ፕላቶ

ፕላቶ ኣብ ከባቢ ባሕሪ መዲተራነያን ድሕሪ ምዛሩን ኣብ ፖለቲካ እታ ሲራክዩስ እትብሃል ኣብ ሲስሊ እትርከብ ከተማ ግሪኽ ድሕሪ ምክፋሉን፡ ናብ ኣቴንስ ተመሊሱ፡ ኣካዳሚ ዚብሃል ቤት ትምህርቲ ኸፈተ። እዚ ቤት ትምህርቲ እዚ፡ ናይ መጀመርታ ዩኒቨርሲቲ ኤውሮጳ ዀይኑ፡ ኣብ ምርምር ሕሳብን ፍልስፍናን ዘተኰረ እዩ ነይሩ።

ስለምንታይ እዩ ዜገድሰካ፧

ትምህርትታት ፕላቶ ኣብ ሃይማኖታዊ እምነታት ብሚልዮናት ዚቝጸሩ ሰባት፡ እንተላይ ኣብ ስመ ክርስትያን ሓያል ጽልዋ ኣሕዲሩ እዩ፣ ብዙሓት ሰባት ግና፡ እቲ እምነታት ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ እተመስረተ እዩ ዚመስሎም። ካብቲ ፕላቶ ዝመሃሮ ትምህርትታት እቲ ቐንዲ፡ ደቂ ሰብ ድሕሪ ሞት ካብ ስጋ ተፈልያ እትኸይድ ዘይትመውት ነፍሲ ኸም ዘላቶም ዚገልጽ እዩ።

ፕላቶ ብዛዕባ እቲ ድሕሪ ሞት ዘሎ ህይወት ኣዝዩ ይግደስ ነበረ። እታ ቦዲ ኤንድ ሶል ኢን ኤንሸንት ፊሎዚፊ ዘርእስታ መጽሓፍ፡ “እቲ ብዛዕባ ዘይትመውት ነፍሲ ዚገልጽ ትምህርቲ፡ ሓደ ኻብቲ ፕላቶ ኣዝዩ ዚፈትዎ ዝነበረ ዛዕባታት እዩ ነይሩ” በለት። ፕላቶ፡ ብመሰረት እቲ ሓደ ሰብ ኣብ ምድሪ ኸሎ ዝገበሮ ነገራት፡ “ነፍሲ ኣብ ግቡእ ግዜኡ [ኣብቲ ድሕሪ ሞት ዘሎ ህይወት] ዓስቢ ምእንቲ ኺውሃባ ወይ ከኣ ምእንቲ ኽትቅጻዕ፡ ካብቲ ዚመውት ስጋ ተፈልያ ትነብር እያ” ኢሉ እዩ ብጽኑዕ ዚኣምን ነይሩ።a

ትምህርትታት ፕላቶ ዘስፋሕፍሐ ብኸመይ እዩ፧

እቲ ፕላቶ ዝኸፈቶ ኣካዳሚ ንትሽዓተ ዘመን፡ ማለት ካብ 387 ቅ.ክ. ክሳዕ 529 ድ.ክ. ኣብ ዝቐጸለሉ እዋን፡ ሓያል ጽልዋ እዩ ነይርዎ። ኣተሓሳስባ ፕላቶ ኣብተን ኣብ ትሕቲ ግሪኽን ሮሜን ዝነበራ ሃገራት ህቡብ ኰነ። እቲ ኣይሁዳዊ ፈላስፋ ዝነበረ ፊሎ ብዓል እስክንድርያ፡ ንኣተሓሳስባ ፕላቶ ተቐበሎ፣ እቶም ኣብ ህዝበ ክርስትያን ዝነበሩ መራሕቲ ሃይማኖት እውን ከምኡ ገበሩ። ከም ውጽኢቱ ድማ፡ ኣብ ፍልስፍና እተመርኰሰ ኣረማዊ ኣተሓሳስባ፡ እንተላይ እቲ ብዛዕባ ዘይትመውት ነፍሲ ዚገልጽ ትምህርቲ፡ ናብ ትምህርትታት ኣይሁድነትን ክርስትናን ተኣታተወ።

ዘ ኣንኮር ባይብል ዲክሽነሪ፡ “ኵሉ ስነ ሃይማኖት ክርስትና፡ ብእተወሰነ ደረጃ ኣብ ዘመናዊ ፍልስፍና ግሪኽ፡ ብፍላይ ከኣ ኣብ ፍልስፍና ፕላቶ እተመርኰሰ እዩ። ገሊኦም ክርስትያን ፈላስፋታት ግና፡ . . . ንፍልስፍና ፕላቶ ተቐቢሎምዎ እዮም” በለት። እዚ ዚስዕብ ምንጭታት እንታይ ከም ዚብል እስከ ኣረኣኢ።

ፕላቶ ዝበሎ፦ “[ኣብ ግዜ ሞት]፡ እታ ዘይትመውት ነፍሲ ኢልና እንጽውዓ ኣብ ውሽጥና ዘላ ነገር፡ ካባና ወጺኣ ናብ ካልኦት ኣማልኽቲ ትኸይድ፣ . . . ኣብኡ ኸኣ ጸብጻብ ተቕርብ፣ እቶም ቅኑዓት ብትብዓት ተስፋኦም ይጽበዩ፡ እቶም እኩያት ከኣ ብራዕዲ ይጽበዩ።”—ፕላቶ—ሕግታት፡ መበል 12 ጥራዝ።

መጽሓፍ ቅዱስ ዚብሎ፦ ነፍሲ ነቲ ሰብ ባዕሉ ወይ ከኣ ነቲ ዚነብሮ ህይወት እያ እተመልክት። እንስሳታት እውን ነፍሳት እዮም። ኣብ ግዜ ሞት፡ ካብቲ ሰብ ተፈልያ እትነብር ነገር የላን።b ነዚ ዚስዕብ ጥቕስታት መጽሓፍ ቅዱስ እሞ ርአ፦

• “እቲ ቐዳማይ ሰብ፡ ኣዳም፡ ህያው ነፍሲ ዀነ።”—1 ቈረንቶስ 15:45።

• “ኣምላኽ ከኣ፡ ‘ምድሪ በብዓይነቱ ህያዋን ነፍሳትን በብዓይነቱ እንስሳ ዘቤትን ለመምትን እንስሳ ዘገዳም ምድርን ተውጽእ’ በለ።”—ዘፍጥረት 1:24፡ NW።

• “ነፍሰይ . . . ትሙት።”—ዘሁልቍ 23:10።

• “እታ ሓጢኣት እትገብር ነፍሲ ንሳ ኽትመውት እያ።”—ህዝቅኤል 18:4።

ብንጹር እምበኣር፡ መጽሓፍ ቅዱስ፡ ኣብ ግዜ ሞት ካብ ስጋ ተፈልያ እትኸይድ ነፍሲ ኸም ዘላ ኣይምህርን እዩ። ስለዚ፡ ‘እምነተይ ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ እተመርኰሰ ድዩ ወይስ ኣብ ፍልስፍና ፕላቶ፧’ ኢልካ ንርእስኻ ሕተታ።