WEKELO 40
Awui watayɛ wonge wa mɛtɛ
KAKƆNA kakoka ndjokonya Okristo dia mbuta awui wele bu mɛtɛ? Nde koka ndjokoma lo mbuta dui dimɔtshi diakandoke tsho l’atui, aha la shikikɛ mɛtɛ ka dui diakɔ. Kana nde koka ndjodja oshimu esɔ lo dui dimɔtshi, aha la nde dimana fundo kana mbeya kiɔkɔ ya diɔ shikaa. Naka sho sala la wolo dia mbuta mɛtɛ kânga l’awui wa totshitshɛ, kete ampokami aso wayɛna dia vɔ koka mbetawɔ di’akambo w’ohomba efula wele lo losango laso wekɔ mɛtɛ.
L’olimu w’esambishelo. Oko wɛnawɔ dia wêke l’awui efula wa mbeka, anto efula mbokaka wɔma dia tatɛ tomba l’esambishelo. Koko vɔ ndjɛnaka esadi eto dia wekɔ l’akoka wa sambisha dimɛna kânga mbekewɔ paka la yema y’ewo tshitshɛ k’akambo wa mɛtɛ. Ngande wakokawɔ sala dikambo sɔ na? Kɛnɛ koleki ohomba ele ndjalɔngɔsɔla.
La ntondo ka tomba l’esambishelo, eya dimɛna dui diayangayɛ tosambisha anto. Tatɛ kanyiya wembola wakoka ampokami ayɛ tokoka. Yanga ekadimwelo w’eshika washa Bible. Kɛsɔ ayokokimanyiya dia mbisha ekadimwelo wa mɛtɛ aha la mboka wɔma. Onde wɛ ayanga tɔlɔmbɔla wekelo wa Bible? Vusola la yambalo tshɛ awui wayanganyu teka. Yashikikɛ dia wɛ mbokaka ohomba w’ekadimwelo washa Afundelo lo wembola wofundami lo dibuku.
Ko ayoyotsha naka onto kana onyayɛ la l’olimu ambokoka wombola weyɛ hatayalɔngɔsɔdi dia wɛ ndjokadimola? Naka wɛ heye mɛtɛ ka dikambo, kete toyangake dia pambahamba. “Kanga utema w’ololo atukanaka yimba dia nkaluya diui.” (Tuk. 15:28) Wɛ koka tana ekimanyielo keyɛ l’ohomba lo dibuku Comment raisonner à partir des Écritures kana lo “Ɛtɛ w’Asawo w’oma lo Bible,” naka wekɔ l’ɔtɛkɛta anyu. Naka wɛ bu la dihomɔ sɔ, kete lɔmbande dia wɛ tokotosala eyangelo woho wa ndjôkadimola l’ɔkɔngɔ. Naka onto akɔ akoki wombola akɔ l’otema ɔtɔi, kete nde hatotona konga okadimwelo wa mɛtɛ. Ndo nde koka mamba lo menda ndjakitshakitsha kayɛ.
Osambishelo wa l’apandjudi wa tomanamana koka kokimanyiya dia monga l’akoka wa mbeya kamba l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi lo yoho ya dimɛna. Sɛdingola avɛsa wakamba la wɔ ndo nganɛ wakanawɔ l’anto yimba l’ekimanyielo k’avɛsa akɔ. La ndjakitshakitsha tshɛ, etawɔ alako ndo wongwelo wakoshawɔ. Apolo, ombeki waki l’ohetoheto efula akakimanyiyama oma le anto akina. Luka akate di’Apolo “akesaka efula l’unyo,” “akeyaka afundelo ololo,” ‘akahɛtahɛtaka lo nyuma,’ ndo “aketshaka akambu wa Jesu ololo.” Koko aki awui amɔtshi wakinde koshihodiaka dimɛna. Lam’akɛnyi Akula nde la Piriskila dikambo sɔ, vɔ “wakawose, wakûlimbitshiya mbuka ka [Nzambi] ololo.”—Etsha 18:24-28.
‘Sukɛ ɔtɛkɛta wa kɔlamelo la wolo tshɛ.’ Asawo washaso lo nsanganya la dia mɛnya dia sho mbetawɔka di’etshumanelo kekɔ ‘ekundji ndo osukɔ w’akambo wa mɛtɛ.’ (1 Tim. 3:15) Dia sukɛ akambo wa mɛtɛ, ekɔ ohomba sho shihodia dimɛna avɛsa wayokamba laso l’asawo. Pombaka mbidja yimba ndo lo kɛnɛ katama l’avɛsa wosukanyi l’avɛsa akɔ ndo l’oyango awɔ.
Awui wotshiyɛ lo losanganya lɔmɔtshi la l’etshumanelo koka vusɔma le onto okina nto. Lo mɛtɛ, ‘sho tshɛ takanaka mbala efula.’ (Jak. 3:2) Koko wɛ ayokondja wahɔ lo monga la mbekelo yayokokimanyiya dia tondjaka ɛtɛkɛta wa mɛtɛ. L’edjedja ka wonya, anangɛso efula wafundja nkombo lo Kalasa k’Olimu wa Teokrasi ndjokomaka dikumanyi. Vɔ nongamɛka ‘akambo efula’ oma le wanɛ washawɔ ɔkɛndɛ ɔsɔ. (Luka 12:48) Naka ekumanyi kɛmɔtshi ayosha dako dia kɔlɔ aha la kana yimba, ko diɔ diambotondja ekakatanu wa weke le ase etshumanelo amɔtshi, kete nde hatɔngɛnyangɛnya Jehowa. (Mat. 12:36, 37) Diakɔ diele, ɔnangɛso laya ekumanyi la dia mbeyama oko onto ‘lasukɛ ɔtɛkɛta wa kɔlamelo la wolo tshɛ lo kɛnɛ kendana la diewo diande dia ndakanya.’—Tito 1:9.
Sala tshɛ di’ɛtɛkɛta ayɛ wa ndjihelo mbɔtɔnɛ l’“aui w’ololo” wendana l’akambo wa mɛtɛ tshɛ wa l’Afundelo. (2 Tim. 1:13) Dui sɔ hadiohombe kôtsha wɔma. Ondo wɛ âkahombe shidiya wadielo wa Bible k’otondo. Tetemala la sala dikambo sɔ. Koko l’etena kasalayɛ dikambo diakɔ, enda nganɛ wakoka alako wayela anɛ kokimanyiya dia wɛ sɛdingola awui wakanyiyayɛ dia kamba lawɔ lo wetshelo ayɛ.
Yambola ntondotondo wate: ‘Onde awui anɛ mbɔtɔnɛka la kɛnɛ kamomekaka oma lo Bible? Onde vɔ wayokotola ampokami ami oya le Jehowa, kana wayɛkama yimba ya l’andja ɔnɛ, ndo keketsha anto dia vɔ nɔmbwama layɔ?’ Yeso akate ate: ‘Ɔtɛkɛta ayɛ wekɔ mɛtɛ.’ (Joa. 17:17; Euh. 13:1-5; 1 Kor. 1:19-21) Oma lâsɔ, kamba dimɛna la dihomɔ dia wekelo diakatotondjɛ olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ. Dihomɔ sɔ diayokokimanyiya aha tsho dia shihodia avɛsa asɔ dimɛna, koko ndo dia mɛnya woho wa kamba lawɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo aha la tshambandeko. Naka asawo ayɛ mbika edio l’“aui w’ololo” ndo l’ehomɔ kakamba la Jehowa etena kalembetshiyayɛ avɛsa ndo kɛnyayɛ woho wa kamba la wɔ, kete ɛtɛkɛta ayɛ wayonga mɛtɛ.
Enda kana awui akɔ wekɔ mɛtɛ. Awui weke katomba, ɛtɛkɛta wakate anto amɔtshi, kana ɔkɔndɔ ɔmɔtshi koka kokimanyiya etena keyɛ lo nembetshiya kana mɛnya woho wa kamba l’awui amɔtshi. Ngande wakokayɛ ndjashikikɛ di’awui akɔ wekɔ mɛtɛ? Yoho mɔtshi ele mbɔsa awui asɔ oma lo tɔkɔkɔ t’eshika. Yashikikɛ di’awui akɔ watashile nɛmɔ. Toshifidi tshikitanaka; awui washola wa nomb’ewo shilaka nɛmɔ esadi eto naka akina w’eyoyo wamboshɔma; ndo lam’ele eokelo k’onto k’awui w’ɛkɔndɔ ndo k’ɛtɛkɛta w’edjedja kekɔ lo tahame, lâsɔ kamba l’awui wêke katomba koko aha w’edjedja. Onga la yambalo y’efula naka wɛ nangaka kamba l’awui w’oma lo tojurunalɛ, televiziɔ, aradiyo, kana w’oma l’Internet. Tukedi 14:15 tolakaka ɔnɛ: “Kanga enginya atetawoka aui tshe wata antu. Keli kanga ewu atushishimaka mbuka katandatshu.” Yambola wate: ‘Onde kiɔkɔ y’oma lɛnɛ ɔsami awui anɛ mbeyamaka dia yekɔ l’awui wa mɛtɛ? Onde awui akɔ koka sɛdingɔma lo toho tokina dia menda kana wekɔ mɛtɛ?’ Naka wɛ mvɔka tshɔda lo mɛtɛ k’awui asɔ, kete tokambake lawɔ.
Lâdiko wa sɛdingola dia kana tɔkɔkɔ toye akambo asɔ tekɔ shikaa, sɛdingola nto la yambalo tshɛ nganɛ wayoyokamba l’awui akɔ. Yashikikɛ dia toshifidi ndo ɛtɛkɛta w’anto wɔshiyɛ mbɔtɔnɛka la kanyi yele lɛnɛ owaɔshiyɛ. Lam’adjayɛ wolo dia tɔtɔmiya kanyi yayɛ, enda ɔlɔlɔ di’aha awui wendana “l’anto angana ato” mbɔsama oko vɔ mendanaka “suke l’anto tshɛ,” kana awui wendana “l’anto efula” mbɔsama oko vɔ mendanaka “l’anto angana ato,” kana awui wendana paka “l’akambo amɔtshi ato,” mbɔsama dia vɔ mendanaka “l’akambo tshɛ.” Mbidja oshimu esɔ kana mbisha alapɔlɔ wambotamba olelo wendana la toshifidi, yɛdikɔ, kana mɛtɛ ka dikambo koka ndjokonya anto dia ndjambola dia kana awui watayɛ wekɔ shikaa ndo mɛtɛ.
Naka wɛ mbutaka paka awui wa mɛtɛ ato, kete wɛ ayeyama oko onto lalɛmiya akambo wa mɛtɛ. Dui sɔ diayosha Ɛmɛnyi wa Jehowa lo tshɛ kawɔ lokumu. Ndo kɛnɛ koleki ele dui sɔ diayotombola ‘Jehowa, Nzambi k’akambo wa mɛtɛ.’—Osam. 31:5.