BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • wp20 No. 1 lk. 6-8
  • Bible kekɔ kiɔkɔ y’akambo wa mɛtɛ wahombaso ndjaɛkɛ lɔkɔ

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Bible kekɔ kiɔkɔ y’akambo wa mɛtɛ wahombaso ndjaɛkɛ lɔkɔ
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (Numɛlɔ k’anto tshɛ)—2020
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • LANDE NA KAKOKAYƐ NDJAƐKƐ LO BIBLE?
  • Bible kekɔ dibuku di’oma le Nzambi
    Bible etshatɔ mɛtɛ?
  • Bible ekɔ dibuku di’oma le Nzambi
    Kakɔna kakoka Bible tetsha?
  • Anto wa Nzambi wambotomba oma lo Babilɔna
    Buku di’ɛkɔndɔ wa lo Bible
  • Onde wɛ mbetawɔka dia kɛnɛ kata Bible kekɔ mɛtɛ?
    Ngɛnangɛnaka la lɔsɛnɔ pondjo pondjo!—Kondja wahɔ oma lo wekelo wa Bible
Enda awui akina
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (Numɛlɔ k’anto tshɛ)—2020
wp20 No. 1 lk. 6-8

Bible kekɔ kiɔkɔ y’akambo wa mɛtɛ wahombaso ndjaɛkɛ lɔkɔ

L’edja k’ɔkɔndɔ w’ana w’anto, anto w’oma l’ahole efula wotshikitanyi wekɔ lo mbɔsa dia Bible kekɔ kiɔkɔ y’akambo wa mɛtɛ yakokaso ndjaɛkɛ lɔkɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, miliyɔ y’anto wekɔ lo ndjela wetshelo w’oma lɔkɔ. Koko anto akina hawɔshi Bible la nɛmɔ, vɔ mbutaka dia tɔ bu ohomba ndo awui wa lɔkɔ bu mɛtɛ. Naa kanyi yayɛ? Onde wɛ koka mbishola akambo wa mɛtɛ wa lo Bible?

LANDE NA KAKOKAYƐ NDJAƐKƐ LO BIBLE?

Ngande wakokayɛ nshikikɛ dia kana wɛ koka ndjaɛkɛ lo Bible? Tɔshi ɛnyɛlɔ: Naka aya ɛnɔnyi efula wakotɛ ɔngɛnyi ayɛ mɛtɛ keto, kete ondo wɛ ayɛkɛ otema le nde. Onde Bible kekɔ oko ɔngɛnyi wɛkɛyɛ otema wakotɛ nshi tshɛ mɛtɛ keto? Enda bɛnyɛlɔ dimɔtshi.

Afundji wakafunde akambo wa mɛtɛ

Lonya l’ofundji ɔmɔtshi

Afundji wa Bible waki la losembwe l’efula, mbala efula vɔ wakafundaka munga ndo wandja awɔ. Ɛnyɛlɔ, omvutshi Jɔna akafunde woho wakinde komonga l’okitanyiya lo diaaso dimɔtshi. (Jɔna 1:1-3) Nde akakomiya dibuku diande dia lo Bible lo mɛnya woho wakohokola Nzambi, koko nde kombuta ndooko dui lo woho wakandatshikitanya dionga diande. (Jɔna 4:1, 4, 10, 11) Losembwe laki la afundji wa Bible tshɛ mɛnyaka woho wakawayakiyanyaka l’otema ɔtɔi lo kɛnɛ kendana l’akambo wa mɛtɛ.

Akambo wa mɛtɛ w’ohomba

Onde Bible mbishaka mbala tshɛ alako w’amɛna l’awui amɔtshi shikaa? Eelo. Ɛnyɛlɔ, lembetɛ kɛnɛ kata Bible lo kɛnɛ kendana la monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’anto akina: “Ɔnkɔnɛ, akambo tshɛ walanganyu anto nyosalɛ, nyu la wɔ pombaka mbasalɛwɔ.” (Mateo 7:12) “Okadimwelo wa la memakana tutshaka nkɛlɛ, koko tshɛkɛta ya kɔlɔ mbidiyaka nkɛlɛ.” (Tokedi 15:1) Lo mɛtɛ, akambo wa mɛtɛ wa lo Bible wekɔ lo ntetemala monga ohomba nshi nyɛ oko lo nshi yakawafundama.

Ɛkɛndɔ wa mɛtɛ

Lopawo ndo olui a nkɛtɛ

Kɛnɛ kamboshola anyangi w’emindo l’edja k’ɛnɔnyi shikikɛka dia anto wotshikitanyi, ahole ndo awui watɛkɛtama lo Bible wekɔ mɛtɛ. Tɔshi ɛnyɛlɔ k’awui amɔtshi. Bible mbutaka dia lo nshi ya Nɛhɛmiya, ase Tura (mbuta ate ase Fenikiya wakayaka oma la Tura) wakadjasɛka la Jɛrusalɛma “wakelaka nse la weho tshɛ wa diangɔ dia nsondja.”​—Nɛhɛmiya 13:16.

Onde ekɔ tolembetelo tɔmɔtshi tasukɛ divɛsa nɛ? Eelo, tolembetelo tekɔ. Anyangi w’emindo wakashola diangɔ di’ase Fenikiya l’Isariyɛlɛ, dui sɔ mɛnyaka dia wedja ehende w’edjedja ɛsɔ wakasondjanaka diangɔ. Ndo nto, wakashola efushi wa nse y’oma lo Mediteraneya la Jɛrusalɛma. Anyangi w’emindo shikikɛka di’amundji w’okanda wakayaka la nse oma l’asɛnga w’etale. L’ɔkɔngɔ wa nsɛdingola tolembetelo tɔsɔ, ombeyi w’ɛkɔndɔ ɔmɔtshi akate ate: “Ondo ɛtɛkɛta wele lo Nɛhɛmiya 13:16 wɛnya dia ase Tura wakasondjaka nse la Jɛrusalɛma wekɔ mɛtɛ.”

Awui wa mɛtɛ wendana la siansɛ

Okama a nkɛtɛ walɛndalɛnda lam’ele ndooko ɛngɔ

Bible kekɔ ntondo dibuku dietsha awui w’ɔtɛmwɛlɔ ndo diele l’ɛkɔndɔ. Koko etena katɛkɛtatɔ di’awui amɔtshi wa siansɛ, tɔ mbutaka mɛtɛ. Enda ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi.

Ambeta oko ɛnɔnyi 3 500, Bible kakate dia nkɛtɛ kekɔ lo nɛndalɛnda “lo dihole dia hwe.” (Jɔbɔ 26:7) Dui sɔ ntshikitana efula la toshimu tɛnya dia nkɛtɛ kekɔ lo nteha laadiko di’ashi kana ɔnɛ tɔ mɛmbama oma le evudu kɛmɔtshi ka woke. Ɛnɔnyi oko 1 100 l’ɔkɔngɔ wa dibuku dia Jɔbɔ fundama, anto wakatetemala mbetawɔ dia nkɛtɛ hatokoke tsho nɛndalɛnda, koko tɔ kekɔ laadiko di’ɛngɔ kɛmɔtshi. Ɛnɔnyi nkama shato oma laasɔ, lo 1687, Isaac Newton akatondja dibuku diakandafunde awui wendana la wolo w’okotwelo ndo nde akalembetshiya dia nkɛtɛ yekɔ lo nɛndalɛnda l’ekimanyielo ka wolo ɔmɔtshi wahɛnama. Dui di’ohomba sɔ shikikɛka kɛnɛ kakate Bible ɛnɔnyi ndekana 3 000 la ntondo!

Prɔfɛsiya ya mɛtɛ

Mpele dia Babilɔna ndo soko diele hwe

Ngande wele prɔfɛsiya efula ya lo Bible mɛtɛ? Enda ɛnyɛlɔ kɛnɛ: Prɔfɛsiya k’Isaya kendana la elanyelo ka Babilɔna.

Prɔfɛsiya: Lo ntambe k’enanɛi N.T.D., Isaya laki ofundji wa Bible akate dia Babilɔna kakahombe ndjonga kapitalɛ ka diolelo dia wolo efula kakahombe ndjolanyema ndo ntshikala ntɔngɔ to. (Isaya 13:17-20) Isaya akate ndo lokombo l’onto lakahombe nsala dui sɔ, mbuta ate Kurɔ. Nde akɛnya ndo woho wakahombe Kurɔ nsala dui sɔ, lo mbuta dia nde akahombe ‘monya ɛkɛdi.’ Ndo nde akate dia asoko w’osomba wakahombe ntshikala hwe.​—Isaya 44:27–45:1.

Ekotshamelo: Ɛnɔnyi oko 200 l’ɔkɔngɔ wa Isaya mbuta prɔfɛsiya kɛsɔ, Nkumekanga kɛmɔtshi k’ose Pɛrɛsiya akalɔsha Babilɔna. Naa lokombo lande? Kurɔ. Lam’ele Babilɔna kakadingama la mpele dia wolo, Kurɔ akadje yimba lo Ɔkɛdi w’Efaratɛ wakakɛlaka l’osomba. Anto ande wakɛtɔya ashi w’ɔkɛdi ɔsɔ otsha lo laanda. Dui sɔ diakakimanyiya di’ashi w’ɔkɛdi nkitakita, ko Kurɔ l’asɔlayi ande wakatenyanya ɔkɛdi wakasukana la mpele di’osomba. Dui dia diambo ko ase Babilɔna wakatshike asoko w’osomba wakɛlanɛ l’ɔkɛdi hwe! Asɔlayi waki Kurɔ wakɔtɔ lo Babilɔna lo asoko waki hwe ndo wakayilanya.

Koko, dimbola dikina diɔ nɛ: Onde Babilɔna kakatshikala tɔngɔ to? L’edja ka ntambe mɔtshi, anto wakatetemala mbidjasɛ lɛkɔ. Koko ɛlɔ kɛnɛ, tɔngɔ dia lam’aki Babilɔna diele suke la Baghdad, l’Iraq mɛnyaka woho wakakotshama prɔfɛsiya kɛsɔ tshɛ lo tshɛ. Aha la taamu, Bible mbutaka mɛtɛ kaanga etena katɛkɛtatɔ dikambo di’awui wa lo nshi yayaye.

KIƆKƆ Y’AKAMBO WA MƐTƐ WAHOMBASO NDJAƐKƐ LƆKƆ

Ɔnɛ ekɔ paka bɛnyɛlɔ dingana nto lo bɛnyɛlɔ efula diakakonya anto efula dia mbɔsa Bible aha tsho oko dibuku diakokaso ndjaɛkɛ lɔkɔ, koko “oko we[t]ɔ mɛtɛ, . . . ɔtɛkɛta wa Nzambi.”​—1 Tɛsalɔnika 2:13.

Ko naa akambo wa mɛtɛ wele lo Bible? Onde wɛ koka nkondja wahɔ oma lɔkɔ? Asawo akina wa lo periodikɛ kɛnɛ wayɛnya akambo amɔtshi w’ohomba wele lo Bible. Tayotatɛ la kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia ɔnɛ lele kiɔkɔ yatɔ, mbuta ate Nzambi.

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto