Ke Ithutile ho Itšetleha ka Jehova
JOALOKAHA HO BOLETSE JÁN KORPA-ONDO
E ne e le ka 1942, ’me ke ne ke lebetsoe ke masole a Hungary haufi le Kursk, Russia. Re ne re le batšoaruoa ba mebuso ea Selekane e neng e loantša Marussia Ntoeng ea II ea Lefatše. Ke ne ke cheketsoe lebitla, ’me ke ile ka fuoa metsotso e leshome hore ke etse qeto ea hore na ke tla tekena tokomane e neng e re ha ke sa le e mong oa Lipaki tsa Jehova. Pele ke pheta hore na ho ile ha etsahala’ng ka mor’a moo, e-re ke u bolelle hore na ho tlile joang hore ke be moo.
KE HLAHILE ka 1904 motsaneng oa Zahor, oo hona joale o leng ka bochabela ho Slovakia. Ka mor’a Ntoa ea I ea Lefatše, Zahor e ile ea e-ba karolo ea naha e neng e sa tsoa thehoa ea Czechoslovakia. Motsana oa rōna o ne o e-na le malapa a ka bang 200 le likereke tse peli, e ’ngoe e ne e le ea K’hatholike ea Magerike ’me e ’ngoe e le ea Calvin.
Le hoja ke ne ke kena Kereke ea Calvin, ke ne ke phela bophelo bo se nang boitšoaro ho hang. Monna e mong ea neng a fapane haholo le ’na o ne a lula haufinyane le ’na. Ka letsatsi le leng o ile a qalisa moqoqo le ’na ’me a nkalima Bibele. E ne e le lekhetlo la pele ke tšoara buka eo. Hoo e ka bang nakong eona eo, ka 1926, ke ile ka nyala Barbora ’me kapele ra ba le bana ba babeli, Barbora le Ján.
Ke ile ka qala ho bala Bibele, empa ho ne ho e-na le lintho tse ngata tseo ke neng ke sa li utloisise. Kahoo, ke ile ka ea ho moruti oa ka ’me ka kōpa hore a nthuse. O ile a re: “Bibele ke ea batho ba rutehileng feela. U se ke be ua leka ho e utloisisa.” Joale o ile a ’memela hore ke bapale likarete le eena.
Ka mor’a moo, ke ile ka ea ho monna ea neng a nkalimile Bibele. E ne e le Seithuti sa Bibele, kamoo Lipaki tsa Jehova li neng li bitsoa kateng nakong eo. O ile a thabela ho nthusa, ’me ka mor’a nako e itseng, mahlo a ka a qala ho buleha. Ke ile ka khaotsa ho noa ka ho feteletseng ’me ka qala ho phela bophelo ba boitšoaro bo botle; ke ile ka ba ka qala ho bua le ba bang ka Jehova. Zahor e ne e ile ea fumana ’nete ea Bibele mathoasong a bo-1920, ’me ka mor’a nako e seng kae, ho ile ha thehoa sehlopha se mafolofolo sa Liithuti tsa Bibele.
Leha ho le joalo, ho ne ho e-na le khanyetso e matla ea bolumeli. Moruti oa motseng moo o ile a etsa hore ba bangata ba lelapa leso ba mphetohele, a bolela hore kea hlanya. Empa bophelo ba ka bo ile ba qala ho ba le morero ’me ka etsa qeto e tiileng ea ho sebeletsa Molimo oa ’nete, Jehova. Kahoo, ka 1930, ke ile ka tšoantšetsa boinehelo ba ka ho Jehova ’me ka kolobetsoa.
Qaleho ea Liteko Tse Matla
Ka 1938, sebaka sa rōna se ile sa ba tlas’a puso ea Hungary, e neng e tšehetsa Jeremane nakong ea Ntoa ea II ea Lefatše. Nakong eo, re ne re e-na le Lipaki tse ka bang 50 motsaneng oa rōna o neng o e-na le batho ba ka tlaase ho sekete. Re ile ra tsoela pele ho bolela le hoja ho etsa joalo ho ne ho beha bophelo ba rōna le tokoloho ea rōna kotsing.
Ka 1940, ke ile ka qobelloa ho kena sesoleng sa Hungary. Ke ne ke tla etsa joang? Ke ne ke balile boprofeta ba Bibele ba batho ba teang libetsa tsa bona tsa ntoa ho li etsa lisebelisoa tsa khotso, ’me ke ne ke tseba hore ka nako e tšoanetseng, Molimo o ne a tla felisa lintoa tsohle lefatšeng. (Pesaleme ea 46:9; Esaia 2:4) Kahoo, ke ne ke se ke hloile ntoa ’me ke ile ka etsa qeto ea ho se kene sesoleng, ho sa tsotellehe liphello tse neng li tla hlaha.
Ke ile ka ahloleloa likhoeli tse 14 chankaneng ’me ka sebeletsa kahlolo ea ka Pécs, Hungary. Lipaki tse ling tse hlano li ne li le chankaneng eona eo, ’me re ne re ananela ho kopana hammoho. Leha ho le joalo, ke ne ke ile ka koalloa ke le mong chankaneng ka nako e itseng, maoto a ka a tlanngoe ka mahlaahlela. Re ne re otloa ha re hana ho etsa mosebetsi o tšehetsang ntoa. Hape, re ne re qobelloa ho ema lipasha letsatsi lohle, ntle le ka lihora tse peli tsa motšehare o moholo. Phihlelo ena e bohloko e ile ea tsoela pele ka likhoeli tse ngata. Empa re ne re thabile hobane re ne re e-na le matsoalo a hloekileng ka pel’a Molimo oa rōna.
Bothata ba ho Sekisetsa
Ka letsatsi le leng, ho ile ha tla sehlopha sa baruti ba K’hatholike ba 15 ho tla leka ho re kholisa hore ho ne ho le bohlokoa ho tšehetsa mosebetsi oa ntoa ka ho kena sesoleng. Ha re ntse re buisana le bona, re ile ra re: “Haeba le ka re kholisa ka Bibele hore moea ha o shoe le hore haeba re ka shoela ntoeng re tla ea leholimong, re tla kena sesoleng.” Ho hlakile hore ba ne ba ke ke ba fana ka bopaki ba seo, ’me ha baa ka ba batla ho tsoela pele ho buisana le rōna.
Kahlolo ea ka ea chankana e ile ea fela ka 1941 ’me ke ne ke lebeletse ka thabo ho ba le lelapa la ka hape. Ho e-na le hoo, ke ile ka isoa setsing sa sesole Sárospatak, Hungary, ke tlanngoe ka mahlaahlela. Ha re fihla moo, ke ile ka fuoa monyetla oa ho lokolloa. Ke ile ka bolelloa: “Seo u tlamehileng ho se etsa feela ke hore u tekenele tšepiso ena ea hore u tla lefa li-pengö tse 200 ha u khutlela hae.”
Ke ile ka botsa: “Seo se ka etsahala joang? Chelete eo le e batlela eng?”
Ke ile ka bolelloa: “Bakeng sa chelete eo u tla fumana lengolo la bopaki ba hore u fumanoe u sa tšoanelehe tlhahlobong ea bongaka ea ba ka kenelang sesole.”
Sena se ile sa ntlhahisetsa qeto e boima. Ke ne ke fetile har’a tlhokofatso e sehlōhō nako e fetang selemo; ke ne ke se ke khathala. Joale ka ho lumela ho lefa chelete eo, ke ne nka lokoloha. Ke ile ka buela ka marameng, “Ke tla nahana ka hona.”
Ke ne ke tla etsa qeto efe? Ke ne ke tlameha ho nahana ka mosali oa ka le bana ba ka. Hona nakong eo, ke ile ka fumana lengolo le tsoang ho Mokreste-’moho le ’na, leo a neng a nkhothatsa ka lona. O ne a qotsitse Baheberu 10:38, moo moapostola Pauluse a qotsang mantsoe a Jehova: “‘Ea lokileng oa ka o tla phela ka lebaka la tumelo,’ ’me ‘haeba a ikhula, soule ea ka ha e khahloe ke eena.’” Nakoana ka mor’a moo, liofisiri tse peli tsa Mahungary tsa moo liahelong tsa masole li ile tsa bua le ’na, e ’ngoe ea re: “Ha u tsebe hore na re u hlompha hakaakang ka lebaka la ho khomarela ha hao ka tieo melao-motheo ea Bibele! U se ke be ua tela!”
Letsatsing le hlahlamang, ke ile ka ea ho ba neng ba re ba tla ntokolla ka li-pengö tse 200 ’me ka re: “Kaha Jehova Molimo o lumeletse hore ke kene chankaneng, o tla boela a hlokomele hore kea lokoloha. Nke ke ka lefella hore ke lokolloe.” Kahoo, ke ile ka ahloleloa lilemo tse leshome chankaneng. Empa boo e ne e se boiteko ba ho qetela ba ho etsa hore ke sekisetse. Lekhotla le ile la bolela hore le tla ntšoarela haeba nka lumela ho sebeletsa sesoleng ka likhoeli tse peli feela, ’me ke ne nke ke ka tlameha le ho tšoara sebetsa! Tlhahiso eo le eona ke ile ka e hana ’me kahlolo ea ka ea chankana ea qala.
Mahloriso aa Eketseha
Ke ile ka boela ka isoa chankaneng ea Pécs. Lekhetlong lena, tlhokofatso e ne e le matla le ho feta. Matsoho a ka a ile a tlamelloa ka morao, ’me ka fanyehoa ka ’ona lihora tse ka bang peli. Ka lebaka leo, mahetla a ka ka bobeli a ile a tloha malulong. Tlhokofatso e joalo e ile ea phetoa nako e ka etsang likhoeli tse tšeletseng. Ke Jehova feela eo nka mo lebohang hore ebe ha kea ka ka tela.
Ka 1942, sehlopha sa rōna—batšoaruoa ba lipolotiki, Bajuda le Lipaki tsa Jehova tse 26—se ile sa isoa motseng oa Kursk, sebakeng se neng se laoloa ke masole a Jeremane. Re ile ra neheloa ho Majeremane, ’me a ile a abela batšoaruoa mosebetsi oa ho jara lijo, libetsa le liaparo tsa masole a ka pele. Rōna Lipaki re ile ra hana mosebetsi oo hobane o ne o kena-kenana le ho se jele paate ha rōna ha Bokreste. Ka lebaka leo, re ile ra khutlisetsoa ho Mahungary.
Qetellong, re ile ra kenngoa chankaneng ea hona moo Kursk. Ka matsatsi a mangata, re ne re otloa hararo ka letsatsi ka melangoana ea rabara. Ke ile ka otloa tlhafunelong ka ba ka oela fatše. Ha ke ntse ke kakatoa, ke ile ka nahana, ‘Ho shoa ho bonolo hakaakang.’ ’Mele oohle oa ka o ne o shoele bohatsu, kahoo, ke ne ke sa utloe letho. Re ile ra tingoa lijo ka ho feletseng matsatsi a mararo. Joale ra isoa lekhotleng, ’me ba tšeletseng ba ile ba ahloleloa lefu. Ha kahlolo e se e phethiloe, re ile ra sala re le 20.
Liteko tsa tumelo tseo re ileng ra feta ho tsona matsatsing ao Kursk ka October 1942, li ne li le sehlōhō ho feta tsohle tseo nkileng ka tobana le tsona. Maikutlo a rōna a ne a hlalositsoe hantle ke Morena Jehoshafate oa boholo-holo ha batho ba hae ba ne ba tobane le batho ba bangata haholo ho ba feta: ‘Ha ho matla ka ho rōna a ho loana le sera sena se seholohali se re futuhelang; hape ha re tsebe hore na e ka khona re etse’ng, empa mahlo a rōna a talimile uena.’—2 Likronike 20:12.
Rōna ba 20 re ile ra ntšoa ho ea ichekela lebitla, re lebetsoe ke masole a Mahungary a 18. Ha re qetile ho cheka, re ile ra bolelloa hore re na le metsotso e leshome ea ho tekena tokomane eo karolo ea eona e neng e baleha tjena: “Thuto ea Lipaki tsa Jehova e fosahetse. Nke ke ka hlola ke e lumela kapa ke e tšehetsa. Ke tla loanela naha ea Hungary . . . Ke tiisa ka motekeno ona oa ka hore ke ikopanya le Kereke ea Roma e K’hatholike.”
Ka mor’a metsotso e leshome ho ile ha tsoa taelo: “Thinyetsang ka ho le letona! Machang ho ea lebitleng!” Joale ha tsoa taelo: “Motšoaruoa oa pele le oa boraro, kenang ka mokoting!” Bana ba babeli ba ile ba fuoa metsotso e meng e leshome hore ba etse qeto ea ho tekena tokomane eo. Lesole le leng le ile la kōpa ka tieo: “Telang tumelo ea lōna ’me le tsoe ka lebitleng!” Ha ho ea ileng a bua. Joale ofisiri e ikarabellang e ile ea ba thunya ka bobeli.
Lesole le leng le ile la botsa ofisiri e ikarabellang: “Baa ba setseng bona?”
E ile ea arabela: “Ba tlameng. Re tla ba hlokofatsa ka ho eketsehileng ’me re ba thunye ka hora ea botšelela hoseng.”
Ke ile ka kenoa ke letsoalo hang-hang, ke sa tšosoe ke hore ke tl’o shoa, empa ke tšosoa ke hore nke ke ka khona ho mamella tlhokofatso eo ebe kea sekisetsa. Kahoo, ke ile ka ea ka pele ’me ka re: “Monghali, re tlōtse molao o tšoanang le oa bara bana babo rōna bao u sa tsoa ba thunya. Ke hobane’ng ha u sa re thunye le rōna?”
Empa ha baa ka ba re thunya. Re ile ra tlamelloa matsoho ka morao. Joale re ile ra fanyehoa ka matsoho ao a rōna. Ha re ilibana, ba ne ba re tšela ka metsi. Bohloko ba teng bo ne bo tšabeha hobane boima ba ’mele bo ne bo tlosa mahetla a rōna malulong. Tlhokofatso ena e ile ea tsoela pele ka lihora tse ka bang tharo. Joale, ka tšohanyetso ho ile ha hlaha taelo e reng ho se ke ha hlola ho thunngoa Lipaki tse ling tsa Jehova.
Ho ea Bochabela le ho Pholoha
Libeke tse tharo hamorao, re ile ra tsamaisoa ka sehlopha matsatsi a ’maloa ho fihlela re fihla mabōpong a Don River. Ba ikarabellang ba ile ba re bolella hore re ne re sa lokela ho khutlisoa re phela. Motšehare re ne re fuoa mosebetsi o se nang morero, re cheka liforo ebe re boela re li kata. Mantsiboea re ne re lokolloa ho se hokae hore re thapolle maoto.
Tsela eo ke neng ke bona boemo ka eona, ho ne ho e-na le menyetla e ’meli feela. Re ne re ka shoela hona moo kapa ra baleha Majeremane le ho inehela ho Marussia. Ke ba bararo feela ba rōna ba ileng ba etsa qeto ea ho leka ho baleha ka ho tšela Don River e neng e hoamme. Ka la 12, December, 1942, re ile ra rapela Jehova ’me ra tloha. Re ile ra fihla sebakeng sa masole a Russia ’me ka potlako ra kenngoa kampong ea chankana le batšoaruoa ba ka bang 35 000. Nakong ea selemo, batšoaruoa ba neng ba ntse ba phela ba ne ba ka ba 2300 feela. Ba bang kaofela ba ne ba bolailoe ke tlala.
Tokoloho le Mahlomola a Eketsehileng
Ke le motšoaruoa oa Russia, ke ile ka pholoha ntoeng e setseng, ho kopanyelletsa le likhoeli tse ’maloa ka mor’a hore e fele. Qetellong ka November 1945, ke ile ka fihla hae Zahor. Polasi ea rōna e ne e le boemong bo bobe, kahoo, ke ile ka tlameha ho qala ntho e ’ngoe le e ’ngoe fatše. Mosali oa ka le bana ba ne ba ile ba sebetsa polasing eo nakong ea ntoa, empa ka October 1944 ha Marussia a atamela, ba ile ba tlosoa ba isoa ka bochabela. Ho ne ho utsoitsoe ntho e ’ngoe le e ’ngoe eo re neng re e-na le eona.
Ho hobe le ho feta, ha ke khutlela hae mosali oa ka o ne a kula haholo. Ka February 1946, o ile a hlokahala. O ne a le lilemo li 38 feela. Re bile le nako e nyenyane haholo eo re neng re ka thabela ho kopana ha rōna hape ka mor’a lilemo tse fetang tse hlano tse telele, lilemo tse thata tsa karohano.
Ke ile ka fumana matšeliso ho barab’eso ba moea ka ho ba teng libokeng le ka ho kopanela tšebeletsong ea ntlo le ntlo. Ka 1947, ke ile ka khona ho alima chelete ’me ka ea Brno, leeto la lik’hilomithara tse ka bang 400 ho ea ba teng kopanong. Moo, ke ile ka fumana matšeliso a mangata le khothatso har’a barab’eso ba Bakreste, ho kopanyelletsa le Nathan H. Knorr eo ka nako eo e neng e le mopresidente oa Watch Tower Bible and Tract Society.
Ha rea ka ra thabela tokoloho ea rōna ea ka mor’a ntoa nako e telele. Ka 1948, Makomonisi a ile a qala ho re hatella. Barab’abo rōna ba bangata ba neng ba eteletse mosebetsi oa Lipaki tsa Jehova pele Czechoslovakia ba ile ba tšoaroa ka 1952, ’me ke ile ka fuoa boikarabelo ba ho hlokomela liphutheho. Le ’na ke ile ka tšoaroa ka 1954 ’me ka ahloleloa lilemo tse ’nè chankaneng. Mora oa ka, Ján, le mora oa hae Juraj le bona ba ne ba koaletsoe chankaneng ka lebaka la ho boloka ho se jele paate ha bona ha Bokreste. Ke ile ka qeta lilemo tse peli chankaneng ea ’muso ea Pankrác e Prague. Ka 1956, ho ile ha phatlalatsoa tšoarelo ’me ke ile ka lokolloa.
Tokoloho Qetellong!
Qetellong, Bokomonisi bo ile ba felloa ke matla Czechoslovakia ka 1989, ’me mosebetsi oa Lipaki tsa Jehova o ile oa ngolisoa ka molao. Kahoo, re ile ra lokoloha bakeng sa ho kopana hammoho le ho bolela phatlalatsa. Ka nako eo, Zahor e ne e e-na le Lipaki tse batlang li etsa lekholo, e leng se neng se bolela hore hoo e ka bang motho a le mong ho ba 10 motseng moo e ne e le Paki. Lilemo tse seng kae tse fetileng, re ile ra haha Holo ea ’Muso e khōlō e ntle, Zahor, eo ho ka lulang batho ba ka bang 200 ho eona.
Bophelo ba ka ha bo sa le botle, kahoo, barab’eso ba nkisa Holong ea ’Muso ka koloi. Kea nyakalla ha ke le moo ’me ke thabela ho fana ka litlhaloso Thutong ea Molula-Qhooa. Ka ho khethehileng, ke thabisoa ke ho bona ba emetseng meloko e meraro ea lelapa la ka ba sebeletsa Jehova, ho kopanyelletsa le litloholo tsa ka tse ’maloa. E mong oa tsona o ile a sebeletsa e le molebeli ea tsamaeang oa Lipaki tsa Jehova Czechoslovakia ho fihlela ha boikarabelo ba lelapa la hae bo mo sitisa ho tsoela pele mosebetsing oo.
Ke leboha Jehova hore ebe o ile a ’matlafatsa linakong tse ngata tsa liteko tsa ka. Ho lebisa tlhokomelo ea ka ho eena—‘joalokaha e ka ke bona Ea sa bonahaleng’—ke hona ho ileng ha ntšehetsa. (Baheberu 11:27) E, ke bone letsoho la hae le matla la topollo. Ke ka lebaka leo le hona joale ke tsoelang pele ho fihlela moo matla a ka a khonang teng ho leka ho ba teng libokeng tsa phutheho le ho kopanela ho phatlalatseng lebitso la hae tšebeletsong ea phatlalatsa.
[Setšoantšo se leqepheng la 25]
Holo ea ’Muso Zahor
[Setšoantšo se leqepheng la 26]
Ke ananela tokelo ea ho fana ka litlhaloso Thutong ea “Molula-Qhooa”