Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 1
Ɔnami, oyale kanga lomba ndo ɔngɛnyangɛnya otema ami, dia dimi nkadimola ɔnɛ latɔmɔnyɔlaka.—Tok. 27:11.
Le Satana, anto wekɔ lo kambɛ Nzambi paka l’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ wa lokaki. (Jɔbɔ 2:4, 5) Onde Satana ambotshikitana ntatɛ lanɛ wakandate ɛtɛkɛta ɛsɔ? Bu! Etena kakandatshanyema oma l’olongo, nde akatetemala sɔngwɛ ekambi wa Nzambi wa kɔlamelo mbala la mbala. (Ɛny. 12:10) Ɛlɔ kɛnɛ, Satana ekɔ lo ntetemala nsɛma dia anto wekɔ lo kambɛ Nzambi l’ɛkɔkɔ wa lokaki. Nde nomɔlomɔka dia tɛɛna tɔɔnyɔla lowandji la losembwe laki Nzambi ndo ntshika mbookambɛ. Etena kadiɛnɛyɛ l’ohemba, ɔsa oko wɛ ekɔ lo mɛna dui diahɛnama nɛ. Satana nde l’ɛdiɛngɛ ande wekɔ lo wedi ɔmɔ. Vɔ wekɔ lo menda dia mɛna kɛnɛ kayoyosala ndo wekɔ lo sɛma dia wɛ ayohekɔ. Lo wedi okina, Jehowa, Yeso Kristo Nkumekanga kaso, Akristo w’akitami wamboolɔka ndo nunu dia andjelo. Vɔ wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mɛna dia wɛ ekɔ l’akoka wa mbikikɛ ndo wa ntshikala la kɔlamelo le Jehowa. Oma laasɔ, wɛ amboka Jehowa akotɛ ɔhɛmwɛlɔ wele lo divɛsa di’ɛlɔ. w16.04 2:8, 9
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 2
Ko wɛ ntshɔ la onto okina 1 kana anto 2.—Mat. 18:16.
Naka okakatanu wambokandɔ, kete wɛ ‘ambokimanyiya ɔnanyɔ.’ Koko paka naka wɛ ambosawola la ɔnanyɔ mbala efula ndo wɛ ambɛna dia hanyokoke mbidja wɔladi mbahombayɛ ndjewoya dikumanyi. L’awui efula, bu ohomba dia nkamba la wanya akɔ asato wa lo Mateo 18:15-17. Dui sɔ keketshaka, nɛ dia l’awui efula, otshi wa pɛkato suyaka munga kande ndo shikikɛka dikambo diakɔ, ɔnkɔnɛ hatonga ohomba nde mbitshanyema. Ɔnkɔnɛ mbokɛmaka hwe oma lo dako dia Yeso dia hatohombe ntshɔ mbala kakɔ ɔtɔi otsha le dikumanyi. Vɔ koka ndjeya dikambo diakɔ paka oma l’ɔkɔngɔ wa sho ndjela wanya ahende w’oma l’etatelo ndo paka tekɔ la djembetelo ya shikaa y’ɔnɛ dikambo dimɔ dia kɔlɔ diakasalema. w16.05 1:15, 16
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 3
Vɔ keema ase andja ɔnɛ.—Jni. 17:16.
Sho la dia nama lomangemange laso l’oyango wa nsukɛ Diolelo dia Nzambi. Lam’ele hatosukɛ mandji y’ana w’anto, tekɔ la nkum’otema ka pudipudi etena kasambishaso ɔnɛ paka Diolelo diaki Nzambi mbayokandola ekakatanu tshɛ wele l’anto. Ɛtɛmwɛlɔ wa kashi mbɔtɔka l’awui wa pɔlitikɛ ndo dui sɔ kakitolaka anto. Koko, lam’ele sho namaka lomangemange laso, tekɔ kaamɛ l’anangɛso ndo l’akadiyɛso wa l’andja w’otondo. (1 Pe. 2:17) Oko wambotoleka nsukana l’ekomelo ka dikongɛ dia Satana nɛ, mbayotoleka monga l’okakatanu wa nama lomangemange laso. Anto wa nshi nyɛ wambotongaka ‘hawokana,’ “akanga w’ɛtɛ wolo” ndo wayonyomoleka kakitɔna. (2 Tim. 3:3, 4) Anangɛso amɔ wambodiɛnɛka l’ɔtɛ w’etshikitanu wa pɔlitikɛ wakasalema la shashimoya lo wedja awɔ. Diakɔ diele sho la dia ndjalɔngɔsɔla oma ko kakianɛ dia nama lomangemange laso kaanga la ntondo ka dikambo dimɔ dia wolo. w16.04 4:3, 4
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 4
Onto l’onto ayona kɛnɛ konɛnde.—Ngal. 6:7.
Anto amɔ fɔnyaka dia vɔ koka nsala kɛnɛ tshɛ kalangawɔ. Koko sho nangaka nsala kɛnɛ kangɛnyangɛnya Jehowa. Ɔnkɔnɛ, la ntondo ka sho mbɔsa yɛdikɔ mɔtshi, tokane yimba la kɛnɛ kata Bible, ko oma laasɔ sho nkitanyiya kɛnɛ katatɔ. Ɛnyɛlɔ, Bible totɛka kanyi yaki Nzambi lo dikambo di’okambelo wa la dikila, diakɔ diele sho ndjelaka kɛnɛ katatɔ. (Eta. 9:4; Ets. 15:28, 29) Sho koka nɔmba Jehowa dia nde tokimanyiya dia sho mbɔsaka tɛdikɔ tayowɔngɛnyangɛnya. Tɛdikɔ taso mongaka la shɛngiya le so. Yɛdikɔ ya dimɛna koka tokimanyiya dia sho ndeka ndjasukanya la Jehowa. Yɛdikɔ ya kɔlɔ koka ndanya lɔngɛnyi lasaso la nde. Tɛdikɔ taso koka nto monga la shɛngiya le anto akina, mbuta ate momadja anangɛso kana nkɔmɔla mbetawɔ kawɔ. Sho hatolange nto ntondja ekakatanu lam’asa anangɛso wa l’etshumanelo. Diakɔ diele ekɔ ohomba sho mbɔsaka tɛdikɔ t’amɛna.—Rɔmɔ 14:19. w16.05 3:4, 5
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 5
Dimi Jehowa kele Nzambi kayɛ, Ɔnɛ latoketshaka dikambo dia wahɔ ayɛ.—Isa. 48:17.
Efula kaso kombolaka monga l’etena k’efula ka mbadiaka Bible ndo ekanda aso. (Ɛf. 5:15, 16) Koko mbala mɔtshi ko hatetsha lofulo la wenya waamɛ dia mbeka okanda tshɛ wakondjaso. Sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ngɛnangɛnaka etena kakambaso la wenya aso la lomba dia mbadiaka ndo mbekaka Bible ndo ekanda aso. Koko, ekɔ waale ɔmɔtshi wahombaso mbewɔ. Naa waale akɔ? Naka hatendji ɔlɔlɔ, kete sho koka mfɔnya ɔnɛ tenyi dimɔ dia lo Bible kana ekanda ɛmɔ bu ohomba le so. Ɛnyɛlɔ, kayotota naka etenyi kɛmɔ ka Bible mɛnamaka oko hendana la dikambo diele laso? Kana kayotota naka awui wofundami lo mukanda ɔmɔtshi hawoleke mendana la so? Onde sho tayodiadɛ paka lowango lowango kana mbewɔ dia diada? Naka sho nsala ngasɔ, kete tayohandja awui w’ohomba efula wakokaso nkondja oma lɔkɔ. Tohɔ di’awui tshɛ walongolaso ndja oma le Jehowa. w16.05 5:5, 6
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 6
Naka onto ɔmɔtshi ambotatɛ ntakɔ mboka aha la nde mbeya, nyu wanɛ wele la akoka wa lo nyuma nyoyange dia mingola onto ɔsɔ la yimba ya memakana.—Ngal. 6:1.
Jehowa kambaka nto l’etshumanelo ndo la dikumanyi dia nkenga oseka onto tshɛ la l’atei aso. Ɛnyɛlɔ, naka dikumanyi wambɛna dia tekɔ la wɛɔdu ɛmɔtshi, vɔ salaka la wolo dia tokimanyiya. Koko, vɔ hawotosha alako wohikami oma lo tokanyi tawɔ hita. Koko, vɔ nɔmbaka Jehowa l’okitshakitsha tshɛ eokelo ndo lomba. Oma laasɔ, vɔ salaka eyangelo lo nkamba la Bible ndo l’ekanda aso w’Akristo l’oyango wa vɔ ntana awui wayotokimanyiya. Naka sho nshihodia woho watokenga Jehowa, kete dui sɔ koka tokimanyiya dia sho monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’anangɛso ndo l’akadiyɛso, ndo l’anto wa l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ, mbidja ndo ambeki aso wa Bible. Nzambi hawatshutshuya dia vɔ nsala etshikitanu, koko nde mbaɛnyaka atɔndɔ ande wa pudipudi. Oma laasɔ, vɔ la dia mbɔsa yɛdikɔ kana wayolanga nsala etshikitanu wahombama. w16.06 1:13, 14
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 7
Wɛ ekɔ lo ndjayangɛ diangɔ dia weke. Tshika nyanga diangɔ sɔ.—Jɛr. 45:5.
Ɔpɔstɔlɔ Joani akake epole ɔsɛkɛ lo dikambo diafɔna la dia ngasɔ. Nde akahɛmɔla dia naka onto nanga diangɔ dia l’andja ɔnɛ, mbuta ate “nsaki ka demba ndo nsaki ka washo ndo ɔsɛmɔ wa kɛnɛ kele l’onto lo lɔsɛnɔ,” kete “ngandji ka Shɛso keema le nde.” (1 Jni. 2:15, 16) Diakɔ diele, sho la dia ndjasɛdingolaka mbala la mbala dia mbeya kana taya la nsaki k’andja ɔnɛ. Sho koka mɛna dia tambotatɛ kotwama lo tɔkɛnyɔ, le anto ndo lo toho tɔmɔ t’ɔlɔtɔ la ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo ta l’andja ɔnɛ. Kana sho koka nkombola nkondja ‘diangɔ dia weke’ lo tɔɔtɔka kalasa ya laadiko. Andja w’oyoyo waya kemembe. Ɔnkɔnɛ, sho la dia mbohɔka ɛtɛkɛta w’ohomba waki Mɔsɛ wa lo Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 6:4! Naka tamboshihodia ndo tambetawɔ mɛtɛ dia ‘Jehowa Nzambi kaso ekɔ ndamɛ Jehowa,’ kete tayowomamema la tshondo tshɛ ndo tayowokambɛ lo yoho yalangande.—Hɛb. 12:28, 29. w16.06 3:14
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 8
Nyotetemale nyanga Diolelo [dia Nzambi], ko wayonyokotshɛ diangɔ sɔ.—Luka 12:31.
Tekɔ l’ohomba wa diangɔ yema tshitshɛ tsho dia ntetemala nsɛna. Ɛnyɛlɔ, tekɔ l’ohomba wa yangɔ ya ndɛ, dihɔndɔ ndo dihole dia mbidjasɛ. Koko, diangɔ diakombolaso bu l’ekomelo. Ndo anto efula hawoshihodia ɔnɛ vɔ bu mɛtɛ l’ohomba wa diangɔ tshɛ diakombolawɔ. Onto ɔmɔ ladjasɛ lo wodja wa wola koka nkombola ɛngɔ kɛmɔ kotshikitanyi tshɛ lo tshɛ la kɛnɛ kakombola onto lodjashi lo wodja w’ɔngɔnyi. L’ahole amɔ, anto kombolaka monga la telefɔnɛ, mututu kana y’ɛtshi ya nkɛtɛ. L’ahole akina, anto kombolaka monga l’ahɔndɔ efula w’oshinga wolo, luudu la woke kana mutuka woleki oshinga wolo. Koko, oyadi dihole diakɔna diodjashiso kana efula ka falanga kele la so, sho koka ntatɛ nkombola diangɔ dikina efula dieso bu la diɔ ohomba kana diahatakoke nsomba.—Hɛb. 13:5. w16.07 1:1-3
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 9
Tanyokongɛke la ntondo dia nkotsha nsaki ya demba.—Rɔmɔ 13:14.
Anto efula ɛlɔ kɛnɛ mɛnaka dia ndooko ohomba wa mbeya Nzambi. (Mat. 5:3) Diakɔ diele, vɔ wekɔ lo mbetsha wenya ndo welo awɔ suke la tshɛ dia nkondja diangɔ efula diasha andja ɔnɛ. (1 Jni. 2:16) Sho nangaka dia nyuma kaki Nzambi monga la shɛngiya lo ekanelo kaso, koko aha yimba ya l’andja ɔnɛ. Lo tshimbo ya nyuma kande, Jehowa akatokimanyiya dia nshihodia hwe kɛnɛ kayanga salema. (1 Kɔr. 2:12) Koko tonge la yambalo. Kaanga diangɔ dieso la diɔ ohomba lo lɔsɛnɔ koka tekola yimba oma l’olimu wakambɛso Jehowa. (Luka 21:34, 35) Anto akina koka totɛ dia tekɔ dinginya dia mbetawɔ ɔnɛ tekɔ lo nsɛna l’ekomelo k’andja ɔnɛ. (2 Pe. 3:3-7) Koko hatohombe mbetawɔ dia vɔ tɔtɛwɔla. Sho tekɔ la tolembetelo tɛnya hwe dia ekomelo kayanga ndja. Naka sho nangaka dia nyuma kaki Nzambi monga la shɛngiya le so, kete sho la dia mbɔtɔka lo nsanganya mbala la mbala kaamɛ l’anangɛso. w16.07 2:13, 14
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 10
Wɛ latokaka dɔmbɛlɔ le, le yɛ mbayoyaka weho w’anto tshɛ. . . . Wɛ kombaka kɔlɔ yaso.—Os. 65:2, 3.
Anto efula nɔmbaka nɛ dia dui sɔ mbakimanyika dia ndjaoka dimɛna, koko vɔ hawetawɔ mɛtɛ dia Nzambi pokamɛka alɔmbɛlɔ awɔ. Vɔ la dia mbeya dia Jehowa ekɔ Ɔnɛ “latokaka dɔmbɛlɔ.” Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Dikambo tshɛ diayonyɔlɔmba lo lokombo lami, dimi layodisala.” (Jni. 14:14) Dui sɔ nembetshiyaka dia sho koka nɔmba “dikambo tshɛ” diɔtɔnɛ la lolango la Jehowa. Joani akafunde ate: “Eshikikelo kɛnɛ mbele la so le nde shoate kɛnɛ tshɛ kɔɔlɔmbaso kɔtɔnɛ la lolango lande, nde tokɛka.” (1 Jni. 5:14) Ande dui dia dimɛna nkimanyiya anto dia nshihodia ɔnɛ dɔmbɛlɔ hakimanyiya tsho dia ndjaoka dimɛna, koko diekɔ yoho mɔtshi ya ndjasukanya la “kiti ka lowandji ka ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika” kaki Jehowa lee! (Hɛb. 4:16) Etena ketshaso anto woho wa nɔmba lo yoho ya dimɛna, le Onto lahombama ndo dia akambo wahombama, sho mbakimanyiyaka dia monga angɛnyi wa Jehowa ndo dia nkondja esambelo etena kasowawɔ.—Es. 4:1; 145:18. w16.07 4:11, 12
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 11
Ekambi ayɛ wa kɔlamelo wayokotombola. Vɔ wayewoyaka lotombo la lowandji layɛ ndo wayɔtɛkɛtaka akambo wendana la wolo ayɛ, dia mbewoya anto . . . lotombo la lɔnɛnɛ la lowandji layɛ.—Os. 145:10-12.
Wanɛ tshɛ wele la kɔlamelo le Jehowa wekɔ la nsaki k’efula ka mbutɛ anto akina awui wendana la nde. Ko kayotota naka hemɔ kana lotshundu, okoshimba dia nsambisha woho wakayasambishaka ntondo? Tena tshɛ ohɔka dia wɛ ekɔ lo ngɛnyangɛnya Jehowa mbala tshɛ katɛkɛtayɛ awui wendana la nde la wanɛ wokodingi, ɛnyɛlɔ enganga kana adɔkɔtɛlɛ. Naka wɛ ekɔ lo lokanu l’ɔtɛ wa mbetawɔ kayɛ, kete wɛ koka ntetemala mbutɛ anto akina awui wendana la Jehowa ndo dui sɔ diayɔngɛnyangɛnya otema ande. (Tok. 27:11) Nde mongaka nto l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula naka wɛ ekɔ lo mbokambɛ kaanga etena kele ase nkumbo kayɛ akina hawosale dui sɔ. (1 Pe. 3:1-4) Kaanga etena keyɛ l’ekakatanu wa wolo, wɛ koka ntombola Jehowa ndo ntetemala ndjasukanya la nde ndo mpama lo nyuma. Aha la taamu, Jehowa ayokɔtshɔkɔla naka wɛ ntetemala ndjasukanya la nde ndo naka wɛ nsala kɛnɛ tshɛ kakokayɛ nsala dia mbokambɛ. w16.08 3:19, 20
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 12
Wadi, nyoyakitshakitsha l’ɛse ka waomɛnyu oko le Nkumadiɔndjɔ nɛ dia omi ekɔ owandji wa wadɛnde oko wele Kristo owandji w’etshumanelo.—Ɛf. 5:22, 23.
Kɛsɔ halembetshiya ɔnɛ omi ndeka wadɛnde. Jehowa akatɛkɛta lo dikambo di’ɔkɛndɛ w’ohomba wele la wadi etena kakandate ate: “Keema dimɛna dia pami [Adama] tshikalaka ndamɛ. Dimi layanga mbosalɛ okimanyedi wokoki la nde.” (Eta. 2:18) Omi la dia mbokoya ɛnyɛlɔ ka ngandji ka Yeso ɔnɛ lele “owandji w’etshumanelo.” Naka omi nsala ngasɔ, kete wadɛnde ayoyaoka lo ekokelo ndo honga dui dia wolo dia nde mbɔlɛmiya ndo mbosukɛ. Ɛlɔ kɛnɛ, Akristo mbokoyaka ɛnyɛlɔ ka Yeso lo mbokana ngandji oko wakoke Yeso ambeki ande ngandji. (Jni. 13:34, 35; 15:12, 13; Ɛf. 5:25) Wadi l’omi w’Akristo la dia mbokana ngandji k’efula woho wele onto l’onto koka mbetawɔ mvɔ dikambo di’osekande, naka kokaka. w16.08 2:3, 4
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 13
Dui diotami lo etena kahombama diekɔ dimɛna efula!—Tok. 15:23.
Ɛtɛkɛta ayɛ w’amɛna, koka nkeketsha anto akina ndo mbakimanyiya dia vɔ ntetemala kambɛ Jehowa. Ndo tohɛke pondjo dia ananyɔ la akadiyɛyɛ keketshamaka etena kashayɛ kɔmatɛrɛ yakeketsha lo nsanganya. L’ekimanyielo ka Jehowa, Nɛhɛmiya nde la ase Juda wakakeketsha anya awɔ. Vɔ wakashidiya mbika mpele dia Jɛrusalɛma lo nshi 52 tsho! (Nɛh. 2:18, nɔtɛ; 6:15, 16) Nɛhɛmiya komendaka tsho woho wakasalaka anto akina olimu. Koko ndamɛ akasha lonya dia nyomohika mpele dia Jɛrusalɛma. (Nɛh. 5:16) Woho akɔ waamɛ mbele, dikumanyi efula mbokoyaka Nɛhɛmiya etena kashawɔ lonya lo olimu wa wokelo, osolelo ndo ɔlɔngɔswɛlɔ wa Mbalasa ya Diolelo. Ndo nto, apami wele la ngandji asɔ keketshaka anangɛso l’akadiyɛso wele la “lonyangu l’otema” lo mbaembolaka ndo lo sambishaka kaamɛ la wɔ.—Isa. 35:3, 4. w16.09 1:15, 16
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 14
Ngandji . . . hasale akambo lo yoho ya fumbɔ nsɔnyi, hayange wahɔ ande hita.—1 Kɔr. 13:4, 5.
Ekambi wa Nzambi salaka la wolo dia nkitanyiya alako anɛ: “Ɔnkɔnɛ, nyodiake tenyi dianyu dia demba dia la nkɛtɛ lo kɛnɛ kendana la awui wa mindo wa dieyanelo, akambo wa mindo, nsɔngu ka dieyanelo kambotamba elelo.” (Kɔl. 3:2, 5) Anangɛso la akadiyɛso amɔ wakatshike awui wa mindo wa dieyanelo, koko ondo vɔ wekɔ lo ntetemala ndɔshana la nsaki ya kɔlɔ. Naka hatongi la yewo, kete yoho yaso ya ndɔta koka mbakonya dia ndeka monga l’okakatanu wa nkitanyiya alako wa lo Bible ndo ndɔshana la nsaki shɔ. (1 Kɔr. 6:9, 10) Onde tayetawɔ dia mbetɛ ta diawɔ sɔ wolo efula? Etena keso kaamɛ la anangɛso la akadiyɛso, tekɔ lo ekokelo oma le anto wayasha l’awui wa mindo. Kaanga mbeso la lotshungɔ la nsɔna ɔlɔtɔ, tekɔ nto l’ɔkɛndɛ wa ndɔta ahɔndɔ wayokimanyiya anto akina dia nama tokanyi tawɔ, ɛtɛkɛta awɔ ndo dionga diawɔ pudipudi lo washo wa Nzambi.—1 Pe. 1:15, 16. w16.09 3:9, 10
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 15
Ɛlɔngɔlɔngɔ la esekaseka . . . Watombole lokombo la Jehowa.—Os. 148:12, 13.
Atshukanyi amɔtshi wa la France wakate vate: “Tekɔ la mbetawɔ le Jehowa, koko dui sɔ halembetshiya ɔnɛ weho akɔ tshɛ ndo anaso wayonga la tɔ. Mbetawɔ bu ɛngɔ kakita onto. Anaso ndjoongaka la tɔ yema yema.” Ɔnangɛso ɔmɔ la l’Australie akafunde ate: “Ondo dia nkimanyiya ɔna dia monga la mbetawɔ, ekɔ okakatanu woleki woke wayonga la yɛ. Wɛ koka mfɔnya dia wɛ ambosha ɔnayɛ okadimwelo wa dimɛna lo dimbola diande. L’ɔkɔngɔ w’etena kɛmɔ, wɛ koka ndjokashimɔ dia nde okombola dimbola diakɔ diamɛ nto! Ekadimwelo wakoka ngɛnyangɛnya ɔnayɛ ɛlɔ hawotokoka mbɔngɛnyangɛnya lushi lokina. Lam’atole ana, ambutshi efula ndjoshihodiaka dia vɔ pombaka nyomalembetshiya akambo akɔ waamɛ nto lo yoho ya lotshimola.” Naka wɛ ekɔ ombutshi, onde lo tena dimɔ wɛ ndjambolaka dia kana wɛ koka monga mɛtɛ l’akoka wa mbetsha anayɛ dia mboka Jehowa ngandji ndo ntetemala mbokambɛ kaanga l’etena kayawɔ epalanga? Lo mɛtɛ, ndooko onto l’atei aso lakoka nsala dui sɔ la wolo ande hita. (Jɛr. 10:23) Diakɔ diele, sho la dia ndjaɛkɛ le Jehowa dia nde tokimanyiya. w16.09 5:1, 2
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 16
Todimake anto ɛngɔ k’ɔlɔlɔ kahombayɛ mbasha.—Tok. 3:27.
Wanɛ waya oma l’ahole akina mongaka l’okakatanu wa ndjaekesanyiya la mbekelo yele lo wodja w’oyoyo. Ruta akatshike ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ lo dui sɔ. Ntondotondo, nde akalɛmiya mbekelo ya lo wodja ande w’oyoyo lo nɔmba dikimɔ dia nkɔdiakɔdia. (Ruta 2:7) Nde kɔmbɔsa lotshungɔ lɔsɔ oko ɛngɔ kakandashile nkondja kana mfɔnya ɔnɛ anto akina wakahombaka mbosha ɛngɔ kɛmɔ. Dui dia hende ele, aha la ntshimbatshimba, nde akatɛ anto akina ɔnɛ nde aki la lowando l’efula l’ɔtɛ wakawoosalɛ ɔlɔlɔ. (Ruta 2:13) Etena kakɛnɛmɔla anto w’oma l’ahole akina dionga dia dimɛna dia ngasɔ, ondo anangɛwɔ la akadiyɛwɔ ndo anto akina wa lo dihole sɔ wayoleka mbalɛmiya. Tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ woho watosalɛ Jehowa ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika ndo woho wetawɔnde di’anto tshɛ mpokamɛ lokumu l’ɔlɔlɔ. Mbeyaka monga ko etena kakiwɔ lo wedja awɔ, anto amɔ komonga l’akoka wa mbeka Bible kana ntshɔ lo nsanganya kaamɛ la ekambi wa Jehowa. Koko kakianɛ etena kayawɔ la diaaso dia nsangana kaamɛ la so, sho la dia mbakimanyiya diaha vɔ ndjoyaoka oko angɛndangɛnda. w16.10 1:17-19
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 17
L’ɔtɛ w’ɔngɛnɔngɛnɔ wakakitshama la ntondo kande, nde akakikɛ otamba w’asui.—Hɛb. 12:2.
Miliyɔ y’ekambi wa Nzambi wekɔ lo ndjela ɛnyɛlɔ ka Yeso. Vɔ kanaka yimba lo alaka waki Nzambi ndo vɔ tshikalaka la kɔlamelo le nde etena kahomanawɔ l’ehemba. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Rudolf Graichen, lakotɔ l’Allemagne lo 1925. Etena kakinde ɔlɔngɔlɔngɔ, ambutshi ande wakahanɛka esato w’awui watɛkɛtama lo Bible lo luudu lawɔ. Nde akate ate: “Osato ɔmɔtshi wakɛnyaka laondo la ɔna ɔkɔkɔ, nkɔi la ɔsɔngɔ wa mbudi, ɔsɔngɔ wa ngɔmbɛ la ntambwɛ, vɔ tshɛ wɔsɛna lo wɔladi, ndo ɔna pami atayilɔmbɔla.” (Isa. 11:6-9) Dui sɔ diakakimanyiya Rudolf dia nkanyiya efula lo dikambo dia paradiso ka la nkɛtɛ ndo diakakeketsha mbetawɔ kande lɔkɔ. Rudolf akakikɛ ehemba ekina efula. Nyango akavu lo mpango ka la Ravensbrück. She akasinya mukanda wakandate ɔnɛ nde aya bu Ɔmɛnyi wa Jehowa nto. w16.10 3:12-14
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 18
Lam’akanyalongola ɔtɛkɛta wa Nzambi . . . nyu nyakawetawɔ . . . oko wewɔ mɛtɛ, oko ɔtɛkɛta wa Nzambi.—1 Tɛs. 2:13.
Sho mbɔsaka Bible la nɛmɔ di’efula, nɛ dia sho mbeyaka dia tɔ kekɔ dibuku diaki Nzambi. Bible kekɔ l’alako wakoka tokimanyiya dia mbewɔ ekakatanu ndo tɔ koka tongola etena kasalaso munga. Ko ngande watotosalaka etena kalongolaso alako oma lɔkɔ? Tɔshi ɛnyɛlɔ k’akitami ahende wa wamato wa lo ntambe ka ntondo, Evodiya la Sutukɛ. Bible mbutaka ɔnɛ vɔ wakawane, koko tɔ hatotɛ lande na. Dui sɔ diakakoke nyangiya kaanga anto akina wa l’etshumanelo. Bible mɛnyaka dia Pɔɔlɔ akakimanyiya akadiyɛso ahende asɔ ndo akaakeketsha dia mbidja wɔladi. Ondo vɔ wakahokamɛ dako diande ndo wakatetemala kambɛ Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (Flpɛ. 4:2, 3) Ɛlɔ kɛnɛ lo tshumanelo diaso, lo tena dimɔ sho la wɔ koka monga l’okakatanu l’ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔtshi. Koko naka sho ndjela alako wa lo Bible, kete sho koka nkandola ekakatanu wa ngasɔ. Lo mɛtɛ, sho koka kaanga mbaewɔ. Ndo naka sho nkitanyiya kɛnɛ kata Bible, kete tayɛnya ɔnɛ sho mɛtɛ mbɔsaka dibuku dia Jehowa la nɛmɔ.—Os. 27:11. w16.11 3:1-3
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 19
Naka wɛ ambɔkɔmɔ lo lushi la paa, Kete wolo ayɛ wayokitakita.—Tok. 24:10.
Ombetsha welɛwɔ Timothy Evans nembetshiyaka ɔnɛ ana “wekɔ l’ohomba w’ekeketshelo oko wele diononɛ l’ohomba w’ashi.” Nde kotshaka ate: “Ekeketshelo konyaka di’ɔna ndjaoka dia nde ekɔ la nɛmɔ ndo ekɔ lo mandɔma.” Koko l’ɔtɛ wasɛnaso lo “nshi y’ekomelo,” anto efula wekɔ la lokaki ndo waya la yema tshitshɛ ya “ngandji ka lam’asa ase nkumbo.” (2 Tim. 3:1-5) Satana mbeyaka dia naka nde tɔkɔmɔla, kete nde koka nkitshakitsha diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa. Nde akasale la wolo dia nkɔmɔla Jɔbɔ lo mbeela asui wa wolo. Koko tokanyi ta kɔlɔ taki Satana takakite tatala. Jɔbɔ akatshikala la kɔlamelo le Jehowa. (Jɔbɔ 2:3; 22:3; 27:5) Sho la wɔ koka ndɔshana la Satana ndo ndjashikikɛ ɔnɛ nde hotɔlɛndja. Naka sho ntetemala nkeketsha ase nkumbo kaso ndo anangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo, kete tayokimanyiyana dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ntshikala suke la Jehowa. w16.11 1:4, 6
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 20
[Nzambi] akanyelɛ oma lo wodjima oya l’osase ande wa diambo.—1 Pe. 2:9.
Oya l’ɔnɔnyi 1 500, apami angana ato waki la dihonga wakakadimola Ɔtɛkɛta wa Nzambi l’ɛtɛkɛta wakatɛkɛtaka anto efula. Vɔ wakasalaka olimu ɔsɔ kaanga mbakaweyaka dia vɔ wakakokaka ndjakema l’ɔtɛ wa dui sɔ. Ewandji w’ɔtɛmwɛlɔ waki la nkɛlɛ. Lande na? Nɛ dia vɔ waki la wɔma ɔnɛ etena kayadia apami ndo wamato wele la losembwe Bible l’ɔtɛkɛta awɔ hita, vɔ wayotatɛ mboka ambola oko anɛ: ‘Dihole diakɔna diele wetshelo wa pirgatɔriyo lo Bible? Dihole diakɔna diata Bible ɔnɛ onto pombaka mfuta ɔlɔmbɛdi falanga dia nde mfuka misa etena kavɔ onto? Lende atɛkɛta Bible dia papa l’Ɔrɔma ndo kardinalɛ?’ Ewandji w’ɔtɛmwɛlɔ wakomalaka etena kakawaokaka anto ambola. Apami ndo wamato wakatonaka wetshelo awɔ wakaafundɛka nyɔi. Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakalange di’anto ntshika mbadia Bible ndo mboka ambola ndo tena efula kɛsɔ mbakasalemaka. Koko, anto angana waki la dihonga wakatone dia nɔmbɔma oma le Babilɔna ka Woke. Vɔ wakashola akambo wa mɛtɛ w’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo vɔ wakalangaka nyomeya awui efula! w16.11 4:13
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 21
Ɔmɛnyi wa kɔlamelo hatota kashi.—Tok. 14:5.
Sho mbeyaka ɔnɛ dia kambɛ Jehowa, sho la dia monga la losembwe. (Ɛf. 4:25) Hatolange monga oko Satana lele “she kashi.” Ndo sho mbohɔka dia Ananiya la wadɛnde wakavu l’ɔtɛ wakawate kashi. Ɔnkɔnɛ, hatohombe mbuta kashi. (Jni. 8:44; Ets. 5:1-11) Koko, monga la losembwe nembetshiyaka awui efula laadiko diaha mbuta kashi. Naka tekɔ mɛtɛ la lowando l’ɔtɛ w’ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika waki Nzambi, kete tayongaka la losembwe lo toho tokina. Kaanga onto hatshi kashi nde koka monga ko bu la losembwe. Ɛnyɛlɔ, Jehowa akatɛ ase Isariyɛlɛ ɔnɛ: “Tanyovake, tanyokesake ndo tanyotanɛke kashi.” Lande na kakawahombe nsala dui sɔ? Jehowa akate ate: “Nyu pombaka monga ekila, nɛ dia dimi Jehowa Nzambi kanyu lekɔ ekila.” (Lɛw. 19:2, 11) Kaanga mbele mbeyaka monga ko sho hatote kashi, koko naka sho nkonya anto akina dia mbetawɔ dui dimɔ diele bu mɛtɛ, kete tambota kashi. w16.12 1:17, 18
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 22
Wɔladi wa Nzambi woleki tokanyi tshɛ wayolama etema anyu la timba tanyu lo tshimbo ya Kristo Yeso.—Flpɛ. 4:7.
Lo Bible, sho mbadiaka awui wendana la woho wakasawolaka Yeso l’anto. Vɔ wakalangaka mbohokamɛ nɛ dia ɛtɛkɛta ande waki w’esambelo ndo w’ekeketshelo, lo yoho ya laande le wanɛ waki wɔdu ndo waki l’ɔkɔmwɛlɔ. (Mat. 11:28-30) Yeso akayakiyanyaka efula lo woho wakayaokaka anto akina. (Makɔ 6:30-32) Paka oko wakalake Yeso dia nkimanyiya apɔstɔlɔ waketetaka la nde, mbele nde tokimanyiyaka ɛlɔ kɛnɛ. Aha paka sho mbongi kaamɛ la Yeso ko nde tokimanyiya. Oko wende Nkumekanga kaso kele l’olongo, Yeso tetemalaka tɛnya ngandji katokande. Ɔnkɔnɛ etena keyɛ l’ekiyanu, wɛ koka monga l’eshikikelo ɔnɛ nde ayonga suke la yɛ ndo ayokokimanyiya l’etena kahombama. Yeso toshaka elongamelo ndo dihonga diatokimanyiya dia sho ntondoya ekiyanu.—Hɛb. 2:17, 18; 4:16. w16.12 3:4, 6
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 23
Lambɔsa yɛdikɔ ya nshila anto tshɛ oshiki.—Eta. 6:13.
Nɔa akasɛnaka l’andja “[w]akalole la akambo wa ngala” ndo awui wa mindo. (Eta. 6:4, 9-12) La kɔlamelo tshɛ, Nɔa akasambishaka losango la Jehowa l’ɔhɛmwɛlɔ, koko nde kokoka ntshutshuya anto dia lietawɔ. Ndo nde kokoka nsala dia Mvula k’elola ndɔ esadi. Nɔa akahombe monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ayokotsha daka diande dia nkomiya awui wa kɔlɔ, lo mbetawɔ ɔnɛ Nzambi akahombe nsala dui sɔ paka l’etena kahombama. (Eta. 6:17) Sho la wɔ tekɔ lo nsɛna l’andja woludi la awui wa kɔlɔ, weyaso dia Jehowa akalake dia mbolanya. (1 Jni. 2:17) Etena kaakatakonge dui sɔ, hatokoke ntshutshuya anto dia mbetawɔ “lokumu l’ɔlɔlɔ . . . la Diolelo.” Ndo ndooko dui diakokaso nsala dia “mfɔnu ka woke” ntatɛ esadi. (Mat. 24:14, 21) L’ɛnyɛlɔ ka Nɔa, sho la dia monga la mbetawɔ ka wolo, monga l’eshikikelo ɔnɛ keema edja Nzambi ayokomiya awui wa kɔlɔ tshɛ. (Os. 37:10, 11) Tekɔ l’eshikikelo dia Jehowa hatetawɔ dia andja wa kɔlɔ ɔnɛ ntetemala monga kaanga lushi ɔtɔi laadiko di’etena kakashikikɛma.—Hab. 2:3. w17.01 1:5-7
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 24
Dimi Jehowa kele . . . Ɔnɛ latoketshaka dikambo dia wahɔ ayɛ, Ɔnɛ lakɔlɔmbɔla lo mboka kahombayɛ nkɛndakɛnda.—Isa. 48:17.
Ohɔsa dia wɛ ambosha ɔngɛnyi ayɛ ɔmɔ woshasha wa dimɛna efula. Ngande wayoyoyaoka naka nde ambokasha woshasha ayɛ lo daala kana ambokamba la wɔ dia salɛ onto ɔmɔ kɔlɔ? Wɛ ayonyanga efula. Jehowa akatosha woshasha wa lotshungɔ la nsɔna. Diakɔ diele, nde la dia nyanga etena kɛnande anto wakamba la lotshungɔ lawɔ lo yoho ya kɔlɔ ndo kasalawɔ ɛsɔnwɛlɔ wa kɔlɔ kana kasalɛwɔ anto akina kɔlɔ. Bible kakate dia “lo nshi y’ekomelo,” anto wayonga “akanga wa lɔhɛndɛ.” (2 Tim. 3:1, 2) Ko ngande wakokaso mɛnya ɔnɛ tekɔ la lowando l’ɔtɛ wa woshasha aso w’oshinga wolo w’oma le Jehowa? Ndo ngande wakokaso mbewɔ dia nkamba la wɔ lo yoho ya kɔlɔ? Onto tshɛ la l’atei aso ekɔ la lotshungɔ la nsɔna angɛnyi, ɔlɔtɔ ndo ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo la tɔkɛnyɔ. Koko, sho mbeyaka ndjokamba la lotshungɔ laso oko yɛkɛ nɛndɛ dia nsala ɛsɔnwɛlɔ wahangɛnyangɛnya Nzambi kana ndjela mbekelo y’anto wa l’andja ɔnɛ. (1 Pe. 2:16) Lo dihole dia nkamba la lotshungɔ laso oko diaaso dia nsala kɛnɛ kele kɔlɔ, sho la dia nkamba la lɔ oko diaaso dia “[nsala] akambo tshɛ dia lotombo la Nzambi.”—Ngal. 5:13; 1 Kɔr. 10:31. w17.01 2:12-14
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 25
Kam’akamoke awui asɔ, . . . dimi lakatetemala nkila mbo ya ndɛ ndo nɔmba la ntondo ka Nzambi ka l’olongo.—Nɛh. 1:4.
L’ɛnyɛlɔ ka Nɛhɛmiya naka wambotosha ɛkɛndɛ efula kana ɔkɛndɛ aso wambotshikitana, toyashikikɛ dia tekɔ lo ntetemala mbeya elelo aso. Hatohombe ndjaɛkɛ paka lo akoka kana lo diewo diaso hita. Ngande wakoka onto ntatɛ ndjaɛkɛ le nde ndamɛ? Ɛnyɛlɔ, naka ekumanyi osala awui wa l’etshumanelo aha la talɔmbi ntondo. Naka ɔnangɛso kana kadiyɛso ambɔsa yɛdikɔ mɔtshi ko l’ɔkɔngɔ nde ndjɔlɔmba Jehowa dia tshɔkɔla yɛdikɔ yakɔ. Koko, onto leya elelo ande hayaɛkɛ le nde ndamɛ oyadi etena kasalande dui dimɔ diamondosala mbala efula. Mbala tshɛ nde mbohɔka ɔnɛ akoka ande hawokoke mbɛdima la wa Jehowa. (Tok. 3:5, 6) Hatohombe mbɔsa ɔnɛ monga l’ɛkɛndɛ tokonyaka dia sho ndeka anto akina wa lo nkumbo kana wa l’etshumanelo. Koko, sho mbohɔka ɔkɛndɛ aso l’okongamelo waki Nzambi ndo kambaka kaamɛ l’anangɛso ndo akadiyɛso.—1 Tim. 3:15. w17.01 4:7, 8
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 26
Nde akasha ana w’anto nkɛtɛ.—Os. 115:16.
Sangwelo diaki Jehowa aki dia anto nsɛna pondjo pondjo la nkɛtɛ. (Eta. 1:28; Os. 37:29) Nde ekɔ kanga lokaho ndo nde akasha Adama l’Eva weshasha efula w’amɛna. (Jak. 1:17) Jehowa akawasha lotshungɔ la nsɔna ndo dikoka dia nkanyiya, dia mbokana ngandji ndo dia monga la lɔngɛnyi. Otungi akasawola la Adama ndo akawetsha woho wa nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Adama akeke nto woho wa ndjakokɛ, nkokɛ nyama ndo nkɛtɛ. (Eta. 2:15-17, 19, 20) Jehowa akasha Adama l’Eva dikoka dia ndɛta, minanda, mɛna, mboka, ndo nɔna opumu wa diangɔ di’amɛna diakandaasalɛ. Lo yoho shɔ, vɔ wakakoke ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ lo dihole diawɔ dia dimɛna. Adama l’Eva waki la elimu efula w’amɛna wa nkamba. Ndo vɔ wakakoke tekaka ndo tasholaka awui w’eyoyo pondjo pondjo. Jehowa akasha Adama l’Eva dikoka dia mbota ana wa kokele. Nde akasha nkumbo k’anto nkɛtɛ ndo diangɔ tshɛ dia nɛmɔ ndo di’amɛna dia lɔkɔ. Ɔsɔ mbakahombe monga ngelo kawɔ ndo totowahɔtɔlatɔ pondjo. w17.02 1:6, 7
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 27
Nde pombaka ndjasangolɛ dibuku di’Ɛlɛmbɛ ɛnɛ . . . nkitanyiya ɛtɛkɛta tshɛ wele lo Ɛlɛmbɛ ɛnɛ.—Eoh. 17:18, 19.
Ngande wakalɔmbɔla Ɔtɛkɛta wa Nzambi apami wakalɔmbɔlaka? Tokanyiya yema lo dikambo dia ɛnyɛlɔ ka nkumekanga Jɔsiya. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbishola Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, sekeletɛlɛ kaki Jɔsiya akatatɛ mbadiɛwɔ. “Kam’akoke nkumekanga awui waki lo dibuku di’Ɛlɛmbɛ, nde akaatshatsha ahɔndɔ ande.” Oma laasɔ Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakatshutshuya Jɔsiya dia ndanya dikishi tshɛ dia lo wodja ndo dia nɔngɔsɔla dambo di’Elekanelo dia woke efula woho wahatasalemaka. (2 Ku. 22: 11; 23:1-23) Lam’ele Jɔsiya nde la ɛnɔmbɔdi ekina wa kɔlamelo wakayele Ɔtɛkɛta wa Nzambi, vɔ waketawɔ ntshikitanya ɛlɔmbwɛlɔ kakawasha ekambi waki Nzambi. Etshikitanu ɛsɔ wakakimanyiya ekambi waki Nzambi dia vɔ mbokitanyiya. Aha nkumi ya dikanga tshɛ yakolɛka ekambi waki Nzambi mbakayelaka wetshelo ande. Nkumi ya dikanga shɔ yaki komonga la kɔlamelo wakatone dia ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila kaki Nzambi, k’andjelo ande ndo k’Ɔtɛkɛta ande. Lo tena dimɔ, Jehowa akahokola kana akanya ɛnɔmbɔdi ɛsɔ ko mbidja ekina. (1 Sa. 13:13, 14) L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Jehowa akasɔnɛ onto ɔmɔlakahombe monga ɔnɔmbɔdi wa kokele. w17.02 3:11, 12, 14
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 28
Wɛ akoosale [onto] yema l’ɛse ka wanɛ wele oko Nzambi, ndo wɛ akɔɔlɔtsha lotombo ndo lɔnɛnɛ.—Os. 8:5.
Anto wakatongama “lo efanelo ka Nzambi.” (Eta. 1:27) Kɛsɔ nembetshiyaka ɔnɛ anto efula wekɔ la dikoka dia nkɛnɛmɔla waonga wafɔna la wa Nzambi. Ɛnyɛlɔ, anto koka nkɛnɛmɔla ngandji, ɔlɔlɔ w’otema ndo kɛtshi. Anto wakatongama nto la nkum’otema, dikoka dia mbeya ɔlɔlɔ la kɔlɔ, kɛnɛ kele losembwe kana kɛnɛ kele bu losembwe, kɛnɛ kasungana kana kɛnɛ kahasungana. (Rɔmɔ 2:14, 15) Anto efula nangaka diangɔ diele pudipudi ndo elangala, ndo vɔ nangaka nsɛna lo wɔladi kaamɛ l’anto akina. Kɛsɔ hakoke tambiya, nɛ dia Jehowa ekɔ Nzambi kaha l’ofukutanu ndo ka wɔladi. Mbokɛmaka hwe di’anto tshɛ wakatongama la dikoka dia mbokoya Jehowa lo yoho mɔtshi kana kina. L’ɔtɛ wa dui sɔ, vɔ sunganaka nongola kɛnɛmɔ ndo dilɛmiɛlɔ oma le so. Koko ekɔ ohomba monga la wɛdimo etena kalangaso mbeya woho wa kɛnɛmɔ kahombaso mbisha anto akina ndo lo yɛdikɔ yakɔna. w17.03 1:5, 6
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 29
[Nzambi] akanyomɔsɛdingola mpokoso kakandate dia mbaela, ko nde kokiela.—Jɔna 3:10.
Nzambi hɔsaka tɛdikɔ aha la nkana yimba kaanga etena kende la nkɛlɛ, oko wasala anto efula. Etena kakɛnyi Jehowa di’ase Niniva wambotshikitana ndo wambotshika nsala kɛnɛ kele kɔlɔ, nde akatshikitanya yɛdikɔ yande. Kɛsɔ mɛnyaka dia nde ekɔ la ekanelo k’ɔlɔlɔ, okitshakitsha ndo kɛtshi. Woho akɔ waamɛ mbele, lo tena dimɔ mbeyaka monga ohomba nyomɔsɛdingola yɛdikɔ kana ɛsɔnwɛlɔ ɛmɔ. Ɛnyɛlɔ, etena katshikitana akambo amɔ. Jehowa tshikitanyaka tɛdikɔ tande lo tena dimɔ etena katshikitana akambo. (1 Nku. 21:20, 21, 27-29; 2 Nku. 20:1-5) Etena kekina ka ntshikitanya yɛdikɔ, mbeyaka monga lam’atotɛwɔ dui dimɔ di’oyoyo. Tokanyiya di’ɛnyɛlɔ ka nkumekanga Davidɛ. Nde akɔshi yɛdikɔ mɔtshi lo dikambo dia Mefibɔshɛtɛ okana waki Saolo lo ndjela awui wa kɔlɔ wakawawotɛ. L’ɔkɔngɔ diko, etena kakawayotɛ Davidɛ awui wa mɛtɛ, nde akatshikitanya yɛdikɔ yande.—2 Sa. 16:3, 4; 19:24-29. w17.03 2:14, 15
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 30
Ekanelo kanyu k’ɔlɔlɔ keyame le anto tshɛ.—Flpɛ. 4:5.
Etena kalangaso mbɔsa yɛdikɔ mɔ, ntondo sho la dia nkanyiya atɔndɔ wa lo Bible wakoka tɔlɔmbɔla ndo woho wakokaso nkamba la wɔ. Ohokanyiya dui nɛ: Kadiyɛso kɛmɔ ntshukana l’onto lele bu Ɔmɛnyi wa Jehowa. Nde ambokongɛ dia ntomba l’esambishelo lushi lɔmɔtshi shikaa. (Ets. 4:20) Koko lushi lakɔ, omɛnde halange nde ntshɔ tosambisha. Omɛnde ambowotɛ dia aya edja kahawaleke mbetsha wenya kaamɛ ndo ate nde nangaka ntshɔ la nde dihole dimɔ. Ɔnkɔnɛ kadiyɛso ambɔsɛdingola avɛsa wa lo Bible wakoka mbokimanyiya dia mbɔsa yɛdikɔ ya lomba. Nde mbeyaka dia nde pombaka nkitanyiya Nzambi ndo dia Yeso akatodjangɛ dia mbetɛ anto ambeki. (Mat. 28:19, 20; Ets. 5:29) Koko nde mbohɔka nto dia wadi la dia ndjakitshakitsha l’ɛse k’omɛnde ndo dia ekambi waki Nzambi la dia monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ. (Ɛf. 5:22-24) Onde omɛnde ekɔ lo mpemba mboshimba dia tosambisha kana nde nangaka paka dia mbetsha la nde wenya lushi lɔsɔ? Oko weso ekambi wa Jehowa, sho nangaka mbɔsa tɛdikɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo tangɛnyangɛnya Nzambi. w17.03 4:17