Foto ka losanganya la woke ndo pakartɛ la diko ka lɔyɛnga
1922 Ambeta ɛnɔnyi lokama
“NZAMBI . . . ambotosha . . . otshumba lo tshimbo ya . . . Yeso Kristo.” (1 Kɔr. 15:57) Ɛtɛkɛta ɛsɔ wakasɔnama lo divɛsa dia l’ɔnɔnyi wa 1922, dia nshikikɛ Ambeki wa Bible dia vɔ wayofutama l’ɔtɛ wa kɔlamelo yawɔ. L’ɔnɔnyi ɔsɔ, Jehowa akafute esambisha waki l’ohetoheto ɛsɔ. Nde akaatshɔkɔla lo woho wakawatatɛ ntondja ekanda awɔ hita ndo woho wakawakambe la radio dia dianganya akambo wa mɛtɛ wendana la Diolelo. Oma laasɔ, lo 1922, akɛnɛma nto hwe dia Jehowa aki lo ntshɔkɔla ekambi ande. Ambeki wa Bible waki l’akoka wa nsala losanganya la woke la Ohio, l’États-Unis, Cedar Point. Kɛnɛ kakasalema lo losanganya la woke lɔsɔ kakonge la shɛngiya l’olimu w’okongamelo wa Jehowa oma ko etena kɛsɔ polo ɛlɔ kɛnɛ.
“KANYI YA DIMƐNA EFULA”
Lam’akatalekaka anangɛso l’akadiyɛso nsambisha, mbakawatalekaka monga l’ohomba efula w’ekanda. Anangɛso wa lo Bɛtɛlɛ ka la Brooklyn, wakatondjaka periodikɛ, koko polo l’etena kɛsɔ vɔ wakatetemala nkamba l’atshunda w’amundji w’okanda dia mbaatondjɛ abuku waki la mposo ya keka. Lam’ele ngɔndɔ efula yakete aha la kɔpanyi mbatondjɛ abuku efula wakawahombe nkamba lawɔ l’olimu w’esambishelo, ɔnangɛso Rutherford akambola ɔnangɛso Robert Martin, ɔnɛ lakendanaka la dikambo sɔ dia kana ayonga dimɛna vɔ ntatɛ ntondja ekanda awɔ vɔamɛ.
Dihole diakawatondjaka ekanda lo shinga ya Concord street suke la Brooklyn, la New York
Ɔnangɛso Martin akate ɔnɛ: “Ɔsɔ aki kanyi ya dimɛna, nɛ dia dui sɔ diakakonya l’odihwelo wa dihole diakatahombaka ntondja ekanda.” Anangɛso wakalowɛka dihole diaki lo shinga ya 18 Concord Street la Brooklyn ndo wakakondja dihomɔ diaki lawɔ ohomba.
Aha onto tshɛ mbakangɛnangɛna lo woho wakahombe anangɛso ntatɛ ntondja ekanda awɔ hita. Ɔnɔmbɔdi wa kɔpanyi kakatotondjɛka abuku ntondo akembola dihole diaso di’oyoyo diakatatatɛ ntondja ekanda. Nde akate ate: “Nyu nyekɔ la dihomɔ di’amɛna efula dia ntondja ekanda, koko ndooko kaanga onto ɔtɔi l’atei anyu leya woho wa nkamba la diɔ. Lo ngɔndɔ shamalo tsho, nyu nyayolanya dihomɔ dianyu tshɛ.”
Ɔnangɛso Martin akate ate: “Akɛnamaka oko nde aki la shadiya, koko takeyaka dia Jehowa ayotokimanyiya ndo kɛsɔ mbakandasale.” Ɔnangɛso Martin aki mɛtɛ la shadiya. Kombeta edja, dihomɔ di’eyoyo sɔ diakatatɛ ntondja abuku 2 000 lo lushi.
Wanɛ wakakambaka la mashinyi watondjawɔ ekanda wemadi suke la dihole diakawatondjaka ekanda
NUNU DI’ANTO DIAKASAMBISHAMA LO TSHIMBO YA RADIO
Laadiko dia ntondja abuku awɔ amɔtshi vɔamɛ, ekambi wa Jehowa wakatatɛ nkamba la yoho y’oyoyo ya dianganya lokumu l’ɔlɔlɔ, mbuta ate radio. Lushi la lomingu l’ɔkɔngɔ a midi, Ngɔndɔ ka hende 26, 1922, ɔnangɛso Rutherford akatɛkɛta lo radio mbala ka ntondo. Nde akasha sawo diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Miliyɔ y’anto wele la lɔsɛnɔ kakianɛ hawovɔki pondjo” lo stasiɔ ka radio ka la KOG la Los Angeles, Californie, l’États-Unis.
Anto oko 25 000 wakayele losanganya la woke lɔsɔ. Amɔtshi l’atei awɔ wakatome mikanda dia mɛnya lowando lawɔ lo sawo diakasha ɔnangɛso Rutherford sɔ. Mukanda ɔmɔtshi l’atei wa mikanda ɛsɔ wakatomama oma le Willard Ashford, lakadjasɛka la Santa Ana, la Californie. Nde akasha ɔnangɛso Rutherford losaka lo sawo diande “diakananda otema ndo diaki dimɛma efula.” Oma laasɔ, nde akakotsha ate: “Lo luudu lami laki l’ɛkɔnyi esato wele takawakoke ntomba oma lo luudu, laasɔ toototonga l’akoka wa mpokamɛ sawo diayɛ kaanga otoyodisha suke la lakaso.”
Asawo efula wakashama lo mingu yakayele. L’ekomelo k’ɔnɔnyi, Tshoto y’Etangelo yakate dia oko “anto 300 000 wakalongola losango lo tshimbo ya [radio].”
L’ekeketshelo k’oma le ampokami, Ambeki wa Bible wakɔshi yɛdikɔ ya mbika luudu la tita nsango la Staten Island, suke la Bɛtɛlɛ ka la Brooklyn. L’ɛnɔnyi wakayele, Ambeki wa Bible wakayokamba la stasiɔ WBBR, dia dianganya lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo le anto ndo l’ahole efula.
“ADV”
Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka samalo 15, 1922, yakewoya dia losanganya la woke layosalema la Cedar Point, la Ohio, oma lo Ngɔndɔ ka divwa 5 polo 13, 1922. Ambeki wa Bible waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula etena kakawakome la Cedar Point.
Lo sawo diande dia ntondo, ɔnangɛso Rutherford akatɛ ampokami ate: “Lekɔ l’eshikikelo tshɛ lo tshɛ dia Nkumadiɔndjɔ ayɔtshɔkɔla losanganya lɔnɛ ndo lekɔ l’eshikikelo dia esambishelo kahatasalemaka ndooko lushi lanɛ la nkɛtɛ kayosalema.” Atɛkɛtshi wa lo losanganya la woke lɔsɔ wakake epole ɔsɛkɛ lo dikambo di’olimu w’esambishelo.
Olui w’anto wele lo losanganya la woke lakasalema lo 1922 la Cedar Point, la Ohio
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka divwa 8, anto oko 8 000 wakɔtɔ lo dihole diakasalema losanganya, walomɔlomɔ dia mpokamɛ sawo diaki ɔnangɛso Rutherford. Vɔ wakalongamɛka ɔnɛ nde ayolembetshiya “ADV,” alɛta wakafundama lo dikatshi dia leeta. Etena kakawadjasɛka, aha la taamu, vɔ wakɛnyi pakartɛ kakɔmbama kaki la diko dia lɔyɛnga. Arthur Claus, lakande lɔkɛndɔ oya lo losanganya la woke lɔsɔ oma la Tulsa, Oklahoma, oma l’États-Unis., akakondja dihole dia mbidjasɛ diakokimanyiya dia ndjela sawo dimɛna. Okakatanu wa wolo wakikɔ nɛ dia l’etena kɛsɔ, dihomɔ dia mbidiya dui komonga.
“Takayelaka sawo sɔ la yambalo tshɛ”
Dia ndjashikikɛ diaha lofunge monga, ɔnɔmbɔdi wa losanganya akewoya dia onto tshɛ layokoma l’ɔkɔngɔ takandahombe mbɔtɔ lo dihole diakasalemaka losanganya l’etena kakashaka ɔnangɛso Rutherford sawo. Lo eshidi 9:30 wa pindju, ɔnangɛso Rutherford akatatɛ sawo diande lo nshila ɛtɛkɛta wa Yeso watanema lo Mateo 4:17, wata ɔnɛ: “Diolelo dia l’olongo diaya suke.” Etena kakandatɛkɛtaka dia woho wayohokamɛ anto losango lendana la Diolelo lɔsɔ, nde akate ate: “Yeso akate ndamɛ dia l’etena ka woongelo ande, nde ayɔlɔmbɔla dinela di’anto ande, l’etena kayondotshumanya anto wa mɛtɛ ndo wa kɔlamelo.”
Ɔnangɛso Claus, lakadjasɛ lo mbalasa ka woke, mbohɔka ate: “Takayelaka sawo sɔ la yambalo tshɛ.” Lonyangu ko, mbala kakɔ ɔtɔi nde akandama la hemɔ ndo nde akahombe ntomba oma lo mbalasa. Arthur akatombe oma lo mbalasa, kaanga mbakinde konanga nsala dui sɔ, nɛ dia nde akeyaka dia nde takinde la lotshungɔ la nyomɔtɔ lo mbalasa etena kakashaka ɔnangɛso Rutherford sawo.
L’ɔkɔngɔ wa minitɛ ngana, nde akatatɛ ndjaoka dimɛna. Lam’akandayakalolaka oya lo mbalasa, nde akoke anto wada nsaka y’efula. Dui sɔ diakawosha ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula! Nde akate ate: “Layoyela etenyi kambotshikala ka sawo dia dimɛna sɔ naka dimi mbidɛ lo sambe dia mbɔtɔ lo mbalasa.” Ɔnangɛso Claus, ɔlɔngɔlɔngɔ waki l’ɛnɔnyi 23 lo nshi shɔ, akatane yoho ya nde mbidɛ lo sambe. Atala wakahɛtaka dimɛna ndo nde mbutaka dia nde aki suke la wɔ ndo nde aki l’akoka wa “mpokamɛ sawo diakɔ dimɛna.”
Koko Arthur komonga ndamɛ. Angɛnyi ande amɔtshi waki nto la diko. Ɔmɔtshi l’atei awɔ, Frank Johnson, akasukana la nde ko akawombola ate: “Onde wɛ ekɔ la kuwakuwa mɔtshi ya pɛmɔ lo dibenga lango?”
Arthur akakadimola ate: “Eelo, yekɔ.”
Frank akokadimola ate: “Ɔsɔ ekɔ okadimwelo lo alɔmbɛlɔ aso. Onde wɛ ekɔ lo mɛna pakartɛ kengo? Tɔ kɔhama lo sɛti nyɛ. Hokamɛ shushi la yambalo tshɛ.a Etena kayondota ate: “Nyewoya, nyewoya, ko wɛ mpembola ɛkɔdi ɛnɛi ɛnɛ.”
Ɔnkɔnɛ, Arthur la lokuwa l’anya kaamɛ l’anto akina, wakakongaka dia kam’ayowoka ɛtɛkɛta akɔ ko vɔ mpembola ɛkɔdi wakawawate. Yema tshitshɛ oma laasɔ, ɔnangɛso Rutherford akakome l’etenyi kakaleke ohomba ka lo sawo diande. Lam’ele ɔnangɛso Rutherford aki la waasaso ndo la ohetoheto efula, mbeyaka monga ko nde akate la dui dia wolo ate: “Nyonge Ɛmɛnyi wa mɛtɛ ndo wa kɔlamelo wa Nkumadiɔndjɔ. Nyotetemale ndɔsha polo lam’ayolanyema Babilɔna ka woke tshɛ lo tshɛ. Nyosambisha losango lo nkɛtɛ k’otondo. Wedja tshɛ pombaka mbeya dia Jehowa mbele Nzambi ndo ɔnɛ Yeso Kristo kele Nkumekanga ka waa nkumi ya dikanga ndo Nkumadiɔndjɔ ka waa nkumadiɔndjɔ. Ɔnɛ ekɔ lushi loleki ohomba l’ɔkɔndɔ w’ana w’anto. Nyende, Nkumekanga ekɔ lo mbolɛ! Nyu pombaka mbutɛ onto tshɛ dui sɔ. Laasɔ, nyewoya, nyewoya, nyewoya, awui wa Nkumekanga la Diolelo diande!”
Arthur mbutaka dia nde l’anangɛso akina wakahembola ɛkɔdi ko ɛngɔ kakɔmbɛ pakartɛ kakamɔ woho ɔnɛ wele anto wakakoke mɛna awui wakafundama. Lo yoho yɔtɔnɛ la alɛta “ADV,” aki alɛta wa lokanga wa tshɛkɛta ya l’Angɛlɛ: “Advertise” yalembetshiya: mbewoya.”
OLIMU W’OHOMBA
Losanganya la woke lakasalema la Cedar Point lakakimanyiya anangɛso dia vɔ nyomɛna ohomba w’olimu w’esambishelo ka Diolelo ndo wanɛ waki la yimba ya ndjakimɔ la lolango waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa nsambisha anto akina. Kɔlpɔrtɛrɛ kɛmɔtshi (lelamɛ nshi nyɛ ɔnɛ ombatshi mboka) k’oma la Oklahoma, l’États-Unis, akafunde ate: “Lo distrikɛ diakatasambishaka aki l’ɛtshi ka nkɛtɛ kakawatshimaka waa mbɔkɔ y’akɛsɔ ndo anto waki wola efula lɛkɔ.” Nde akate ate mbala efula, etena kakahokamɛka anto losango latanema lo periodikɛ kakawelɛka Âge d’or, “vɔ [wakakɛdiaka] asɔi.” Nde akate lo tshena pe ate: “Taki l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mbaakeketsha lo yoho shɔ.”
Ambeki wa Bible asɔ wakeyaka ohomba w’ɛtɛkɛta wa Yeso watanema lo Luka 10:2, wata ɔnɛ: “Dinela diekɔ woke, koko ekambi mbele yema tshitshɛ.” Oko wakiwɔ l’ekomelo k’ɔnɔnyi, vɔ wakayashikikɛ dia mbewoya losango la Diolelo l’andja w’otondo oleki woho wakawasambishaka ntondo.
a Lo ntena dimɔtshi, wakelɛka ɔnangɛso Rutherford “shushi” nɛ dia nde akakambe lo diaaso dimɔtshi oko shushi ya laande la Missouri, l’États-Unis.