Mga Tagakopya ng Kasulatan. Ang mga eskriba (soh·pherimʹ, “mga Soperim”) ay unang naging prominente bilang isang natatanging grupo noong mga araw ni Ezra na saserdote. Mga tagakopya sila noon ng Hebreong Kasulatan, anupat ingat na ingat sila sa kanilang gawain at takót na takót silang magkamali. Sa paglipas ng panahon, labis silang naging metikuloso, anupat binibilang pa nga nila hindi lamang ang mga salitang kinopya kundi pati ang mga titik. Kahit pagkalipas ng ilang siglo pagkaraang mabuhay si Kristo sa lupa, ang nasusulat na Hebreo ay binubuo lamang ng mga katinig, at ang pag-aalis o pagdaragdag ng isang titik ay kadalasan nang makapagpapabago sa kahulugan ng isang salita. Kaya naman kapag nakakita sila ng kahit bahagyang pagkakamali, gaya ng maling pagkakasulat ng isang titik, ang buong seksiyong iyon ng balumbon ay itinuturing na di-karapat-dapat gamitin sa sinagoga. Pagkatapos, kaagad na pinuputol ang seksiyong iyon at pinapalitan ng isang bagong seksiyon na walang mali. Binabasa nila nang malakas ang bawat salita bago ito isulat. Itinuturing na isang malubhang kasalanan ang magsulat ng kahit isang salita mula sa alaala. Gayunman, unti-unting pumasok ang kakatwang mga kaugalian. Sinasabing may-pananalanging pinupunasan ng relihiyosong mga eskriba ang kanilang panulat bago isulat ang salitang ʼElo·himʹ (Diyos) o ʼAdho·naiʹ (Soberanong Panginoon).

Ngunit sa kabila ng gayong pag-iingat na maiwasan ang di-sinasadyang mga pagkakamali, nang maglaon ay pinangahasan ng mga Soperim na gumawa ng mga pagbabago sa teksto. Sa 134 na talata, binago ng mga Soperim ang sinaunang tekstong Hebreo upang kabasahan ito ng ʼAdho·naiʹ sa halip na YHWH. Sa iba pang mga talata, ʼElo·himʹ naman ang ginamit bilang panghalili. Ginawa ng mga Soperim ang marami sa mga pagbabagong ito dahil sa pamahiing may kaugnayan sa pangalan ng Diyos at upang maiwasan ang mga anthropomorphism, samakatuwid nga, ang pag-uukol sa Diyos ng mga katangiang pantao. (Tingnan ang JEHOVA [Ikinubli ng pamahiin ang pangalan].) Nang maglaon, itinawag-pansin ng mga Masorete, na siyang naging katawagan sa mga tagakopya maraming siglo pagkatapos na mabuhay si Jesus sa lupa, ang mga pagbabagong ginawa ng naunang mga Soperim, anupat itinala nila ang mga iyon sa gilid ng mga pahina o sa dulo ng tekstong Hebreo. Ang mga panggilid na notang ito ay nakilala bilang ang Masora. Sa 15 talata sa tekstong Hebreo, may ilang titik o salita na minarkahan ng mga Soperim ng pantanging mga tuldok. May mga pagtatalo hinggil sa kahulugan ng pantanging mga tuldok na ito.

Sa pamantayang mga manuskritong Hebreo, ang Masora, samakatuwid nga, ang maliliit na sulat sa mga gilid ng pahina o sa dulo ng teksto, ay may nota sa tapat ng ilang talatang Hebreo na kababasahan: “Ito ang isa sa labingwalong Pagwawasto na ginawa ng mga Soperim,” o mga salitang kahawig nito. Maliwanag na ginawa ang ganitong mga pagwawasto dahil ang orihinal na mga talata sa tekstong Hebreo ay waring lumalapastangan sa Diyos na Jehova o walang paggalang sa kaniyang makalupang mga kinatawan. Mabuti man ang naging layunin nila, isa pa rin itong di-nararapat na pagbago sa Salita ng Diyos. Para sa talaan ng mga pagwawastong ginawa ng mga Soperim, tingnan ang apendise ng Rbi8, pahina 1569.

Mga Tagakopya ng Kristiyanong Griegong Kasulatan. Sa liham ng apostol na si Pablo sa mga taga-Colosas, iniutos niya na basahin din ang liham na iyon sa kongregasyon ng mga taga-Laodicea at yaon namang liham sa mga taga-Laodicea ay basahin din sa mga taga-Colosas. (Col 4:16) Walang alinlangang nais ng lahat ng kongregasyon na basahin ang lahat ng pangkongregasyong mga liham ng mga apostol at ng kanilang mga kapuwa miyembro ng Kristiyanong lupong tagapamahala, kung kaya naman may ginawang mga kopya upang mapagsanggunian sa bandang huli at upang maipamahagi nang mas malawakan. Ang sinaunang mga koleksiyon ng mga liham ni Pablo (mga kopya ng mga orihinal) ay katibayan na ang mga ito ay malawakang kinopya at ipinamahagi noon.

Ayon sa tagapagsalin ng Bibliya na si Jerome na nabuhay noong ikaapat na siglo at kay Origen na nabuhay noong ikatlong siglo C.E., isinulat ni Mateo ang kaniyang Ebanghelyo sa wikang Hebreo. Pangunahin niya itong ipinatungkol sa mga Judio. Ngunit maraming Helenisadong Judio sa gitna niyaong mga nasa Pangangalat; kaya maaaring si Mateo mismo ang nagsalin ng kaniyang Ebanghelyo tungo sa Griego nang bandang huli. Isinulat naman ni Marcos ang kaniyang Ebanghelyo pangunahin nang para sa mga mambabasang Gentil, gaya ng ipinahihiwatig ng pagpapaliwanag niya ng mga kaugalian at mga turo ng mga Judio, ng pagsasalin niya ng partikular na mga pananalita na hindi maiintindihan ng mga mambabasang Romano, at ng iba pang mga paliwanag. Ang mga ebanghelyo nina Mateo at Marcos ay kapuwa nilayong ipamahagi nang malawakan, at dahil dito, maraming kopya ang kinailangang gawin at ipamahagi.

Ang mga tagakopyang Kristiyano ay kadalasan nang hindi mga dalubhasa sa gawaing ito, ngunit yamang sila ay may paggalang at mataas na pagtingin sa kahalagahan ng kinasihang mga kasulatang Kristiyano, maingat nilang kinopya ang mga ito. Ang isang mahusay na halimbawa ng gawa ng sinaunang mga tagakopyang Kristiyano ay ang pinakamatandang umiiral na piraso ng alinmang bahagi ng Kristiyanong Griegong Kasulatan, ang Papyrus Rylands No. 457. May sulat ito sa magkabilang panig anupat binubuo lamang ng mga 100 titik sa wikang Griego at tinakdaan ng petsa na sing-aga ng unang kalahatian ng ikalawang siglo C.E. (LARAWAN, Tomo 1, p. 323) Bagaman di-gaanong pormal ang pagkakagawa nito at hindi naman nito inaangkin na naisulat ito nang napakahusay, maingat ang pagkakasulat nito. Kawili-wiling malaman na ang pirasong ito ay nanggaling sa isang codex na malamang ay naglalaman noon ng buong Ebanghelyo ni Juan, o ng mga 66 na pahina, anupat mga 132 pahina sa kabuuan.

Mas marami pang patotoo ang matatagpuan, ngunit sa mas huling mga petsa, sa Chester Beatty Biblical Papyri. Binubuo ang mga ito ng mga bahagi mula sa 11 Griegong codex, na ginawa sa pagitan ng ikalawa at ikaapat na siglo C.E. Naglalaman ang mga ito ng ilang bahagi ng 9 na Hebreong aklat at 15 Kristiyanong aklat ng Bibliya. Ang mga ito ay napakahusay na halimbawa ng pagkopya ng Kasulatan sapagkat masusumpungan sa mga ito ang sari-saring istilo ng pagsulat. Ang isa sa mga codex ay sinasabing “gawa ng isang mahusay at propesyonal na eskriba.” Sinasabi naman tungkol sa isa pang codex: “Tumpak na tumpak ang pagkakasulat, at bagaman hindi nag-aangking sulat ng isang kaligrapo, gawa ito ng isang may-kakayahang eskriba.” At tungkol sa isa pa, “Ang sulat-kamay nito ay hindi pino, ngunit sa pangkalahatan ay tumpak.”​—The Chester Beatty Biblical Papyri: Descriptions and Texts of Twelve Manuscripts on Papyrus of the Greek Bible, ni Frederic Kenyon, London, 1933, Fasciculus I, General Introduction, p. 14; 1933, Fasciculus II, The Gospels and Acts, Text, p. ix; 1936, Fasciculus III, Revelation, Preface.

Gayunman, higit na mahalaga kaysa sa mga katangiang ito ang paksang nilalaman ng mga ito. Sa kalakhang bahagi, pinagtitibay ng mga ito ang ikaapat-na-siglong mga manuskritong vellum na tinaguriang “Neutrals,” na itinuturing na napakahalaga ng mga iskolar sa teksto na sina Westcott at Hort; kabilang sa mga ito ang Vatican No. 1209 at ang Sinaiticus. Karagdagan pa, wala sa mga ito ang kapansin-pansing mga interpolasyon na matatagpuan sa ilang manuskritong vellum na tinagurian, bagaman marahil ay nagkamali lamang, bilang “Western.”

Sa ngayon ay may umiiral na libu-libong manuskrito partikular na mula noong ikaapat na siglo C.E. patuloy. Ang pagiging labis na maingat ng mga tagakopya ay napansin ng mga iskolar matapos nilang maingat na pag-aralan at paghambing-hambingin ang mga manuskritong ito. Ang ilan sa mga iskolar na ito ay gumawa ng mga mapanuring rebisyon o mga koleksiyon batay sa mga paghahambing na ito. Ang mga mapanuring rebisyong ito ang naging saligang teksto para sa ating makabagong mga salin. Sinasabi ng mga iskolar na sina Westcott at Hort na “ang bilang ng sa paanuman ay matatawag na malaking pagkakaiba ay maliit na bahagi lamang ng kabuuan ng kati-katiting na mga pagkakaiba, at hindi pa hihigit sa ikasanlibong bahagi ng buong teksto.” (The New Testament in the Original Greek, Graz, 1974, Tomo II, p. 2) Ganito naman ang sinabi ni Sir Frederic Kenyon tungkol sa Chester Beatty Papyri: “Ang una at pinakamahalagang konklusyong mabubuo batay sa pagsusuri sa mga ito ay ang kasiya-siyang konklusyon na pinagtitibay ng mga ito ang saligang kawastuan ng umiiral na mga teksto. Walang kapansin-pansin o malaking pagkakaiba ang makikita alinman sa Luma o sa Bagong Tipan. Walang mahahalagang talata ang inalis o idinagdag, at walang mga pagkakaiba ang nakaaapekto sa mahahalagang katotohanan o mga doktrina. Ang mga pagkakaiba-iba sa teksto ay nakaaapekto sa maliliit na bagay lamang, gaya ng pagkakasunud-sunod ng mga salita o eksaktong mga salitang ginamit.”​—Fasciculus I, General Introduction, p. 15.

Sa ilang kadahilanan, kaunti na lamang sa ngayon ang natitira sa mga gawa ng kauna-unahang mga tagakopya. Marami sa kanilang mga kopya ng Kasulatan ang nasira noong panahong pag-usigin ng Roma ang mga Kristiyano. Unti-unti namang nasira ang iba dahil sa kagagamit. Bukod diyan, ang mainit at maumidong klima sa ilang lugar ay naging dahilan din ng mabilis na pagkasira. Karagdagan pa, yamang ang ipinalit ng propesyonal na mga eskriba na nabuhay noong ikaapat na siglo C.E. sa mga manuskritong papiro ay mga kopyang vellum, waring hindi na kinailangan pang ingatan ang lumang mga kopyang papiro.