Ho Jaleha ha Likokoana-hloko Tse Bolaeang
Eloise le baeti ba bang ’moho le eena ba ile ba fuoa karete ea Health Alert Notice ka mor’a ho palama sefofane se tlohang London se e-ea New York. E ne e le ka May 1995. Karolo e ka pele ea karete eo e ne e baleha tjena:
“HO Motsamai: Boloka karete ena ka sepacheng kapa pheseng ea hao ka libeke tse 6. Haeba u kula nakong ena, neha ngaka ea hao karete ena ’me u e bolelle ka ho etela ha hao kantle ho United States haufinyane tjena.
“E ka ’na eaba u ile ua pepesetsoa lefung le tšoaetsanoang pele u fihla United States, ’me ho tseba ka sena ho ka ’na ha thusa ngaka ea hao ha e etsa tlhahlobo ea lefu.”
Bahlokomeli ba baeti sefofaneng ba ile ba boela ba fana ka likoranta tse neng li hlalosa seoa sa Ebola, lefu le bakoang ke kokoana-hloko le neng le bolaea batho ba bangata Zaire.
Eloise o ile a bala ka Ebola—lefu le sehlōhō le le bolaeang. Bakuli ba tšoaelitsoeng ke eona ba ne ba qala ka ho ba le feberu, ho opeloa ke qoqotho le hlooho, tseo kapele-pele li neng li lateloa ke ho hlatsa, bohloko ba ka maleng le letšollo. Ho latelang e ne e e-ba ho tsoa mali a mangata haholo, a sa laoleheng, a tsoelang ka hare le kantle. Har’a batho ba 10 ba neng ba tšoeroe ke lefu leo, ba 9 ba ile ba e-shoa kapele-pele.
Likhoeli pele ho moo, ho ne ho ile ha e-ba le litlaleho tsa mafu a mang a sa tloaelehang le a bolaeang: ka mohlala, lefu la seoa India. Libakeng tse ling batho ba ne ba e-shoa ka lihora ba bolaoa ke seo ba phatlalatso ba se bitsang “tšitšili e jang nama.”
Eloise o ile a phethola karete eo a e tšoereng. E ne e baleha tjena ka lehlakoreng le leng:
“Ho Ngaka: Mokuli ea hlahisang karete ena o ne a etetse naheng esele haufinyane tjena, ’me e ka ’na eaba o ile a pepesetsoa lefung le tšoaetsanoang le sa tloaelehang United States. Haeba u belaella lefu le tšoaetsanoang le sa tloaelehang boemong bona (k’holera, feberu ea ho tsoa mali, malaria, feberu e tšehla, jj.), ka kōpo le tlalehe kapele-pele motseng oa heno, seterekeng, kapa ho Ofisiri ea Bophelo ea ’Muso ’me hape (ka thelefono—e tlang ho lefelloa ke bona) tlalehela ba Division of Quarantine, Centers for Disease Control, Atlanta, Georgia . . . ”
Karete eo e ne e bontša kameho e ntseng e hōla ea machaba ka ho jaleha ha likokoana-hloko tse bolaeang—linoa-mali, libaktheria le likokoana-hloko—tseo, ka mor’a ho hlahisa seoa sebakeng se le seng lefatšeng, kapele-pele li ka ’nang tsa namela libakeng tse ling joaloka mollo o chesang hlaha. Ho fapana le Eloise le baeti ba bang bao a neng a tsamaea le bona, likokoana-hloko ha li nke lipasa leha e le hore li hlompha meeli ea linaha. Ka hare ho motho ea tšoaelitsoeng, li tsamaea ka bolokolohi bo makatsang li sa hlokomeloe.
Ha a tšela ka hloko karete ea Health Alert Notice ka pheseng ea hae, Eloise o ile a ipotsa, ‘Mafu aa a bolaeang a tsoa hokae? Ke hobane’ng ha ho bonahala eka saense ea kajeno ea meriana ha e khone ho a hlōla?’ Mohlomong le uena u ’nile ua ipotsa sena.