Biblia​—Sababu Gani Ni Nyingi?

Sababu gani leo kuko tafsiri nyingi za Biblia? Unaona tafsiri za mupya kuwa musaada ao kizuizi cha kuelewa Biblia? Kujifunza kuhusu chanzo cha tafsiri hizo kunaweza kukusaidia kuzitumia kwa njia ya hekima

Hata hivyo, ni nani waliandika Biblia kwa mara ya kwanza, na walifanya hivyo wakati gani?

BIBLIA YA KWANZA

Kwa kawaida, Biblia inagawanywa katika sehemu mbili. Sehemu ya kwanza iko na vitabu 39 vyenye kuwa na “maneno matakatifu ya Mungu.” (Waroma 3:2) Kupitia roho yake, Mungu aliongoza wanaume waaminifu ili kuandika vitabu hivyo katika kipindi kirefu cha wakati, karibu miaka 1100, kuanzia 1513 mbele ya kuzaliwa kwa Yesu mupaka kisha mwaka 443 hivi mbele ya kuzaliwa kwa Yesu. Waliandika zaidi sana katika Kiebrania, ndiyo sababu tunaita sehemu hiyo Maandiko ya Kiebrania, inajulikana pia kuwa Agano la Kale.

Sehemu ya pili iko na vitabu 27 vyenye kuwa pia “neno la Mungu.” (1 Wathesalonike 2:13) Kupitia roho yake, Mungu aliongoza wanafunzi waaminifu wa Yesu Kristo waandike vitabu hivyo kwa muda mufupi zaidi​—karibu miaka 60 kuanzia mwaka wa 41 kisha kuzaliwa kwa Yesu mupaka mwaka wa 98 kisha kuzaliwa kwa Yesu. Waliandika zaidi sana katika Kigiriki, ndiyo sababu tunaita sehemu hiyo Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo, inajulikana pia kuwa Agano Jipya.

Vikiwa pamoja, vitabu hivyo 66 vyenye kuongozwa na roho ya Mungu vinafanyiza Biblia kamili​—ujumbe wa Mungu kwa wanadamu. Lakini, sababu gani tafsiri nyingine za Biblia zilifanywa? Tuone sababu kubwa tatu.

• Kusaidia watu wasome Biblia katika luga yao.

• Kuondoa makosa yenye yaliingizwa na watu wenye kufanya kopi, na kurudisha maandishi ya Biblia ya kwanza.

• Kubadilisha maneno ya zamani yenye hayatumiwe tena.

Ona ni katika njia gani mambo hayo yalihusika katika tafsiri mbili za kwanza.

SEPTANTE YA KIGIRIKI

Miaka 300 hivi mbele ya kuzaliwa kwa Yesu, Wayahudi wenye elimu walianza kutafsiri Maandiko ya Kiebrania katika Kigiriki. Tafsiri hiyo ilifikia kujulikana kwa jina Septante ya Kigiriki. Sababu gani tafsiri hiyo ilifanywa? Ili kusaidia Wayahudi wengi, wenye wakati huo walisema Kigiriki kuliko Kiebrania, waendelee kujua “maandishi [yao] matakatifu”.​—2 Timotheo 3:15.

Tafsiri ya Septante ilisaidia pia mamilioni ya watu wenye hawakuwa Wayahudi, ni kusema, watu wenye kusema Kigiriki wajue mambo yenye Biblia ilifundisha. Namna gani? Profesa Wilbert Francis Howard anasema hivi: “Kuanzia mwaka wa 50 hivi, ilifikia kuwa Biblia ya Kanisa la Kikristo, na wamisionere wa kanisa hilo, walienda sinagogi kwa sinagogi ili ‘kusibitisha kwa maandiko kwamba Mesiya alikuwa Yesu.’” (Matendo 17:3, 4; 20:20) Kulingana na Frederick Fyvie Bruce, mutu wa elimu ya Biblia, hiyo ndiyo sababu Wayahudi wengi walifikia “kupoteza upendezi katika Septante.”

Kadiri wanafunzi wa Yesu waliendelea kupokea vitabu vya Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo, walivitia vyote pamoja na tafsiri ya Septante ya Maandiko ya Kiebrania, na ikafikia kuwa Biblia kamili yenye tuko nayo leo.

VULGATE YA KILATINI

Karibu miaka 300 hivi kisha Biblia kumalizwa kuandikwa, Jerome, mutu wa elimu ya dini, alitokeza tafsiri ya Kilatini ya Biblia, ambayo ilifikia kuitwa Vulgate ya Kilatini. Tayari kulikuwa tafsiri mbalimbali za Kilatini, sasa, sababu gani ilikuwa lazima kuwe tafsiri mupya? Kitabu kimoja kinasema kwamba Jerome alipenda kurekebisha “mawazo yenye yalitafsiriwa mubaya, makosa yenye kuwa wazi na mambo yenye yaliongezwa ao kuondolewa bila sababu.”​—The International Standard Bible Encyclopedia.

Jerome alirekebisha mengi kati ya makosa hayo. Lakini kisha, wakubwa wa Kanisa walifanya kosa kubwa sana! Walisema kwamba Vulgate ya Kilatini ndiyo ilikuwa tafsiri moja tu ya Biblia yenye kukubaliwa na waliendelea kufanya hivyo kwa mamia ya miaka. Kuliko kusaidia watu wa hali ya chini waelewe Biblia, Vulgate ilifanya Biblia ikuwe kitabu chenye mutu yeyote hangeweza kuelewa kwa sababu watu wengi hawakujua Kilatini hata kidogo.

KUONGEZEKA KWA TAFSIRI ZA MUPYA

Wakati huohuo, watu waliendelea kutokeza tafsiri zingine za Biblia, kama vile Peshitta ya Kisiria yenye kujulikana sana katika miaka ya 400 hivi kisha kuzaliwa kwa Yesu. Ni kufikia tu miaka ya 1300, ndiyo bidii zilifanywa tena ili kupatia watu wa kawaida Maandiko katika luga za kienyeji.

Katika sehemu ya mwisho ya miaka ya 1300, katika Uingereza, John Wycliffe alianza mupango wa kuacha luga yenye haitumiwe na watu kwa kutokeza Biblia katika Kiingereza, luga yenye watu wa inchi yake walikuwa wanaelewa wakati huo. Muda kidogo kisha, njia za kuchapisha za Johannes Gutenberg ziliwezesha watu wa elimu ya Biblia kutokeza na kugawanya tafsiri za Biblia katika luga nyingi zenye watu walizungumuza katika Ulaya.

Wakati tafsiri za Kiingereza ziliendelea kutokezwa, wachambuzi walijiuliza kama ilikuwa lazima kabisa kuwa na tafsiri mbalimbali katika luga moja. John Lewis, padri mwenye aliishi katika miaka ya 1700 katika Uingereza, aliandika hivi: “Luga inazeeka na maneno yake yanakosa kueleweka muzuri, kwa hiyo, ni lazima kurekebisha Tafsiri za zamani ili kuzifanya zipatane na Luga yenye kutumiwa, na zieleweke na kizazi chenye kuishi.”

Leo, ni mwepesi kuliko zamani kwa watu wa elimu ya Biblia kurekebisha tafsiri za zamani. Wanaelewa sasa muzuri luga yenye ilitumiwa zamani ili kuandika Biblia, na wako na maandishi ya zamani ya maana ya Biblia yenye walivumbua hivi karibuni. Mambo hayo yanasaidia kujua kama maandishi ya zamani ya Biblia yalisema nini kabisa.

Kwa hiyo, ni muzuri kabisa kuwa na tafsiri za mupya za Biblia. Bila shaka, ni lazima kuwa muangalifu kuhusu tafsiri fulani kati yazo.a Lakini kama watu wenye kurekebisha Biblia wamechochewa na upendo wa kweli kwa Mungu ili kutokeza tafsiri mupya ya Biblia, kazi yao inaweza kutuletea faida kubwa.