma tökuseei de bi dë kabakaba u du soni u heepi dee wotowan u de, dee bi ta toona go a Jelusalen. De bi da de sömëni soni di de bi abi fanöudu u de bi sa mbei di Wosu u Gadu (Ësl. 1:5, 6). A djei kuma hii fa söwan 19 jaa bi pasa sensi di dee fosu kulupu Dju bi toona go a Jelusalen, tökuseei dee Dju dee bi fika a Babilon bi ta manda soni da de jeti.​—Sak. 6:10.

²⁰ Aluwasi ee di fasi fa soni dë da u an ta da u pasi fuu du so soni da Jehovah, tökuseei u sa dë seiki taa a ta wai ku dee möiti dee u ta mbei u du soni di ta kai ku ën. Unfa u du sabi di soni dë? Wë Jehovah bi hakisi Sakalia faa mbei wan könu kaapusa ku di goutu ku di soofu di dee Dju u Babilon bi manda da de (Sak. 6:11). Di „gaan hanse könu kaapusa” dë bi o dë kuma wan soni di bi o ta mbei de „ta mëni” dee soni di dee Dju dee bi fika a Babilon bi du u heepi de (Sak. 6:14). U sa dë seiki taa nöiti Jehovah o fëëkëtë dee möiti dee u ta mbei u dini ën, hii fa soni ta taanga da u.​—Heb. 6:10.

21. Andi o heepi u fuu sa dë kabakaba ta wakiti dee soni dee o miti u a di ten di ta ko?

²¹ An dë u taki taa woo abi u ta mbei möiti go dou fuu pasa dee lasiti daka aki. Boiti di dë, soni sa ko möön hogi a di ten di ta ko (2 Tim. 3:1, 13). Ma tökuseei an dë fuu ta booko u hedi poi. Na fëëkëtë di soni di Jehovah bi piki dee sëmbë fëën a di ten u Hagai. A bi taki taa: „Mi dë ku unu . . . Wan musu fëëë” (Hag. 2:4, 5). Useei sa dë seiki taa Jehovah o dë ku u tu, solanga u ta mbei möiti u du hii soni di u sa du dëën. Te u ta du dee soni dee u lei a dee tjabukama woto u Hagai ku Sakalia, söseei te u ta waka a Ësala baka, nöö woo ta futoou Jehovah go dou aluwasi un pei soni ko miti u a di ten di ta ko.