Ɛlɛmbɛ Wa Kristo
‘Dimi lekɔ . . . la tshina di’ɛlɛmbɛ le Kristo.’—1 KORETO 9:21.
“NDO wedja, ndo mandji, ndoko lushi lambowɔsa wetshelo oma l’akambo wakete, kana ndjaɔtɔnganyiya l’awui wakawɛnyi oma lɔkɔ.” Ɔsɔ ekɔ ɛtɛkɛta waki filɔzɔfɛ kɛmɔtshi k’Ose Allemagne ka l’eleko ka 19. Mɛtɛ, akambo wambotsha anto wakalembetshiyama oko “Oyelanelo w’awui w’enginya,” diahɔnelo dia munga ya kɔlɔ ka mamba ndo di’ekakatanu a weke, efula k’akambo asɔ totowosalema otondoyala anto waketawɔ mbɔsa wetshelo oma lo munga ya lo nshi yakete.
2 Lo sawo nɛ diatɛkɛtaso dikambo di’ɛlɛmbɛ wa Nzambi, tayoleka mɛnya woho akɔ wâmɛ wele anto kombetawɔ mbɔsa wetshelo oma lo munga ya lo nshi yakete. Jehowa Nzambi akanya Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ ko akadje ɛlɛmbɛ ekina woleki amɛna lo dihole diawɔ—ɛlɛmbɛ wa Kristo. Koko, ewandji wa lo Lokristokristo, wanɛ wayata ɔnɛ sho mbele embetsha w’ɛlɛmbɛ ɛsɔ ndo mbâkitanyiya, kɔmbɔsa wetshelo oma l’akambo w’enginya wakasale Afarisɛ. Ɔnkɔnɛ, Lokristokristo lakengesola ɛlɛmbɛ wa Kristo ndo lakakambe la wɔ lo yoho ya kɔlɔ oko akasale Ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda l’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. Lande na kataso ngasɔ na? Ntondotondo, totokɔtɛkɛta dikambo di’ɛlɛmbɛ akɔ—têye ɛlɛmbɛ akɔ êwɔ, wa na walɔmbɔlawɔ ndo ngande wâlɔmbɔlawɔ, ndo lo yoho yakɔna yotshikitanyiwɔ l’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. Oma lâsɔ mbayotoyenda woho wakakambe Lokristokristo l’ɛlɛmbɛ ɛsɔ lo yoho ya kɔlɔ. Katɔshi wetshelo oma l’akambo wakete kele katokondja ɛlɔlɔ oma lɔkɔ!
Sheke y’Oyoyo
3 Akɔna akoka nɔngɔsɔla Ɛlɛmbɛ wa kokele naka aha Jehowa Nzambi na? Sheke y’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ yaki kokele. (Osambu 19:7) Koko Jehowa akalake ate: “Nshi yayuyala, yayumudja la khumbu ka Isariyele ndu la khumbu ka Juda sheki y’uyuyu. Aha uku sheki yakamadji la washewo.” Ɛlɛmbɛ Dikumi—etshina k’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ—wakafundama lo pase di’ave. Koko lo dikambo dia sheke y’oyoyo, Jehowa akate ate: ‘Dimi layodja ɛlɛmbɛ ami l’atei awɔ, ndo layowafunda l’atei w’etema awɔ.’—Jeremiya 31:31-34.
4 Wa na wakahombe mbɔtɔ lo sheke y’oyoyo shɔ na? Mɛtɛ, aha “khumbu ka Isariyele,” wanɛ waki kombetawɔ Ompakemi wa lo sheke yakɔ shɔ, mbakahombe mbɔtɔ lɔkɔ. (Heberu 9:15) “Isariyele” ɔsɔ w’oyoyo akahombe monga “Isariyɛlɛ wa Nzambi,” wodja wokengami l’Ase Isariyɛlɛ wa lo nyuma. (Ngalatiya 6:16, NW; Romo 2:28, 29) L’ɔkɔngɔ diko, “ului a wuki” w’anto w’oma lo wedja tshɛ, wanɛ wakayoyanga ndo vɔ lawɔ dia tɛmɔla Jehowa, wakayɔtɔka l’ɔnɔngɔ wa djui shɔ ya tshitshɛ y’Akristo w’akitami. (Enyelo 7:9, 10; Zekariya 8:23) Kânga mbewɔ bu l’atei wa sheke y’oyoyo shɔ, olui ɔsɔ a woke kelekama l’ɛlɛmbɛ ndo vɔ lawɔ. (Ɛdika l’Akambu w’Asi Lewi 24:22; Walelu 15:15.) Oko wewɔ “ului otoi” walɔmbwama oma le “ulami otoi,” vɔ tshɛ wakayongaka ‘la tshina di’ɛlɛmbɛ le Kristo,’ oko wakafunde ɔpɔstɔlɔ Paulo. (Joani 10:16; 1 Koreto 9:21) Paulo akelɛ sheke y’oyoyo shɔ ate: “Sheki yuleki ololo.” Lande na na? Ntondotondo, nɛ dia yɔ mbidjama lo alaka wakakotshama koko aha lo didjidji dia diangɔ diokoya.—Heberu 8:6; 9:11-14.
5 Naa oyango wa sheke shɔ na? Oyango awɔ ele dia tondja wodja wa nkumi ya dikanga ndo w’ɛlɔmbɛdi dia tshɔkɔla anto tshɛ. (Etumbelu 19:6; 1 Petero 2:9; Enyelo 5:10) Ɛlɛmbɛ wa lo sheke ya Mɔsɛ kotondja wodja ɔsɔ lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ, nɛ dia Ase Isariyɛlɛ, lo tshɛ kawɔ, wakatɔmbɔkɔ ndo wakashisha diɛsɛ diawɔ. (Ɛdika la Romo 11:17-21.) Koko sheke y’oyoyo yayokotsha oyango ayɔ mɛtɛ, nɛ dia yɔ sɔhanyema la yoho y’ɛlɛmbɛ yotshikitanyi. Ngande wotshikitanyiwɔ na?
Ɛlɛmbɛ Wele wa Lotshungɔ
6 Ɛlɛmbɛ wa Kristo kakatanyemaka mbala ko mbala la lotshungɔ. (Joani 8:31, 32) Vɔ mbaelɛka ɔnɛ “ɛlɛmbɛ w’anto wele la lotshungɔ” ndo “ɛlɛmbɛ wa kokele wa lotshungɔ.” (Jakɔba 1:25, NW; Jak. 2:12, NW) Lo mɛtɛ, lotshungɔ tshɛ lele l’anto lekɔ l’olelo. Koko, ɛlɛmbɛ ɛsɔ mbishaka anto lotshungɔ l’efula ndeka ndo Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, ɛlɛmbɛ waki la ntondo kawɔ. Lo yoho yakɔna na?
7 Oko ɛnyɛlɔ, ndoko onto lôtɔ la tshina di’ɛlɛmbɛ wa Kristo. Awui wele oko lokoho la demba la dihole di’eotwelo bu ohomba lɔkɔ. Akristo wa mɛtɛ sɔnaka l’atei w’etema awɔ dia mbetawɔ lɔkɔhɔ la kitanyiyaka ɛlɛmbɛ ɛsɔ. Lam’asalawɔ ɔsɔku, vɔ mɛnaka ɔnɛ ɔsɔ ekɔ lɔkɔhɔ la tefutefu, ndo oshikɔ w’osadi. (Mateu 11:28-30) Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ waki nto l’oyango wa mbetsha onto ɔnɛ nde ekɔ kanga pɛkato ndo ekɔ l’ohomba w’efula w’olambo w’etshungwelo wakoka mbotshungola. (Ngalatiya 3:19) Koko ɛlɛmbɛ wa Kristo mbetshaka onto ɔnɛ Mɛsiya akashile la ndja, nde akafute oshinga w’etshungwelo la lɔsɛnɔ lande, ndo akatodiholɛ mboka ka sho tshungɔ oma lo shɔkɔ ya mamba ya pɛkato ndo ya nyɔi! (Romo 5:20, 21) Dia sho kondja ɛlɔlɔ oma lɔkɔ, sho pombaka ‘monga la mbetawɔ’ l’olambo akɔ ɔsɔ.—Joani 3:16.
8 ‘Monga la mbetawɔ’ kɛdikɛdi ndjela ɛlɛmbɛ wa Kristo. Dia wɛ ndjela ɛlɛmbɛ akɔ, wɛ pombaka kitanyiya adjango tshɛ wa Kristo. Lâsɔ kɛdikɛdi wɛ pombaka nembetɛ nkama y’ɛlɛmbɛ la y’adjango lo yimba? Kema. Kânga mbele Mɔsɛ, ompakemi wa lo sheke y’ɛlɛmbɛ, akafunde Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ lofunda, Yeso, Ompakemi wa lo sheke y’oyoyo, kofunda kânga tshɔi y’ɔlɛmbɛ. Koko, nde akayaɔtɔnganyiyaka l’ɛlɛmbɛ nshi tshɛ. Oma lo lɔsɛnɔ lande la kokele, nde akatshikɛ anto tshɛ ɛnyɛlɔ kahombawɔ ndjela. (1 Petero 2:21) Ondo diɔ diakɔ diakawelɛka ɔtɛmwɛlɔ w’Akristo wa lo nshi ya ntondo ɔnɛ: “Mbuka.” (Etsha 9:2; 19:9, 23; 22:4; 24:22) Le wɔ, ɛlɛmbɛ wa Kristo wakɛnyamaka lo diɛnyɛlɔ lo lɔsɛnɔ la Kristo. Di’onto mbokoya Yeso, nde akahombaka kitanyiya ɛlɛmbɛ ɛsɔ. Ngandji k’efula kakawawôkaka akɛnyaka ɔnɛ ɛlɛmbɛ akɔ ɛsɔ mɛtɛ wambofundama l’etema awɔ, oko akadiatama lo pɔlɔfɛsi. (Jeremiya 31:33; 1 Petero 4:8) Ɔnɛ lele l’okitanyiya l’ɔtɛ wa ngandji kele lande hayaokaka pondjo oko onto lasɔkishama—ɔsɔ ekɔ ɔkɔkɔ okina wɛnya lande na kakoka ɛlɛmbɛ wa Kristo mbelamɛ ɔnɛ “ɛlɛmbɛ w’anto wele la lotshungɔ.”
9 Naka ngandji kaki ohomba l’atei w’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, kete tɔ mbele tshondo y’ɛlɛmbɛ w’Akristo. Ɔnkɔnɛ, ɛlɛmbɛ wa Kristo wekɔ ndo la didjango di’oyoyo—Akristo pombaka mbokana ngandji k’aha nyanga wahɔ w’onto ndamɛ koko w’anto akina. Vɔ pombaka mbokana ngandji oko Yeso; nde akakimɔ lɔsɛnɔ lande l’otema ɔtɔi lo dikambo di’angɛnyi ande. (Joani 13:34, 35; 15:13) Diɔ diakɔ diakokaso mbuta ɔnɛ ɛlɛmbɛ wa Kristo wekɔ ɛnamelo koleki dimɛna ka teokrasi ndeka ndo Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. Oko wakadite jurunalɛ nyɛ ntondo: “Teokrasi kɛdikɛdi ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le Nzambi; Nzambi ele ngandji; lâsɔ teokrasi ekɔ ɛlɔmbwɛlɔ ka ngandji.”
Yeso Nde l’Afarisɛ
10 Lâsɔ mɛtɛ, hatokoke mamba lo mboka ɔnɛ Yeso akawane l’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda wa lo nshi yande. “Ɛlɛmbɛ wa kokele wa lotshungɔ” kɔmbɔtɔ kânga yema lo tokanyi t’afundji la Afarisɛ. Vɔ wakayangaka dia nɔmbɔla anto l’ɛlɛmbɛ wakawadjaka vamɛ. Wetshelo awɔ wakayoyalaka wetshelo wɛnya anto pâ, wa diamielo, ndo wa kɔlɔ. Koko, wetshelo wa Yeso waki wetshelo wa mamba wakeketsha anto ndo w’ɔlɔlɔ! Nde akeyaka woho wa kandola ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ ndo akatɛkɛtaka di’ehomba wa shikaa waki l’anto ndo ekiyanu awɔ wa mɛtɛ. Nde akalakanyaka lo yoho ya wɔdu ndo l’asolo wa kâwɔ, nde akakambaka la wɛɛla w’oma l’akambo wasalema lushi la lushi ndo akɔsaka awui oma lo lowandji la Dui dia Nzambi. Ɔnkɔnɛ, ‘elui w’anto wakatshikala enyɔ hwe, wâmba olakanyelo ande.’ (Mateu 7:28) Eelo, wetshelo wa Yeso wakanandaka etema awɔ!
11 Lo dihole dia nde mbahɛ ɛlɛmbɛ ekina lâdiko di’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, Yeso akɛnya woho wakahombe Ase Juda kitanyiyaka Ɛlɛmbɛ ɛsɔ tena tshɛ—l’ekanelo ka lomba ndo la kɛtshi. Oko ɛnyɛlɔ, ohokanyiya etena kakaye omoto ɔmɔtshi lakasowaka l’ɔkɛlɛlɔ wa dikila oya le Yeso. Lo ndjela Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, onto tshɛ lakandanandaka akayalaka mindo, lâsɔ mɛtɛ takandahombe mbɔtɔ l’atei w’olui ɔsɔ w’anto! (Akambu w’Asi Lewi 15:25-27) Koko, lam’ele nde akakombolaka efula dia nkɔnɔ, nde akasɔsɔmɛ l’atei w’olui w’anto ko akananda ohembo wa dihɔndɔ dia Yeso. Ɔkɛlɛlɔ wa dikila akahembɔ l’etena kakɔ kâmɛ. Onde Yeso akôhangwɛ ɔnɛ wɛ kambɔnyɔla Ɛlɛmbɛ? Kema; nde akeye pâ kande ko akɛnya dui dioleki woke l’atei w’Ɛlɛmbɛ: ngandji. Nde akawotɛ la kɛtshi tshɛ ate: ‘Ɔnam’a omoto, mbetawɔ kayɛ kambokɔkɔnɔya. Ntshɔka la wɔladi, ɔkɔnɔ oma lo hemɔ kayɛ ka wolo.’—Mako 5:25-34.
Ɛlɛmbɛ wa Kristo Mbetawɔka Onto Sala Kɛnɛ Tshɛ Kalangande?
12 Onde lâsɔ kokaka sho mbuta ɔnɛ, lam’ele ɛlɛmbɛ wa Kristo ‘wekɔ wa lotshungɔ,’ vɔ mbishaka anto lotshungɔ la vɔ sala kɛnɛ tshɛ kalangawɔ, koko Afarisɛ, la elakanyelo awɔ tshɛ wa l’onyɔ, wakalamaka lɔkɛwɔ l’anto l’ɛlɛmbɛ a wolo? Kema. Akongɛ w’ɛlɛmbɛ wa nshi nyɛ mɛnyaka ɔnɛ naka ɛlɛmbɛ wekɔ efula, kete anto tanaka tɛ̂kɛ nɛndɛ efula dia vɔ mbasekolaka.a Lo nshi ya Yeso, efula k’ɛlɛmbɛ w’Afarisɛ akakeketshaka anto dia vɔ nyanga tɛ̂kɛ nɛndɛ dia mbasekolaka, dia salaka akambo wa l’ɛlɔmɔ oto aha la ngandji, ndo ndjaɛnya oko anto w’ɛlɔlɔ lo asho w’anto dia mbishɛ awui wa kɔlɔ wele l’otema.—Mateu 23:23, 24.
13 Koko, ɛlɛmbɛ wa Kristo hawokeketsha waonga wa ngasɔ. Lo mɛtɛ, okitanyielo w’ɛlɛmbɛ wotumbi oma lo ngandji ka Jehowa ndo wakitanyiyama lo mbokoya ngandji ka Yeso ka nyangaka wahɔ w’akina mbishaka onto dionga di’ɔlɔlɔ dia lâdiko ndeka ndo onto layela lokongɛ l’ɛlɛmbɛ wa shikaa. Ngandji hayange yɛ̂kɛ nɛndɛ; tɔ toshimbaka dia sala akambo wa kɔlɔ wele ondo hawolembetshiyami lo yoho yokɛma hwe l’ɛlɛmbɛ wofundami. (Enda lo Mateu 5:27, 28.) Ɔnkɔnɛ, ɛlɛmbɛ wa Kristo wayototshutshuya dia sho salɛ anyaso anto awui amɔtshi—monga la lokaho otsha le wɔ, mbalongolaka, ndo mbaoka ngandji—lo yoho yele ndoko ɛlɛmbɛ wa shikaa wakoka totshutshuya dia sala dui sɔ.—Etsha 20:35; 2 Koreto 9:7; Heberu 13:16.
14 Lo yɛdikɔ yakayaɔtɔnganyiyaka anto wa lɔkɔ l’ɛlɛmbɛ wa Kristo, etshumanelo k’Akristo wa ntondo kaki l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la ngandji l’atei atɔ, tɔ kakatshungɔ lo yɛdikɔ mɔtshi oma lo waonga w’awui a wolo wolo, wa nomboyanaka, ndo wa dungi pende wakatanemaka efula lo mvudu y’ɛtɛmwɛlɔ ya lo nshi yakɔ. Ase tshumanelo sɔ di’eyoyo mɛtɛ wakɛnyi ɔnɛ tekɔ lo ndjela “ɛlɛmbɛ w’anto wele la lotshungɔ”!
15 Koko, Satana aki la mposa k’efula dia fukutanya etshumanelo k’Akristo oma l’atei atɔ, oko wakandafukutanya wodja w’Isariyɛlɛ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akatewodi Akristo lo dikambo di’anto wele oko ndjaondo, wanɛ ‘wayoyɔtɛkɛtaka akambo wa kashi’ ndo wayoyɔhɛnyahɛnyaka lemba l’ɛkɔkɔ wa Nzambi. (Etsha 20:29, 30) Paulo akahombe ndɔshana l’ase ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda, wanɛ wakayangaka dia mengola lotshungɔ lele l’olelo latosha ɛlɛmbɛ wa Kristo dia likadimola oko lɔhɔmbɔ la l’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, ɛlɛmbɛ wakakotshama le Kristo. (Mateu 5:17; Etsha 15:1; Romo 10:4) L’ɔkɔngɔ wa nyɔi k’ɔpɔstɔlɔ wa komelo, apɔstazi akakondja mboka hwe. Ɔnkɔnɛ, awui wa kɔlɔ wakafulanɛ.—2 Tesalonika 2:6, 7.
Lokristokristo Lambolanya Ɛlɛmbɛ wa Kristo
16 Oko wakasale ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda, awui wa kɔlɔ wakasalema lo weoho efula lo Lokristokristo. Ndo lɔ mbakandama lo wetshelo wa kashi la lo ditshelo dia mindo. Ndo woho wakalwayatshutshuyaka dia kokɛ anto alɔ oma lo tɔsɛngiya t’oma l’andja nanyaka ndo kɛnɛ tshɛ kakatshikala oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi. Ɛlɛmbɛ a wolo wolo ndo wahɔtɔnɛ l’Afundelo wakafulanɛ lɔkɔ.
17 Ɔtɛmwɛlɔ w’Aseka Mupɛ mbakaleke tonga lokema l’ɛlɛmbɛ w’ɛkɛlɛsiya. Ɛlɛmbɛ ɛsɔ wakaleke nanyema lo akambo wa dieyanelo. Lo ndjela dibuku dimɔtshi (Sexuality and Catholicism), ɛkɛlɛsiya wakɔshi filɔzɔfi k’Ase Ngirika kaki Zénon l’ambeki ande (stoïcisme), filɔzɔfi kaki konangaka weoho tshɛ w’ɛngɛnɔngɛnɔ. Ɛkɛlɛsiya akayetshaka ɔnɛ ɛngɛnɔngɛnɔ tshɛ w’akambo wa dieyanelo, oyadi dieyanelo diasungana dia l’asa wadi l’omi, ekɔ pɛkato. (Tshikitanya la Tukedi 5:18, 19.) Wakataka ɔnɛ dieyanelo pombaka salema paka dia mbota tsho, aha lo dikambo dikina. Ɔnkɔnɛ, ɛlɛmbɛ w’ɛkɛlɛsiya wakɔshi woho tshɛ w’ohembetshiyelo wa diwotshi oko pɛkato ka woke, pɛkato kalɔmba ɛnɔnyi efula wa kɔfɛshɔ mbala mɔtshi. Lâdiko dia lâsɔ, wakashimbe asasɛrdɔsɛ dia vɔ tshuka wadi, ɔlɛmbɛ ɔsɔ amboyofudia awui a mindo woho w’anyanya, ndo olanyelo w’ana akana.—1 Timote 4:1-3.
18 Lam’ele ɛlɛmbɛ w’ɛkɛlɛsiya wakafulanɛ, wakayowadjaka l’abuku. Abuku asɔ wakayotatɛ mpotshahotsha Bible ndo mbɔsa dihole diatɔ. (Ɛdika la Mateu 15:3, 9.) Oko Ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda, Ɔtɛmwɛlɔ w’Aseka Mupɛ wakatone abuku watɛkɛta awui wele bu w’ɛkɛlɛsiya ndo wakɔshi efula ka l’atei awɔ oko wâle. Kombeta ndoko edja, kanyi shɔ yakayolekanaka ndo dako di’oshika diatosha Bible lo dikambo sɔ. (Undaki 12:12; Kolosai 2:8) Jérôme, ofundji ɔmɔtshi w’ose ɛkɛlɛsiya wa l’eleko ka nɛi T.D., akate ate: “Nkumadiɔndjɔ le, naka lamboyala nto l’abuku w’ase andja ɔnɛ kana lambâdia abuku akɔ nto, kete lambokanguna.” L’edjedja ka wonya, ɛkɛlɛsiya akayomɛ sekɛ abuku amɔtshi—oyadi kânga abuku watɛkɛta awui wahendana l’ɔtɛmwɛlɔ. Diɔ diakɔ diakawayânya Galilée, ombewi wa diangɔ dia lo loowa wa l’eleko ka 17, l’ɔtɛ w’ɔnɛ nde kambofunda ate nkɛtɛ ekɔ lo tshimba wonya. L’edjedja ka wonya, woho wakatɛtɛka ɛkɛlɛsiya dia monga la lowandji lâdiko dia dikambo tshɛ—kânga l’akambo w’endana la diewo dia diangɔ dia lo loowa—akayokitshakitshaka mbetawɔ kaki l’anto lo Bible.
19 Ɛlɛmbɛ wakadjaka ɛkɛlɛsiya wakafulanɛ lo mvudu y’andjashi Nzambi, lɛnɛ akawayakakitola vamɛ oma l’andja ɔnɛ ko sɛnaka lɔsɛnɔ la ndjâsɛka. Efula ka mvudu y’andjashi Nzambi w’Aseka Mupɛ ndjelaka “Ɛlɛmbɛ wa Bɛnwa w’Osanto.” Wa abe (tshɛkɛta y’oma l’Arameyɛ yokadimwami ɔnɛ “papa”) wakolɛka la lowandji la tshɛ. (Ɛdika la Mateu 23:9.) Naka ondjashi Nzambi ambolongola woshasha ɔmɔtshi oma le ambutshi ande, owandji abe mbayɔsa tɛdikɔ dia kana ondjashi akɔ kana okina mbahomba nongola woshasha ɔsɔ. Lâdiko dia tona akambo wa lɔsɛndji, ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi akasekɛka asawo tshɛ l’akambo wele bu ohomba, sawosawo kana shɛkɛsɛkɛ, wata ɔnɛ: “Ndoko ombeki wahomba tɛkɛta awui wa ngasɔ.”
20 Ase Asɔnyi, wanɛ wakayange dia nɔngɔsɔla awui wa tshambandeko ndo wahɔtɔnɛ l’Afundelo wakasalaka Aseka Mupɛ, wakayongaka esadi eto ndo vɔ lawɔ tomanyi lo mbidja ɛlɛmbɛ wa hiadi wahatumbi ndoko yema oma l’ɛlɛmbɛ wa Kristo. Oko ɛnyɛlɔ, Jean Calvin, onto loleki woke l’atei w’ampɔhɔdi w’ɔtɛmwɛlɔ w’Asɔnyi, akayelamɛka ɔnɛ “ombidji w’ɛlɛmbɛ wa l’Ɛkɛlɛsiya wambɔlɔngɔswama.” Nde akalɔmbɔlaka osomba wa Genève la lofulo l’ɛlɛmbɛ a wolo wolo wakakeketshamaka oma le “Dikumanyi” diaki “l’olimu” wakate Calvin ɔnɛ olimu “wa mendaka lɔsɛnɔ l’onto tshɛ.” (Tshikitanya la 2 Koreto 1:24.) Ɛkɛlɛsiya akalɔmbɔlaka mvudu y’ɛtɛlɛ ndo akadjaka ɛlɛmbɛ lo dikambo dia weoho w’asawo wahomba anto sawola. Naka onto ambotsha kɔlɔ kele oko memba nkembo ya wememba kana nɔ wɛnyɛ, nde akalongolaka dilanya dia mamba.b
Tɔ̂shi Wetshelo oma lo Munga ya Lokristokristo
21 Onde adjango asɔ l’ɛlɛmbɛ ɛsɔ tshɛ wakakokɛ Lokristokristo oma l’awui wa kɔlɔ? Atonga! Ɛlɔ kɛnɛ, Lokristokristo lambâtana lo nkama ya tâto t’ɛtɛmwɛlɔ, tâto t’ɛtɛmwɛlɔ tɔsɔ ndawɔka awui l’ɛlɛmbɛ a wolo wolo ko ndjodihaka asho lo ditshelo dia kɔlɔ. Vɔ tshɛ ‘wakatambe akambo wofundami’ lo yoho mɔtshi, lam’atshikawɔ dia tokanyi t’anto nɔmbɔla lemba l’ɛkɔkɔ ndo fukutanya ɛlɛmbɛ wa Nzambi.—1 Koreto 4:6.
22 Koko, kɛnɛ kakatshe Lokristokristo l’ɛlɛmbɛ wa Kristo hɛnya ɔnɛ ɛlɛmbɛ akɔ wambokomɛ lo yoho ya kɔlɔ tshɛ. Jehowa Nzambi hatshikaki anto w’anyanya pondjo dia vɔ minya ɛlɛmbɛ ande. Ɛlɛmbɛ w’Akristo wekɔ la nkudu k’efula ɛlɔ kɛnɛ l’atei w’Akristo wa mɛtɛ, ndo Akristo asɔ wekɔ la diɛsɛ dia woke dia mbayelaka. Koko, l’ɔkɔngɔ wa sho sɛdingola kɛnɛ kakasale Ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda la Lokristokristo l’ɛlɛmbɛ wa Nzambi, sho kokaka ndjambola ɔnɛ: ‘Ngande wakokaso ndjela ɛlɛmbɛ wa Kristo ko mbewɔ di’aha ndjolanya Dui dia Nzambi la tokanyi ndo l’ɛlɛmbɛ w’anto wafukutanya oyango wa mɛtɛ w’ɛlɛmbɛ wa Nzambi na? Naa kanyi yasungana yakokaso kondja oma l’ɛlɛmbɛ wa Kristo ɛlɔ kɛnɛ na?’ Sawo diayela diayokadimola wembola ɛsɔ.
[Footnotes]
a Woho w’ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda wa nshi nyɛ ndja lo yɛdikɔ ya woke oma le Afarisɛ, ɔnkɔnɛ hatokoke mamba lo mɛna ɔnɛ Ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda wekɔ lo tetemala nyanga tɛ̂kɛ nɛndɛ efula dia sekolaka lokema l’ɛlɛmbɛ awɔ wakawayahɛka lo dikambo dia lushi la Sabato. Oko ɛnyɛlɔ, onto latshɔ dia tênda lupitadi lɔmɔtshi l’ase ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda w’ɔrtɔdɔksɛ lushi la Sabato mbeyaka mɛna ɔnɛ mashinyi wadiya anto l’etajɛ memalaka vamɛ l’etajɛ tshɛ ɔnɛ kele aha anto wɔtwɛ lɔkɔ sala “lotumu” la pɛkato la mina butɔ ka mashinyi akɔ. Adɔkɔtɛlɛ amɔtshi wa l’ɔtɛmwɛlɔ ɔsɔ fundaka ekanga wahomba ɔkɔnyi mbɔsa la ashi wayodimɔ l’ɔkɔngɔ wa nshi ngana tsho. Lande na na? Nɛ dia Mishna mbɔsaka funda oko “lotumu,” koko dibuku sɔ nembetshiyaka “funda” oko tshelo ya tshika djembetelo ya pondjo.
b Servet, ɔnɛ lakatone tokanyi tɔmɔtshi taki la Calvin l’akambo w’ɛtɛmwɛlɔ, akatshumbama l’otamba oko ɔtɔlɔki.
[Study Questions]
1, 2. (a) Ngande wotokoka efula ka munga yakasale anto shimbama? (b) Ngande waki Lokristokristo kɔmbɔsa wetshelo oma lo kɛnɛ kakasale Ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda?
3. Daka diakɔna diakalake Jehowa lo dikambo dia sheke y’oyoyo?
4. (a) Isariyɛlɛ akɔna wele lo sheke y’oyoyo? (b) Lâdiko di’Ase Isariyɛlɛ wa lo nyuma, wa na nto wele la tshina di’ɛlɛmbɛ wa Kristo?
5. Naa oyango wa sheke y’oyoyo, ndo lande na kayoyokotsha oyango ayɔ?
6, 7. Ngande washa ɛlɛmbɛ wa Kristo lotshungɔ l’efula ndeka ndo Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ?
8. Di’onto kitanyiya ɛlɛmbɛ wa Kristo, ahombande ntsha, ko lande na kele ndjela ɛlɛmbɛ akɔ ɛsɔ hɛnya ɔnɛ wɛ pombaka nembetɛ nkama y’adjango lo yimba?
9. Ele tshondo y’ɛlɛmbɛ wa Kristo, ndo lo yoho yakɔna yele ɛlɛmbɛ ɛsɔ la didjango di’oyoyo?
10. Ngande wakatshikitana wetshelo wa Yeso la w’Afarisɛ?
11. Ngande wakɛnya Yeso ɔnɛ Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakahombaka ndjelama l’ekanelo ka yimba ndo la kɛtshi?
12. (a) Lande na kahatakoke mbuta ɔnɛ Kristo mbetawɔka onto sala kɛnɛ tshɛ kalangande? (b) Kakɔna kɛnya ɔnɛ tonga ɛlɛmbɛ efula mbelaka ndo tɛ̂kɛ nɛndɛ efula di’anto mbasekolaka?
13. Lande na kele ɛlɛmbɛ wa Kristo mbishaka onto dionga di’ɔlɔlɔ dia lâdiko ndeka ndo ɛlɛmbɛ tshɛ wakafundama?
14. Woho wakayelaka ase etshumanelo k’Akristo wa l’eleko ka ntondo ɛlɛmbɛ wa Kristo akayala la shɛngiya yakɔna le wɔ?
15. Naa awui amɔtshi wakatatɛ Satana sala dia nde nanya etshumanelo k’Akristo?
16, 17. (a) Ngande wakasalema awui wa kɔlɔ l’atei a Lokristokristo? (b) Ɛlɛmbɛ w’Aseka Mupɛ wakasha anto kanyi ya kɔlɔ lo akambo wa dieyanelo lo yoho yakɔna?
18. Etombelo akɔna wakayala oma l’efula k’ɛlɛmbɛ w’ɛkɛlɛsiya?
19. Ngande wakakeketshama lowandji la hiadi lo mvudu y’andjashi Nzambi?
20. Kakɔna kɛnya ɔnɛ ndo Ase Asɔnyi wakayoyalaka tomanyi lo keketsha lowandji la hiadi?
21. Mbekelo ka Lokristokristo ka ‘tamba akambo wofundami’ kamboyala l’etombelo akɔna lo tshɛ?
22. Lande na kele ɔtɔmbɔkwɛlɔ wa Lokristokristo hɛnya ɔnɛ ɛlɛmbɛ wa Kristo wambokomɛ?
[Caption]
[Notɛ ka l’ɛsɛ ka dikatshi]
[Caption]
[Wembola]
[Caption on page 23]
[Diombwɛlo di’osato wa lo lɛkɛ 23]
Yeso akayelaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ l’ekanelo ka lomba ndo la kɛtshi
[Caption on page 25]
Okonde Ayôkadimola Na?
◻ Ele tshondo y’ɛlɛmbɛ wa Kristo?
◻ Ngande wakatshikitana wetshelo wa Yeso la w’Afarisɛ?
◻ Ngande wakakambe Satana la yimba ya mbidjaka lokema l’ɛlɛmbɛ ndo y’awui a wolo dia nanya Lokristokristo?
◻ Naa etombelo ɛmɔtshi w’ɛlɔlɔ waya oma lo ndjela ɛlɛmbɛ wa Kristo?