ARTÍCULO RÍ MUʼNIGAJMAA 48
Gárígá má dí gárígá gakumaaʼ xtayáá Jeobá ikhaa má gámbáyáaʼ
“Guguaʼdáá tsiakii, [...] numuu rí ikhúún xtaa ga̱jma̱á nindxa̱la eʼthí Jeobá bi̱ naʼtáñajunʼ mbaʼin ángeles” (AGEO 2:4).
AJMÚÚ 118 “Araxnúxu itháán fe”
RÍ MUʼNIGAJMAA a
1, 2. Xóo nambríguii xkujndu dí nuraʼníí xúgi̱ ga̱jma̱a̱ xkujndu dí niraʼníí judíos bi̱ nitangiín náa Jerusalén rá. (Atayáá ma̱ngaa kúgumaʼá “Nákha mbiʼi rí nixtáa Ageo, Zacarías ga̱jma̱a Esdras”.)
LA NAXMIÉJUANʼ nguáná xóo garaxta nda̱wa̱á rá. Mbáa ga̱jma̱a̱ numuu rí nánguá xtaʼdáá ñajunʼ ga̱jma̱a̱ natraximínáʼ xú káʼnii gátiewu̱u̱n bi̱ kúwá náa guʼwáaʼ. O mbáa naxmiéjuaanʼ ga̱jma̱a̱ numuu xóo makuwá májánʼ, xkujndu rí naguáʼdáá xa̱bu̱ ñajunʼ, najuixkhúún o mbáa tsiñúúnʼ gúñún xa̱bu̱ ñajunʼ numuu rí nutaráʼa. Á mu xtaa ratraʼníí mbá xkujndu xóo rígi̱, phú gajkhun rí maxnáaʼ tsiakii ma̱ta̱ya̱a̱ xóo Jeobá nimbáñun israelitas índo̱ niraʼníí xkujndu xóo rígi̱.
2 Judíos bi̱ nikúwá náa Babilonia ndiyóoʼ rí maguaʼdáá mbá fe gujkhuʼ, mu xúʼko̱ ma̱ndoo muniñaʼ xúgíʼ rí niguaʼdáá ga̱jma̱a̱ xóo májánʼ nikúwá náa Babilonia, ma̱ngaa rí maguáan náa mbá xuajin rí na̱nguá eniʼnuuʼ mbá kayuʼ. Nda̱wa̱á rí niguáʼnuu ikhí, nimíniiʼ ga̱jma̱a̱ numuu mbújkha̱a̱, ma̱ngaa ga̱jma̱a̱ numuu xkujndu dí nirígá náa jmbayuuʼ Persa, ma̱ngaa rí táʼndúún gúñún xa̱bu̱ sia̱nʼ ndrígún. Xúgíʼ xkujndu rígi̱, niʼni rí tikhuun maʼniún gakhi̱i̱ muxnaxímíjná káxi̱ muñajunʼ náa maguma goʼwóo Jeobá. Ikha jngóo índo̱ niʼni tsiguʼ 520 tsiguʼ ginii, Jeobá nikuʼmaa profetas Ageo ga̱jma̱a̱ Zacarías mu muxnún tsiaki̱i̱ xa̱bu̱ xuajin (Ageo 1:1; Zac. 1:1). Xó má guʼyáá, ñajunʼ rí nini profetas niyambáá wéñuuʼ, mú 50 tsiguʼ nda̱wa̱á mbu̱júu̱ judíos nikáwabiinʼ. Ikhú índo̱ Esdras bi̱ naʼnirámáʼ májánʼ Xtángoo ni̱ʼkha̱a̱ náa Jerusalén mu maxnún tsiaki̱i̱ ga̱jma̱a̱ mambáñún mu mugíʼ muni ginii ñajuunʼ Dios (Esd. 7:1, 6).
3. Ndiéjunʼ graxe̱ guriʼña̱a̱ rá. (Proverbios 22:19).
3 Profecías dí niʼtáriyaʼ Ageo ga̱jma̱a̱ Zacarías nimbáñúún xa̱bi̱i̱ Dios bi̱ nikúwá nákha wajyúuʼ mu maku̱mu̱ún kuyáá Jeobá maski ajndu nimíniiʼ wéñuuʼ, ga̱jma̱a̱ rígi̱ ma̱ndoo mambáyulú mangáanʼ mu makumulú kuʼyáá Jeobá rí ikhaa má gambáyulúʼ gárígá má rí gárígá (atraxnuu Proverbios 22:19).b Náa artículo muʼnigajmaa rí Dios niʼthúu̱n Ageo ga̱jma̱a̱ Zacarías, rí muthún xa̱bu̱ xuajin ma̱ngaa muʼnigajma̱a̱ xkridoo Esdras. Rígi̱ mambáyulú muriʼña̱a̱ graxe̱ rígi̱: Xú káʼnii niʼni makuwá judíos xkujndu rí niraʼníí índo̱ niguwáánʼ náa xuajñún rá. Náá numuu rí ndayóoʼ muʼgíʼ muʼni ñajuunʼ Dios índo̱ nanunjgulú mbá xkujndu gakhi̱i̱ rá. Ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ gándoo gambáyulúʼ mu makumulú kuʼyáá itháán Jeobá gárígá má rí gárígá rá.
NDIÉJUNʼ NIʼNIÚN XKUJNDU RÍ NIRAʼNÍÍ JUDÍOS RÁ.
4, 5. Ndiéjunʼ niʼni rí judíos mandáti̱gu̱u̱n gagi rá.
4 Índo̱ judíos nitangiín náa Jerusalén, niguaʼdáá mbaʼa wéñuuʼ ñajunʼ. Tájyúuʼ má nini̱i̱ náa mitsídaanʼ náa muxnajxi̱ tsigijñaʼ ndrígóo Jeobá ga̱jma̱a̱ nigíiʼ rajkhúu templo (Esd. 3:1-3, 10). Mu tákúwá má mba̱yu̱u̱ʼ gagi. Ndiéjunʼ nirígá rá. Raʼkháa i̱ndó ndiyóoʼ muñajunʼ náa maguma goʼwóo Jeobá, ma̱ngaa ndiyóoʼ muni guʼwún mangiin, muñajunʼ náa mbañúúnʼ, ga̱jma̱a̱ muxniʼtsun bi̱ kúwá náa guʼwún (Esd. 2:68, 70). Ma̱ngaa xa̱bu̱ sia̱nʼ ndrígu̱ún ndiyáʼ xóo muni mu munimiñún: Niri̱ya̱ʼ mbá awan mu xúni̱i̱ goʼwóo Dios ndrígún (Esd. 4:1-5).
5 Ma̱ngaa judíos nimíniiʼ ga̱jma̱a̱ numuu mbújkha̱a̱ ma̱ngaa numuu xkujndu rí naguáʼdáá xa̱bu̱ ñajunʼ. Nákha mbiʼi rúʼko̱ xuajñún kaʼyoo náa naʼtáñajunʼ mbayuuʼ persa. Nda̱wa̱á rí nikháñuu rey Ciro nákha tsiguʼ 530 tsiguʼ ginii, ikhú Cambises, niʼniratiin soldados mu magún guni̱ gámbáa Egipto. Índo̱ kúwá ragún náa kamba̱a̱, soldados ndrígióo ninújngún náa jmbañúúnʼ xa̱bu̱ Israel ga̱jma̱a̱ nindu̱ʼu̱n iyaʼ, ganitsu ga̱jma̱a̱ náa maguanún, mbáa rígi̱ niʼni rí mumíniiʼ itháán israelitas. Ga̱jma̱a̱ índo̱ nita̱ʼa̱a̱ i̱mba̱a̱ rey bi̱ mbiʼyuu Darío l, kaʼníí xóo rígá xkujndu eni xa̱bu̱, ma̱ngaa ga̱jma̱a̱ numuu xa̱bu̱ ñajunʼ. Xúgíʼ xkujndu rígi̱, niʼni rí judíos bi̱ nitangiín náa Jerusalén muraximíjna̱ xú káʼnii guñewu̱u̱n bi̱ kúwíin náa guʼwún. Ga̱jma̱a̱ numuu xkujndu rígi̱, niʼni rí tikhun judíos mundxaʼwamíjná rí xóó xáʼngo̱o̱ muni̱i̱ goʼwóo Jeobá (Ageo 1:2).
6. Ndiéjunʼ imbo̱o̱ xkujndu niraʼníí judíos ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ niʼthúún Zacarías rá. (Zacarías 4:6, 7).
6 (Atraxnuu Zacarías 4:6, 7).c Judíos raʼkháa i̱ndó nimíniiʼ ga̱jma̱a̱ numuu mbújkha̱a̱, numún xa̱bu̱ ñajunʼ, ma̱ngaa nimíniiʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí nijuixkúún. Nákha tsiguʼ 522, xa̱bu̱ sia̱nʼ ndrígu̱ún niʼngu̱u̱n nini rí mutsiji̱i̱ runi̱ goʼwóo Jeobá. Mú Zacarías niʼthún judíos rí Jeobá majmuu tsiaki̱i̱ ndrígóo mu mambáñun ga̱jma̱a̱ náa xkujndu rí muraʼníí. Índo̱ niʼni tsiguʼ 520 rey Darío niʼthún rí ma̱ndoo muni mbu̱júu̱ʼ guʼwá ma̱ngaa nixnún mbújkha̱a̱ mu xúʼko̱ ma̱ndoo majmúún ga̱jma̱a̱ niʼtáñajúúnʼ xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ kúwá mijngii rí mumbáñún (Esd. 6:1, 6-10).
7. Xú káʼnii niguma tsajkurámiinʼ judíos numuu rí nigíʼ ginii muni ñajuunʼ Dios rá.
7 Jeobá nijmiuu Ageo ga̱jma̱a̱ Zacarías mu maʼthúún xa̱bu̱ xuajñuu, á mu rí nugimíjna̱ muni̱i̱ ginii goʼwóo, ikhaa má mambáñun (Ageo 1:8, 13, 14; Zac. 1: 3, 16). Tsiakii rí nixnún profetas, judíos nini̱i̱ mbu̱júu̱ʼ goʼwóo Dios índo̱ niʼni tsiguʼ 520 ga̱jma̱a̱ káaʼ witsu tsiguʼ nda̱wa̱á, niʼngu̱u̱n niguámbu̱u̱n. Maski ajndu niguaʼdáá xkujndu, nigimijna̱ nini ginii ñajuunʼ Dios. Ikha jngóo Jeobá nimbáñun náa rí ndiñúnʼ ga̱jma̱a̱ rí xóo mambájxún gajmiún ikhaa. Rígi̱ niʼni rí nindoo ndiyamajkuíí Jeobá ga̱jma̱a̱ gagi (Esd. 6:14-16, 22).
ATAGÍʼ GINII MATANI ÑAJUUNʼ DIOS
8. Xú káʼnii embáyulú Ageo 2:4, rí muʼgíʼ muʼni ginii ñajuunʼ Dios rá. (Atayáá ma̱ngaa nota.)
8 Nduʼyáálú má májánʼ rí inu magi̱ʼdu̱u̱ majphú mba̱a̱ gaʼkhu Ikha jngóo ndayóoʼ itháán nacha̱ muʼnimbulú kiʼtáñajunʼ rí muʼtáruʼun xa̱bu̱ ajngáa rí májánʼ (Mar. 13:10). Gajkhun má, á mu kúwáanʼ rumíniiʼ ga̱jma̱a̱ numuu mbújkha̱a̱ o xa̱bu̱ ñajunʼ tsíñún rí muʼtáraʼalu, mbáa rígi̱ gaʼniulúʼ gakhi̱i̱ rí muʼni ginii ñajuunʼ Dios. Ndiéjunʼ gambáyulúʼ rí muʼgíʼ ginii muʼni ñajuunʼ ikhaa xá. Rí makumulú kuʼyáá “Jeobá bi̱ naʼtáñajunʼ ángeles”d ikhaa xtaa ga̱jma̱á nindxu̱lú. Ikhaa mambáyulú á mu nduʼyáá rí gíʼdoo numuu rí muʼni ñajuunʼ Dios ginii ki xóo muʼni rí nandulúʼ ikháán. Ikha jngóo nda̱a̱ nimbá rí maʼnimíñulú (atraxnuu Ageo 2:4).e
9, 10. Xú káʼnii nimbánuu rígi̱ ndiyáá a̱ngiu̱lú bi̱ nidamijná rí naʼthí náa Mateo 6:33 rá.
9 Gúʼyálú xkridún a̱ngiu̱lú precursores bi̱ mbiʼyuu Oleg ga̱jma̱a̱ a̱ʼgiu̱u̱ bi̱ mbiʼyuu Irinaf. Nda̱wa̱á rí nigún gúyambáá náa mbá congregación ikhiin nindatigu̱u̱n ñajunʼ ndrígu̱ún numuu rí náa país rúʼko̱ naʼni gakhi̱i̱ ga̱jma̱a̱ numuu mbújkha̱a̱. Maski má nánguá niguaʼdáá mbá ñajunʼ mbá tsiguʼ, mú ndiyáá xú káʼnii nimbáñun ga̱jma̱a̱ nindoo kaʼñún Jeobá, nguáná najmiuu a̱ngiu̱lú mu xúʼko̱ ma̱ndoo mumbañún. Mú, xú káʼnii ni̱ni̱ rí takhanajkhún xá. Oleg, bi̱ nákha ginii nikáguabaaʼ niʼthí: “Rí makuwánxu má xúʼko̱ xawii rí mutarúʼunxu xa̱bu̱, rúʼko̱ nimbáyuxu mbuya̱a̱ rí itháán gíʼdoo numuu”. Ikhaa ga̱jma̱a̱ a̱ʼgiu̱u̱ nduyáʼ ñajunʼ ga̱jma̱a̱ nutaraʼa má xúʼko̱.
10 Mbóoʼ mbiʼi, índo̱ nitangiín náa guʼwún nda̱wa̱á rí nigún gutaraʼa, mbáa xa̱bu̱ bi̱ xtáa mijngii náa kúwíin, niʼthún rí mbáa bi̱ nambájxu̱u̱n gajmiún, ni̱ʼkha̱ mbá 160 kilómetros mu maxnúún a̱jma̱ bolsa ganitsu. Oleg naʼthí: “Ikhaa má mbiʼi rúʼko̱ ndiyaxu xú káʼni Jeobá naxmiéjuunʼ kaʼyuxu̱ mangiin a̱ngiu̱lú, nduyaxu rí Jeobá nditháan tségumuu kaʼñún xa̱bi̱i̱, maski ajndu nguáná nakujmaa rí nda̱a̱ mbá májánʼ awan” (Mat. 6:33).
11. Ndiéjunʼ gáxnulú Jeobá á mu nuʼgíʼ ginii muʼni ñajuunʼ ikhaa xá.
11 Jeobá nandoo rí muʼgímíjna muʼsngúnlu xa̱bu̱ numuu dí rúʼko̱ maʼnikawíín xó má ndiʼyáálu náa kutriga̱ 7. Ageo nixnún tsiaki̱i̱ judíos mu xúʼko̱ muni̱ mbu̱júu̱ʼ goʼwóo Dios. Ninindxu̱u̱ asndu xóo rí niʼthún rí xóo mugíʼ mbu̱júu̱ nijxthun guʼwá ga̱jma̱a̱ magumún náa tsiguʼ rí ninújngoo náa nda̱a̱ rí ni̱ni̱. Asndu ninindxu̱u̱ rí xóo muni nuxi̱ʼ mbu̱júu̱ʼ. Jeobá nikudaminaʼ náa ikhiin á mu rí nunimbún kuyáá ikhaa, maʼni tsajkurámiinʼ (Ageo 2:18, 19). Xúʼko̱ má mangáánʼ ma̱ndoo mbuʼyáálú gajkhun rí Jeobá maʼni tsajkurámáánʼ á mu nduʼyáá rí gíʼdoo numuu ñajunʼ rí nixnúlú muʼni.
NDIÉJUNʼ GUʼNI RÍ MAKUMULÚ KUʼYÁÁ ITHÁÁN JEOBÁ
12. Náá numuu rí ndiyóoʼ magiʼdoo mbá fe mba̱a̱ Esdras ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ judíos bi̱ ni̱ʼkha̱a̱ gajmíi̱nʼ rá.
12 Nakha tsiguʼ 468 tsiguʼ ginii, Esdras nijkha̱a̱ náa Jerusalén gajmíi̱n judíos bi̱ maʼni a̱jma̱ grupo. Mu maguwáanʼ ndiyóo rí maguaʼdáá mbá fe mba̱a̱, numuu rí náa kamba̱a̱ʼ rí maguwáanʼ migamíi numuu rí kuda mbaʼa oro ga̱jma̱a̱ plata rí majmaa náa templo, ga̱jma̱a̱ xáʼni gakhi̱i̱ rí muni kúʼún xa̱bu̱ xkáwíinʼ (Esd. 7:12-16; 8:31). Índo̱ niguaʼnúún náa Jerusalén migamíi numuu rí ndawíin mbaʼin xa̱bu̱ náa xuajin, xtájtsí ga̱jma̱a̱ xkrugoo xuajin niguámbáa. Ndiéjunʼ esngúlú xkridoo Esdras mu makumulú kuʼyáá itháán Jeobá rá.
13. Ndiéjuunʼ nimbáyúu Esdras mu maku̱mu̱u̱ kaʼyoo itháán Jeobá rá. (Atayáá ma̱ngaa nota).
13 Esdras ndiʼyoo xú káʼnii Jeobá nimbáyúu xuajñuu náa mbiʼi mingíjyúuʼ. Numuu rí tsiguʼ ginii 484, índo̱ rey Asuero niʼtáñajunʼ rí muradíin xúgíinʼ judíos bi̱ kúwíin náa mbayuuʼ persa, mbáa ikhú Esdras xtaa náa Babilonia (Est. 3:7, 13-15). Migamíi rí muxiyáa. Índo̱ judíos nidxawíín rí mugíʼnin, “ikhú xúgíinʼ bi̱ kúwá náa mbaaʼ rúʼko̱” nirkuéyimijná ga̱jma̱a̱ nimbiyaʼ ginún, mbáa asndu ninda̱ʼa̱a̱ Jeobá rí maʼni káwíin (Est. 4:3). Gundxaʼwámíjná xú káʼni nikumu̱u̱ Esdras ga̱jma̱a̱ judíos índo̱ ndiyáá dí nixtiʼkhuu xóo nirígá numuu rí bi̱ niríyaʼ awan mu muradíin judíos ikhiin ninindxu̱ún bi̱ nikháñúún (Est. 9:1, 2). Mbáa xóo nixtáa Esdras rí mbiʼi mingíjyúuʼ rígi̱, niʼnirataa mu maʼngo̱o̱ náa xkujndu rí wíji̱ ma̱ʼkha̱ mandáwáa ga̱jma̱a̱ nixnúu tsiakii mu maku̱mu̱u̱ kaʼyoo itháan Jeobá, dí ikhaa maʼngo̱o̱ mañewu̱u̱n xuajñuu.g
14. Ndiéjuunʼ rí nijmañuu mbáa ndxájulú a̱ʼgu̱ índo̱ nindáti̱go̱o̱ ñajunʼ rá.
14 Índo̱ nduʼyáá xú káʼni Jeobá nañewu̱nlú náa mbiʼi mingíjyúuʼ, rúʼko̱ naʼni dí makumulú kuʼyáá ikhaa. Guʼyáá xkri̱doo ndxájulú Anastasia bi̱ xtáa xígií náa nagájnuu a̱jkha̱ʼ náa Europa del Este. A̱ngui̱i̱n bi̱ nañejunʼ gajmíi̱n nutsudaa rí makudaminaʼ náa mbá partido político ga̱jma̱a̱ ikhaa niniñuuʼ ñajunʼ ndrígóo numuu rí niwi̱ji̱ jmbu náa Dios. Anastasia eʼthí: “Mbiʼi rúʼko̱ nimínuuʼ wéñuuʼ ga̱jma̱a̱ numuu mbújkha̱a̱”. Ga̱jma̱a̱ naʼthí xóó: “Ni̱thu̱u̱n Jeobá xúgíʼ ga̱jma̱a̱ ndi̱yo̱o̱ dí ikhaa niñewu̱nʼ májánʼ wéñuuʼ. Ikha jngóo á mu mbu̱júu̱ mandáti̱go̱ʼ ñajunʼ ndrígóʼ, xámíñúʼ numuu rí nda̱yo̱o̱ dí anu̱ʼ bi̱ xtáa mekhuíí mañewu̱nʼ xúgi̱ ga̱jma̱a̱ mañewu̱u̱n gájtsíí”.
15. Ndiéjuunʼ niʼni Esdras mu maku̱mu̱u̱ kaʼyoo má xúʼko̱ Jeobá rá. (Esdras 7:27, 28).
15 Esdras ndiʼyoo xóo nixtáa ga̱jma̱á nindxu̱u̱ Jeobá. Rí mandxaʼwáminaʼ náa xúgíʼ mbiʼi rí nimbáyúu Jeobá, rúʼko̱ niʼni dí makumu̱u̱ kaʼyoo itháán. Guʼyalú ajngáa rígi̱, “ikha jngóo tamiñuʼ numuu rí Jeobá nixtáa rañewuunʼ má xúʼko̱”, rí na̱ʼkha̱ náa Esdras 7:27, 28h (atraxnuu). Náa Biblia dí na̱ʼkha̱ má mbiʼyuu ikhaa, Esdras nijmuu xóo mbá witsu nutu itháán ajngáa rígi̱ (Esd. 7:6, 9; 8:18, 22, 31).
Náá mínaaʼ dí ma̱ndoo mbuʼyáá itháán xóo nambáyulú Jeobá rá (Atayáá kutriga̱ 16).i
16. Náá mínaaʼ dí ma̱ndoo mbuʼyáá itháán xóo gámbáyulú Jeobá rá. (Atayáá ma̱ngaa foto.)
16 Náa mbiʼi gakhi̱i̱ Jeobá ma̱ndoo mambáyulú. Mbaaʼ xkri̱da mbáa mbaʼyoo munda̱ʼa̱a̱ jefe ndrígulú rí maxnúlú permiso mu xúʼko̱ ma̱ndoo muʼgualú náa mbá asamblea o muriʼkhu̱u̱ hora rí nuñejunʼ mu xúʼko̱ ma̱ndoo muʼguaaʼ reunión. Asndu maʼniulú tsiánguá xóo gámbáyulú Jeobá, ga̱jma̱a̱ rúʼko̱ gaʼni rí makumulú kuʼyáá itháán.
Esdras xtáa náa goʼwóo Dios. Ikhí naʼtákáñuu Jeobá ga̱jma̱a̱ naʼtájkáan ga̱jma̱a̱ numún xa̱bu̱ xuajin. Xa̱bu̱ bi̱ kúwíin náa goʼwóo Dios mangiin numbiyaʼ. Ikhú Secanías naʼthúu̱n ajngáa rígi̱ dí maʼni̱i̱ a̱jkiu̱u̱n: “Rígá xóo dí májánʼ magíʼnuu Israel. [...] Ikháanʼxu̱ kuwáanʼ ga̱jma̱á nindxa̱a̱ʼ” (Esd. 10:2, 4). (Atayáá kutriga̱ 17).
17. Xú káʼnii eʼyáá dí Esdras ninindxu̱u̱ xa̱bu̱ wabaaʼ náa mbiʼi mingíjyúuʼ rá. (Atayáá xtiʼkhu rí na̱ʼkha̱ náa timbá ináa.)
17 Esdras ninindxu̱u̱ xa̱bu̱ wabaaʼ ga̱jma̱a̱ nindo̱ʼo̱o̱ Jeobá rí mambáyúu. Mámbá índo̱ naku̱mu̱u̱ rí ñajunʼ rí gíʼdoo nindxu̱u̱ gakhi̱i̱, ikhú na̱ndo̱ʼo̱o̱ Jeobá rí mambáyúu (Esd. 8:21-23; 9:3-5). Índo̱ eʼwíinʼ ndiyáá rí naku̱mu̱u̱ kaʼyoo Dios, nimbayíí ga̱jma̱a̱ ndiyaridáá fe ndrígóo (Esd. 10:1-4). Índo̱ gaxmiéjunlú gaʼni mbújkha̱a̱ o xóo guñewu̱nlú bi̱ kúwíin náa guʼwúlú rí asndu xándoo guʼnuʼ, guʼtákháñii Jeobá ga̱jma̱a̱ guʼyáá dí ikhaa má gáñewu̱nlú.
18. Ndiéjuunʼ gambáyulú mu maku̱mu̱lúʼ kuʼyáá itháán Jeobá rá.
18 Á mu nindxu̱lú xa̱bu̱ wabaaʼ rúʼko̱ gambáyulúʼ mu makumulú kuʼyáá itháan Jeobá ga̱jma̱a̱ munda̱ʼa̱a̱ rí mambáyulú ma̱ngaa muniʼñámíjná rí mumbayulúʼ a̱ngiu̱lú. Ndxájulú Erika bi̱ gíʼdiin ajtsúun e̱ji̱i̱n, tániñuuʼ raku̱mu̱u̱ kaʼyoo Jeobá náa mbiʼi gakhi̱i̱ rí ikhaa nixtáa. Tájyúuʼ mbayuuʼ dí nikháñuu wáxióo bi̱ xóo tsígumaa ga̱jma̱a̱ nikháñuu ajmbio̱o̱. Índo̱ nandxa̱ʼwáminaʼ xúgíʼ rí ikhaa nigíʼnuu, ikhaa naʼthí: “Asndu naʼniaʼ tsiánguá xú káʼni embáyáaʼ Jeobá. Ikhúún ndi̱yo̱o̱ mbaʼa nuthu, rí nuthi o nuni̱ bi̱ nambájxu̱ʼ gajmíʼ nindxu̱u̱ xóo nariʼña̱a̱ Jeobá. Índo̱ na̱thu̱únʼ rí nagíʼnuu xúʼko̱ tséʼniún gakhi̱i̱ mumbayúʼ”.
GA̱KU̱MA̱A̱ XTAYÁÁ MÁ XÚʼKO̱ JEOBÁ
19, 20. Ndiéjuunʼ ejmañulúʼ ga̱jma̱a̱ numún judíos bi̱ táʼngo̱o̱ gatangi̱ín náa Jerusalén rá.
19 Ma̱ngaa ma̱ndoo majmañulú mbá ikha náa ga̱jma̱a̱ numún judíos bi̱ táʼngu̱u̱n gátangi̱i̱n náa Jerusalén. Mbáa ga̱jma̱a̱ numuu dí guanii má, nandoo káñún o nuñewu̱u̱n famíliún. Maski ajndu niguáʼnii xígi̱ kaʼnii, mú nimbañúún ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún bi̱ nitangiín, ikhiin nixnúún dí mudégún (Esd. 1:5, 6). Ikha jngóo índo̱ ninújngoo má 19 tsiguʼ rí niguwáanʼ bi̱ timbá grupo náa Jerusalén, judíos bi̱ niguanún náa Babilonia nixuʼmaa má xúʼko̱ dí majmaa náa Jerusalén (Zac. 6:10).
20 Maski ajndu xáʼngo̱o̱ gúʼnilú ñajunʼ ndrígóo Jeobá xó má enigulúʼ, nduʼyáá gajkhun dí Dios nangajo̱o̱ dí nuʼnilú ga̱jmá nindxu̱u̱. Xú káʼnii eʼyáá rá. Nduʼyáá numuu rí Jeobá niʼthúu̱n profeta Zacarías rí maʼni mbá corona dí oro ga̱jma̱a̱ plata rí nixuʼmaa judíos bi̱ niguanún náa Babilonia (Zac. 6:11). “Corona dí mitsaanʼ” rígi̱ mani̱ndxu̱u̱ mbá dí marmáʼán a̱jkiu̱ún dí ikhiin nixna ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún (Zac. 6:14, notas). Ikha jngóo nduʼyáá kaʼwu dí Jeobá nditháan xámbumuu rí eʼnilú maski ajndu nindxu̱u̱ chíʼgíiʼ dí nuʼnilú náa mbiʼi mingíjyúuʼ rí kuwáanʼlu (Heb. 6:10).
21. Ndiéjunʼ gámbáyulú mu xámíñulú gáʼni dí muraʼníí nda̱wa̱á rá.
21 Náa iwáá mbiʼi dí kuwáanʼlu nduʼyáá dí mumíniiʼ ga̱jma̱a̱ maʼni itháan gakhi̱i̱ makuwáánʼ (2 Tim. 3:1, 13). Mú xúniʼñámíjná dí rúʼko̱ makáguabáanʼ. Garmáʼáan a̱jkiu̱lú dí Jeobá niʼthún xa̱bi̱i̱ nákha mbiʼi dí nixtáa Ageo: “Ikhúúnʼ xtáá ga̱jma̱á nindxa̱la [...]. Xámíñala” (Ageo 2:4, 5). Nduʼyáá dí gajkhun á mu nuʼnimíjna asndu xóo má eʼngo̱o̱ mu muʼni ñajuunʼ Jeobá, ikhaa maxtáa ga̱jmá nindxu̱lú ga̱jma̱a̱ á mu nuʼgímijna̱ muʼni dí nijmañulúʼ náa kiʼtáriyaʼ ndrígóo Ageo ga̱jma̱a̱ Zacarías ma̱ngaa náa xkri̱doo Esdras, makumulú kuʼyáá má xúʼko̱ Jeobá garigá má dí gárígá.
AJMÚÚ 122 ¡Gaguajún jmbu, guñajunʼ má xúʼko̱!
a Rí nandoo maʼsngulúʼ artículo rígi̱ dí mambáyulú makumulú kuʼyáá itháán Jeobá índo̱ naʼni gakhi̱i̱ ga̱jma̱a̱ numuu mbújkha̱a̱, ga̱jma̱a̱ índo̱ naguáʼdáá xkujndu xa̱bu̱ ñajunʼ o índo̱ eʼwíinʼ nakiʼníin kuyulú numuu dí nutaráʼa.
b Proverbios 22:19: “Ikháán naxnáaʼ ku̱ma̱ xúgi̱ mu xúʼko̱ makumaaʼ xtayáá Jeobá”.
c Zacarías 4:6, 7: “Ikhú niʼthúnʼ: “Rígi̱ nindxu̱u̱ ajngáa rí Jeobá naʼthúu̱n Zorobabel: ‹“Majmuʼ xi̱ʼ kaʼwu ndrígóʼ, raʼkháa ga̱jma̱a̱ tsiakii ndrígu̱ún xa̱bu̱”, eʼthí Jeobá bi̱ gíʼdiin mbaʼin ejército. 7 Oh, kúbá tsidáánʼ, tsáá nindxa̱a̱ʼ ikháán rá. Náa inuu Zorobabel magutájxi̱i̱n xkua̱. Ga̱jma̱a̱ ikhaa mandxaʼwá maríyaʼ iwáá itsí maʼthí “¡Phú mitsaanʼ! ¡Phú mitsaanʼ!”›”.
d Ajngáa “Jeobá bi̱ naʼtáñajúúnʼ ángeles” na̱ʼkha̱ mbá 14 nuthu náa libro ndrígóo Ageo. Ajngáa rígi̱ niʼni marmáʼáan a̱jkiu̱ún judíos ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ má naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱lú mangáánʼ dí tsiaki̱i̱ ndrígóo Jeobá tsétumuu ga̱jma̱a̱ dí ikhaa naxná ikhúún mbaʼin wéñuuʼ ángeles náa mekhuíí (Sal. 103: 20, 21).
e Ageo 2:4: “‹Mú rí xúgi̱ araʼdáá tsiakii, Zorobabel, eʼthí Jeobá, ga̱jma̱a̱ araʼdáá tsiakii, Josué a̱ʼdióo Jehozadac bi̱ kayá edxu̱u̱ náa ndxajkun›. ”‹Ga̱jma̱a̱ guguaʼdáá tsiakii xúgiáanʼ ikháanʼla bi̱ kuwáanʼ náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ rígi̱, eʼthí Jeobá, ga̱jma̱a̱ guñajunʼ›. ”Numuu rí ikhúúnʼ xtáá ga̱jma̱á nindxa̱la, eʼthí Jeobá bi̱ gíʼdiin mbaʼin ejércitos”.
f Nixtiʼkhuu tikhu mbiʼñún
g Xó má Esdras bi̱ niʼtájui̱i̱ májánʼ dí naʼthí náa Xtángoo, ikhaa ndiʼyoo má dí niʼtáriyaʼ Jeobá mambanúu, ikha jngóo nitanga̱a̱ náa Jerusalén (2 Crón. 36:22, 23; Esd. 7:6, 9, 10; Jer. 29:14).
h Esdras 7:27, 28: “¡Gaguma mba̱a̱ Jeobá, Dios ndrígu̱ún wajin xiʼñúnlu, bi̱ nigíwa̱a̱n náa a̱jkiu̱u̱n rey rí maʼni mitsaanʼ goʼwóo Jeobá dí rígá náa Jerusalén! 28 Dios nisngájmuu ngajua rí tsétumuu ga̱jma̱a̱ niʼni dí rey maʼni a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo xó má bi̱ nuxnáá consejo ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ ñajunʼ ndrígióo bi̱ guáʼdáá itháán numún. Ikha jngóo ndi̱ya̱a̱ tsiakii numuu rí Jeobá ndrígóʼ nixtáa ga̱jma̱á nindxu̱ʼ ga̱jma̱a̱ ikhú nigímbíin tikhuun bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa Israel mu matsimuʼ gajmíʼ”.
i NAʼTHÍ GA̱JMA̱A̱ NUMUU XTIʼKHU: Mbáa ndxájulú naʼthúu̱n patrón bi̱ náa nañajunʼ dí maniñuuʼ maʼga̱ náa asamblea, mú ikhaa naʼthúu̱n dí na̱nguá. Ndxájulú naʼtákháñuu Jeobá ga̱jma̱a̱ naʼthúu̱n dí maxnúu tsiaki̱i̱ mu matanga̱a̱ maʼtámijná ga̱jma̱a̱ mbu̱júu̱. Nasngájmuu patriúun mbá invitación ndrígóo asamblea ga̱jma̱a̱ naʼthúu̱n dí Biblia ma̱ndoo mambáyúu mu mani̱ndxu̱u̱ mbáa májáanʼ xa̱bu̱. Rígi̱ naʼniuu tsiánguá patriu̱u̱n ga̱jma̱a̱ naxnúu permiso maʼga asamblea.