Un hogi feti ta du ku libisëmbë?
„Sensi di u Tu Goonliba Feti, nöö feti an bi hia sö a goonliba jeti. Tu dusu milion sëmbë ta libi a kamian ka dee feti aki ta feti. Hën da te i konda dou fö sëmbë, nöö wan u de ta libi a kamian ka feti ta feti.”
Amina J. Mohammed, di ta heepi u luku unfa soni ta waka a di ölganisaasi de kai Verenigde Naties, hën bi taki di soni aki a 26 u jailiba u di jaa 2023.
Feti sa bigi wan pasi vou sö a kamian ka ja bi dë ku ën mëni. U di sëmbë ko ta sabi fa u deseei möön hesi, söseei u di dee köndë ko ta möön wooko makandi ku deseei, mbei te feti ta feti a wan kamian, nöö i sa fii ën a woto kamian tu. Nöö aluwasi ee di feti ko kaba seei, tökuseei sëmbë ta tja fuka fëën jeti. Boo luku unfa di soni aki ta pasa:
Hangi pena. Di ölganisaasi di ta heepi sëmbë ku njanjan soni a goonliba, bi taki taa: „Feti hën ta tja gaansë u di hangi pena di dë a goonliba. Hën da te i konda dou 10 sëmbë di hangi ta kii, nöö 7 u de ta libi a kamian ka feti ta feti, söseei ka hogidu dë.”
Suwaki ku hedi dendu siki. Te a djei kuma feti o feti a wan kamian, nöö di soni dë ta mbei taa dee sëmbë u di kamian dë ta fëëë, söseei de ta dë pantapanta. Dee sëmbë dee ta dë a kamian ka feti ta feti sa kisi makei, söseei de sa ko abi hedi dendu siki. Boiti di dë, de an ta feni di data heepi di de abi fanöudu.
Sëmbë ta fusi kumutu ka de ta dë. A wajamaka-liba u di jaa 2023, wan ölganisaasi di ta heepi dee sëmbë dee ta fusi kumutu ka de ta dë, bi taki taa möön leki 114 milion sëmbë bi abi u fusi go a woto kamian. Di möön gaan soni di mbei de bi du di soni aki, hën da u di feti bi ta feti ka de ta dë.
Möni pena. Sëmbë lo’ u dë ku möni pena te feti ta feti. Wan u dee soni di mbei a ta dë sö, hën da u di soni ta ko möön dii. Sëmbë ta tja fuka, u di dee köndë ta tei di möni di de musu ta seeka so soni kuma data soni nasö siköö soni, nöö de ta bai fetilai. Nöö te di feti kaba, nöö di möni di ta dë fanöudu u seeka di köndë baka, ta hia te na soni.
Di goonliba ta poi. Sëmbë ta tja pena te dee soni di de abi fanöudu u dë a libi, poi kaba a sösö. Te dee sëmbë an abi limbolimbo wata u bebe, söseei te di goon doti ku di ventu di de ta hai an bunu möön, nöö dee soni aki sa tja peipei suwaki ko. Boiti di dë, dee bömu dee de ta buta a goonbasu sa ta kii sëmbë bakaten jeti.
A dë gbelingbelin u si taa feti ta poi kamian, söseei a ta tja möni pena ko.