BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • g20 No. 1 lk. 8-13
  • Woho wakokaso ndɔshana l’ekiyanu

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Woho wakokaso ndɔshana l’ekiyanu
  • Emɔ!—2020
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • Yanga dia nsɛna, aha la mbidja yimba lo kɛnɛ kayotomba loyi
  • Sala kɛnɛ kakokayɛ nsala
  • Eya kɛnɛ kakokiyanya
  • Yanga dia monga la kiongamu lo lɔsɛnɔ
  • Yanga dia monga la lɔsɛnɔ lele la wɛdimo
  • Kokɛ yoonge yayɛ ya demba
  • Etsha akambo woleki ohomba lo dihole dia ntondo
  • Yanga ekimanyielo
  • Yanga ɛlɔmbwɛlɔ ka Nzambi
  • Okiyanu kɛdikɛdi na?
    Emɔ!—2020
  • Onde wɛ ekɔ l’ekiyanu?
    Emɔ!—2020
Emɔ!—2020
g20 No. 1 lk. 8-13
Womoto lele l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo lɛkɛwɔ otema ele l’osomba ɔmɔtshi a woke.

WOHO WA NKONDJA EKIMANYIELO OMA L’EKIYANU ASO

Woho wakokaso ndɔshana l’ekiyanu

Dia ndɔshana dimɛna dimɛna l’ekiyanu, ekɔ ohomba nkanyiya dikambo dia yoonge yayɛ ya demba, yoho yayɛ yasɛna l’anto akina, eyango ayɛ ndo awui walekayɛ mbetsha lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ layɛ, mbuta ate awui woleki mɛtɛ ohomba le yɛ. Sawo nɛ diayɔsɛdingola atɔndɔ amɔtshi w’ohomba wakoka kokimanyiya dia ndɔshana dimɛna l’ekiyanu ndo ondo kaanga mbakitshakitsha.

Yanga dia nsɛna, aha la mbidja yimba lo kɛnɛ kayotomba loyi

Womoto lele l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo lɛkɛwɔ otema atakɛndakɛnda l’osomba ɔmɔtshi a woke.

“Tanyoyakiyanyake pondjo dikambo dia loyi, nɛ dia loyi ayonga la ekiyanu alɔ.”​—MATEO 6:34.

Kɛnɛ kalembetshiya dui sɔ: Ekiyanu wa lushi la lushi wekɔ l’atei w’awui wa lo lɔsɛnɔ laso. Koko toyafudiɛke ekiyanu wa lushi l’ɛlɔ lo nkotsha wɛnɛ wa loyi. Yanga dia nsɛna, aha la mbidja yimba lo kɛnɛ kayotomba loyi.

  • Ekiyanu koka nkonya lo lonyangu l’efula. Hemba sala awui anɛ: Ntondotondo, eya dia hatokoke mbewɔ ekiyanu ɛmɔtshi. Ndjakiyanya dikambo di’awui wahatakoke mbewɔ fudiaka ekiyanu. Dui dia hende, lembetɛ dia mbala efula, awui efula watotoyakiyanyaka hawotosalemaka oko woho wafɔnyaso.

Sala kɛnɛ kakokayɛ nsala

“Lomba l’oma la diko lekɔ . . . ekanelo k’ɔlɔlɔ.”​—JAKƆBA 3:17.

Kɛnɛ kalembetshiya dui sɔ: Toyangake paka monga kokele. Ewɔ ndjadjɛ kana mbidjɛ anto akina dɛmbɛlɛmbɛ.

  • Eya elelo ayɛ, sala kɛnɛ kakokayɛ nsala ndo eya elelo ayɛ ndo w’anto akina. Naka wɛ nsala ngasɔ, kete wɛ ayokitshakitsha ekiyanu ayɛ ndo ayokeketshama dia nyomoleka ntondoya. Ndo nto, salaka yema ya shɛkɛsɛkɛ. Etena kɔlayɛ, mbuta ate kaanga naka dikambo dimɔtshi diekɔ lo tatshu lo kɔlɔ, dui sɔ kitshakitshaka nkɛlɛ kayɛ ndo wɛ mongaka l’ekanelo ka yimba ka dimɛna.

Eya kɛnɛ kakokiyanya

“Onto lele la shɛnɔdi nɛmbɔhalaka ki.”​—TOKEDI 17:27.

Kɛnɛ kalembetshiya dui sɔ: Tokanyi ta kɔlɔ koka nkonya onto diaha monga l’ekanelo ka yimba k’ɔlɔlɔ, diakɔ diele sala la wolo dia ntshikala ki.

  • Lembetɛ dui diakokiyanya ndo eya woho wa dikandola. Ɛnyɛlɔ, etena keyɛ l’ekiyanu, eya kɛnɛ kele lo tokanyi tayɛ, nsaki yayɛ ndo dionga diayɛ ondo wɛ mbeyaka kaanga tifunda. Lo mbeya dimɛna dimɛna woho wakokayɛ nkandola ekiyanu ayɛ, dui sɔ mbeyaka kokimanyiya dia ndɔshana la wɔ lo yoho ya dimɛna. Ndo nto, yanga toho ta minya awui wakosha ekiyanu lo lɔsɛnɔ layɛ. Naka wɛ keema l’akoka wa nsala dui sɔ, yanga toho ta nkitshakitsha shɛngiya yawɔ, ɛnyɛlɔ lo nyanga yoho yoleki dimɛna ya nsala elimu ayɛ kana nkongɛ wenya ayɛ.

  • Yanga dia mɛna akambo lo yoho yotshikitanyi. Kɛnɛ kakokiyanya ntshikitana la kɛnɛ kakiyana onto okina. Dui sɔ nemanɛka la yoho yɛnayɛ akambo. Tɔsɛdingole alako asato anɛ:

    1. Tongake suke dia monga la tokanyi ta kɔlɔ. Onto ɔmɔtshi mbeyaka kolekana ko mbeta la ntondo kayɛ etena kenyu l’ɔnɔngɔ. Naka wɛ mbita di’onto ɔsɔ ambokɛngiya kete dui sɔ mbeyaka kotshindja wɔɔngɔ. Lo dihole dia nsala ngasɔ, lande na keyɛ hetawɔ tsho ɔnɛ nde aki la kanyi ya dimɛna? Wɛ mbeyaka monga la shadiya!

    2. Ɛna akambo lo yoho ya dimɛna. Etena kakongayɛ dɔkɔtɛlɛ lo biro ande kana kakongayɛ aviyɔ lo sɛkɛ dia ndɛkɛ, ayonga wɔdu le yɛ naka wɛ nkamba la wenya ayɛ dia mbadia awui amɔtshi kana menda mesajɛ ayɛ ɛmɔtshi wendana l’olimu.

    3. Kimɛ awui woleki ohomba lo yimba. Yambola ɔnɛ: ‘Onde dikambo nɛ diayonga okakatanu wa woke loyi kana lomingu layaye?’ Eya dia ntshikitanya akambo wa totshitshɛ ndo la wanɛ woleki weke.

Yanga dia monga la kiongamu lo lɔsɛnɔ

Womoto ongo okime telefɔnɛ, ndo ekɔ lo nkongɛ akambo ande wa lushi la lushi.

“Akambo tshɛ wasaleme dimɛna ndo aha l’ofukutanu.”​—1 KƆRƐTƆ 14:40.

Kɛnɛ kalembetshiya dui sɔ: Yanga dia monga la lɔsɛnɔ lele la kiongamu.

  • Sho nangaka monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ lo monga la kiongamu lo lɔsɛnɔ laso. Dui dimɔ diakoka nkonya onto diaha nde monga la kiongamu ya dimɛna lo lɔsɛnɔ ndo l’ekiyanu ele, ntaloya akambo ndo kɛsɔ kokaka mbokonya dia monga la listɛ l’elimu lahashile. Lande na kahayahembe ndjela alako ahende anɛ?

    1. Sala ekongelo ka shikaa ndo kotshatɔ.

    2. Eya ndo lɔngɔsɔla dui tshɛ diakoka kokonya dia ntaloya akambo.

Yanga dia monga la lɔsɛnɔ lele la wɛdimo

“Ndeka dimɛna monga la yema ya diomuyelo tshitshɛ lo dihole dia monga la olimu efula wa wolo ko tatshanyaka lɔpɛpɛ.”​—ONDAKI 4:6.

Kɛnɛ kalembetshiya dui sɔ: Anto wakamba olimu lo tshambandeko koka nshishɛ wahɔ ‘l’olimu awɔ w’efula wa wolo.’ Vɔ mbeyaka mpomba etena kana wolo wa ngɛnangɛna la olimu wakawakambe.

  • Onga l’ekanelo ka dimɛna lo dikambo di’olimu ndo dia falanga. Aha paka monga la falanga efula mbakoka onto monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula kana nkitshakitsha ekiyanu. Koko kɛnɛ kele mɛtɛ ele, akambo hawotosalemaka lo yoho shɔ. Ondaki 5:12 mbutaka ɔnɛ: “Efula ka diangɔ diele la kanga ɔngɔnyi hadioolasha djɔ.” Ɔnkɔnɛ, yanga dia nsɛna la kɛnɛ kele la yɛ.

  • Onga l’etena ka kɔkɔlaka demba. Wɛ kitshakitshaka ekiyanu etena kasalayɛ akambo wakosha ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko, ɔkɔkwɛlɔ wa demba wele bu ohomba, ɛnyɛlɔ menda televiziɔ, hakoke kokimanyiya.

  • Kitsha tshulatshula lo dihole diadiɔ. Ewɔ fundanɛka, mendaka waa mesajɛ kana mbɔtɔka lo waa réseaux sociaux. Koko naka dui dimɔtshi dialɔmba dia menda, kete tendake mesajɛ wendana l’olimu lo wenya weyɛ lo diomuyelo.

Kokɛ yoonge yayɛ ya demba

Ɔlɔngɔ a pami ongo ekɔ lo tɔɔlɛ etena katandalawɔ l’andja.

‘Osutshesutshelo wa demba wekɔ la wahɔ efula.’​—1 TIMƆTE 4:8.

Kɛnɛ kalembetshiya dui sɔ: Osutshesutshelo wa demba wa mbala la mbala konyaka onto dia monga la yooge ya demba ya dimɛna.

  • Kɛnɛmɔla mbekelo y’amɛna. Olimu wa lo demba koka kokimanyiya dia nkitshakitsha nkɛlɛ ndo ekiyanu. Lɛkaka mbo ya ndɛ yele la tovitaminɛ ndo ewɔ ndɛ mbo ya ndɛ ya kɔlɔ. Sala la wolo dia momuyaka efula.

  • Ewɔ diangɔ diafɔnyayɛ ɔnɛ diɔ kokaka “kokimanyiya” dia mbewɔ ekiyanu, ɛnyɛlɔ ɔnwɛlɔ wa mfɔka kana dinɔnɔ dia wolo ndo wanu wadjoya. L’ekomelo a shimu, diangɔ sɔ ondo mbeyaka ndanya yoonge yayɛ ndo koshishɛ falanga yakayayange la wolo tshɛ.

  • Ɛnana la dɔkɔtɛlɛ diayɛ naka ekiyanu hayokoka. Hatohombe mboka nsɔnyi dia nyanga ekimanyielo oma le dɔkɔtɛlɛ.

    “KIMANYIYA ANTO AKINA KOKA NKITSHAKITSHA EKIYANU”

    “Onto ɔlɔlɔ ndjakondjɛka wahɔ, koko kanga esehe ndjaelaka ekakatanu.”​—TOKEDI 11:17.

    Dibuku dimɔtshi (Overcoming Stress) diekɔ la tshapita mɔtshi yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Lɔshana l’ekiyanu ayɛ lo salɛ anto akina ɔlɔlɔ.” Lo ndjela Dr. Tim Cantopher ofundji wa dibuku diakɔ, nde mbutaka dia salɛ anto akina ɔlɔlɔ koka kokimanyiya dia monga la yoonge ya demba ya dimɛna ndo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Lo wedi okina, onto lahasalɛ anto ɔlɔlɔ kana kanga esehe ndjashishɛka ɔngɛnɔngɛnɔ, nɛ dia anto akina hawoolange ndo mbowewewɔka.

    Sho koka nto nkondja ekimanyielo oma l’ekiyanu aso lo monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ le so sho amɛ. Ɛnyɛlɔ, hatohombe ndjaetɛ awui wolo kana ndjayangɛ awui wahatakoke ndjakotshɛ. Sho hatohombe ndjaɔnyɔla. Yeso Kristo akate ate: “Langa wonyayɛ onto oko wayalangayɛ.”​—Makɔ 12:31.

Etsha akambo woleki ohomba lo dihole dia ntondo

“Nshikikɛ akambo woleki ohomba.”​—FILIPƐ 1:10.

Kɛnɛ kalembetshiya dui sɔ: Sɛdingola la yambalo tshɛ akambo woleki ohomba.

  • Sala listɛ l’elimu lo ndjela ohomba wa dikambo la dikambo. Kɛsɔ ayokokimanyiya dia ndeka mbidja yimba l’elimu woleki ohomba ndo kɛsɔ ayokokimanyiya dia menda wɛnɛ wakokayɛ ntshika ndo wɛnɛ wahombayɛ mbisha anto akina.

  • Funda awui wakokayɛ nsala lo lomingu ndo woho wakokayɛ nkamba la wenya ayɛ. Oma laasɔ, yanga toho t’amɛna takokayɛ nkamba la wɔ. Etena katayaleke mbeya woho wa nkamba la wenya ayɛ, mbatayaleke nkitshakitsha ekiyanu ayɛ.

  • Yanga tena dimɔtshi dia momuya. Kaanga diomuyelo dia tshitshɛ mbeyaka nyomokosha wolo ndo nkitshakitsha ekiyanu ayɛ.

Papa la mama wekɔ lo mbetsha wenya kaamɛ la ɔnawɔ la hiami ndo la yana yawɔ ya yimato.

Yanga ekimanyielo

“Ekiyanu lo otema w’onto mbɔkɔmɔlaka, koko tshɛkɛta y’ɔlɔlɔ keketshaka.”​—TOKEDI 12:25.

Kɛnɛ kalembetshiya dui sɔ: Ɔlɔlɔ w’otema, ɛtɛkɛta wa kɛtshi w’oma le anto akina koka nkeketsha lonyuma layɛ.

  • Sawola l’onto lɛkɛyɛ otema. Onto lɛkɛyɛ otema mbeyaka mɛna akambo lo yoho yotshikitanyi kana nde mbeyaka kɛnya yoho kina ya nkandola dikambo yahayakoki nkamba la yɔ. Ndo etena kakandolayɛ dikambo sɔ wɛ mbeyaka ndeka ndjaoka dimɛna.

  • Yanga ekimanyielo. Onde wɛ hakoke mbisha onto okina olimu wotoyosala kana nkahana olimu ɔsɔ l’onto akɔ?

  • Naka osekayɛ lakamba la yɛ olimu ekɔ lo kokiyanya, kete yanga toho takokayɛ nɔngɔsɔla dui sɔ. Ɛnyɛlɔ, onde wɛ hakoke sawola la nde la lotutsha ndo l’ɔkɔmi tshɛ woho wayaokayɛ lo dikambo diande? (Tokedi 17:27) Naka yoho shɔ hongi l’etombelo w’amɛna, onde wɛ hakoke nkitshakitsha wenya wetshayɛ kaamɛ la nde?

Yanga ɛlɔmbwɛlɔ ka Nzambi

Omundji w’okanda ongo ekɔ lo nɔmba lo dihole diande di’olimu.

“Ɔngɛnɔngɛnɔ le wanɛ weya ehomba awɔ wa lo nyuma.”​—MATEO 5:3.

Kɛnɛ kalembetshiya dui sɔ: Le so sho anto, aha tsho monga l’ohomba wa mbo ya ndɛ, ahɔndɔ wa ndɔta ndo wa dihole dia ndala ko pe. Koko tekɔ ndo l’ohomba w’akambo wa lo nyuma. Dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, sho pombaka mbeya ɔnɛ tekɔ l’ohomba wa diangɔ sɔ ndo mbodikotsha.

  • Dɔmbɛlɔ koka monga ekimanyielo ka woke. Nzambi kɔlɔmbaka dia ‘wɛ nkitsha ekiyanu ayɛ tshɛ le nde, nɛ dia nde ndjakiyanyaka dikambo diayɛ.’ (1 Petero 5:7) Dɔmbɛlɔ ndo nkana yimba l’awui wakeketsha koka kosha wɔladi wa l’etei k’otema.​—Filipɛ 4:6, 7.

  • Adiaka awui wakoka kosukanya la Nzambi. Atɔndɔ wambotɔsɛndingola lo Emɔ! kɛnɛ ndja oma lo Bible, kakafundama dia nkotsha ehomba aso wa lo nyuma. Atɔndɔ asɔ nto koka kokeketsha dia ‘nama lomba l’oshika ndo dikoka di’ekanelo ka yimba.’ (Tokedi 3:21) Lande na keyɛ hayadjɛ oyango wa mbadiaka Bible? Dibuku dia Tokedi mbeyaka monga dibuku dia dimɛna dia wɛ ntatɛ.

ƐLƆLƆ WAYA LO DIMANYIYA

“Lo mɛtɛ shɛnɔdi kitshakitshaka nkɛlɛ kande, ndo minya yimba lo kɔlɔ koosalewɔ ekɔ dui dia dimɛna efula.”​—TOKEDI 19:11.

Dr. Loren Toussain mbutaka lo Jurnalɛ mɔtshi (Journal of Health Psychology) ɔnɛ: “Ekiyanu ndanyaka yoonge yayɛ ya demba ndo dimanyiya onto kimanyiyaka dia nkokɛ yoonge yayɛ.” Nde kotshaka ɔnɛ: “Dimanyiya kɛdikɛdi minya yimba lo kɛnɛ kokosale onto ndo minya tokanyi ta kɔlɔ tele la yɛ le onto akɔ ndo dui sɔ diayokokimanyiya dia monga l’ekanelo ka dimɛna le onto lokosale kɔlɔ.” Nde komiyaka nto lo mbuta dia monga la yimba ya dimanyiya “koka kokimanyiya dia minya yimba l’awui wakosha ekiyanu.”

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto