Fɔnu Yambɔtɛkɔya Efula

LO DIBUKU diande dimɔtshi (On Being a Christian), Hans Küng akafunde ate: “Lande na kɛnaso fɔnu ya mamba nyɛ tshɛ le onto l’onto ndo le anto tshɛ . . . na? Vate Nzambi mbeyaka ohomba wa dikambo tshɛ; ko endaka andja ɔnɛ wambolola l’akambo waheyama ndo ohomba awɔ, lokema la fɔnu yaheyama oyango ayɔ, ndo efula ka pɛkato yaheyama ɔtɛ l’ekolo. Shi ondo Nzambi kɛsɔ mbakate yɔnɛ Nietzsche ɔnɛ nde ekɔ: owandji wa hiadi, kanga okadi, kanga lokeso, ndo ondjakanyi?”

Ondo wɛ ekɔ lo mboka ɔnɛ Hans Küng, ombewi wa teoloji w’Oseka Mupɛ, ekɔ lo tɛkɛta dikambo diahandjola anto efula wɔɔngɔ vwa: lande na katshika Nzambi ka ngandji ndo ka nkudu tshɛ fɔnu y’efula nganɛ na? Onde wɛ atokaka anto wambola dimbola dia ngasɔ? Onto tshɛ lele l’otema wa kɛtshi kiyanaka efula l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakelɛ yɔnɛ Küng ɔnɛ “ɔkɛdi wahome wa dikila, wa dungu l’asɔyi, wa shɔkɔ, w’ɔkɛyi la wɔma, wa eongelo kele oko onto lambokalema ndo wa nyɔi.” Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ oko ɔkɛdi wa mpedu, oko elola k’akambo wa wɔma ndo okiyanu wa mamba wambosoya miliyɔ y’anto l’edja ka lɔsɛnɔ l’onto lanɛ la nkɛtɛ.​—⁠Jobo 14:⁠1.

Lɔsɛnɔ Ndola la ‘Fɔnu ndo l’Akambo wa Kandji’

Ohotokokana fɔnu yaya oma l’ata, shɔkɔ yɛna aha paka wanɛ wokala wâle ndo wavɔ ato, koko ndo kandji kele la wanɛ watshikala, ɛnyɛlɔ oko ambutshi ndo ewotɔ w’ana wadiakema la anto akina wasɔkishama oko wa nyama. Atete ndoko edja, ase Croix-Rouge wakate ɔnɛ: “Ledja k’ɛnɔnyi 10 wetshi ɛnɛ, ana 1500000 wakadiakema lo ata wa l’ekoma.” Lo Rwanda, l’ɔnɔnyi wa 1994, ase Croix-Rouge wakafunde ɔnɛ: “Apami, amato la ana nunu nkama wakadiakema oko wa nyama ndo wakayange dia mbashila oshiki.”

Hatokoke mbohɛ fɔnu yaya oma le wanɛ wasala awui w’ɛsɛndji vɔ l’ana w’akɛnda. Mama kɛmɔtshi kaki l’ɔkɛyi lo nyɔi k’ɔnande la pami lakayadiake ndamɛ l’ɔkɔngɔ w’olami ɔmɔtshi w’ana sala la nde awui a mindo la wolo akate ate: “Pami kakasale l’ɔnami la pami awui a mindo la wolo . . . akôlanya ko ndanya ndo ana akina efula w’apami l’osehe wa tshɛ.” Ko kayotota lo dikambo di’eheka wɛna anto wɔtɔ l’anya w’andjakanyi waha la kɛtshi k’onto kana l’anya a wa bandi yadiaka anto mbala la mbala, ɛnyɛlɔ oko wa bandi yakawande la Grande-Bretagne, wanɛ “wakavaka etondo w’anto, wakeyanaka la amato la wolo, wakasoyaka anto ndo wakâdiakaka l’edja k’ɛnɔnyi 25 aha la kondja dilanya” na? L’edja tshɛ ka lɔsɛnɔ l’onto lanɛ la nkɛtɛ, mɛnamaka di’apami la amato wekɔ lo soyana lo yɛdikɔ ya tshambandeko.​—⁠Undaki 4:​1-3.

Lâdiko dia lâsɔ, sho kokaka mbuta fɔnu yaya oma lo hemɔ ya lo yimba la ya lo demba ndo kandji ka mamba katokaka ase nkumbo efula lam’avɔ anto amɔtshi walangawɔ nyɔi y’esondjo. Ekɔ ndo okiyanu wa mamba le wanɛ wavɔ la ndjala kana wasowa l’awui akina welɛwɔ ɔnɛ mpokoso y’oma lo diangɔ diakatongama. Anto yema tshitshɛ tsho mbakoka mbidja tamu lo kɛnɛ kakate Mɔsɛ ate lɔsɛnɔ laso l’ɛnɔnyi 70 kana 80 ndola la ‘fɔnu ndo l’akambo wa kandji.’​—⁠Osambu 90:⁠10.

Onde Nzambi Akasangoya Akambo Asɔ?

Onde sho kokaka mbuta oko wata anto amɔtshi ɔnɛ fɔnu shɔ yahashile Nzambi mbakayidje l’atei wa sangwelo diande diahakoke anto mana fundo? Onde ekɔ ohomba sho sowa nshi nyɛ dia toshihodia kɛnɛ kelɛwɔ lɔsɛnɔ ‘l’andja wokoya’? Onde kokaka mɛtɛ sho mbetawɔ kɛnɛ kakafɔnyaka Teilhard de Chardin, filɔzɔfɛ k’Ose France, ɔnɛ: “Asui wadiaka ndo wahɔndja demba di’onto ekɔ ohomba le onto dia nde ndjâla la lɔsɛnɔ ndo monga etongami ka lo nyuma”? (The Religion of Teilhard de Chardin; sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Kema, aha ɔsɔku!

Onde otungi wadja anto yimba kokaka tonga dihole dia wâle efula ko ndjota ɔnɛ nde ekɔ kanga kɛtshi wonya wakokɛnde anto oma lo mpokoso yatomba oma lo dihole diakɔ? Kema! Nzambi ka ngandji mɛtɛ ko sala dikambo dia ngasɔ? Ko lande na katshika Nzambi fɔnu na? Onde fɔnu yayoshila lushi lɔmɔtshi? Tayokadimola wembola ɛsɔ lo sawo diayela.