Uruşlary togtatmak biziň elimizdemi?
Uruş, dawa-jenjel dürli sebäplere görä döreýär. Käbir adamlar ýaşaýşy gowulandyrmagyň, adalaty dikeltmegiň ugrunda göreşýär. Köpler ýeriň, tebigy baýlyklaryň üstünde dawalaşýar. Käbirleri medeniýeti, dini, dili meňzeş bolmansoň oňuşmaýar. Adamlar uruşlaryň öňüni alyp, parahat ýaşamak üçin nämeler edýär? Olar uruşlary togtadyp bilermi?
Drazen_/E+ via Getty Images
ÝAŞAÝŞY GOWULANDYRMAK
Maksady. Hökümet adamlary gowy şertlerde ýaşatmak isleýär. Olaryň pikiriçe, baýlar bilen garyplaryň arasynda deňlik bolsa uruş bolmaz.
Kynçylyk. 2022-nji ýylda dürli ýurtlardaky adamlaryň ýaşaýşyny gowulandyrmak üçin 34,1 milliard dollar harçlandy. Emma 2022-nji ýylda hökümetler harby güýjüni artdyrmak üçin ondan 250 esse köp pul harçladylar. Diýmek, hökümetler puluny ýaşaýşy gowulandyrmak üçin däl-de, başga zatlara harçlaýarlar.
«Biz köp pulumyzy we serişdämizi dawa-jenjeli aýryp, parahatlygy dikeltmek üçin däl-de, onuň ýetiren zyýanynyň öwezini dolmak üçin harçlaýarys» (BMG-niň baş sekretary Antoniu Guterriş).
Mukaddes Kitapda näme diýilýär? Hökümetler we guramalar garyplara kömek edip bilýär, ýöne garyplygy köki bilen aýryp bilmeýär (5 Musa 15:11; Matta 26:11).
YLALAŞYK BAGLAŞMAK
Maksady. Iki döwlet özara maslahatlaşyp, iki tarapa-da peýdaly boljak karara geler ýaly meseläni dawa-jenjelsiz çözjek bolýarlar.
Kynçylyk. Taraplaryň biri meseläni ara alyp maslahatlaşmakdan, eglişik etmekden ýa-da ylalaşmakdan boýun gaçyrýar. Şol sebäpli olaryň baglaşan ylalaşygy bozulýar.
«Ylalaşyk baglaşmak bilen hemişe mesele çözülmeýär. Köplenç tersine bolýar. Iki ýurt ylalaşjak bolup ýagdaýy has-da beterleşdirýär. Onuň soňy urşa ýazýar» (Reýmond Smit, American Diplomacy internet makala).
Mukaddes Kitapda näme diýilýär? Adamlar «parahatlygy agtarmaly» (Zebur 34:14). Emma şu günler köp adamlar «biwepa... eglişik etmeýän... dönük» (2 Timoteos 3:1—4). Şeýle häsiýetli adamlar akýürekli syýasy ýolbaşçylara dawa-jenjeli çözmäge päsgel berýärler.
ÝARAGLARY ÝOK ETMEK ÝA-DA AZALTMAK
Maksady. Esasanam, ýadro, himiki we bakteriologiki ýaraglary azaltmak.
Kynçylyk. Köplenç hökümetler ýaragyny azaltmaýar, sebäbi güýçden gaçyp, goranyp bilmerin öýdýärler.
«Olar ýaraglary aýyrsalar-da, urşuň döremegine sebäp bolýan ýagdaýlary aýryp bilmeýärler. Köp hökümetler ýaraglaryny azaltjakdygyny, howp-hataryň öňüni almak üçin özgerişlik etjekdigini, milletara dawa-jenjelleriň öňüni aljakdygyny we adamlary parahat ýaşatjakdygyny söz berdiler. Emma olar 1991-nji ýyldan soň beren sözünde durmadylar» (BMG-niň Ýaragsyzlandyryş meseleleri boýunça müdiriýeti).
Mukaddes Kitapda näme diýilýär? Adamlar ýaraglaryny taşlarlar, «olar gylyçlaryndan azallar ýasarlar» (Işaýa 2:4). Emma adamyň ýüreginde kök uran ýigrenji aýyrmasaň, urşuň soňuna çykyp bolmaýar (Matta 15:19).
HEMMÄMIZ BIRIMIZ ÜÇIN
Maksady. Hökümetler biri-biriniň arkasynda durup, duşmana gaýtawul bermek üçin ylalaşyk baglaşýarlar. Olaryň pikiriçe, eger duşman bir däl-de, birnäçe hökümetiň özüne garşy çykjakdygyny bilse urşy başlatmaýar.
Kynçylyk. Birnäçe hökümetiň ylalaşyk baglaşmagy hemişe parahatlygyň boljakdygyny aňlatmaýar. Köplenç hökümetler beren sözünde durmaýar, olaryň duşmana garşy durmak babatda pikirleri deň gelmeýär.
«Milletler Ligasy bilen Birleşen Milletler Guramasy hökümetleri özara ylalaşdyrmak üçin elinde baryny etse-de, öňde-soňda urşuň öňüni alyp bilmedi» (Britan ensiklopediýasy).
Mukaddes Kitapda näme diýilýär? Arkalaşmak gowy zat (Nesihat 4:12). Ynsan hökümetleri we guramalar arkalaşsalar-da, adamlary howpsuz, asuda ýaşadyp bilmeýärler. Zebur 146:3, 4-nji aýatlarda şeýle diýilýär: «Han-beglere, ynsan ogullaryna bil baglamaň, olar janyňy halas edip bilmez. Olaryň ýaşaýyş demi gutarýar, topraga siňýär, şol gün oý-pikirleri hem puç bolýar».
Ençeme hökümetler adamlary asuda, parahat ýaşatmak üçin näçe jan etse-de, elhenç uruşlaryň yzy üzülmeýär.