Wɛ koka ndowanya dikoka diayɛ dia kimɛ ndo dia mbohɔ akambo

JEHOWA NZAMBI akatonge wɔɔngɔ w’onto la dikoka dia diambo efula dia kimɛ akambo. Nde akasale wɔɔngɔ dia vɔ monga dihole dia mombaka awui aha la shisha awui w’ohomba wakombama lɔkɔ. Woho wakatongama wɔɔngɔ mbɔtɔnɛka la sangwelo diaki Nzambi di’ɔnɛ anto la dia sɛna pondjo pondjo.​—Osam. 139:14; Joa. 17:3.

Koko wɛ koka mɛna di’efula k’awui wadjayɛ lo wɔɔngɔ ayɛ shishɔka. Tokomaka dia wonya wayangɛ kamba l’awui akɔ mbashishɔwɔ lo wɔɔngɔ. Kakɔna kakokɛ sala di’aha mbohɛka efula na?

Yasha l’awui wekayɛ

Ndjasha ekɔ dui di’ohomba diakimanyiya onto di’aha mbohɛka. Naka tayonga la mbekelo ka sɛdingolaka awui weta, ka ndjashaka le anto ndo l’awui weta suke laso, kete wɔɔngɔ aso wayosalangana. Lâsɔ, hatonga wolo le so dia sho ndjasha woho ɔsɔ etena kadiaso kana kokaso dui dimɔtshi diele la nɛmɔ efula.

Anto efula mongaka l’okakatanu dia mbohɔ nkombo y’anto. Koko, oko weso Akristo, sho mbeyaka di’anto wekɔ ohomba efula, ɛnyɛlɔ anyaso Akristo, anto wasambishaso, ndo anto akina wahomana la so lam’akambaso elimu w’ohomba wa lo lɔsɛnɔ. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia mbohɔ nkombo y’anto yahatahombe mɛtɛ mbohɛ na? Lo mukanda ande ɔmɔtshi Ɔpɔstɔlɔ Paulo akashile nkombo y’anto 26 wa l’etshumanelo kɛmɔtshi. Woho wakandayashaka le wɔ mɛnamaka aha tsho lo woho wakandashile nkombo yawɔ koko ndo lo woho wakandatɛkɛta awui amɔtshi wa lânde wendana l’efula ka l’atei awɔ. (Romo 16:​3-16) Emendji ɛmɔtshi weteta w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa nshi yaso nyɛ kimɛka nkombo y’anto efula, kânga mbataweteta lo tshumanelo diotshikitanyi oseka lomingu tshɛ. Kakɔna kâkimanyiya na? Ondo mbala ka ntondo kasawolawɔ l’onto vɔ mongaka la mbekelo ka kamba la lokombo l’onto akɔ mbala efula. Vɔ salaka la wolo dia kakatanya lokombo l’onto l’elungi kande. Ndo nto, vɔ mbetshaka wenya efula l’Akristo asɔ l’olimu w’esambishelo ndo wonya wewɔ lo ndɛ kamɛ. Etena kayohomana l’onto ɔmɔtshi, onde wɛ ayohɔ lokombo lande? Onga l’ɔkɔkɔ ɔmɔtshi w’oshika wakotshutshuya dia mbohɔ lokombo lande; oma lâsɔ ko wɛ pemba kamba l’alako amɔtshi wakatashidi.

Mbohɔ kɛnɛ kadiayɛ ekɔ nto ohomba. Kakɔna kakoka kokimanyiya dia ndjalowanya lo dikambo sɔ? Akambo ahende wele vɔ anɛ: ndjasha lo kɛnɛ kadiayɛ monga l’eokelo k’awui akɔ. Naka awui wadiayɛ monga ohomba w’efula le yɛ, kete wɛ ayodja yimba yayɛ tshɛ lɔkɔ. Wɛ hatokimɛ kɛnɛ kadiayɛ naka yimba yayɛ yekɔ dihole dikina etena keyɛ lo mbadia. Eokelo kayɛ kayohama naka wɛ kakatanya awui wadiayɛ la kɛnɛ kokoyeyaka kana l’ewo kamboyokondjaka. Yambola wate: ‘Ngande ndo etena kakɔna kakokami kamba l’awui anɛ lo lɔsɛnɔ lami? Ngande wakokami kamba la wɔ dia kimanyiya onto okina?’ Eokelo kayɛ kayohama nto naka wɛ ayadiaka etondo wa wetelo lo dihole dia mbadiaka tshɛkɛta la tshɛkɛta. Kɛsɔ mbayokokimanyiya esadi eto dia wɛ shihodia tokanyi toleki ohomba ndo mbishola awui woleki ohomba, ɔsɔku mbayoyokimɛ tokanyi ndo awui akɔ aha l’okakatanu.

Ɔsa etena ka sala ovuswelo

Wanɛ wele tomanyi l’awui wa wetshelo tɛtɛka l’ohomba w’ovuswelo. Lo wekelo ɔmɔtshi wakandasale, ombetsha ɔmɔtshi wa lo kalasa y’adidi akɛnya dia minitɛ ɔtɔi ketsha onto dia vusola ko wonya akɔ wamɛ kɛnɛ kadishande ndodjaka dikoka diande dia kimɛ akambo l’ahende. Ɔnkɔnɛ, kam’ashidiyayɛ wadielo ayɛ, kana etenyi ka woke ka wadielo akɔ, vusola awui woleki ohomba lo yimba woho wa wɛ mbakakatshiya lo wɔɔngɔ. Kanyiya nganɛ wayokoka nembetshiya awui amɔtshi w’eyoyo wamboyeka l’ɛtɛkɛta ayɛ hita. Naka wɛ sala ovuswelo yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa wɛ shidiya mbadia dui dimɔtshi, kete wɛ hatohɛ dui diakɔ esadi.

Oma l’ɔkɔngɔ wa nshi ngana tsho, yanga dia vusola kɛnɛ kakayadia lo mbewoya onto okina dikambo diakɔ. Wɛ koka sala dui sɔ le ose nkumbo ɔmɔtshi, ose etshumanelo, onyayɛ la l’olimu, la la kalasa, osukanyi ayɛ, kana onto ɔmɔtshi layohomana la yɛ l’esambishelo. Ona woho wa sala ovuswelo, aha tsho w’awui woleki ohomba wadishayɛ, koko ndo woho walembetshiya Afundelo akambo akɔ. Naka wɛ sala ngasɔ, kete dui sɔ diayokokimanyiya dia wɛ kakatshiya awui w’ohomba lo wɔɔngɔ ayɛ, ndo anto akina wayoyokondja wahɔ oma lɔkɔ.

Kana yimba lo awui w’ohomba

Lâdiko wa wɛ vusola kɛnɛ kakayadia ndo mbutɛ anto akina awui akɔ, wɛ ayɛna dia kana yimba l’awui w’ohomba wakayeke ekɔ la wahɔ. Asafu nde la Davidi, wanɛ waki afundji amɔtshi wa Bible wakasale dikambo sɔ. Asafu akafunde ate: “Dimi [“layohɔka etsha waki Jah,” NW], ne dia dimi la[yo]hoka akambu aye wa mamba wa nshi y’edjedja. Dimi layukanaka yimba dia elimu aye tshe, layusawulaka l’utema ami ne dia etsha aye.” (Osam. 77:11, 12) Davidi nde lawɔ akafunde ate: “Lam’atumukuhoka lu tangi kami, dimi latulalaka ungundu lam’atumukukanaka,” ndo “dimi latuhoka nshi y’edjedja, latukanaka yimba lu etsha aye tshe.” (Osam. 63:6; 143:5) Onde wɛ salaka dikambo sɔ?

Naka wɛ ndjasha tshɛ dia kanaka yimba l’etsha waki Jehowa, waonga ande, ndo woho wakotshande lolango lande, kete dui sɔ diayokokimanyiya l’awui efula koko aha tsho dia kimɛ awui akɔ. Naka wɛ kana yimba lo yoho shɔ, kete wɛ ayɔtshiya awui w’ohomba efula l’otema ayɛ. Dui sɔ diayolowanya lonto layɛ la l’etei k’otema. Awui wayoyokimɛ wayonga l’ɔnɔngɔ wa tokanyi tayɛ toleki ohomba.​—Osam. 119:16.

Ɔkɛndɛ wa nyuma ka Nzambi

Etena kayangaso dia kimɛ akambo wa mɛtɛ wendana l’elimu waki Jehowa ndo awui wakate Yeso Kristo, teye dia vɔ kototshika anyanya. L’otsho wa la ntondo ka nyɔi kande, Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Dimi lambunyutela akambu aso lam’ekimi la nyu. Keli Ukimanyidi, [nyuma k’ekila], layutuma Papa lu lukumbu lami, ndi ayunyetsha akambu tshe, ayunyuhula aui tshe wakamanyutelaka.” (Joa. 14:25, 26) Mateo nde la Joani waki l’atei w’anto wakonge lawɔ. Onde nyuma k’ekila aki mɛtɛ okimanyedi le wɔ? Eelo! Ɛnɔnyi oko enanɛi l’ɔkɔngɔ, Mateo akashidiya la funda ɔkɔndɔ wa ntondo wa lɔsɛnɔ laki Kristo, mbidja ndo Dako dia lo Dikona dia diambo efula ndo djembetelo yendana la wôngelo wa Kristo ndo l’ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo. Ɛnɔnyi akumi asamalo l’etanu l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Yeso, ɔpɔstɔlɔ Joani akafunde Evanjiliɔ ande, mbidja ndo awui wakate Yeso l’otsho w’ekomelo waketsha apɔstɔlɔ vɔ la Nkumadiɔndjɔ la ntondo ka nde nambola lɔsɛnɔ lande. Aha la tâmu, Mateo nde la Joani wakohɔka awui wakate ndo wakasale Yeso lam’akiwɔ la nde, koko nyuma k’ekila mbakaleke mbakimanyiya dia mbashikikɛ di’aha vɔ mbohɛ kânga kiambokambo ɔtɔi y’ohomba yakalange Jehowa yɔ fundama l’Ɔtɛkɛta ande.

Onde nyuma k’ekila kekɔ lo kamba oko okimanyidi le ekambi waki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ? Eelo! Lo mɛtɛ, nyuma k’ekila hɔshi awui wele tatawaekaka ndoko lushi ko mbadja lo timba taso, koko tɔ tokimanyiyaka dia mbohɔ awui w’ohomba wambotoshilaka la mbeka. (Luka 11:13; 1 Joa. 5:14) Oma lâsɔ, etena kongaso l’ohomba w’awui akɔ, akoka aso wa kana yimba keketshamaka dia “mboho aui wakate amvutshi w’ekila, ndu elembe a Khumadiondjo la Ushimbedi.”​—2 Pet. 3:1, 2.

‘Wɛ hahombe mbohɛ’

Jehowa akewola wodja w’Isariyɛlɛ mbala la mbala ɔnɛ: ‘Wɛ hahombe mbohɛ.’ Nde kombalɔmbaka dia vɔ mbohɔ oseka dikambo tshɛ. Koko di’aha vɔ ndjakimɔ tshɛ l’eyango awɔ hita polo ndo lo mbohɛ akambo tshɛ wakâsalɛ Jehowa. Vɔ wakahombaka mbohɔ woho wakâtshungola Jehowa lam’akadiake ondjelo ana wa nondo w’ase Edjibito ndo lam’akakakitola Jehowa Ndjale ka Beela ndo l’ɔkɔngɔ diko lam’akandakaloya ashi nto l’edie kawɔ ko ndjaka Farawɔ l’alembe ande. Ase Isariyɛlɛ wakahombe mbohɔ dia Nzambi akawasha Ɛlɛmbɛ ande l’Okongo wa Sinai ndo ɔnɛ nde mbakâlɔmbɔla l’oswe wa shɛnga ndo mbakawaɔtshiya lo Nkɛtɛ ya Daka. Takawahombe mbohɛ nɛ dia akambo asɔ wakahombe tetemala monga la shɛngiya y’efula lo nsɛnɔ yawɔ ya lushi la lushi.​—Euh. 4:9, 10; 8:10-18; Etum. 12:24-27; Osam. 136:15.

Sho lawɔ la dia menda ɔlɔlɔ di’aha mbohɛka awui wekaso. Etena kalɔshanaso l’ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ, sho la dia mbohɔka Jehowa, mbohɔka woho wa Nzambi kênde ndo ngandji kakandatɛnya lo kimɔ Ɔnande oko tshungo dikambo dia pɛkato yaso woho wa sho mbeya kondja lɔsɛnɔ la kokele ndo la pondjo. (Osam. 103:2, 8; 106:7, 13; Joa. 3:16; Romo 6:23) Wadielo wa Bible wa mbala la mbala ndo woshelo wa kɔmatɛrɛ lo nsanganya ya l’etshumanelo ndo otombelo wa tena la tena l’esambishelo ayotokimanyiya dia kakatshiya akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula asɔ lo timba taso.

Etena kahombayɛ mbɔsa tɛdikɔ, oyadi ta weke kana ta totshitshɛ, ohɔ akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula asɔ, ndo akambo asɔ wonge la shɛngiya l’ekanelo kayɛ ka yimba. Tohɛke. Lɔmba Jehowa ɛlɔmbwɛlɔ kande. Lo dihole dia wɛ mɛna tsho akambo lo yoho ya lo demba kana ndjaɛkɛ lo nango y’otema ayɛ wele kema kokele, yambola wate: ‘Dako diakɔna kana tɔndɔ diakɔna di’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi diendana la yɛdikɔ yami?’ (Tuk. 3:5-7; 28:26) Wɛ hatokoka mbohɔ akambo weyɛ atadiaka kana weyɛ atokaka ndoko lushi. Koko, lam’atahame ewo kayɛ k’oshika ndo ngandji kokayɛ Jehowa, eombelo kayɛ k’ewo kaki Nzambi kayonga l’awui wayokokaka nyuma ka Nzambi kohola, ndo ngandji katayaleke monga latɔ otsha le Jehowa kayokotshutshuya dia kamba l’ewo kakɔ.