Kufundisha Watoto Sifa ya Kujizuia

MAGUMU

Mutoto wako wa miaka sita anaonekana kuwa hajue kabisa kujizuia. Kama anaona kitu fulani chenye anataka, anapenda kukipata palepale! Kama anakasirika, wakati fulani anafoka kwa hasira kubwa. Unajiuliza, ‘Hii ni tabia ya kawaida kwa mutoto? Tabia hii itaisha kisha wakati fulani, ao huu ndio wakati wa kumufundisha sifa ya kujizuia?’

MAMBO UNAPASWA KUJUA

Desturi za leo hazikazie sifa ya kujizuia. Musomi David Walsh anasema hivi: “Katika desturi yetu yenye kuachilia mambo, mara nyingi watu wazima na watoto wanasikia habari zenye kuonyesha kuwa tunapaswa kufanya kila kitu tunapenda. Kuanzia watu wenye kushauria wengine mupaka watu wenye kutumia ujanja ili kuiba feza za wengine, mara kwa mara tunasikia kuwa tunapaswa kutimiza tamaa zetu.”a

Ni jambo la lazima kufundisha mutoto sifa ya kujizuia tangu utoto. Katika uchunguzi mumoja wenye ulifanywa kwa miaka mingi, wachunguzi walipatia watoto wa miaka ine bombo moja moja. Waliwaambia kama wanaweza kula bombo hiyo palepale ao kungojea kwa muda kidogo ili wapewe zawadi ya bombo ingine kwa sababu ya uvumilivu wao. Kisha miaka mingi, wakati watoto hao walikuwa wamemaliza masomo, wale wenye walijizuia wakati walikuwa na miaka ine ndio walikuwa na afya ya muzuri ya moyoni, ya akili, na walikuwa wanaishi muzuri na wengine.

Kukosa kufundisha mutoto sifa ya kujizuia kunaweza kuleta matokeo mabaya. Wachunguzi wanaamini kuwa namna ubongo wa mutoto unafanya kazi inaweza kubadilika kupitia mambo yenye anaona katika maisha. Kulingana na Musomi Dan Kindlon, hilo linamaanisha kama “Ikiwa tunadekesha watoto (ao kuwabembeleza sana), hatuwafundishe namna ya kungoja wakati wao ufike, kuzuia tamaa zao, na namna ya kupinga vishawishi, pengine hilo linaweza kufanya wasikuwe na tabia za muzuri.”b

MAMBO UNAWEZA KUFANYA

Uonyeshe mufano. Wewe mwenyewe unaonyesha sifa ya kujizuia? Mutoto wako anaona kama unakosa kujizuia wakati motokari zinafungana sana katika barabara, unatambuka wengine kwenye mustari katika duka, ao unakatikiza wengine wakati wanazungumuza? Kindlon aliandika hivi: “Njia ya muzuri zaidi ya kusaidia watoto wetu wakuwe na sifa ya kujizuia ni kuonyesha sifa hiyo sisi wenyewe.”—Kanuni ya Biblia: Waroma 12:9.

Ufundishe mutoto wako matokeo ya kukosa kujizuia. Kwa njia inayofaa miaka ya mutoto, umufundishe kuona kama anaweza kupata faida ikiwa anazuia tamaa zake na kama anaweza kupata matokeo mabaya ikiwa anashindwa kuzizuia. Kwa mufano, ikiwa mutoto wako anakasirika kwa sababu mutu fulani alimutendea mubaya, umusaidie afikiri kidogo na kujiuliza hivi: ‘Kulipiza kisasi kutanisaidia ao kutaniumiza? Kunaweza kuwa njia ya muzuri ya kupambana na hali hiyo, pengine kwa kuhesabu moja mupaka kumi ili hasira itulie? Inaweza kuwa muzuri sana kuondoka?’—Kanuni ya Biblia: Wagalatia 6:7.

Umutie moyo mutoto wako. Umusifu mutoto wako wakati anaonyesha sifa ya kujizuia. Umujulishe kama wakati fulani haiko vyepesi kuzuia tamaa zake lakini wakati anafanya hivyo, anaonyesha kama iko na nguvu! Biblia inasema hivi: ‘Mutu asiyezuia roho yake ni kama jiji lililobomolewa, lisilo na ukuta.’ (Methali 25:28) Lakini, ‘asiye mwepesi wa hasira ni bora [muzuri] kuliko mwanaume mwenye nguvu.’—Methali 16:32.

Mufanye mazoezi. Mufanye muchezo wenye utaita “Unaweza Kufanya Nini?” ao “Maamuzi Mazuri na Maamuzi Mabaya” ao muchezo mwengine wa namna hiyo. Muzungumuzie hali zenye zinaweza kutokea na namna mbalimbali mutu anaweza kutenda, unaweza kuziita, “namna za muzuri” na “namna za mubaya.” Utumie vitu mbalimbali: Ikiwa unapenda, utumie popi, michoro (dessins), ao ufundi mwengine ambao utafanya muchezo huo ukuwe wenye kufurahisha na wenye kufundisha. Kusudi lako ni kusaidia mutoto wako aone kama kuwa na sifa ya kujizuia ni muzuri kuliko kutimiza tamaa zake palepale.—Kanuni ya Biblia: Methali 29:11.

Ukuwe muvumilivu. Biblia inasema kama ‘ujinga umefungwa pamoja na moyo wa muvulana [kijana mwanaume].’ (Methali 22:15) Kwa hiyo, usiwazie kuwa mutoto wako atakuwa na sifa ya kujizuia mara moja. Kitabu kimoja kinasema hivi: “Hiyo ni hatua ya siku nyingi, ya polepole na yenye kuleta maendeleo kisha, inaweza kuwa vigumu wakati fulani, lakini kunakuwa maendeleo zaidi.” (Teach Your Children Well) Hata hivyo, bidii yako haiko ya bure. Kitabu hicho kinasema tena hivi: “Mutoto mwenye kujizuia anaweza kukataa dawa za kulewesha wakati atakuwa na miaka 12 na kukataa kufanya kitendo cha ndoa wakati atakuwa na miaka 14.”