Ngɔndɔ ka hende
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka hende 1
Nyoyasukanya la Nzambi, ko nde ayoyasukanya la nyu.—Jak. 4:8.
Onde wɛ ekɔ Ɔmɛnyi wa Jehowa? Naka ngasɔ, kete wɛ ekɔ la ɛngɔ ka nɛmɔ efula, mbuta ate diɔtɔnganelo diasayɛ la Nzambi. Koko diɔtɔnganelo sɔ diekɔ lo waale aha tsho oma lo tɔsɛngiya t’andja wa Satana koko ndo oma lo eongelo kaso k’anto wele keema kokele. Akristo tshɛ wekɔ lo ndɔshana la okakatanu ɔsɔ. Ɔnkɔnɛ, diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa pombaka ntshikala nge. Ngande wɔsayɛ diɔtɔnganelo diasayɛ la Jehowa? Onde wɛ nangaka nkeketsha diɔtɔnganelo sɔ? Divɛsa diaso di’ɛlɔ dia Jakɔba 4:8 mɛnyaka woho wakokayɛ nsala dui sɔ. Tolembete dia ekɔ akambo ahende wele ohomba. Naka sho nsala kɛnɛ kahombama dia ndjasukanya la Nzambi, kete nde lawɔ ayoyasukanya la so. Naka sho salaka ngasɔ, kete diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa diayotakeketalaka. Etombelo wayonga la dui sɔ ele, diɔtɔnganelo sɔ diayonga dui dia mɛtɛ le so. Sho tetemalaka monga la eshikikelo kele oko kɛnɛ kaki la Yeso etena kakandate ate: “Ɔnɛ lakatome ekɔ onto la mɛtɛ ndo . . . Dimi mbeeyaka.”—Jni. 7:28, 29. w15 4/15 3:1, 2
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka hende 2
Nyokikɛ etena kenyu l’asui. Nyotetemale nɔmba.—Rɔmɔ 12:12.
Ohɔsa dia owotɔ ayɛ wa ngandji ambotshanyema oma l’etshumanelo. Oma lo wekelo ayɛ wa Bible, wɛ mbeyaka woho wahombaso salɛ wanɛ wambotshanyema akambo. (1 Kɔr. 5:11; 2 Jn. 10) L’etena kɛmɔtshi, nɛmiya yɛdikɔ yendana l’onto lambotshanyema mbeyaka monga okakatanu wa wolo efula. Wɛ kokaka monga l’eshikikelo dia Shɔ lele l’olongo ayokosha akoka weyɛ l’ohomba dia wɛ mbokitanyiya la kɔlamelo. Shi wɛ ambɛna yoho yakokayɛ nkeketsha diɔtɔnganelo diasayɛ la Jehowa lo monga la nde la diɔtɔnganelo dia ma ma? Onde dui sɔ mɛnyaka dia hatohombe monga la ngandji k’efula otsha le ewotɔ aso? Aha ngasɔ. Koko sho pombaka ndeka monga la ngandji k’efula otsha le Jehowa. (Mat. 22:37, 38) Dui sɔ diekɔ la wahɔ le ewotɔ aso oyadi vɔ wekɔ lo kambɛ Jehowa kana bu. Naka tekɔ lo ndjakiyanya l’ɔtɛ wambotshanyema owotɔ aso ɔmɔ, kete ekɔ ohomba sho diholɛ Jehowa otema lo dɔmbɛlɔ.—Flpɛ. 4:6, 7. w15 4/15 4:14, 16
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka hende 3
Diakɔ diafunaso dikambo dianyu lo tshumanelo diaki Nzambi l’ɔtɛ wa ekikelo kanyu ndo mbetawɔ.—2 Tɛs. 1:4.
Ndjaokaka dimɛna l’ɔtɛ w’olimu wakamba anto akina kana ndjafuna shoamɛ koka monga dui dia dimɛna. Hatohombe monga la sɔnyi l’ɔtɛ wa nkumbo kaso, dioho diaso kana dihole diakatole. (Ets. 21:39) Lo wedi okina, ekɔ woho ɔmɔtshi w’ofunu wakoka nanya diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa. Yoho y’ofunu shɔ koka tokonya dia sho momala ndo ntona dako lo dihole dia dietawɔ l’okitshakitsha tshɛ. (Os. 141:5) Onto lele la yoho y’ofunu ya ngasɔ “ndjaakanaka lo yoho yambotamba elelo” kana “ndjaɔsaka dia nde ndeka anto akina.” Jehowa petshaka ofunu wɔsɔhanyemi la otako. (Ɛzk. 33:28; Am. 6:8) Satana mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kayafuna anto l’otako tshɛ nɛ dia nde la wɔ ekɔ l’otako. Satana akafune efula lo dikambo dia Nimɛrɔdɛ, Farawɔ ndo Abisalɔma nɛ dia anto asɔ tshɛ wakayafune lo yoho ya kɔlɔ.—Eta. 10:8, 9; Eto. 5:1, 2; 2 Sa. 15:4-6. w15 5/15 2:5, 6
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka hende 4
Wɛ kukolaka lonya layɛ ndo kotshaka nsaki ka ɛngɔ tshɛ kasɛna.—Os. 145:16.
Lo nkɛnɛmɔla dionga dia She, ‘Kristo, wolo wa Nzambi’ akakukolaka lonya lande mbala la mbala ndo akakotshaka nsaki y’ambeki ande. (1 Kɔr. 1:24) Lo nsala ngasɔ, nde komɛnya tsho dia nde aki la wolo. Nde akɛnya nsaki k’oma k’ɛse otema lo ndjakiyanya dikambo di’anto akina. Nyɛsɔ tɔsɛdingole Mateo 14:14-21. Ambeki wa Yeso wakaye ndjɔkɛtshanya la nde lo dikambo dia mbo ya ndɛ. Aha tsho l’ɔtɛ wakiwɔ la ndjala, koko ndo l’ɔtɛ wakawayakiyanyaka lo dikambo di’olui w’anto wakayayelaka Yeso l’ekolo oma l’esomba, la ndjala ndo l’ɔlɛmbɛlɔ w’efula. (Mat. 14:13) Akandahombe nsala? Yeso akalesha apami oko 5 000, ndo wamato ndo ana la mapa etanu la nse hiende! Elui w’anto “wakale ndo wakalote.” Dui sɔ mɛnyaka dia mbo ya ndɛ yaki efula. Yeso akasha elui w’anto aha yangɔ ya ndɛ ya lɔlɔmbɔya, koko mbo ya ndɛ yakakoke mbakimanyiya lo lɔkɛndɔ l’otale lakawahombe munda otsha lawakawɔ. (Luka 9:10-17) Oma laasɔ, wakatɔngɔna asaka 12 wa bɛtshi diakatshikala. w15 6/15 1:8, 9
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka hende 5
Ana w’anto sukɛka lɔkɛwɔ la mindo.—Os. 12:8.
Awui wa mindo wambokokanɛ woho wele anto koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde mɛtɛ onto kokaka monga la lɔkɛwɔ la pudipudi?’ Eelo l’ekimanyielo ka Jehowa. Teye ɔnɛ dia monga la lɔkɛwɔ la pudipudi, sho pombaka ntona nsaki y’awui wa mindo. Oko wakoka ɔbɔ wele lo yɔdi nkotola lose, mbediɔ ndo lo dikambo dia tokanyi ndo nsaki y’awui wa mindo, naka hatoyinyisha esadi eto, kete yɔ koka ntatɛ nkotola ndo minda Okristo. Yɔ koka nkotola alemba aso wele keema kokele ndo tokonya dia nsala awui wa mindo. L’edjedja ka wonya, shɛngiya ya pɛkato koka mfula polo ndo nsaki kakɔ ka kɔlɔ ntshɔ diemi. L’etena kɛsɔ, kaanga okambi wa Jehowa koka monga suke dia nsala akambo lo ndjela nsaki kande naka diaaso diambɛnama. Eelo, “nsaki . . . mbotaka pɛkato.” (Jak. 1:14, 15) Nsaki ka kɔlɔ kayala oyadi lo tshanda mɔtshi, koka mpama ko nkonya onto dia nsala pɛkato ka woke. Koko, ekɔ dui di’ekeketshelo dia mbeya ɔnɛ naka sho nsala diaha nsaki ya mindo mbika edio, kete hatotonga la lɔkɛwɔ l’awui wa mindo ndo diɛnɛ l’etombelo w’oma lɔkɔ.—Ngal. 5:16. w15 6/15 3:1-3
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka hende 6
Lolango layɛ latshame la nkɛtɛ.—Mat. 6:10.
Ambeta ɛnɔnyi oko 6 000 wele lolango laki Nzambi lakasalemaka dimɛna efula lanɛ la nkɛtɛ. Diakɔ diele, Jehowa akakoke menda etatelo ka dimɛna efula kɛsɔ kakandasha anto ko mbuta ɔnɛ: “Diɔ diekɔ amɛna efula.” (Eta. 1:31) Oma laasɔ, Satana akatɔmbɔkɔ, ndo oma l’etena kɛsɔ anto angana ato mbakayotatɛ nsala lolango laki Nzambi lanɛ la nkɛtɛ. Koko ɛlɔ kɛnɛ, tekɔ la diɛsɛ dia nsɛna l’etena kele Ɛmɛnyi wa Jehowa oko miliyɔ enanɛi hawosale tsho dɔmbɛlɔ dia lolango laki Nzambi salema la nkɛtɛ, koko wekɔ lo nsala la wolo dia nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la dɔmbɛlɔ sɔ. Vɔ wekɔ lo nsala dui sɔ oma lo yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ ndo lo ndjasha l’ohetoheto tshɛ l’olimu wa mbetɛ anto ambeki. Tayotetemala nɔmba dia lolongo laki Nzambi salema polo ndo lam’ayonyɛma atunyi wa Diolelo dia Nzambi la nkɛtɛ. Oma laasɔ, tayɛna woho wayosalema lolango laki Nzambi tshɛ lo tshɛ etena kayolwama miliyara y’anto lo paradiso ka la nkɛtɛ. (Jni. 5:28, 29) Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga la so etena kayotolongola wakiso wokaso ngandji wakavu lee! w15 6/15 4:15, 17
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka hende 7
Dimi layotombola dihole diakitshami ekolo ami.—Isa. 60:13.
Mbala efula, sho mbutɛka anto akambo wendana la “paradiso ka lo nyuma.” Ɔsɔ ekɔ dihole dia laande dia wɔladi diasha Nzambi ekambi ande. Diakɔ diele, paradiso ka lo nyuma ndo tɛmpɛlɔ ka lo nyuma ntshikitana. Tɛmpɛlɔ ka lo nyuma ekɔ yɛdikɔ ya Nzambi yendana la ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Koko, paradiso ka lo nyuma mɛnyaka hwe wanɛ wetawɔma le Nzambi ndo wɔtɛmɔla lo tɛmpɛlɔ kande ka lo nyuma. (Mal. 3:18) Ekɔ dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mbeya ɔnɛ oma ko 1919, Jehowa aketawɔ di’anto wele keema kokele nkamba, nkeketsha ndo nunya paradiso ka lo nyuma. Onde wɛ ekɔ lo mbisha lonya dia nsala olimu wa diambo ɔsɔ? Onde wɛ ekɔ lo ngɛnangɛna diɛsɛ diele la so dia nkamba kaamɛ la Jehowa dia mbotombola la nkɛtɛ? w15 7/15 1:10, 11
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka hende 8
‘Layoyakidia lo tshimbo yayɛ lo washo awɔ, wɛ Ngɔngɔ.’—Ɛzk. 38:16.
Yema tshitshɛ la ntondo ka atshikadi w’Akristo wa akitami 144 000 mbɔsama otsha l’olongo, Ngɔngɔ ayɔlɔsha ekambi wa Nzambi. Kakɔna kayosala ekambi wa Nzambi? Vɔ wayokitanyiya wadjango wata ɔnɛ: “Hatonga ohomba nyu ndɔ ta nɛ. Nyemale lo ahole anyu, nyotshikale ki kele nyende panda kayanga nyosha Jehowa. Ase Juda la ase Jɛrusalɛma le, tanyokake wɔma ndo tanyatɛke asolo.” (2 Ɛk. 20:17) L’etena kɛmɔ l’ɔkɔngɔ wa Ngɔngɔ ntatɛ ndɔsha ekambi wa Nzambi, atshikadi w’Akristo w’akitami tshɛ weke la nkɛtɛ wayɔsama otsha l’olongo. Diakɔ diele Ɛnyɛlɔ 17:14 totɛka kɛnɛ kayosalema l’olongo lo kɛnɛ kendana la ta dia Ngɔngɔ. Atunyi w’ekambi wa Nzambi “wayɔlɔsha Ɔna Ɔkɔkɔ, koko lam’ele nde ekɔ Nkumi ka waa nkumi ndo Nkumekanga ka nkumi ya dikanga, Ɔna Ɔkɔkɔ ayowalɛndja. Ndo nto, wanɛ wele kaamɛ la nde wakelamɛ ndo wakasɔnama ndo wele la kɔlamelo wayowalɛndja.” Ɔnkɔnɛ, Yeso kaamɛ la nkumi ya dikanga yande y’akitami 144 000 yayonga l’olongo, wayotshungola ekambi wa Nzambi wa la nkɛtɛ. w15 7/15 2:16
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka hende 9
Dikambo tshɛ diekɔ la etena kadiɔ.—Ond. 3:1.
Dionga diele la so lo nsanganya ndo woho wakokɛso Mbalasa ka Diolelo mɛnyaka lo yɛdikɔ yakɔna yalɛmiyaso Jehowa. Sho nangaka dia dionga diaso ntombola lokombo la Jehowa, ndo tena tshɛ dui sɔ mɛnamaka oma lo tolembetelo tele lo Mbalasa ka Diolelo. Teye dia Jehowa nangaka dia sho la anto welɛso lo Mbalasa ka Diolelo ndjaoka dimɛna lɛkɔ. Koko hatokoke mɛnya lo toho tshɛ dia sho bu la dilɛmiɛlɔ lo nsanganya. Diakɔ diele, hatohombe ndɔta ahɔndɔ lo yoho y’epakapaka kana watshika tenyi dia demba l’andja, ndo hatohombe fundanɛ mesajɛ, nsawola, ndɛ kana nnɔ wonya wasalema nsanganya. Ambutshi pombaka mbetsha anawɔ diaha ndawɔlawɔ kana nkɛnya lo Mbalasa ka Diolelo. Etena kakɛnyi Yeso anto wasondja diangɔ lo tɛmpɛlɔ ka Nzambi, nde akomala ndo akawatshanya. (Jni. 2:13-17) Lo Mbalasa ya Diolelo yaso, sho ndjaka dia ndjɔtɛmɔla Jehowa ndo ndjeeka awui wendana la nde. Diakɔ diele, keema dimɛna munda okanda kana ntɛkɛta awui w’okanda etena keso lɛkɔ.—Ɛdika la Nɛhɛmiya 13:7, 8. w15 7/15 4:7, 8
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka hende 10
Lo nshi y’ekomelo, tena dia paa dia wolo mbikikɛ diayoyala. —2 Tim. 3:1.
Bible mbutaka di’anto wa kɔlɔ wayotalekaka monga kɔlɔ “lo nshi y’ekomelo.” (2 Tim. 3:13; Mat. 24:21; Ɛny. 12:12) Akambo wamboleka kɔlɔ nshi nyɛ ndo sho mbeyaka dia vɔ wayotetemala ntshɔ otsha lo kɔlɔ. Anto amɔ koka mfɔnya ɔnɛ la ntondo ka “mfɔnu ka woke” ndja, ata wayonga lo wedja tshɛ ndo anto efula wayotata elando kana mvɔ ndjala. (Ɛny. 7:14) Koko naka awui asɔ salema ngasɔ, kete anto tshɛ wayeya ɔnɛ prɔfɛsiya ya lo Bible yamboshila kotshama. Kete kaanga anto wahayasha lo kɛnɛ kata Bible wayɛna awui asɔ hwe. Tohɔ dia Yeso akate ɔnɛ lo nshi y’ekomelo, anto efula ‘hawotodja yimba.’ Vɔ wayɔsɛnaka lɔsɛnɔ paka oko wokowɔsɛnaka lushi la lushi ndo wayoyokashimɔ tsho paka lushi la Jehowa lamboya. (Mat. 24:37-39) Mbokɛmaka hwe dia, hatohombe nongamɛ ɔnɛ akambo wayonga kɔlɔ k’efula la ntondo ka “mfɔnu ka woke” dia ntshutshuya anto dia mbetawɔ ɔnɛ ekomelo kaya suke.—Luka 17:20; 2 Pet. 3:3, 4. w15 8/15 2:6, 7
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka hende 11
Ngandji kayɛ ka kɔlamelo ndeka lɔsɛnɔ dimɛna.—Os. 63:3.
Etena kakambaso la wenya aso dia ndjalɔngɔsɔla dikambo di’andja w’oyoyo wa Nzambi, onde tekɔ lo ndjahombia yoho ya lɔsɛnɔ ya dimɛna ɛlɔ kɛnɛ? Ndooko! Kambɛ Jehowa mbele yoho ya lɔsɛnɔ yoleki tshɛ dimɛna. Hatokambɛ Jehowa olimu nɛ dia onto ɔmɔ ambototshutshuya dia nsala dui sɔ kana tsho l’oyango w’ɔnɛ katoyoshimbame lo mfɔnu ka woke. Etena kongaso la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa, nsɛnɔ yaso ndowanaka ndo sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ woleki efula. Ngasɔ mbakandatotonge dia sho sɛnaka. Mbokama ngandji oma le Nzambi ndo nkondja ɛlɔmbwɛlɔ kande lo lɔsɛnɔ laso ekɔ dikambo dioleki akambo akina tshɛ ohomba efula. (Os. 63:1, 2) Sho tshɛ mbokaka ɔngɛnɔngɛnɔ waya oma lo ntɛmɔla Jehowa l’etema aso tshɛ. Anto amɔ wambookambɛ l’edja k’ɛnɔnyi efula koka mbuta l’eshikikelo tshɛ ɔnɛ, ɔsɔ mbele yoho ya lɔsɛnɔ yoleki dimɛna.—Os. 1:1-3; Isa. 58:13, 14. w15 8/15 3:16
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka hende 12
‘Nyakashimbamɛ l’ɔtɛ wa mbetawɔ.’—Ɛf. 2:8.
Mbetawɔ koka tokimanyiya dia nsala kɛnɛ kɛnama oko hakoke salema. (Mat. 21:21, 22) Amɔtshi l’atei aso wakatshikitanya waonga la nkɛwɔ yawɔ lo yoho yele anto wakawaeyaka ntondo hawoyokoka mbaeya nto. Takasale etshikitanu ɛsɔ nɛ dia sho nangaka Jehowa ndo nɛ dia nde akatokimanyiya dia sho mbasala. (Kɔl. 3:5-10) Mbetawɔ mbakatotshutshuya dia ndjakimɔ shwamɛ le Jehowa, ndo takakome angɛnyi ande, dikambo diele tototokoka disala aha l’ekimanyiyelo kande. Mbetawɔ kaso tokeketshaka. Ɛnyɛlɔ tɔ tokimanyiyaka dia ndɔshana l’ehemba wa Diabolo, ɔndɔshi aso wa wolo. (Ɛf. 6:16) Ndo nto, lam’ele sho ndjaɛkɛka le Jehowa, hatohombe ndjakiyanya efula etena keso l’ekakatanu. Jehowa tolakaka dia nde ayotosha kɛnɛ kahombaso naka sho monga la mbetawɔ le nde ndo mbetsha Diolelo diande lo dihole dia ntondo. (Mat. 6:30-34) Ndo kɛnɛ koleki ele, l’ɔtɛ wa mbetawɔ kaso, Jehowa ayotosha woshasha wa diambo efula wa lɔsɛnɔ la pondjo.—Jni. 3:16. w15 9/15 3:4, 5
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka hende 13
Sho mbokaka anto ngandji nɛ dia Nzambi akatolange ntondo. —1 Jn. 4:19.
Ngande wakɛnya Jehowa dia nde “akatolange ntondo”? Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akate ate: “Koko Nzambi akatɛnya ngandji kande hita lo yoho nyɛ: Kaanga mbakiso atshi wa pɛkato, Kristo akavu dikambo diaso.” (Rɔmɔ 5:8) Ngandji ekɔ dionga dia Jehowa dioleki ohomba. Diakɔ diele, sho koka nshihodia bonde kakate Yeso ɔnɛ ɔlɛmbɛ woleki woke ele: “Olange Jehowa Nzambi kayɛ l’otema ayɛ tshɛ, la anima ayɛ tshɛ, la yimba yayɛ tshɛ ndo la wolo ayɛ tshɛ.” (Makɔ 12:30) Jehowa nangaka dia sho mbooka ngandji ‘l’etema aso tshɛ.’ Ayonga dui dia lonyangu le Jehowa naka sho nanga onto kana ɛngɔ kɛmɔ oleki woho woolangaso. Koko, ngandji kaso otsha le nde hahombe monga ka l’ɛlɔmɔ. Jehowa nongamɛka dia sho mbolanga l’anima aso tshɛ, la yimba yaso tshɛ ndo la wolo aso tshɛ. Kɛsɔ nembetshiyaka dia ngandji kokaso Jehowa mendanaka ndo la woho wakanyiyaso ndo la kɛnɛ kasalaso.—Mika 6:8. w15 9/15 5:1-3
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka hende 14
Atoyi ami wakoke awui wendana la yɛ, koko kakianɛ dimi lambokɛna la washo ami.—Jɔbɔ 42:5.
Lo tena dimɔ, sho koka monga ko hatɛnyi lonya la Nzambi lo lɔsɛnɔ laso. Lande na? Wonya weso la lokema l’akambo, sho koka mbohɛ di’ɔnɛ Jehowa akatokimanyiya mbala efula la ntondo. Kɛsɔ mbakakomɛ Elidja. Nde aki la dihonga, koko etena kakayange Jezabɛlɛ nkumekanga ka womoto mbodiaka, nde akoke wɔma efula. L’etena kɛmɔ, nde akohɛ woho wakokimanyiya Jehowa lo nshi yakete. Bible mbutaka di’Elidja akakombola nyɔi. (1 Ku. 19:1-4) Lende akandakoke ntana ekimanyielo ndo dihonga? Nde akahombe mendɛ le Jehowa. (1 Ku. 19:14-18) Jɔbɔ nde la wɔ akayashaka efula l’ekiyanu ande, diakɔ diakinde kɔmɛna dikambo diande lo woho wakadiɛnaka Jehowa. (Jɔbɔ 42:3-6) Lo tena dimɔ, koka monga wolo le so dia mɛna Nzambi l’ɔtɛ w’ekakatanu wele la so. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia mɛna kɛnɛ katosalɛ Nzambi? Sho pombaka kanaka yimba lo kɛnɛ kata Bible lo dikambo di’ekakatanu aso. Oma laasɔ, Jehowa ayoleka monga onto la mɛtɛ le so. w15 10/15 1:15, 16
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka hende 15
Ɔlɔngɔ, akɔna akambidje shushi kana okakitodi lam’asanyu nyu 2?—Luka 12:14.
Yeso kombetawɔ di’oseka ɛngɔ tshɛ mbekola yimba yande l’olimu w’esambishelo. Ɛnyɛlɔ, yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa nde ntatɛ nsambisha, elui w’anto wa la Kapɛrɛnauma wakalange dia Yeso mbetsha wenya efula l’osomba awɔ. Kakɔna kakandasale? Nde akayasha tshɛ l’ɔkɛndɛ ande. Nde akate ate: “Dimi pombaka mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo dia Nzambi ndo l’esomba ekina, nɛ dia l’ɔtɛ wa dikambo sɔ mbakamatomama.” (Luka 4:42-44) Yeso akandaka nkɛndɔ y’etale dia tosambisha lokumu l’ɔlɔlɔ ndo dia teetsha anto efula wakakoke tanema. Kaanga mbaki Yeso onto la kokele, nde akalɛmbaka ndo akongaka l’ohomba wa diomuyelo nɛ dia nde akakambaka wolo efula. (Luka 8:23; Jni. 4:6) L’ɔkɔngɔ diko, etena kakeetshaka Yeso ambeki ande wetshelo ɔmɔtshi w’ohomba, pami kɛmɔtshi akohembola ɔtɛkɛta ndo akawotɛ ate: “Ombetsha, tɛ ɔnalengo akahane la mi sango.” Yeso kopemba nkandola dikambo diendana la pami kɛsɔ hita—Luka 12:13-15. w15 10/15 3:10, 11
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka hende 16
Nzambi ekɔ ngandji.—1 Jn. 4:8.
Ngandji ekɔ dionga diaki Nzambi dioleki woke ndo dioleki ohomba. Jehowa bu tsho la ngandji. Nde ekɔ ngandji. Ande dui dia diambo dia mbeya ɔnɛ Otungi w’andja w’otondo ndo wa diangɔ diasɛna tshɛ ekɔ Nzambi ka ngandji lee! Dionga sɔ mbakawɔlɔmbɔla dia nsala kɛnɛ tshɛ kakandasale. Ngandji kande oya le so toshikikɛka dia sangwelo diande lo dikambo di’anto diayokotshama lo yoho yoleki dimɛna tshɛ ndooko onyake. Etombelo wayonga la dui sɔ ele wanɛ w’okitanyiya wayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ. Ɛnyɛlɔ l’ɔtɛ wa ngandji, Jehowa “akashikikɛ lushi layondolombosha nkɛtɛ k’otondo la losembwe lo tshimbo y’onto lakandasɔnɛ,” mbuta ate Yeso Kristo. (Ets. 17:31) Tekɔ l’eshikikelo ɔnɛ elombwelo kɛsɔ kayoyala. Le anto wele l’okitanyiya, dui sɔ diayolembetshiya nshi yayaye y’ɔngɛnɔngɛnɔ efula yayotshikala pondjo pondjo. w15 11/15 3:1, 2
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka hende 17
Nyotondjake nshi tshɛ ɛtɛkɛta w’amɛna wɔsɔhanyemi la lɛɛhɔ.—Kɔl. 4:6.
Oyadi yoho yakɔna yɔsa anto losango laso, sho ndjelaka dako diatanema lo Bible. Etena tshɛ kamɛso dietawɔ diaso, sho nangaka nsala dikambo sɔ “la lotutsha ndo la dilɛmiɛlɔ di’efula” nɛ dia sho nangaka wonyaso onto. (1 Pe. 3:15) Kaanga etena konga anto la kɛlɛ kana katonawɔ losango laso, sho mbokaka wonyaso onto ngandji ndo mbokoyaka ɛnyɛlɔ ka Yeso. Bible mbutaka lo dikambo dia Yeso ɔnɛ: “Etena kakawɔtɛngaka, nde kombatɛngaka. Etena kakandasoyamaka, nde komanɛka wanɛ wakoosoyaka, koko nde akayakimɔ le [Jehowa] Ɔnɛ la lombosha la losembwe.” (1 Pe. 2:23) Ɔnkɔnɛ tena tshɛ, sho mɛnyaka okitshakitsha aso ndo sho kambaka la dako diata ɔnɛ: “Tanyokaloyake kɔlɔ lo kɔlɔ kana lɔtɛngɔ lo lɔtɛngɔ. Koko nyaatshɔkɔlɛ.”—1 Pe. 3:8, 9. w15 11/15 4:17, 18
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka hende 18
[Lakawɔ] dia vɔ nanga . . . anawɔ.—Tito 2:4.
Yeso akatɛka ambeki ande mbala la mbala ɔnɛ nde mbaokaka ngandji. (Jni. 15:9) Ndo nto nde aketshaka wenya efula kaamɛ la wɔ. (Makɔ 6:31, 32; Jni. 2:2; 21:12, 13) Woho akɔ waamɛ mbele, tɛɛka anayɛ dia wɛ mbaokaka ngandji, ndo ɛnyakawɔ woho wewɔ ohomba le yɛ. (Tok. 4:3) Samuel, lodjashi l’Australie, mbutaka ate: “Etena kakimi kiɛndakɛnda efula, papa akambadiɛka Buku di’ɛkɔndɔ wa lo Bible oseka dikɔlɔ tshɛ. Nde akakadimolaka ambola ami, akakumbatɛka, akanɔnanaka la mi ndo akakombolɛka otsho w’ɔlɔlɔ. Lakambe etena kakamayeyaka l’ɔkɔngɔ dia papa kombodiama lo nkumbo kaki la mbekelo ka kumbatanɛ ndo nɔnana! Eelo, nde akadje welo mɛtɛ dia mɛnyami ngandji kande. Etombelo waki la dikambo sɔ ele, lakayala la losambi la wolo lam’asami la nde ndo lakayaokaka la ɔngɛnɔngɛnɔ ndo l’ekokelo.” Nkimanyiya anayɛ dia vɔ ndjaoka woho akɔ waamɛ lo mbatɛka mbala la mbala ɔnɛ: “Dimi nyolangaka.” Kumbatɛkawɔ ndo nɔnanaka la wɔ. Etshaka wenya lo sawolaka kaamɛ la wɔ, lo ndɛɛka kaamɛ la wɔ ndo lo kɛnyaka kaamɛ la wɔ. w15 11/15 1:3, 4
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka hende 19
Akɔna mɛtɛ ele ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ wele nkumɛnde akookitsha laadiko di’anto wa lo luudu lande dia mbashaka mbo ya ndɛ yawɔ l’etena kahombama? —Mat. 24:45.
Lo 1919, djui ya tshitshɛ y’ambeki wa Bible yakasɔnama oko “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ.” L’etena kɛsɔ, ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo akalekaka nsawola l’ekambi wa Nzambi l’Angɛlɛ. Ɛlɔ kɛnɛ, ekanda walembetshiya Bible, wekɔ lo ntomba l’ɛtɛkɛta ndekana 700. Mɛnamaka nto di’ekambi wa Nzambi waki l’ohomba w’ekadimwelo k’oshika ndo ka wɔdu mboka. Ɔnkɔnɛ, Kɔmite k’okadimwelo wa Bible k’andja w’oyoyo kakakengama ndo anangɛso wa lo kɔmite kakɔ wakatondja Bible lo tenyi tenyi ntatɛ oma lo 1950 polo 1960. Etenyi ka ntondo ka l’atei wa tenyi samalo kakatondjama lo losanganya la woke lo Ngɔndɔ k’enanɛi 2, 1950. Lo losanganya la woke lɔsɔ ɔnangɛsɔ Knorr akate dia ekambi wa Nzambi waki l’ohomba wa ekadimwelo ka Bible k’oshika ka nshi nyɛ kakoka mbakimanyiya dia vɔ mbeka akambo wa mɛtɛ lo yoho yokɛma hwe. w15 12/15 1:15, 17
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka hende 20
Otshumanyishi akasale eyangelo dia ntana tɔtɛkɛta t’amɛna ndo dia mfunda tɔtɛkɛta t’eshika ta mɛtɛ.—Ond. 12:10.
Kakɔna kakoka tokimanyiya dia mbeya kɛnɛ kakokaso mbuta? Sho koka nyanga lo Bible ndo l’ekanda aso dia mbishola toho t’eyoyo ta nkɛnɛmɔla tokanyi taso. Sho koka mbeya kitshimudi y’ɛtɛkɛta wahatamane fundo. Sho koka nto mbeka ɛnyɛlɔ ka Yeso dia sho mbeya woho wa ntɛkɛta lo yoho yayokimanyiya anto akina. Nde akeyaka shikaa kɛnɛ ka mbuta nɛ dia Jehowa akawetsha “woho wa nkadimola ɔnɛ lambɔlɛmba la tshɛkɛta ya dimɛna.” (Isa. 50:4) Ekɔ nto ohomba nkanyiya shɛngiya yayonga la ɛtɛkɛta aso le anto akina. (Jak. 1:19) Sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Naka dimi mbuta dui nɛ, onde onto akɔ ayoshihodia kɛnɛ kalangami mbotɛ? Ngande wayondoyaoka?’ w15 12/15 3:12
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka hende 21
Elanyelo kayɔ [Jɛrusalɛma] kaya suke.—Luka 21:20.
Lo ɛnɔnyi etanu eto, Akristo wa la Judeya, ndo djekoleko wanɛ wakasɛnaka la Jɛrusalɛma wakahombe nsala akambo la shamanya. Lande na? Nɛ dia, Yeso akatate ambeki ande dia etena kayowɛna Jɛrusalɛma ambodingama l’asɔlayi, vɔ kawolawɔ. (Luka 21:21-24) Yeso akasha ambeki ande ɔhɛmwɛlɔ ɔsɔ ɛnɔnyi 28 la ntondo. L’etena kɛsɔ, Akristo waki l’Isariyɛlɛ wakatshikala la kɔlamelo kaanga mbaki ɛhɛnyɔhɛnyɔ ndo ehemba efula. (Hɛb. 10:32-34) Koko, Pɔɔlɔ akalange talɔngɔsɔdi timba tawɔ dia kɛnɛ kakahombe ndjotomba lo nshi yayaye. Vɔ waki suke la mpomana l’ehemba woleki wolo tshɛ wa mbetawɔ kawɔ. (Mat. 24:20, 21; Hɛb. 12:4) Vɔ wakahombe monga l’ekikelo ndo la mbetawɔ lo yɛdikɔ yoleki tshɛ dia vɔ nkitanyiya ɛtɛkɛta wa Yeso wendana l’olawelo, nɛ dia nsɛnɔ yawɔ yakalemanɛka la dui sɔ. (Hɛb. 10:36-39) Ɔnkɔnɛ, Jehowa akakimanyiya Pɔɔlɔ lo tshimbo ya nyuma kande dia nde mfundɛ anangɛso l’akadiyɛso wa ngandji asɔ. Mukanda akɔ, welamɛ kakianɛ ɔnɛ dibuku dia Hɛbɛru, wakatondjama l’oyango wa mbakeketsha l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakahombe ntomba. w16.01 1:1, 2
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka hende 22
Analengo wa ngandji, lam’ele Nzambi akatoke ngandji ngasɔ, sho lawɔ pombaka mbokana ngandji lam’asaso.—1 Jni. 4:11.
Ɔnkɔnɛ, naka sho mbetawɔka ngandji ka Nzambi, kete ekɔ ohomba sho mboka anangɛso ngandji. (1 Jn. 3:16) Ngande wakokaso mbaoka ngandji? Ɛnyɛlɔ ka Yeso tɛnyaka woho wakokaso mboka anto akina ngandji. Etena kakinde la nkɛtɛ, nde akakimanyiya anto, djekoleko akanga w’okitshakitsha. Nde akakɔnɔla ase hemɔ, akanga wa tshumbe, akanga wa totshungu, akanga wa mpoke ndo akanga wa lumi. (Mat. 11:4, 5) Otshikitanyi l’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ, Yeso akangɛnangɛnaka mbetsha anto wakalangaka mbeka awui wendana la Nzambi. (Jni. 7:49) Nde akalangaka akanga w’okitshakitsha asɔ ndo akakambaka la wolo dia mbakimanyiya. (Mat. 20:28) Nshi ya Eohwelo ekɔ nto etena ka dimɛna ka kanyiyaka lo kɛnɛ kendana la woho wakokayɛ nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo kanyu, djekoleko wanɛ waya epalanga efula. Onde wɛ hakoke membolaka asekaso wa ngandji asɔ? Onde wɛ hakoke mbatɔlɛ yangɔ ya ndɛ, mbakimanyiya l’elimu wa la ngelo, mbatɔla lo nsanganya kana mbaelɛ dia ntshɔ la wɔ l’esambishelo? Ngandji ka Nzambi kakotshutshuya dia mboka anangɛso ngandji. w16.01 2:12-14
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka hende 23
Dimi lekɔ la ɛkɔkɔ ekina waha wa lo lokoto lɔnɛ. Dimi layowaela ndo vɔ lɔkɔ . . . ko wayoyala olui 1 ndo wayonga la olami 1.—Jni. 10:16.
Onde ɛkɔkɔ ekina pombaka mbeya nkombo y’akitami tshɛ weke lanɛ la nkɛtɛ? Ndooko. Lande na? Nɛ dia ekɔ wolo di’onto mbeya l’eshikikelo tshɛ di’anto asɔ wayolongola difuto diawɔ. Satana mbeyaka dui sɔ, ndo nde kambaka la “amvutshi wa kashi” dia mpemba ‘mbanganyiya.’ (Mat. 24:24) Akristo w’akitami hawokoke monga l’eshikikelo dia vɔ wayolongola difuto diawɔ edja tshɛ kele Jehowa atawaɛnya dia nde ambowaɔsa oko akanga wa kɔlamelo. Jehowa mɛnyaka wetawelo ɔsɔ w’ekomelo kana mbadjaka djembetelo y’ekomelo oyadi la ntondo ka vɔ mvɔ kana yema la ntondo ka “mfɔnu ka woke” ntatɛ.—Ɛny. 2:10; 7:3, 14. w16.01 4:2, 3
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka hende 24
[Ɔtɛkɛta ami] wayoshidiya mɛtɛ kɛnɛ kakamotome dia tosala. —Isa. 55:11.
Ngande wele olimu w’esambishelo mbɔtɔnɛka la sangwelo dia Jehowa lo dikambo di’anto? Sangwelo dia Nzambi aki dia anto sɛnaka pondjo pondjo ndo sangwelo diande kotshikitana etena kakasale Adama pɛkato. L’ɔkɔngɔ wa pɛkato salema, Nzambi akɔshi yɛdikɔ mɔtshi dia sho ntshungɔ oma lo pɛkato la nyɔi. Lo ngande? Yeso akaye la nkɛtɛ ndo akayokimɔ lɔsɛnɔ lande oko olambo. Koko dia nkondja wahɔ oma lo olambo ande, anto pombaka nkitanyiya Nzambi. Diakɔ diele, Yeso aketsha anto kɛnɛ kaalɔmba Nzambi ndo nde akadjangɛ ambeki ande dia nsala woho akɔ waamɛ. Etena kasambishaso ndo kakimanyiyaso anto akina dia monga angɛnyi wa Nzambi ɛlɔ kɛnɛ, tekɔ lo nkamba mbala kakɔ ɔtɔi kaamɛ la Nzambi lo yɛdikɔ yakandɔshi la ngandji dia mbitsha anto oma lo pɛkato la nyɔi. Dui sɔ mɛnyaka nto dia sho mbaokaka vɔ la Jehowa ngandji. Nde “nangaka dia weho w’anto tshɛ shimbamɛ ndo nkondja ewo k’oshika k’akambo wa mɛtɛ.”—1 Tim. 2:4. w16.01 5:15, 16
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka hende 25
[Ahaza] akatshumbe anande w’apami lo dja.—2 Ɛk. 28:3.
Ɛnyɛlɔ ka kɔlɔ kaki Ahaza kakakoke nkonya ɔnande Hɛzɛkiya dia nkɔmɔ kana momalɛ Jehowa. Ɛlɔ kɛnɛ, anto amɔ wakikɛ oleki kɛnɛ kakakikɛ Hɛzɛkiya ndjaokaka dia vɔ wekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa “momalɛ Jehowa” kana momalɛ okongamelo ande. (Tok. 19:3) Anto akina ndjaokaka dia woho wakawodiama kɔlɔ koka mbakonya dia ndjonga la lɔsɛnɔ la kɔlɔ kana ndjokoya munga y’ambutshi awɔ. (Ɛzk. 18:2, 3) Onde tokanyi tɔsɔ tekɔ mɛtɛ? Lɔsɛnɔ la Hɛzɛkiya mbishaka okadimwelo lo dimbola sɔ ɔnɛ keema! Sho bu l’ɔkɔkɔ w’oshika wa ndjokoma lo momalɛ Jehowa. Nde hasale di’awui wa kɔlɔ komɛ anto. (Jɔbɔ 34:10) Ekɔ mɛtɛ dia ambutshi koka mbetsha anawɔ dia nsala awui w’ɛlɔlɔ kana wa kɔlɔ. (Tok. 22:6; Kɔl. 3:21) Koko, dui sɔ halembetshiya dia woho wakatole lo nkumbo kaso kashikikɛ woho w’onto wayotonga. Lande na? Nɛ dia Jehowa akatosha lotshungɔ la nsala ɛsɔnwɛlɔ, mbuta ate sho kokaka nsɔna dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ kana kɛnɛ kele kɔlɔ.—Eoh. 30:19. w16.02 2:8-10
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka hende 26
Akanga w’esehe nyangaka lɔsɛnɔ lami.—Os. 54:3.
Abinɛrɛ akakimanyiya Saolo, ɔnɛ lakalangaka ndjaka Davidɛ, kaanga mbele Abinɛrɛ akeyaka dia Nzambi akasɔnɛ Davidɛ dia ndjala nkumekanga k’Isariyɛlɛ. (1 Sa. 26:1-5) Jɔnatana nde la Abinɛrɛ wakeyaka dia Nzambi akalangaka dia Davidɛ monga nkumekanga ka hende k’Isariyɛlɛ. Koko l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Saolo, Abinɛrɛ kosukɛ Davidɛ. Koko nde akayange dia mbidja Ishi-Bɔshɛtɛ, ɔnaki Saolo nkumekanga. L’ɔkɔngɔ diko, Abinɛrɛ akayolangaka ndjaetɛ nkumekanga, ndo ondo l’ɔtɛ wa dui sɔ mbakandeyana la wadi aki nkumekanga Saolo ɔmɔ. (2 Sa. 2:8-10; 3:6-11) Woho akɔ waamɛ mbele ndo Abisalɔmɔ, ɔnaki nkumekanga Davidɛ komonga la kɔlamelo le Nzambi nɛ dia nde komonga la okitshakitsha. Nde akalange monga nkumekanga, ɔnkɔnɛ nde akɔshi “pusupusu, mfalasa ndo apami 50 dia vɔ talawɔka la ntondo kande.” (2 Sa. 15:1) Ndo nto nde aketawoya ase Isariyɛlɛ efula dia vɔ monga la kɔlamelo le nde. Nde akalange ndo dia ndjaka she, kaanga mbakandeyaka dia Jehowa mbakadje she nkumekanga k’Isariyɛlɛ. (2 Sa. 15:13, 14; 17:1-4) Lo mɛtɛ, sho mbokaka Jehowa ngandji, ndo sho hatolange monga la lokaki ndo monga kɔlɔ oko Abinɛrɛ nde la Abisalɔmɔ. Koko sho pombaka monga la yewo diaha sho ndjotatɛ nkombola dia monga la falanga efula kana olimu wayotokonya dia ndjaɔsa oko anto wa lokumu. w16.02 4:9-11
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka hende 27
Mbetawɔ kele bu l’etsha kambovɔ.—Jak. 2:17.
Naka wɛ ekɔ la dietawɔ dia wolo, kete wɛ ayodiɛnya l’etsha ayɛ. Wɛ ayonga la kɛnɛ kelɛ Bible ɔnɛ: “Etsha wa lɔkɛwɔ l’ekila ndo ditshelo diɛnya omamemelo wa Nzambi.” (2 Pe. 3:11) “Etsha wa lɔkɛwɔ l’ekila” kɛdikɛdi na? Naka wɛ ekɔ l’etsha w’ekila, kete wɛ ekɔ pudipudi. Ɛnyɛlɔ, ohokanyiya lo kɛnɛ kendana la ngɔndɔ shamalo yetshi. Etena kakayahembama dia nsala dui dimɔ dia kɔlɔ, onde wɛ akakane yimba lo kɛnɛ kaki ɔlɔlɔ ndo kɛnɛ kaki kɔlɔ? (Hɛb. 5:14) Onde wɛ akohɔ tena shikaa diakiyɛ kɔkɔ l’ohemba kana mbetawɔ sɛngiyama oma le asekayɛ? La kalasa, onde wɛ ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna le anto akina? Onde wɛ namaka kɔlamelo yayɛ le Jehowa, ko kana wɛ nyangaka monga oko asekayɛ wa la kalasa diaha vɔ ndjokɔla? (1 Pe. 4:3, 4) Lo mɛtɛ, ndooko onto lele kokele. Lo tena dimɔ, kaanga wanɛ wambokambɛ Jehowa ɛnɔnyi efula koka mboka sɔnyi ndo mɛna dia ekɔ wolo nsambisha anto akina. Koko onto lamboyakimɔ le Nzambi ayonga la ofunu dia monga Ɔmɛnyi wa Jehowa ndo nde ayɛnya dui sɔ oma lo lɔkɛwɔ lande la pudipudi. w16.03 2:10, 11
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka hende 28
Mboka tɔ kɛnɛ. Nyɔkɛndɛkɛndɛ lɔkɔ.—Isa. 30:21.
Oma ko etatelo k’ɔkɔndɔ w’ana w’anto, Jehowa ekɔ lo mbisha anto wetshelo kana ɛlɔmbwɛlɔ ka shikaa. Ɛnyɛlɔ, lo ekambɔ k’Ɛdɛna Jehowa akasha wetshelo wokɛma hwe wakakoke nɔmbɔla nkumbo k’ana w’anto lo lɔsɛnɔ la pondjo ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (Eta. 2:15-17) Koko, Adama la Eva wakatone ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le Shɛwɔ ka ngandji. Eva akahokamɛ alako wakɛnamaka oko oma le olui mboyewɔ ndo oma laasɔ Adama akahokamɛ wadɛnde. Etombelo akɔna waki la dui sɔ? Vɔ tshɛ wakasowe ndo wakavu aha la monga la elongamelo kɛmɔ. Ndo nto, l’ɔtɛ w’ohindodi awɔ, nkumbo k’otondo k’ana w’anto kakonge lo mboka katɔla otsha lo nyɔi. Jehowa ekɔ lo nsala dui dimɔ dia dimɛna efula dioleki mbisha anto tolembetelo tendana la woho wakokawɔ ndjakokɛ. Nde ekɔ lo nɔmbɔla ekambi ande lo yoho yakokawɔ nkondja lɔsɛnɔ la pondjo ndo mbewɔ mboka ka waale. Jehowa ekɔ oko Olami w’ɛkɔkɔ wa ngandji walɔmbɔla ndo wahɛmɔla ɛkɔkɔ ande dia vɔ mbewɔ mboka ya waale. w16.03 4:2, 3