Awui wambetaka
Lam’akatatatshɔka l’emendji w’etshimbedi
“DIMI halokoke nsambisha lo luudu la luudu.” Ɛtɛkɛta ɛsɔ mbakate omendji ɔmɔtshi w’otshimbedi wele ɔtɛkɛtshi wa manamana ndo ombetsha wa Bible. Ngasɔ mbatoyaokaka apandjudi efula w’eyoyo woka wɔma dia nsambisha anto wahaweye.
Ambadi efula wa Tshoto y’Etangelo ya siɔna wakatshike ɛtɛmwɛlɔ awɔ ko wakonge kâmɛ la wanɛ wakâsambishaka akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. Periodikɛ kɛsɔ kakakeketsha ambadi atɔ dia vɔ nyanga anto akina waki la mbetawɔ dia sanganaka mbala la mbala dia mbekaka Bible. Ntatɛ lo 1894, olui-walɔmbɔla akatome enyimpala weteta dia tembola elui waki l’ohomba w’ekeketshelo. Apami wambohokɔ akambo ndo waki l’ohetoheto asɔ wakasɔnamaka l’ɔtɛ wakiwɔ la memakana, ewo ka Bible, dikoka di’ɔtɛkɛtshi, dikoka dia mbetsha ndo la mbetawɔ l’olambo w’etshungwelo. Vɔ wakembolaka anto l’edja ka lushi ɔtɔi kana nshi hiende. Ambeki wa Bible efula wakayasha ntondotondo l’okahanyelo w’akatshi wa leeta oya lo sawo dia lo sɛkɛ diaki omendji. L’ɔkɔngɔ wa sawo diande dia la dikɔlɔ, Hugo Riemer lakayokomaka ose olui-walɔmbɔla akakadimola ambola wakawokaka anto polo ndo la kati k’otsho. Kânga mbakinde ambɔlɛmba, nde aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wakete losanganya dimɛna.
Tshoto y’Etangelo yakate di’oyango woleki woke waki l’emendji weteta aki dia nkeketsha mbetawɔ k’anto akina lo sanganaka lo tolui tolui lo mvudu y’anangɛso. Ambeki wa Bible waki l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ wakayaka ndjohokamɛ asawo wa lo sɛkɛ ndo asawo wakawashaka ekadimwelo lo ambola. Oma lâsɔ, ambeki wa Bible asɔ wakawashaka yangɔ ya ndɛ. Lam’ele ndamɛ mbaki womoto, Maude abott akɔtɔ lo sawo dia la pindju, oma lâsɔ, nde akatokatɛ diangɔ dia ndɛ di’amɛna efula. Nde mbutaka ate: “Diangɔ dia ndɛ diaki efula, mbuta ate nyama ka sombo, kɔkɔ, mapa, nyama ka lofumba ndo ekate w’amɛna efula. Anto tshɛ wakale ndo wakahekɔ, oma lâsɔ l’eshidi ehende w’otsho, takasangana dia mpokamɛ sawo dikina.” Koko nde kotshaka ate: “Lo wonya ɔsɔ, anto tshɛ wakanyingɔnyingɔka djɔ.” Dia mɛnya lowando laki la nde, Benjamin Barton laki ndo nde lawɔ omendji akayotaka ate: ‘Otomota nte paka dimi ndɛ diangɔ tshɛ diakawakatɛ lo diaaso sɔ, tshiki lotovɔ.’ Mbalasa kalɔmbɔla olimu wa l’andja w’otondo kele la Brooklyn akayotomaka mukanda dia nkeketsha akadiyɛso w’etema ɛlɔlɔ dia vɔ kimanyiyaka anangɛso wele emendji lo mbakatɛka yangɔ ya ndɛ lushi tshɛ ndo lo wonya akɔna tshɛ.
Emendji wakayashaka dia nsambisha ndo wakakambaka la waa kartɛ, bɛnyɛlɔ kana toho tokina tshɛ di’asawo awɔ monga l’etombelo w’amɛna. Richard Barber akashaka nshi tshɛ asawo “lo yoho yakangɛnyangɛnyaka anto.” Lâdiko dia lâsɔ, Walter Thorn akatɛkɛtaka “oko ewandji wa nkumbo wa lo nshi y’edjedja.” Lushi lɔmɔtshi la pindju lam’akatatatshɔka lo mutuka Shield Toutjian akate la dui dia wolo ate “emadia mutuka!” Nde akafumbɔ oma lo mutuka akakola alɛmbɔlɛmbɔ amɔtshi ko akasha angɛnyi ande dia mbasambisha lo tshimbo ya diangɔ diakatonge Jehowa.
Woho wakakambaka emendji ɛsɔ olimu la wolo tshɛ akayongaka tshondo y’okakatanu djekoleko le anangɛso waki wotatshunde esombe. Koko, le anangɛso amɔtshi okakatanu wakaleke woke ele etshikitanu wakonge l’olimu awɔ. Vɔ wakahombe ntatɛ nsambisha esambishelo ka lo luudu la luudu. Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka sato 15, 1924 yakayota ɔnɛ: “Oyango woleki woke w’Akristo wa mɛtɛ ele wa nsambisha akambo wendana la Diolelo. Emendji weteta wangatomamaka l’oyango ɔsɔ.”
Mɛnamaka di’emendji ɛmɔtshi wakatone otshikitanu ɔsɔ ko wakatshike olimu w’omendji ndo amɔtshi wakatosala tâto t’ɛtɛmwɛlɔ ko anto wakâyele. Robie Adkins akate dia omendji ɔmɔtshi waki ɔtɛkɛtshi wa manamana akayakiyanya efula lo mbuta ɔnɛ: “Dimi mbeyaka mbisha paka asawo oma lo lɔyɛnga. Dimi halokoke nsambisha lo luudu la luudu.” Ɔnangɛso Adkins mbutaka ate: “Lakatowɛnaka lo Losanganya la woke lakasalema la Columbus, Ohio lo 1924. Ndjaka wɛ mbenda nganɛ ko nde mbaki onto lakaleke monga ɔkɛtshi, nde akayadjasɛ ndamɛ l’ɛse k’osongo otshutshumadi l’atei w’anto waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Oma lâsɔ, dimi kombɛna nto ndo kombeta edja nde akayomɔka l’okongamelo wa Jehowa.” Lo wedi okina, “anangɛso waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ waketetaka watɛmbɛ abuku awɔ lo mituka,” walomɔlomɔ dia nsambisha lo luudu la luudu.—Etsha 20:20, 21.
Ondo emendji efula vɔ l’anangɛso akina kɔngɛnangɛna dia nsambisha lo luudu la luudu, koko vɔ wakasambishaka l’ohetoheto tshɛ. Lo kɛnɛ kendana l’esambishelo ka lo luudu la luudu, Maxwell Friend laki omendji weteteta lakatɛkɛtaka ɔtɛkɛta wa Allemand akafunde ate: “Etenyi k’olimu w’emendji weteta kɛsɔ kakayotokimanyiya dia sho monga l’ɛtshɔkɔ ekina l’olimu aso.” Omendji okina welɛwɔ John Bohne akasha alapɔlɔ wɛnya dia anangɛso lo tshɛ kawɔ wakangɛnangɛna lo woho wakawake epole ɔsɛkɛ lo esambishielo ka Diolelo. Nde akate ate: “Anangɛso efula waki l’ohetoheto lo monga suke dia nsala yoho y’esambishelo shɔ.”
Aya ɛnɔnyi efula wele emendji weteta wokongaka la shɛngiya ya dimɛna le anangɛso l’akadiyɛso. Osambisha ɔmɔtshi wedjedja welɛwɔ Norman Larson akate ate: “Etena kakimi leke ɔlɔngɔlɔngɔ, lakɛnyi dia emendji weteta mbɔsamaka la nɛmɔ efula ndo anto kondjaka wahɔ efula oma le wɔ. Vɔ wakasale la wolo tshɛ dia ndowanyɛmi lo yoho ya dimɛna.” Kânga lo nshi yaso nyɛ, emendji weteta wele la yimba ya ndjahombia ndo wele la kɔlamelo wekɔ lo nkimanyiya asekawɔ ambetawudi dia vɔ mbuta ɔnɛ: “Sho kokaka ntshɔ dia tosambisha lo luudu la luudu.”
[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 32]
Lushi lakaye omendji dia ndjotembola, taki l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula
[Osato wa lo lɛkɛ 31]
Lo 1905, Benjamin Barton akembola elui oko 170
[Osato wa lo lɛkɛ 32]
Walter Thorn aki omendji wakelamɛka la ngandji tshɛ ɔnɛ papa nɛ dia nde akasalɛka anto akambo oko ombutshi ndo aki la waonga wele oko wa Kristo
[Osato wa lo lɛkɛ 32]
J. A. Browne akatomama oko omendji w’otshimbedi la Jamaïque l’ɔnɔnyi 1902 dia tokeketsha elui 14 wa totshitshɛ w’apandjudi
[Osato wa lo lɛkɛ 32]
Olimu wakakambaka emendji weteta wakakeketsha mbetawɔ, kâmɛ k’Akristo ndo wakakimanyiya anangɛso dia vɔ ndeka monga suke l’okongamelo waki Nzambi