ARTÍCULO RÍ MUʼNIGAJMAA 50
Dios naʼthí rí nindxu̱lú jmbii ga̱jma̱a̱ numuu fe ma̱ngaa ñajunʼ rí nuʼni
“Mangiin bi̱ guáʼdáá fe xó má rí nigiʼdoo anu̱lú Abrahán” (ROM. 4:12).
AJMÚÚ 119 Ndayúlú mbá fe gújkhuʼ
RÍ MUʼNIGAJMAAa
1. Ndiéjunʼ rí naʼni murajximíjna̱ ga̱jma̱a̱ numuu fe rí nigiʼdoo Abrahán rá.
MASKI ajndu mbaʼin xa̱bu̱ nudxuun ga̱jma̱a̱ numuu Abrahán, mú na̱nguá eyá májánʼ xú káʼnii nindxu̱u̱. Mú ikháanʼ nduʼyáá májánʼ xóo kaʼnii. Mbá xkri̱da, nduʼyáá rí náa Biblia nagumbiʼyuu “bi̱ mani̱ndxu̱u̱ anu̱ún xúgíinʼ bi̱ guáʼdáá fe” (Rom. 4:11). Mbáa nguáná nurajximíjna̱ á mu maʼngo̱o̱ muʼni xó má niʼni Abrahán rí nigiʼdoo mbá fe gújkhúʼ xóo má ikhaa. Xúʼko̱, ma̱ndoo muʼnilú mangáanʼ.
2. Ndíjkha jngóo gíʼdoo numuu muʼnigajma̱a̱ xkri̱doo Abrahán rá. (Santiago 2:22, 23.)
2 Mbá rí ma̱ndoo mambáyulú mu maguaʼdáá mbá fe xóo Abrahán nindxu̱u̱ rí mbuʼyaridáá májánʼ xkri̱doo. Ikhaa niʼnimbo̱o̱ má xúʼko̱ rí niʼthúu̱n Dios maʼni: Ikhaa nijkha gaxtáa i̱mba̱ níʼkhá, mbayuuʼ tsiguʼ nixtáa náa guʼwá xtíin ga̱jma̱a̱ táʼni gaʼduunʼ maxnajxíi a̱ʼdióo bi̱ mbiʼyuu Isaac xóo tsigijñaʼ. Ga̱jma̱a̱ rí xóo niʼni nigiʼdoo fe gújkhúʼ. Numuu rí Abrahán nigiʼdoo fe ga̱jma̱a̱ nisngájmaa rígi̱, Jeobá niriguíi ma̱ngaa nimbájxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ (atraxnuu Santiago 2:22, 23). Jeobá nandoo rí xúgiáanʼlú, asndu ikháán ma̱ngaa, nandoo magriguáanʼlú ga̱jma̱a̱ rí mambáxulu gajmiúlú. Ikha jngóo niʼni rí Pablo ga̱jma̱a̱ Santiago muniraʼmáʼ rí niʼni Abrahán. Mbuʼyáá mbá dí ra̱ʼkhá tháán gíʼdoo numuu dí naʼthí náa capítulo 4 ndrígóo Romanos ga̱jma̱a̱ náa capítulo 2 ndrígóo Santiago ga̱jma̱a̱ numuu xa̱bi̱i̱ Dios bugi̱.
3. Náa mbiʼyáá versículo niʼthí Pablo ga̱jma̱a̱ Santiago rá.
3 Pablo ga̱jma̱a̱ Santiago nithi rí na̱ʼkha̱ náa Génesis 15:6, náa naʼthí rí Abrahán “nigiʼdoo fe náa Jeobá ga̱jma̱a̱ ikhaa ndiʼyoo rí nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ jmbii”. Ndiéjunʼ eyoo gaʼthí ajngáa rígi̱ rá. Rí Jeobá ndaʼyoo rí mbáa xa̱bu̱ nindxu̱u̱ jmbii rí na̱nguá gíʼdoo aʼkhúun índo̱ nadxuu eʼni. Ra̱ʼkhá tháán nagui̱i̱ rí Jeobá ma̱ndoo mbaʼyulú xóo mbáa bi̱ nda̱a̱ aʼkhúun. Maski ajndu na̱nguá nindxu̱lú xa̱bu̱ jmbii. Mbáa xúʼko̱ má nandaaʼ mangáánʼ mbaʼyaaʼ Jeobá, ga̱jma̱a̱ ma̱ndoo mbaʼyaaʼ xígi̱ kaʼnii. Mbuʼyáá náa numuu rí Jeobá niʼthí rí Abrahán ninindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ jmbii. Ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ gándoo guʼni mu Jeobá maʼthí ikháá ga̱jma̱a̱ numulú.
NDAYÓOʼ MAGUAʼDÁÁ FE MU DIOS MBAʼYULÚ XÓO MBÁA XA̱BU̱ JMBII
4. Ndiéjunʼ erikoo xa̱bu̱ numbaaʼ mu mani̱ndxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ jmbii rá.
4 Náa Carta ndrígóo Romanos, Pablo niʼthí rí xúgíinʼ xa̱bu̱ numbaaʼ nindxu̱lú xa̱bu̱ aʼkhá (Rom. 3:23). Náa numuu rí Dios xtáa gagi̱i̱ ga̱jma̱a̱ numulú, rí ndaʼyulúʼ xóo xa̱bu̱ jmbii rá. Pablo nijmuu xkri̱da ndrígóo Abrahán mu mambáñun xúgíinʼ cristianos bi̱ gajkhun mu muriʼña̱a̱ graxe̱ rígi̱.
5. Ndíjkha jngóo rí Jeobá niʼthí rí Abrahán nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ jmbii rá. (Romanos 4:2-4.)
5 Jeobá niʼthí rí Abrahán ninindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ jmbii nákha nixtáa náa Canaán. Ndíjkha niʼthí rígi̱ xá. Raʼkháa numuu rí Abrahán niʼnimbo̱o̱ xúgíʼ xó má kaʼyoo Xtángoo ndrígóo Moisés (Rom. 4:13). Xú káʼnii eʼyáá rá. Numuu rí xuajin Israel nindrigú Xtángoo rígi̱ mbá 400 tsiguʼ nda̱wa̱á. Ikha jngóo, náa numuu rí Jeobá niʼthí rí Abrahán nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ jmbii rá. Jeobá ra̱ʼkhá tháán niʼni tsajkurámaaʼ ga̱jma̱a̱ niʼthí rí nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ jmbii numuu fe ndrígóo (atraxnuu Romanos 4:2-4).
6. Ndíjkha rí Jeobá ma̱ndoo mbaʼyoo jmbii mbáa xa̱bu̱ aʼkhá rá.
6 Nda̱wa̱á Pablo niʼthí, rí índo̱ mbáa xa̱bu̱ nagiʼdoo fe náa Dios, “majuiʼtháán rí nindxu̱u̱ jmbii” (Rom. 4:5). Ga̱jma̱a̱ niʼthí xóó: “David naʼthí dí naxtáa gagi xa̱bu̱ bi̱ Dios ndaʼyoo dí nindxu̱u̱ jmbii, raʼkháa ga̱jma̱a̱ numuu dí naʼni: ‹Gagi kúwá xa̱bu̱ bi̱ Dios niʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼñún náa raʼkhí rí nini̱ ga̱jma̱a̱ niʼni jngudi̱i̱ aʼkhúún; gagi xtáa xa̱bu̱ bi̱ Jeobá ni xármáʼáan a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo aʼkhá ndrígóo›” (Rom. 4:6-8; Sal. 32:1, 2). Dios naʼni jngudi̱i̱ mbá xúgíʼ aʼkhúún xa̱bu̱ bi̱ ndaʼyoo rí guáʼdaa fe náa ikhaa, nagumuu mbá kayuuʼ. Xa̱bu̱ buʼko̱, Jeobá ndaʼñún xóo jmbiin ma̱ngaa rí nánguá guaʼdáá aʼkhúún ga̱jma̱a̱ numuu fe ndrígún.
7. Náá numuu nuʼthá rí xa̱bu̱ bi̱ nikúwíin nakha wajyúuʼ ninindxu̱ún jmbii náa inuu Dios rá.
7 Maski ajndu Abrahán, David ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ xa̱bi̱i̱ Dios bi̱ niguájun jmbuu ninindxu̱ún xa̱bu̱ jmbiin túniña̱a̱ʼ ranindxu̱ún xa̱bu̱ aʼkhá. Mú ga̱jma̱a̱ numuu fe rí niguaʼdáá, Dios ndiʼñún asndu xóo nda̱a̱ aʼkhúún, ki xóo xa̱bu̱ bi̱ tséyamajkuíí ikhaa (Efes. 2:12). Náa carta rí nijkha inún Romanos, Pablo niʼthí kaʼwu rí gíʼdoo numuu muguaʼdáá fe mu ma̱ndoo mambáxulu gajmiúlú Jeobá. Xúʼkhíin niʼni Abrahán ga̱jma̱a̱ David, xúʼkhíin má ma̱ndoo muʼnilú mangáanʼ.
XÚ KÁʼNII MBRÍGUII RÍ MAGUAʼDÁÁ FE GA̱JMA̱A̱ RÍ NUʼNI RÁ.
8, 9. Ndíjkha jngóo nijngawi̱i̱n tikhuun, ga̱jma̱a̱ náá numuu rá.
8 Mbayuuʼ má tsiguʼ, bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa guʼwá ndxajkun nagiʼdu̱u̱n ga̱jma̱a̱ numuu xú káʼnii mbríguii rí muguaʼdáá fe ga̱jma̱a̱ rí nuni̱. Mbaʼin nuthi rí mu magumaa kríñanʼ, i̱ndó ndayóoʼ makumulúʼ kuʼyáá Tátá Jesucristo. Mbáa nguáná nuʼdxawíín “atandriguíi Jesús ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ gáguma kríñanʼ”. Mbáa, bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa guʼwá ndxajkun bugi̱, najmún ajngáa rí naʼthí náa Romanos 4:6, náa Pablo naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu mbáa “xa̱bu̱ bi̱ Dios ndaʼyoo dí nindxu̱u̱ jmbii, raʼkháa ga̱jma̱a̱ numuu dí naʼni”. Mú eʼwíinʼ nuthi dí mu makáwáanʼ gíʼmaa muʼgua náa xuajin mitsúʼkháan ga̱jma̱a̱ gíʼmaa muʼni rí májánʼ. Mbáa numbayumijná ga̱jma̱a̱ xóo naʼthí náa Santiago 2:24: “Xa̱bu̱ na̱jkha̱nú nanindxu̱u̱ jmbii ga̱jma̱a̱ rí naʼni raʼkháa i̱ndó ga̱jma̱a̱ fe rí gíʼdoo”.
9 Tikhuun bi̱ nuniga̱jma̱a̱ Biblia niguanúu nikumu̱ún rí Pablo ga̱jma̱a̱ Santiago mixtiʼkhu kayuuʼ xóo ku̱mu̱ún ga̱jma̱a̱ numuu fe ma̱ngaa rí gíʼmaa muni. Nuthi rí Pablo nandxa̱ʼwáminaʼ rí i̱ndó ndayóoʼ muguáʼdáá fe mu magruiguíin Dios, mú Santiago naku̱mu̱u̱ rí gíʼmaa musngajmá ma̱ngaa. Mbáa teólogo niʼthí: “Santiago na̱nguá nikro̱ʼo̱o̱ náa numuu rí Pablo niʼthí rí itháán gíʼdoo numuu maguaʼdáá fe mu mani̱ndxu̱ún jmbii ki xóo rí muni”. Xó má Pablo ga̱jma̱a̱ Santiago rí niniraʼmáʼ náa i̱yi̱i̱ʼ mitsúʼkháan na̱ʼkha̱ náa Jeobá (2 Tim. 3:16). Rígá mbá rí mbá dí mambáyulú mu makru̱ʼu̱lú dí nithi mambáa dí ikhiin. Guʼyáá xóó dí nithi.
Pablo niʼthún cristianos judíos bi̱ kúwíin náa Roma rí xáʼyoo muni rí naʼthí náa Xtángoo, niʼthún rí ndayóoʼ maguaʼdáá fe. (Atayáá kutriga̱ 10).b
10. Ndiéjunʼ nindxu̱u̱ rí ‹matanimbáníí› rí nindoo gaʼthí Pablo rá. (Romanos 3:21, 28.)
10 Ndiéjunʼ nindxu̱u̱ rí ‹matanimbáníí› rí nindoo gaʼthí Pablo náa Romanos 3 ga̱jma̱a̱ 4 rá. Rí nindoo gaʼthí nindxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ mbáa bi̱ “naʼnimbánuu Xtángoo”, xóo muʼtá Xtángoo ndrígóo Dios rí nixnúu Moisés mu maxnún israelitas (atraxnuu Romanos 3:21, 28). Mbáa tikhuun judíos niʼniún mingíjyúuʼ rí muniña̱a̱ʼ runimbu̱ún rí eʼthí náa Xtángoo ga̱jma̱a̱ rí nánguá má eyóoʼ munimbánii rí eʼthí ikhí. Ikha jngóo, Pablo nijmuu xkri̱da ndrígóo Abrahán mu masngájmúún rí nigruiguíin Dios raʼkháa ga̱jma̱a̱ numuu rí niʼnimbánuu Xtángoo, ikhaa nindxu̱u̱ numuu fe rí nigiʼdoo. Xóo rí niʼthí naxnúlú tsiakii, numuu rí naʼsngúlú rí ma̱ndoo magruiguáanʼ Dios á mu kuaʼdáá fe náa ikhaa ga̱jma̱a̱ náa Cristo.
Santiago niʼthún cristianos rí gíʼmaa musngajma fe ndrígu̱ún ga̱jma̱a̱ ñajunʼ rí ‹nuni̱›, xóo rí xúraʼwíin xa̱bu̱ mu muniu̱u̱ rí májánʼ. (Atayáá kutriga̱ 11 ga̱jma̱a̱ 12).c
11. Ndiéjunʼ nindxu̱u̱ rí ‹muʼni› xó má niʼthí Santiago rá.
11 Índo̱ niʼnirámáʼ Santiago náa capítulo 2 ndrígóo i̱yu̱u̱ʼ, rí ndayóoʼ ‹muʼni›, tándoo maʼthí ga̱jma̱a̱ numuu rí ‹muʼnimbáii xtángoo› xó má niʼthí Pablo. Santiago nindoo gaʼthí xóo rí gíʼma muni mámbá mbiʼi cristianos. Rí xóo naʼnimbánuu mbáa cristianos nasngájma á mu ikhaa gíʼdoo fe náa Dios o na̱nguá. Mbuʼyáá a̱jma̱ xkri̱da rí nijmuu Santiago.
12. Xú káʼnii niʼnimbríguíi Santiago rí muguáʼdáá fe ga̱jma̱a̱ rí nuʼni rá.
12 Náa timbá xkri̱da, Santiago niʼthí rí mbáa cristianos gíʼmaa mani̱ndxu̱u̱ mbá bi̱ tséraʼwíin xa̱bu̱, gíʼmaa masngájmaa rí nandoo kaʼñún xúgíinʼ. Niʼthúún rí á mu ndaʼyamajkuu mbáa xa̱bu̱ bi̱ gíʼdoo, mú tséʼyamajkhuu mbáa bi̱ ngíná, maski ajndu gíʼdoo fe, mú rí xóo nasngájma nindxu̱u̱ i̱mba̱ núthu (Sant. 2:1-5, 9). Rí maʼni raga̱jma̱ xkri̱da, niʼthí ga̱jma̱a̱ numún a̱ngiu̱lú xóo xa̱bekha o gu̱ʼu̱, rí ndaʼyoo i̱mba̱ ndxájuu rí ndayóoʼ xtíñún o ganitsu rí muphu, mú na̱nguá eʼni nimbá mu mambáyúu. Maski ajndu xa̱bu̱ buʼko̱ naʼthí rí gíʼdoo fe, mú na̱nguá esngájma rí xóo e̱ʼni̱, rúʼko̱ nda̱a̱ rí gáñambáá. Santiago niʼthí: “Á mu nuʼtáá rí kuaʼdáá fe mú nda̱a̱ rí e̱ʼni̱, fe rúʼko̱ ragíʼdoo numuu” (Sant. 2:14-17).
13. Ndiéjunʼ xkri̱da niʼthí Santiago mu maniñuuʼ kaʼwu rí ndayóoʼ musngajmá ga̱jma̱a̱ rí nuʼni, rí guáʼdáá fe rá. (Santiago 2:25, 26.)
13 Santiago nijmuu xkridoo Rahab mu maʼthí rí mbáa bi̱ gíʼdoo fe nasngájmaa ga̱jma̱a̱ rí naʼni (atraxnuu Santiago 2:25, 26). A̱ʼgu̱ bugi̱ niʼthí rí niʼdxawuun ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá ma̱ngaa rí ndaʼyoo dí ikhaa má gámbáñún israelitas (Jos. 2:9-11). Ndiéjunʼ niʼni mu masngájma rí gíʼdoo fe náa Jeobá xá. Nirkaʼwiin a̱jmi̱i̱n israelitas bi̱ nuyama, mu xúʼko̱ xuradíin. Xó má Abrahán, a̱ʼgu̱ bugi̱ niʼni rí jmbu maski ajndu nindxu̱u̱ xa̱bu̱ aʼkhá ga̱jma̱a̱ na̱nguá ninindxu̱u̱ israelita. Mú xkri̱doo naʼsngúlú rí gíʼdoo numuu musngajmá xóo kuwáánʼ ru̱ʼni̱ á mu kuaʼdáá fe.
14. Xú káʼnii mixtiʼkhu nindxu̱u̱ rí niniraʼmáʼ Pablo ga̱jma̱a̱ Santiago rá.
14 Xó má ndiʼyáá Pablo ga̱jma̱a̱ Santiago mixtiʼkhu dí nithi ga̱jma̱a̱ numuu fe ma̱ngaa rí gíʼmaa musngajmá náa nuʼni. Pablo niʼthúún cristianos bi̱ nindxu̱ún judíos rí Jeobá xágriguíin á mu nunimbáníí Xtángoo. Santiago, niʼthún xúgíinʼ cristianos rí gíʼmaa muni rí májánʼ mu musngajma á mu guáʼdáá fe.
Lá naxkajxi̱i̱n fe ndrígáaʼ matani̱ ñajunʼ rí naniguʼ Jeobá ráʼ. (Atayáá kutriga̱ 15).
15. Xú káʼnii gusngajmá ga̱jma̱a̱ rí nuʼni rí kuáʼdáá fe rá.
15 Índo̱ Jeobá niʼthí rí ndayóoʼ muʼnimbánii rí maguaʼdáá fe xó má niʼni Abrahán, mu muʼni rí májánʼ, ra̱ʼkhá rúʼko̱ nandoo gaʼthí rí gíʼmaa muʼni ikháá má kayuʼ xó má niʼni ikhaa. Rígá mbaʼa xóo ma̱ndoo musngajmá rí kuwáanʼ ruʼnimbáníí ga̱jma̱a̱ fe rí kuaʼdáá. Ma̱ndoo mundriguíin ga̱jma̱a̱ májánʼ bi̱ ndiʼkhún egún náa congregación, mumbáñún a̱ngiu̱lú bi̱ ndayóoʼ mixtambáñún ma̱ngaa guʼniu̱u̱n dí májánʼ bi̱ kúwíin náa guʼwúlú, rígi̱ naniguuʼ Jeobá (Rom. 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Juan 3:18). I̱mba̱ rí ma̱ndoo muʼni, rí gíʼdoo itháán numuu, gusngajmá fe ndrígulú índo̱ najkua gúʼtaraʼa (1 Tim. 4:16). Xúgiáanʼ ma̱ndoo musngajmá ga̱jma̱a̱ rí nuʼni rí kuáʼdáá fe, rí mambanúu xúgíʼ rí nikudaminaʼ maʼni Jeobá ga̱jma̱a̱ xóo eʼni ikhaa nindxu̱u̱ itháán májánʼ. Ga̱jma̱a̱ á mu nuʼnilú ma̱ndoo maʼni kañiiʼ a̱jkiu̱lú rí Dios mbaʼyulú xóo mbáa xa̱bu̱ jmbii ga̱jma̱a̱ mambájxulú gajmiúlú.
RÍ KUA̱ʼTHI̱I̱N NDA̱WA̱Á NAMBÁYULÚ MAGUAʼDÁÁ ITHÁÁN FE
16. Xú káʼnii mbríguíi rí nigi̱ʼthu̱u̱n ga̱jma̱a̱ fe rí nigiʼdoo Abrahán rá.
16 Náa capítulo 4 ndrígóo Romanos, nuxkamaa imbo̱o̱ rí gíʼdoo numuu dí naʼsngúlú xkridoo Abrahán: Gíʼdoo numuu rí maguáʼthi̱i̱n rí marigá nda̱wa̱á. Jeobá nikuʼdáminaʼ náa Abrahán, rí magumaa tsajkhuramáaʼ numuu rí náa ikhaa maguwáʼ “mbaʼa xuajen mba̱ʼu̱”. ¡Abrahán ra̱ʼkhá tháán mitsaanʼ nigi̱ʼthu̱u̱n dí marigá! (Gén. 12:3; 15:5; 17:4; Rom. 4:17). Mú índo̱ Abrahán nigiʼdoo 100 tsiguʼ ga̱jma̱a̱ Sara 90 tsiguʼ, xóo na̱nguá guáʼdiin e̱jñu̱ún. Á mu mbáa ikháanʼ nagíʼnulú xúʼko̱ kaʼnii, mbáa majkhá guabáanʼ rí mundrígúu rí nitulú. Maski mbáa rúʼko̱ niʼniuu mingíjyúuʼ Abrahán, “ikhaa nigi̱ʼthu̱u̱n ga̱jma̱a̱ nigiʼdoo fe dí maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ anu̱ún xa̱bu̱ bi̱ gákúwá náa mbaʼa xuajen mba̱ʼu̱” (Rom. 4:18, 19). Nda̱wa̱á, rí nigi̱ʼthu̱u̱n nimbánuu: Abrahán ninindxu̱u̱ anu̱u̱ Isaac, a̱ʼdióo bi̱ ra̱ʼkhá tháán nindoo magiʼdaa (Rom. 4:20-22).
17. Xú káʼnii eʼyáá gajkhun rí Dios rí ma̱ndoo mbaʼyulú xóo mbáa xa̱bu̱ jmbii ga̱jma̱a̱ ma̱ndoo mambájxulú gajmiúlú rá.
17 Ikhaa má kayuuʼ xóo Abrahán, ikháanʼ ma̱ndoo muʼni rí Dios mbaʼyulú xóo mbáa xa̱bu̱ jmbii ga̱jma̱a̱ mambájxulú gajmiúlú. Ikha jngóo ajngáa rí Pablo nijmuu mu maʼthí ga̱jma̱a̱ numuu Abrahán, niʼthí: “Mú ajngáa ‹Dios ndiʼyoo rí nindxu̱u̱› tágumaraʼmáʼ i̱ndó ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa, ma̱ngaa nigumarámáʼ ga̱jma̱a̱ numulú, bi̱ Dios mbaʼyoo rí ni̱ndxu̱lú jmbiáánʼ, numuu rí nuʼnimbulú kuʼyáá bi̱ nitujxi̱i̱ náa majñúnʼ wajinʼ ikhaa nindxu̱u̱ Jesús Tátá ndrígúlú” (Rom. 4:23, 24). Ndayóo maguaʼdáá ajtsú enii rí xóo nigiʼdoo Abrahán: fe, ñajunʼ rí nuʼni, ga̱jma̱a̱ rí kua̱ʼthi̱i̱n nda̱wa̱á. Náa imbo̱o̱ artículo, muʼnigajma̱a̱ rí niʼthí Pablo rí kua̱ʼthi̱i̱n nda̱wa̱á rí na̱ʼkha̱ náa capítulo 5 ndrígóo Romanos.
AJMÚÚ 28 Gambaxulúʼ gajmiúlú Jeobá
a Xúgiáanʼ nandulúʼ rí Jeobá magriguáanʼ, rí maniguuʼ rí nuʼnilú ga̱jma̱a̱ rí ikhaa mbaʼyulú xóo mbáa xa̱bu̱ jmbii. Náa artículo rígi̱, majmañulú tikhuu rí niʼnirámáʼ Pablo ga̱jma̱a̱ Santiago náa nasngájma rí ma̱ndoo muʼnimbánii rígi̱, mú mbaʼyóoʼ rí muguáʼdáá fe ga̱jma̱a̱ musngajmálú.
b NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Pablo niʼthún cristianos judíos rí gíʼdoo numuu muguáʼdáá fe, raʼkháa ga̱jma̱a̱ numuu rí ‹munimbánii Xtángoo›, xóo rí magiʼdoo mbá gúmá azul náa rawuunʼ xtíñún, muni̱ riya̱a̱ʼ Pascua ga̱jma̱a̱ rí mujñáa ñawúúnʼ xó má eguʼwuun eni̱.
c NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Santiago nimbañúún cristianos rí musngajma fe índo̱ nuniu̱u̱n rí májánʼ eʼwíinʼ, xóo muʼthá rí numbañún bi̱ ngíníin.