Unfa di tööu libi bigi, nöö faandi mbei Jehovah seti ën?
„Jehovah Gadu taki taa: ’An bunu taa wan womi dë hën wanwan. Mi o mbei wan sëmbë dëën di fiti ën, söseei di sa heepi ën.’”—KENESESI 2:18.
KANDA: 36, 11
1, 2. (a) Unfa di tööu libi bigi? (b) Andi di fosu womi ku di fosu mujëë bi sa ko sabi u di tööu libi? (Luku di peentje a bigi u di woto.)
SËMBË guwenti u tööu. Ma unfa di tööu libi bigi, nöö faandi mbei Jehovah seti ën? Te u sabi dee soni aki, nöö a o heepi u fuu ta si di tööu libi a di soifi fasi, söseei woo ko sabi andi da dee gaan bunu dee woo feni nëën. Di Gadu mbei di fosu womi Adam, hën a hakisi ën faa da dee mbeti në. Adam bi si taa hiniwan u dee mbeti bi abi wan womiwan ku wan mujëëwan, „ma di womi seei an bi abi wan sëmbë di bi fiti ën, söseei di bi sa heepi ën”. Fëën mbei Gadu mbei Adam duumi wan fundu duumi, hën a tei wan bandjapapai bonu fëën, hën a mbei wan mujëë ku ën. Jehovah tja di mujëë go da Adam, hën a toon mujëë fëën. (Lesi Kenesesi 2:20-24.) A dë gbelingbelin u si taa di tööu libi da wan kado di Jehovah da u.
2 Baka sömëni jaa, hën Jesosi bi toona taki di soni di Jehovah bi taki a di djai u Eden. Jesosi bi taki taa: „Wan womi o kumutu disa hën mama ku hën tata go libi ku ën mujëë, nöö de o ko dë wan sinkii” (Mateosi 19:4, 5). U di Gadu bi tei wan bandjapapai bonu u Adam u mbei di fosu mujëë, mbei de bi musu u sabi taa de an bi musu paati nöiti ku deseei. Nöiti Jehovah bi kë taa womi ku mujëë booko tööu, söseei an bi kë u wan womi abi möön leki wan mujëë nasö u wan mujëë abi möön leki wan manu.
DI TÖÖU LIBI DA WAN U DEE SONI DI JEHOVAH BI ABI A PAKISEI
3. Andi bi dë wan u dee fanöudu maaka di Gadu bi kë dou di a seti di tööu libi?
3 Adam bi wai ku di mujëë fëën, nöö bakaten a bi kai ën Eva. Eva bi dë di wotowan fëën, söseei di sëmbë di bi o ta heepi ën. Adam ku Eva bi o ta libi waiwai makandi kuma manu ku mujëë (Kenesesi 2:18). Wan u dee fanöudu maaka di Gadu bi kë dou di a bi seti di tööu libi, hën da sëmbë bi musu pai miii fuu di goonliba (Kenesesi 1:28). Miii bi musu lobi de mama ku de tata. Ma wan ten bi o ko ka de bi o tööu, nöö de bi o ko abi di u deseei wosudendu libi. Libisëmbë bi o fuu hii di goonliba, nöö de bi o mbei hii di goonliba ko toon wan paladëisi.
4. Andi bi pasa ku di fosu tööu libi?
4 Soni an bi waka bunu a di fosu tööu libi, u di Adam ku Eva bi pasa Jehovah buka. Saatan Didibi bi ganjan Eva, hën a piki ën taa ee a njan di fuuta „u di pau de kai: ’Sabi bunu ku hogi”, nöö a o ko kisi wan apaiti köni. Saatan bi taki taa ee Eva njan di fuuta, nöö a o mbei a ko sabi andi da bunu ku andi da hogi. Di Eva njan di fuuta, nöö an bi lei taa a bi abi lesipeki da Adam, di dë di hedima u di wosudendu. An bi fan ku Adam ufö a du ën tu. Nöö Adam bi pasa Gadu buka, u di a bi tei di fuuta di hën mujëë bi dëën faa njan.—Akoalimbo 12:9; Kenesesi 2:9, 16, 17; 3:1-6.
Ee womi ku mujëë kë u soni waka bunu a di tööu libi u de, nöö de musu ta piki Jehovah buka, söseei de an musu kë buta di föutu u de a wotowan hedi
5. Andi u sa lei u di soni di Adam ku Eva piki Jehovah?
5 Di Jehovah bi hakisi de faandi mbei de njan di fuuta, hën Adam piki taa di mujëë hën mbei. Adam bi taki taa: „Di mujëë di i da mi, hën da mi di fuuta, hën mi njan.” Eva hën a taki taa di sindeki hën ganjëën (Kenesesi 3:12, 13). Adam ku Eva bi taki wanlö sösö soni u puu deseei a di pasa di de bi pasa Gadu buka, hën Jehovah kuutu de, u di de hopo fia ku ën. Ma di soni di Adam ku Eva du, ta lei u wan soni! Ee wan womi ku wan mujëë kë u soni waka bunu a di tööu libi u de, nöö de musu ta piki Jehovah buka, söseei de an musu kë buta di föutu u de a wotowan hedi.
6. Unfa i bi o puu di tëkisi u Kenesesi 3:15?
6 Hii fa Saatan ganjan Adam ku Eva u pasa Jehovah buka, tökuseei Jehovah seeka soni da libisëmbë u de sa feni wan möön bunu libi a di ten di ta ko. Di soni aki sikifi a di fosu tjabukama woto u Bëibel. (Lesi Kenesesi 3:15.) Di tjabukama woto aki ta lei taa „di mii u di mujëë” bi o makisa Saatan booko hedi. Sömëni jeje dë a liba ala ta dini Gadu, nöö de ku ën dë gaan mati. De dë kuma wan mujëë da Jehovah. Jehovah bi o manda wan u dee jeje dee dë a liba ala u „makisa” Didibi „booko hedi”. Di mii u di mujëë o mbei dee sëmbë dee ta piki Gadu buka, feni di suti libi di di fosu womi ku di fosu mujëë bi lasi. Dee sëmbë dee o piki Gadu buka o feni di okasi u libi u teego a goonliba aki, leti kumafa Jehovah bi abi a pakisei.—Johanisi 3:16.
7. (a) Andi pasa ku dee tööu libi sensi di ten di Adam ku Eva hopo fia ku Gadu? (b) Andi di Bëibel ta taki taa womi ku mujëë di tööu musu ta du?
7 Di hopo di Adam ku Eva hopo fia ku Jehovah, mbei taa soni an bi waka bunu a di tööu libi u de, söseei soni an bi waka bunu a na wan u dee woto tööu libi baka di u Adam ku Eva. Wan u dee fasi fa soni an bi ta waka bunu, hën da Eva ku hii dee mujëë sëmbë dee bi dë bakamii fëën, bi o ta fii pen te de bi o ta pai miii. Mujëë sëmbë bi o ta hangi di manu u de gaanfa seei, ma dee womi nëngë bi o ta basi dee mujëë u de, nöö so juu de bi o ta fon de kumafa u ta si a di ten aki (Kenesesi 3:16). Jehovah kë taa dee womi dee tööu musu dë hedima di ta tii di wosudendu u de a wan lobihati fasi, söseei a kë taa dee mujëë dee tööu musu ta saka deseei a de manu basu (Efeise 5:33). Te Keesitu sëmbë di tööu ta du soni makandi, nöö a sa mbei taa de an o ta abi sömëni bookohedi.
DEE TÖÖU LIBI U DI TEN U ADAM TE KISI DI TEN U DI GAAN WATA
8. Unfa dee tööu libi bi dë a di ten u Adam te kisi di ten u di Gaan Wata?
8 Ufö Adam ku Eva dëdë, hën de pai womi mii ku mujëë mii (Kenesesi 5:4). Di fosu womi mii u Adam ku Eva de kai Kain, bi tööu ku wan famii fëën bakaten. Di bakamii u Kain de kai Lamëki bi dë di fosu womi di di Bëibel ta taki taa bi abi tu mujëë (Kenesesi 4:17, 19). Wantu sëmbë nöö bi ta dini Jehovah a di ten u Adam te kisi di ten u Noa. Wantu u dee sëmbë aki da Abeli, Enöku, ku Noa ku dee sëmbë fëën wosudendu. Di Bëibel ta taki taa a di ten u Noa, „dee womi mii u di tuu Gadu bigi luku dee mujëë a goonliba aki, nöö de bi si taa dee mujëë bi waiti seei. Fëën mbei de tei de ko mujëë u de, aai, de tei hiniwan mujëë di de bi kë”. Ma Gadu an bi mbei de u de libi ku mujëë, nöö dee mii di dee ëngëli bi pai ku dee mujëë aki bi dë gaan djanga hogihati womi di de ta kai Neifilim. A di ten dë, „libisëmbë bi ta du gaan hogi a goonliba seei”, söseei „hii juu hogi wanwan tö de bi ta pakisei a de hati”.—Kenesesi 6:1-5.
9. Andi Jehovah du ku dee hogihati sëmbë a di ten u Noa, nöö andi u musu lei u di soni di bi pasa a di ten dë?
9 Jehovah bi taki taa a bi o tja wan gaan wata ko a goonliba u kii hii dee hogihati sëmbë. „Noa hën bi ta konda da dee sëmbë u di ten dë fa u de musu libi bunu a Gadu wojo”, nöö a bi piki dee sëmbë taa di Gaan Wata bi o ko (2 Petuisi 2:5). Ma de an bi kë haika Noa, u di de bi ta booko de hedi ku di hiniwan daka libi u de, söseei de bi dë u de ta tööu tu. Jesosi bi taki taa di ten u Noa bi o dë kuma di ten fuu aki. (Lesi Mateosi 24:37-39.) Sömëni sëmbë a di ten aki an ta haika di bunu buka u di Könuköndë u Gadu. U ta paaja di buka ufö Gadu poi di hogi goonliba aki. Andi u sa lei a di soni di bi pasa a di ten u di Gaan Wata? Wë u ta lei taa wa musu mbei dee soni kuma tööu nasö pai miii ko dë dee möön fanöudu soni a u libi sö tee taa u ta fëëkëtë taa di daka u Jehovah zuntu.
DEE TÖÖU LIBI SENSI DI TEN U DI GAAN WATA TE KISI DI TEN U JESOSI
10. (a) Un guwenti di nama ku manu ku mujëë soni, sëmbë bi ko abi a sömëni köndë? (b) Unfa Abahamu ku Sala lei u wan bunu soni a di tööu libi u de?
10 Noa bi abi wan kodo mujëë, nöö dee womi mii fëën seei bi abi wan kodo mujëë tu. Tökuseei baka di Gaan Wata, sömëni womi bi abi möön leki wan mujëë. A sömëni köndë, sëmbë bi ko abi di guwenti u ta libi fanafiti a di së u manu ku mujëë. Dee soni di so sëmbë bi ta biibi bi ta mbei de ta libi dee lö libi dë tu. Di Abahamu ku Sala foloisi go ta libi a Kaana, nöö de bi ta libi a sëmbë dendu di bi ta libi fanafiti a di së u manu ku mujëë, söseei di an bi ta lesipeki di tööu libi. Jehovah bi booko Sodom ku Gomola kaba a sösö, u di dee sëmbë u di köndë dë bi ta libi fanafiti a di së u manu ku mujëë gaanfa seei. Abahamu an bi dë kuma dee sëmbë aki. A bi dë wan bunu hedima da dee sëmbë u di wosudendu fëën, nöö Sala bi dë wan bunu mujëë di bi ta saka hënseei nëën manu basu. (Lesi 1 Petuisi 3:3-6.) Abahamu bi seti soni sö taa dee womi mii fëën bi sa tööu ku mujëë di bi ta dini Jehovah. Nöö Isaki bi du di wan seei soni da di womi mii fëën Jakopu, di bi ko dë di avo u dee 12 lö u Isaëli.
11. Unfa di Wëti bi ta tjubi dee Isaëli sëmbë?
11 Bakaten Jehovah bi mbei wan buka ku dee Isaëli sëmbë. A bi da de di Wëti di bi ta tjubi womi ku mujëë di tööu di bi ta dini ën. A bi da de wëti di nama ku di tööu libi, nöö dee wëti aki bi ta taki taa wan womi an bi musu abi möön leki wan mujëë, söseei dee Isaëli sëmbë an bi musu tööu ku sëmbë di bi ta dini poipoi gadu. (Lesi Detolonomi 7:3, 4.) Te sëmbë bi abi gaan bookohedi a di tööu libi, nöö dee gaanwomi bi ta ko heepi de. Jehovah bi da de wëti tu di bi ta taki andi wan sëmbë di tööu musu du te di sëmbë di hën ku ën tööu waka dëën, te de bi ta haun ku deseei, söseei te de bi ta pakisei taa di wotowan u de waka da de. Wan womi ku wan mujëë bi sa booko tööu, ma wëti bi dë di bi ta tjubi di womi nasö di mujëë. Wan womi bi sa booko tööu ku di mujëë fëën ee di mujëë bi „du wan soni di an bi fiti” (Detolonomi 24:1). Di Bëibel an ta taki andi da di „soni di an bi fiti”, ma wan womi an bi musu booko tööu ku di mujëë fëën u pikipiki soni hedi.—Leifitiki 19:18.
HOI ISEEI A DI SËMBË DI I KU ËN TÖÖU
12, 13. (a) Unfa so u dee womi bi ta libi ku dee mujëë u de a di ten u Maleaki? (b) Andi o pasa ku wan dopudopu Kotoigi a di ten aki, ee a waka da di sëmbë di hën ku ën tööu?
12 A di ten u di tjabukama u Gadu de kai Maleaki, nöö sömëni u dee Dju womi bi ta booko tööu ku dee mujëë u de u hii pikipiki soni hedi. Dee womi aki bi ta booko tööu ku dee mujëë u de, sö taa de bi sa go tööu ku wan möön njönku mujëë, nasö u de bi sa tööu ku wan mujëë di an ta dini Jehovah. Söseei a di ten u Jesosi dee Dju womi bi ta booko tööu ku de mujëë u de jeti „fu hiniwan piki soni” hedi (Mateosi 19:3). Jehovah bi ta buuse dee lö fasi u booko tööu aki, u di de an bi kai ku dee wëti u Bëibel.—Lesi Maleaki 2:13-16.
13 An ta pasa hesihesi a di ten aki taa dee sëmbë u Jehovah di tööu ta waka da deseei, biga a dë wan soni di de an musu du seepiseepi. Ma boo taa wan dopudopu Kotoigi di tööu waka da di sëmbë di hën ku ën tööu, hën a booko di tööu faa sa tööu ku wan woto sëmbë. Ee sö wan sëmbë an tjali u di soni di a du, nöö de sa puu ën a di kemeente, sö taa di kemeente sa dë limbolimbo (1 Kolenti 5:11-13). Sö wan sëmbë ’musu libi bunu, be hii sëmbë si taa libi fëën tooka’, nëën ufö de o sa tei ën baka a di kemeente (Lukasi 3:8; 2 Kolenti 2:5-10). De an buta taa wan apaiti ten musu pasa ufö de sa tei sö wan sëmbë a di kemeente baka. Ma a sa tei wan jaa nasö möön longi u wan sëmbë di du wan zöndu lei taa a ta tjali u di soni di a du, nasö u de toona tei ën baka a di kemeente. Ma tökuseei sö wan sëmbë o „ko a di kuutu bangi u Gadu” fesi.—Loomë 14:10-12; luku Na Waktitoren u 1 u tinimu-liba u 1981, bld. 214-216, pal. 8-16.
DEE TÖÖU LIBI U KEESITU SËMBË
14. Unfa dee wëti di Gadu bi da Mosesi bi heepi dee sëmbë u Gadu tjika?
14 Möön leki 1500 jaa longi dee Isaëli sëmbë bi ta hoi dee wëti di Gadu bi da Mosesi. Dee wëti aki bi heepi dee sëmbë u Gadu a sömëni fasi. A bi ta heepi de u sabi andi de musu du te de bi abi wan bookohedi a di wosudendu, söseei a bi tii de u te di Mësiasi bi ko (Galasia 3:23, 24). Di Jesosi dëdë, hën dee wëti ko kaba, söseei Gadu bi mbei wan njunjun buka ku dee sëmbë fëën (Hebelejën 8:6). Fëën mbei an bi dë fanöudu u dee Keesitu sëmbë hoi so u dee wëti möön.
15. (a) Un wëti dë da Keesitu sëmbë di tööu a di ten aki? (b) Andi wan Keesitu sëmbë musu hoi a pakisei ee a kë booko tööu?
15 Wan daka, hën dee Faliseima hakisi Jesosi wan soni di nama ku tööu libi. Jesosi bi piki de taa di Wëti di Gadu bi da Mosesi, bi da dee Isaëli sëmbë pasi u booko tööu, hii fa di soni dë an bi dë wan soni di Gadu bi kë a di bigi (Mateosi 19:6-8). Di soni di Jesosi bi piki de, bi ta lei taa di fasi fa Gadu bi kë u sëmbë di tööu bi musu libi fosufosu, sö nöö Keesitu sëmbë di tööu musu libi a di ten aki (1 Timoteo 3:2, 12). Sëmbë di tööu bi musu ta libi makandi kuma „wan sinkii”. Di lobi di de lobi Gadu ku di lobi di de lobi deseei, bi o mbei de ta libi makandi. Ee wan womi ku wan mujëë di tööu booko tööu söndö taa wan u de du fanafiti soni a di së u manu ku mujëë, nöö de an abi di leti u tööu ku wan woto sëmbë baka (Mateosi 19:9). Wan sëmbë di tööu sa taki ee a o da hën manu nasö hën mujëë paadon te a lei taa a tjali u di soni di a du. Di soni aki hën bi mbei taa di tjabukama de kai Hosea bi da di mujëë fëën de kai Gomeli paadon, di di mujëë bi waka dëën. Söseei Jehovah bi da dee Isaëli sëmbë paadon tu, u di de bi lei taa de bi tjali u dee zöndu u de (Hosea 3:1-5). Ee wan sëmbë di tööu sabi taa di wotowan fëën waka dëën, ma tökuseei a ta duumi ku ën go dou, hën da a da di wotowan fëën paadon. Bëibel an ta dëën pasi möön faa booko di tööu fëën.
16. Andi Jesosi bi taki u sëmbë di an tööu?
16 Jesosi bi taki taa di wan kodo fasi fa wan tuutuu Keesitu sëmbë sa booko tööu, hën da te di womi nasö di mujëë waka ku wan woto sëmbë. Hën a taki u „dee sëmbë dee a kai da”, u libi söndö womi nasö söndö mujëë Jesosi bi taki taa: ’Di sëmbë di sa tan söndö tööu, nöö be a tan sö’ (Mateosi 19:10-12, NW). Sömëni sëmbë ta buta taa de an o tööu, u di de an kë u soni puu de pakisei a di dini u Jehovah. Nöö u musu gafa de u di soni dë hedi!
17. Andi sa heepi wan sëmbë faa sabi ee a musu tööu nasö ee an musu tööu?
17 Andi sa heepi wan sëmbë faa sabi ee a musu tööu nasö ee an musu tööu? Wan sëmbë musu luku ee a o sa dë söndö tööu. Apösutu Paulosu bi da sëmbë degihati u de an tööu. Ma a bi taki tu taa: „Ma fu di wakawaka libi hedi, hën mbei mi o fan sö taa be hiniwan womi tei wan mujëë fëën seei vö. Söseei hiniwan mujëë musu abi wan manu fëën seei vö.” A bi taki söseei taa: „Ee un si taa wan sa tan sö, nöö be un tei manu ku mujëë fuunu. Biga wë a sa möön bunu un tei manu ku mujëë tööu bifö di hangi u manu ku mujëë ko möön unu.” Hën da wan sëmbë sa taki taa a o tööu faa sa basi dee manu ku mujëë fii fëën, nasö faa heepi ën fu an pëë ku hën sen kamian, nasö fu an libi fanafiti a di së u manu ku mujëë. Ma dee sëmbë aki musu luku ee de bigi tjika u de sa tööu. Paulosu bi taki taa: „Ma ee wan sëmbë di an tööu feni taa a ta tja hënseei a wan fasi di an fiti wan sëmbë di an tööu, söseei ee an njönku tumisi, nöö be a tööu ee di soni dë a kë. Na wan zöndu a du. Be de tööu” (1 Kolenti 7:2, 9, 36, NW; 1 Timoteo 4:1-3). Wan sëmbë an musu kë tööu u di dee manu ku mujëë fii dee wan sëmbë ta abi te a njönku, ta basi ën. A sa dë sö taa sö wan sëmbë an bigi tjika u tja dee faantiwöutu u di tööu libi. Ma ee wan sëmbë tööu, nöö di dë o heepi ën u dee taanga fii a di së u manu ku mujëë an basi ën. Söseei a o heepi ën fu an pëë ku hën sen kamian, nasö u na libi fanafiti a di së u manu ku mujëë.
18, 19. (a) Unfa tu Keesitu sëmbë musu bigi wan tööu libi? (b) Andi woo luku a di woto di ta ko?
18 Ee wan Keesitu sëmbë kë tööu, nöö a musu tööu ku wan dopudopu sëmbë di lobi Jehovah ku hii hën hati. De musu lobi deseei gaanfa seei taa de kë libi makandi u nöömö. Jehovah o mbei de feni gaan bunu u di de piki hën buka di de tööu ku wan sëmbë di dë „wan biibima tu” (1 Kolenti 7:39). De o abi wan bunu tööu libi ee de ta du dee soni di de ta lei a Bëibel nöömö.
19 A di ten aki, u ta libi a dee „lasiti daka”, nöö sömëni sëmbë an abi dee fasi dee sëmbë musu abi u de abi wan bunu tööu libi (2 Timoteo 3:1-5). A di woto di ta ko woo luku mama wëti u Bëibel di sa heepi Keesitu sëmbë u de sa abi wan bunu tööu libi, hii fa sömëni bookohedi dë a di ten aki. Di soni aki o heepi de u de ta waka nöömö a di pasi di ta tja sëmbë go a teego libi.—Mateosi 7:13, 14.