Tshapita ya Dikumi L’Anɛi
Ngande Walɔmbɔla Jehowa Ɔlɔngɔswamelo Ande?
1. Awui akɔna wendana l’ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa watotɛ Bible, ndo lande na kele awui asɔ wekɔ ohomba le so?
ONDE Nzambi ekɔ l’ɔlɔngɔswamelo ɔmɔtshi? Afundelo wakasambiyama totɛka dia nde ekɔ l’ɔlɔngɔswamelo ɔmɔtshi. L’Ɔtɛkɛta ande, nde toshaka ɛnɛlɔ k’etenyi k’ɔlɔngɔswamelo ande wa l’olongo wa diambo efula. (Ezekiyele 1:1, 4-28; Danyele 7:9, 10, 13, 14) Kânga mbahatakoke mɛna ɔlɔngɔswamelo ɔsɔ wahɛnama, vɔ wekɔ la shɛngiya y’efula le atɛmɔdi wa mɛtɛ ɛlɔ kɛnɛ. (2 Khumi ya Dikanga 6:15-17) Ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa wekɔ nto l’etenyi kekina kɛnama lanɛ la nkɛtɛ. Bible tokimanyiyaka dia sho shihodia etenyi kakɔ ndo woho wakilɔmbɔla Jehowa.
Woho wa Mbeya Etenyi Kɛnama
2. Naa etshumanelo k’oyoyo kakatonge Nzambi?
2 L’edja k’ɛnɔnyi 1545, wodja w’Isariyɛlɛ mbaki etshumanelo ka Nzambi. (Etsha 7:39) Koko Isariyɛlɛ kotetemala kitanyiya Ɛlɛmbɛ waki Nzambi ndo kombetawɔ Ɔnande hita. Diakɔ diakakasha Jehowa etshumanelo kɛsɔ ndo kioka ɔkɔngɔ. Yeso akatɛ ase Juda ate: “Enda, wambunyutshikela khumbu kanyu anyanya.” (Mateu 23:38) L’ɔkɔngɔ wa lâsɔ, Nzambi akatonge etshumanelo kekina k’oyoyo ndo akadje latɔ sheke y’oyoyo. Etshumanelo kɛsɔ kakahombe kengama l’anto 144000 wakasɔnwama oma le Nzambi dia vɔ tônga kâmɛ l’Ɔnande l’olongo.—Enyelo 14:1-4.
3. Kakɔna kakatombe lo Pɛntɛkɔsta ka l’ɔnɔnyi 33 T.D., kakɛnya hwe dia Nzambi akatatɛ kamba l’etshumanelo k’oyoyo?
3 Anto wa ntondo wa l’etshumanelo kɛsɔ aki wanɛ wakakitama nyuma k’ekila kaki Jehowa lo Pɛntɛkɔsta ka l’ɔnɔnyi 33 T.D. Lo kɛnɛ kendana la dui sɔ dia woke, sho mbadiaka ɔnɛ: “Lam’akayala lushi la Pentekosta, vo tshe waki kame lu dihuli otoi. Luhelu lakayi shashimuya uma l’ulungu uku atopepaka lopepe la wulu, ku lakaluli lu luudu tshe lene akawadjashi. Nimi yakenama le wo, yakate uku nimi ya dja, ku yakahema ladiku diawo vo tshe untu l’untu. Vo tshe wakaluli la nyuma k’[ekila].” (Etsha 2:1-4) Ɔnkɔnɛ, nyuma kaki Nzambi kakɛnya hwe dia ɔsɔ mbakakome olui w’anto wakahombe Nzambi kamba la wɔ dia kotsha sangwelo diande l’ɛlɔmbwɛlɔ kaki Yeso Kristo l’olongo.
4. Ɛlɔ kɛnɛ waa na wakenga ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa wɛnama?
4 Ɛlɔ kɛnɛ, paka atshikadi wa l’atei w’anto 144000 mbêke lanɛ la nkɛtɛ. Koko, lo ekotshamelo ka prɔfɛsiya ka lo Bible, “olui a woke” w’“ekoko ekina,” miliyɔ ya l’atei awɔ wambokakatanyema l’atshikadi w’akitami w’esɔ. Yeso Kristo lele Olami w’Ɛkɔkɔ w’Ɔlɔlɔ, ambosanganya ɛkɔkɔ ekina ɛsɔ kâmɛ l’atshikadi woho wa vɔ ndjala olui ɔtɔi walɔmbwama oma le nde oko wende Olami akɔ wâmɛ. (Enyelo 7:9; Joani 10:11, 16) Anto asɔ tshɛ mbakenga etshumanelo kosanganyi kâmɛ, mbut’ate ɔlɔngɔswamelo wɛnama waki Jehowa.
Ɔlɔngɔswamelo Walɔmbwama oma le Nzambi
5. Alɔmbɔla ɔlɔngɔswamelo waki Nzambi ndo woho akɔna?
5 Etelo ka l’Afundelo k’ɔnɛ: ‘Etshumanelo ka Nzambi kasɛna,’ mɛnyaka ɔnɛ lakilɔmbɔla. Ɔlɔngɔswamelo akɔ wekɔ wa teokrasi, mbut’ate walɔmbwama oma le Nzambi. Jehowa nɔmbɔlaka ekambi ande oma lo tshimbo ya Yeso, lakandasɔnɛ dia monga Ɔtɛ w’etshumanelo ndo oma l’ekimanyielo ka Bible, Ɔtɛkɛta Ande wakasambiyama.—1 Timote 3:14, 15; Efeso 1:22, 23; 2 Timote 3:16, 17.
6. (a) Ngande wakandɛnama di’etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo kakalɔmbwamaka oma l’olongo? (b) Kakɔna kɛnya dia Yeso mbele Ɔtɛ w’etshumanelo?
6 Ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ kakɛnama hwe lo Pɛntɛkɔsta. (Etsha 2:14-18, 32, 33) Tɔ kakɛnama l’etena kakalɔmbɔla ondjelo waki Jehowa ohandjwelo wa lokumu l’ɔlɔlɔ l’Afrikɛ, etena kakalɔmbɔla Yeso akambo lo kɛnɛ kendana l’okadimwelo w’otema waki Saulo ka la Taraso, ndo etena kakamɛ Petero sambisha l’atei w’ase Wedja. (Etsha 8:26, 27; 9:3-7; 10:9-16, 19-22) Koko l’ɔkɔngɔ diko, ndoko awui wakayokɛma nto oma l’olongo, ndoko andjelo wakayɛnama le anto nto, ndo weshasha wa nyuma wa sala ahindo wakakomɛ. Koko Yeso akalake ate: “Nyulungi, dimi leko la nyu nshi tshe, edja ndu ekumelu k’andja.” (Mateu 28:20; 1 Koreto 13:8) Ɛlɔ kɛnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa mbetawɔka dia Yeso mbalɔmbɔla akambo. Otonga aha ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ, tshike otoyala wolo dia losango la Diolelo sambishama l’atei w’anto wele la lohetsho l’efula.
7. (a) Waa na wakenga ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ,’ ndo lande na? (b) Ɔkɛndɛ akɔna wakawasha ‘ɔhɔmbɔ’ ɔsɔ?
7 Yema tshitshɛ la ntondo ka nyɔi kande, Yeso akatɛ ambeki ande dikambo di’‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’ wakandahombe mbisha ɔkɛndɛ wa lânde oko wende Owandji w’ɔhɔmbɔ akɔ. ‘Ɔhɔmbɔ’ ɔsɔ akahombe monga etena kakatshu Nkumadiɔndjɔ otsha l’olongo ndo akahombe tetemala la kamba la wolo polo ndo l’okalwelo wa Kristo wahɛnama lo lowandji la Diolelo. Mbokɛmaka di’aha dikambo di’onto ɔtɔi mbatɛkɛtawɔ lanɛ, koko dikambo di’etshumanelo kaki Kristo k’akitami w’esɔ. Oko wakandosombe la dikila diande, Yeso mbêtaka ate ‘ɔhɔmbɔ’ ande. Nde akasha anto wakenga ɔhɔmbɔ ɔsɔ ɔkɛndɛ wa mbetɛ anto ambeki ndo wa tetemala la mbâlesha, lo mbashaka “mbu ya nde yawo [ya lo nyuma] lu tena diayo.”—Mateu 24:45-47; 28:19; Isaya 43:10; Luka 12:42; 1 Petero 4:10.
8. (a) Ɛkɛndɛ akɔna wele l’ɔhɔmbɔ ɛlɔ kɛnɛ? (b) Lande na kele ekɔ ohomba efula sho kitanyiya wetshelo walongolaso oma lo tshimbo y’ehomɔ kakamba la Nzambi?
8 Lam’ele olui w’ɔhɔmbɔ wakatetemala la sala olimu wa Nkumɛwɔ la kɔlamelo tshɛ polo l’okalwelo ande wahɛnama waki l’ɔnɔnyi 1914, ɔsɔ ekɔ djembetelo yɛnya dia ɔhɔmbɔ akɔ akahombe kondja nto ɛkɛndɛ ekina efula l’ɔnɔnyi 1919. Lo ɛnɔnyi wakayelana tatɛ oma lâsɔ, etena kakakoke ka Diolelo sambishama l’andja w’otondo, ndo olui a woke w’atɛmɔdi wa Jehowa wekɔ lo tshumanyema l’oyango wa vɔ ndjoshimbamɛ lo fɔnu ka woke. (Mateu 24:14; Enyelo 7:9, 10) Anto asɔ ndo vɔ lawɔ wekɔ l’ohomba wa mbo ya ndɛ ya lo nyuma ndo olui w’ɔhɔmbɔ mbawasha mbo ya ndɛ shɔ. Lâsɔ, dia ngɛnyangɛnya Jehowa, sho la dia mbetawɔ wetshelo washande oma lo tshimbo y’ɔhɔmbɔ ɔsɔ ndo ndjaɔtɔnganyiya la wetshelo akɔ.
9, 10. (a) Lo ntambe ka ntondo, ɔlɔngɔswɛlɔ akɔna wakikɔ dia kandolaka ekakatanu wendana la wetshelo ndo dia mbishaka ɛlɔmbwɛlɔ kendana l’esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ? (b) Ɔlɔngɔswɛlɔ akɔna walɔmbɔla elimu w’ekambi waki Jehowa watanema ɛlɔ kɛnɛ?
9 Tena dimɔtshi, wembola monyiyamaka lo kɛnɛ kendana la wetshelo ndo l’ɔlɔngɔswamelo. Kakɔna kahomba salema etena kɛsɔ na? Etsha tshapita 15 totɛka woho wakakandɔma okakatanu ɔmɔtshi wakatombe lo kɛnɛ kendana l’ase Wedja. Dikambo diakɔ diakatomama le apɔstɔlɔ ndo le dikumanyi dia la Jerusalɛma diaki olui walɔmbɔla. Anto asɔ wakakokaka ndjakesa l’awui amɔtshi, koko Nzambi akakambe la wɔ. Vɔ wakasɛdingola avɛsa wakendanaka la dikambo sɔ ndo djembetelo yakɛnyaka woho wakadiholɛ nyuma kaki Nzambi ase Wedja mboka. Oma lâsɔ vɔ wakayɔsaka yɛdikɔ. Nzambi akatshɔkɔla yɛdikɔ shɔ. (Etsha 15:1-29; 16:4, 5) Olui walɔmbɔla ɔsɔ, akasɔnaka anto amɔtshi dia mbâtoma l’ahole akina dia tɔla esambishelo ka Diolelo otsha la ntondo.
10 Lo nshi yaso nyɛ, Olui-Walɔmbɔla w’ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa wɛnama kengama l’anangɛso w’akitami wa nyuma woye oma lo wedja wotshikitanyi ndo vɔ mbidjasɛ lo mbalasa ka woke kalɔmbɔla olimu wa l’andja w’otondo w’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Oma l’ɛlɔmbwɛlɔ kaki Yeso Kristo, Olui-Walɔmbɔla wekɔ lo tahamia ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi lo wedja tshɛ ndo wekɔ lo nɔmbɔla elimu wendana l’esambishelo wakambema oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa lo nkama ya tshumanelo diawɔ. Wanɛ wakenga Olui-Walɔmbɔla wekɔ la kanyi yâmɛ vɔ l’ɔpɔstɔlɔ Paulo lakafundɛ anyande Akristo ate: “Shu hatahamela mbetawo kanyu, keli teko ekimanyidi w’ongenongeno anyu, ne dia nyu nyambushikikala lu mbetawo kanyu.”—2 Koreto 1:24.
11. (a) Ngande wasɔnama dikumanyi ndo ekambi w’olimu? (b) Bonde kahombaso kamba dihɛka lo dihɛka sho la wanɛ wasɔnama?
11 Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo mendɛka le Olui-Walɔmbɔla dia vɔ sɔna anangɛso wakoka, wele vɔ lawɔ nongolaka lotshungɔ la sɔna dikumanyi ndo ekambi w’olimu dia kotshaka ehomba wa tshumanelo. Akambo wahomba kotsha wanɛ wasɔnama asɔ wekɔ lo Bible ndo vɔ mbeyaka nto di’apami asɔ kema kokele ndo vɔ tshaka munga. Dikumanyi diakimɔ nkombo y’anto wahomba sɔnama ndo wanɛ wasɔna anto akɔ wekɔ l’ɔkɛndɛ wa woke la ntondo ka Nzambi. (1 Timote 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9) Ɔnkɔnɛ, vɔ salaka dɔmbɛlɔ dia nyanga ekimanyielo ka nyuma kaki Nzambi ndo nyangaka ɛlɔmbwɛlɔ oma l’Ɔtɛkɛta ande wakasambiyama. (Etsha 6:2-4, 6; 14:23) Nyɛsɔ tɛnyake lowando laso otsha le ‘apami asɔ wele oko weshasha,’ watokimanyiya dia sho tshɛ monga ‘kâmɛ lo mbetawɔ.’—Efeso 4:8, 11-16.
12. Ngande wakamba Jehowa la wamato l’ɔlɔngɔswamelo wa teokrasi?
12 Afundelo mɛnyaka di’apami mbahomba monga emendji l’etshumanelo. Dui sɔ hadiokitshakitsha wamato, nɛ di’amɔtshi l’atei awɔ wekɔ ekitɔ wa Diolelo dia l’olongo ndo vɔ ndjashaka efula l’olimu w’esambishelo. (Osambu 68:11) Ndo nto, lam’atetemalawɔ la kotsha ɛkɛndɛ awɔ wa l’atei wa nkumbo, wamato kimanyiyaka di’etshumanelo monga la lokumu l’ɔlɔlɔ. (Tito 2:3-5) Koko mbetsha l’atei w’etshumanelo ekɔ ɔkɛndɛ w’apami wakasɔnama dia dikambo sɔ.—1 Timote 2:12, 13.
13. (a) Bible keketshaka dikumanyi dia vɔ monga la kanyi ya woho akɔna lo kɛnɛ kendana la dihole diele lawɔ? (b) Diɛsɛ diakɔna diele laso sho tshɛ?
13 L’andja ɔnɛ, onto lele la dihole dia lâdiko mbɔsamaka oko onto l’ohomba efula, koko l’atei w’ɔlɔngɔswamelo waki Nzambi, ɔlɛmbɛ wayelawɔ mbutaka ɔnɛ: “One lunyuleki wuki, ayali uku kushenyu; la olombodi, ayali uku ukambi anyu.” (Luka 9:46-48; 22:24-26) Afundelo ndakaka dikumanyi dia vɔ ndjâlama di’aha ndjaetɛ ewandji lâdiko wa wanɛ wele ekitɔ waki Nzambi, koko dia vɔ ndjâla bɛnyɛlɔ le ɛkɔkɔ. (1 Petero 5:2, 3) Aha paka anto amɔtshi ato wakasɔnama, koko Ɛmɛnyi wa Jehowa tshɛ, oyadi apami kana wamato, mbele la diɛsɛ dia monga atomami w’Omboledi w’andja w’otondo dia sambisha lo lokombo lande l’okitshakitsha ndo dia mbewoya anto wa l’ahole tshɛ awui wendana la Diolelo diande.
14. Lo kamba l’avɛsa woshilami, sɛdingola wembola wele l’ekomelo k’odingɔ ɔnɛ.
14 Ekɔ ɔlɔlɔ dia shamɛ ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi shihodiaka ndo ngɛnangɛnaka woho walɔmbɔla Jehowa ɔlɔngɔswamelo ande wɛnama? Onde waonga ami, ɛtɛkɛta ndo ditshelo diami mɛnyaka dikambo sɔ?’ Onto l’onto koka ndjasɛdingola lo kana yimba l’awui wayela anɛ:
Naka dimi mɛtɛ lekɔ l’okitanyiya otsha le Kristo oko wende Owandji w’etshumanelo, kakɔna kayomosalaka lo ndjela avɛsa woshilami anɛ? (Mateu 24:14; 28:19, 20; Joani 13:34, 35)
Naka lekɔ lo mbetawɔ la lowando tshɛ mbo ya ndɛ ya lo nyuma yaya oma le olui w’ɔhɔmbɔ la Olui awɔ Walɔmbɔla, onto akɔna alɛmiyami? (Luka 10:16)
Ngande wahomba onto tshɛ l’atei w’etshumanelo, djekoleko dikumanyi kɛndakɛnda l’anto akina? (Romo 12:10)
15. (a) Kakɔna kɛnyaso oma lo woho wɔsaso ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa wɛnama? (b) Lo waaso akɔna wakokaso mɛnya dia Diabolo ekɔ kanga kashi ndo ngɛnyangɛnya otema wa Jehowa?
15 Jehowa ekɔ lo tɔlɔmbɔla ɛlɔ kɛnɛ oma lo tshimbo y’ɔlɔngɔswamelo ande walɔmbwama oma le Kristo. Woho wɔsaso ɔlɔngɔswɛlɔ ɔsɔ mɛnyaka dihole diɛkamiso lo kɛnɛ kendana la dikambo dia lowandji. (Heberu 13:7) Satana sɛmaka dia sho ndeka ndjakiyanya paka dikambo dia wahɔ aso hita. Koko, naka sho kamba lo yoho yahombama ndo mbewɔ awui wakoka kotola yambalo y’anto tshanana oya le so, kete tayɛnya dia Diabolo ekɔ kanga kashi. Naka sho nanga ndo nɛmiya wanɛ walɔmbɔla l’atei aso aha lo monga weho w’anto ‘watɛtɛmɔla anto dia kondja wahɔ,’ kete tayɔngɛnyangɛnya Jehowa. (Jude 16; Heberu 13:7) Lam’ongaso la kɔlamelo otsha l’ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa, sho mɛnyaka dia Jehowa mbele Nzambi kaso ndo ɔnɛ tambotshumana kâmɛ l’ɔtɛmwɛlɔ ande.—1 Koreto 15:58.
Ovuswelo
• Ele ɔlɔngɔswamelo wɛnama waki Jehowa ɛlɔ kɛnɛ na? Naa oyango wele l’ɔlɔngɔswamelo akɔ?
• Akɔna akasɔnwama dia ndjâla Ɔtɛ w’etshumanelo, ndo oma lo tshimbo y’ɔlɔngɔswamelo akɔna wɛnama watɔlɔmbɔlande la ngandji tshɛ?
• Waonga akɔna w’ɔlɔlɔ wahomba monga laso otsha le wanɛ wele l’ɔlɔngɔwamelo waki Jehowa?
[Esato wa lo lɛkɛ 133]
Jehowa tɔlɔmbɔlaka lo tshimbo y’ɔlɔngɔswamelo ande wɛnama walɔmbwama oma le Kristo