Ngandji Kanyu K’onto L’ɔnango Katetemale!
“Ngandji kanyu k’onto l’ɔnango katetemale.”—HƐBƐRU 13:1, NW.
OHOKANYIYA dia wɛ ekɔ lo dihole diele tshitshi woho w’anyanya l’andja, ko tshitshi kakɔ kekɔ lo tadɛ paka mbudɛ tsho esadi esadi. Lo luudu layɛ, ndoko dihole dikina diele dja, paka tosase ta dja tongana toto mbatondɔtondɔ lo tofuki tongana tele l’atshuka. Di’anto tshikala la lɔsɛnɔ, pombaka wɛ kokɛkokɛ dja shɔ di’aha yɔ dimala. Onde wɛ ayodjasɛ sukaa ko mendaka woho ɔnɛ watadimala dja ko akalanga waki beela ndjokadimɔ edima? Ndoko. Wɛ hatohekɔ ndjitshutshuya ndo mbidja nkonyi lɔkɔ ɔnɛ kele aha yɔ dimala. Lo yoho mɔtshi, ɔm’ɔmɔ la l’atei aso ekɔ la lotumu la ngasɔ la kokɛkokɛ woho ɔmɔtshi wa “dja” yoleki ohomba—dja nyɛ yahɛta l’atei w’etema aso—, dja yakɔ ko ngandji.
2 Oko wakataditshi Yeso deko aha nɛ, tekɔ lo sɛna lo nshi yele ngandji kekɔ lo tɔɔlɛ l’andja w’otondo l’atei a wanɛ wayata vate Akristo mbewɔ. (Mateu 24:12) Yeso akatɛkɛtaka dia woho wa ngandji koleki tshɛ ohomba, ngandji kokaso Jehowa Nzambi ndo kokaso Bible, Ɔtɛkɛta wakinde. Ndo weho ekina wa ngandji nto wekɔ lo takitakita. Bible akatatshi ɔnɛ lo “nshi y’ekumelu,” anto efula ‘hawotoyala la lolango la lôtɔ.’ (2 Timote 3:1-5) Dionga sɔ mɛtɛ diekɔ lo mɛnama nshi nyɛ! Nkumbo ekɔ dihole diahomba monga oko eshamelo kele la lolango l’onto la onyande, koko kânga l’atei atɔ, akambo wa ngala ndo ɛhɛnyɔhɛnyɔ—mbala mɔtshi ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa wɔma efula—salemaka esangɔ efula. Koko, kânga l’atei w’andja ɔnɛ wele ngandji aya tshitshi yɔɔ, Akristo wakalongola didjango, aha paka dia mbokanaka ngandji lam’asawɔ ato koko ndo dia monga la ngandji ka mbetawɔ ndjâhombia, mbut’ate mbetsha wahɔ w’akina la ntondo ka wahɔ aso shamɛ. Sho pombaka tondja ngandji kɛsɔ lo sɛkɛ di’anto tshɛ kiɛna, dia tɔ monga djembetelo yakoka anto mbeya etshumanelo k’Akristo wa mɛtɛ.—Joani 13:34, 35.
3 L’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma ka Nzambi, ɔpɔstɔlɔ Paulo akatodjangɛ ate: “Ngandji kanyu k’onto l’ɔnango katetemale.” (Hɛbɛru 13:1, NW) Lo ndjela okanda ɔmɔtshi wakafunde waa nomb’ewo, tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimwami lanɛ ɔnɛ ‘ngandji k’onto l’ɔnango’ (phi·la·del·phiʹa) “mendanaka la ngandji k’oma k’ɛse otema, etshelo ka mɛnya ɔlɔlɔ ayɛ, mbokana nkandji, ndo kimanyiya onto.” Ko Paulo akandalange mbuta lam’akandate ɔnɛ sho pombaka tshika ngandji ka ngasɔ dia tɔ tetemala na? Dibuku diakɔ diamɛ mbutaka ɔnɛ “aha tɔ mbɔla pondjo.” Ɔnkɔnɛ, aha paka mboka anangɛso nkandji l’atei w’otema ko pe; sho pombaka mɛnya nkandji kakɔ kawaokaso lo sɛkɛ. Ndo nto, sho pombaka keketsha ngandji ngasɔ dia tɔ nomba, di’aha tɔ mbɔla pondjo. Ekɔ wolo di’onto ntsha ngasɔ, shi mɛtɛ? Eelo, koko nyuma ka Jehowa kokaka tokimanyiya dia sho monɛ ngandji k’onto l’ɔnango l’atei w’etema aso ndo kilama. Ɛsɔ tênde weho esato wakokaso tshutshuyaka dja ya ngandji kɛsɔ kahɛtahɛta l’atei w’etema aso.
Onga l’Asolo wa Kɛtshi
4 Naka wɛ nangaka mboka Akristo w’ananyɔ la w’akadiyɛyɛ ngandji k’efula, kete ntondotondo wɛ pombaka ndjadjaka lo dihole diawɔ, ndo mbaokaka kɛtshi lo menda ehemba la ekakatanu wahomana la wɔ lo lɔsɛnɔ. Ɔpɔstɔlɔ Petero akate dui sɔ lam’akandafunde ate: “Nyu tshe, nyuyali la utema otoi. [“Nyoyale l’asolo wa kɛtshi,” NW], nyukani ngandji uku untu l’onangu. Nyuyali la etema wa memakana, nyuyakitshakitsha.” (1 Petero 3:8) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimudiwɔ lanɛ ɔnɛ monga l’“asolo wa kɛtshi” mɛnyaka “tshelo ya nsowa kâmɛ l’onto.” Lo dikambo dia tshɛkɛta shɔ, nomb’ewo kɛmɔtshi k’ɔtɛkɛta wa Grɛkɛ wakafundama Bible mbutaka ɔnɛ: “Tshɛkɛta shɔ nembetshiyaka eongelo ka lo yimba katoyalaka naka tambɔsa asolo w’anto akina wate kana asolo wakiso shamɛ mbewɔ.” Ɔnkɔnɛ, ekɔ ohomba ndjadjaka lo dihole dia onyaso onto kana kahana l’onto pâ kele lande. Lushi lɔmɔtshi, osombe ɔmɔtshi wa kɔlamelo wakambɛ Jehowa akate ate: “Ndjadja lo dihole diayɛ kɛdikɛdi mboka pâ kayɛ l’atei w’otema ami.”
5 Onde Jehowa ekɔ l’asolo wa ngasɔ wa kɛtshi? Eelo mɛtɛ. Ɛnyɛlɔ, Bible totɛka lo dikambo dia mfɔnu yakɛnaka wodja ande Isariyɛlɛ ɔnɛ: “L’atei asui awo tshe, ndi akasuwi kame la wo.” (Isaya 63:9) Jehowa kɔmɛnaka pâ yawɔ tsho ko pe; nde akawaokaka nkandji. Nkandji k’efula kakandawaokaka nembetshiyama lo ɛtɛkɛta ande ndamɛ wakandatɛ wodja ande, ɛtɛkɛta wofundami lo Zɛkariya 2:8 (NW) ɔnɛ: “Ɔnɛ lanyonanda ekɔ lo munanda ɔna sso diami.”a Lo dikambo dia divɛsa sɔ, nomb’ewo kɛmɔtshi mbutaka ɔnɛ: “Sso ekɔ ɔmɔtshi a l’atei wa tenyi dia demba di’onto dioleki ohokosanu ndo dioleki wɔdu; ɔna sso, soko diɔtɔ osase w’oma l’olongo di’onto mɛna, ekɔ etenyi ka sso koleki wɔdu ndo koleki ohomba. Ndoko ɛngɔ koleki lâsɔ kakoka mɛnya lo yoho ya dimɛna dimɛna woho wayakiyanya Jehowa oma k’ɛse otema dia kokɛ ditongami diokande ngandji.”
6 Yeso ndo nde lawɔ aki l’asolo wa kɛtshi. Mbala ko mbala, nde ‘akangasanaka la kɛtshi’ lam’akandɛnaka asui w’asekande anto, wanɛ wakatataka hemɔ kana waki la pâ. (Mako 1:41; 6:34) Nde akate ate naka onto hasalɛ ambeki ande w’akitami ɔlɔlɔ, kete nde mbokaka di’oko otondo ande ndamɛ mbahawasalɛ ɔlɔlɔ. (Mateu 25:41-46) Nshi nyɛ, oko wende “olombedi a ladiku,” nde ekɔ ɔnɛ lakoka “ntuka ketshi lu weodu asu.”—Heberu 4:15.
7 “Ntuka ketshi lu weodu asu”—kema ɔsɔ ekɔ kanyi yasha onto ekeketshelo? Eelo; lâsɔ mɛtɛ, sho pombaka mbokanaka kɛtshi. Lo mɛtɛ, nyanga dikɔmɔ kana wɛɔdu w’onto okina ekɔ dikambo dioleki wɔdu. (Mateu 7:3-5) Ko naka mbala kayaye, ɔnangɛso kana kadiyɛso ambokosalɛ dikambo dimɔtshi diakosha nkɛlɛ, lande na kahayahembe ‘mbôka kɛtshi’ na? Yadja lo dihole diande, ɔsa oko wɛ ekɔ la lonto lande, ndo la dikɔmɔ efula diele lande diahombande ndɔsha. Onde wɛ kokaka shikikɛ ɔnɛ otondoyala wɛ mbele nde tshike wɛ hasadi munga ya woho ɔsɔ—kana yoleki ndo weke? Lo dihole dia sho tamanya nongamɛ akambo efula oma le asekaso, sho pombaka ndjadjaka lo dihole diawɔ, ko dionga sɔ diayotokimanyiya dia sho monga l’ekanelo ka yimba oko Jehowa, ɔnɛ ‘lôhɔ ɔnɛ ditshu mbeso.’ (Osambu 103:14; Jakoba 3:17) Nde mbeyaka lanɛ wokome wolo aso. Ndoko lushi lakandatɔlɔmbɛ kɛnɛ kahɛdimi la so. (Ɛdika la 1 Khumi ya Dikanga 19:5-7.) Nyɛso sho tshɛ toyale l’asolo wa ngasɔ wa kɛtshi otsha le asekaso anto.
8 Paulo akafunde ɔnɛ etshumanelo ekɔ oko demba di’onto diele la bɛkɛ diotshikitanyi diahomba kamba kâmɛ. Nde akayota nto ate: “Naka leke lomotshi lambusuwa, keti beke tshe nsuwa la lo.” (1 Koreto 12:12-26) Sho pombaka nsowa kâmɛ, kana ndjadja lo dihole dia wanɛ wasowa. Dikumanyi mbishaka akina ɛnyɛlɔ lo dikambo sɔ. Paulo akafunde nto ate: “Akona eli wodu, ku dimi hayala la ndi wodu? Akona ambutakanyema, ku [“hambuki yɛnyi,” NW]?” (2 Koreto 11:29) Dikumanyi la emendji weteta mbokoyaka Paulo lo dikambo sɔ. Lo alako washawɔ, lo olimu awɔ wa namaka ɛkɔkɔ, ndo kânga lam’ahembolawɔ enongo, vɔ ndjatshutshuyaka dia monga l’asolo wa kɛtshi. Paulo akatodjangɛ ate: “Nyuleli la wane walela.” (Romo 12:15) Naka ɛkɔkɔ mɛnaka ɔnɛ elami awɔ ndjadjaka lo dihole diawɔ, mbokaka wɛɔdu awɔ, ndo mbaokaka nkandji lo menda pâ yele lawɔ, kete vɔ wayetawɔka alako, ɛlɔmbwɛlɔ ndo engwelo l’otema ɔtɔi. Wayɔtɔka nsanganya l’ɔngɛnɔngɛnɔ, l’elongamelo k’ɔnɛ lɛkɔ tayotokondja ‘ekeketshelo lo dikambo di’anima aso.’—Mateu 11:29.
Paka Sho Mandɔnaka
9 Yoho ya hende yakokaso tshutshuya dja ya ngandji kaso k’onto l’ɔnango ele lo mandɔnaka. Dia sho mandola anto akina, sho pombaka mbikaka sso lo waonga awɔ w’ɛlɔlɔ, lo akambo wayatshutshuyawɔ dia sala ndo mbɔsa waonga la akambo akɔ la nɛmɔ. Naka sho ntshaka ngasɔ, kete tekɔ lo mbokoya Jehowa. (Efeso 5:1) Nde tokimwɛka efula ka pɛkato yaso ya totshitshɛ lushi la lushi. Nde kimwɛka onto kânga pɛkato ya weke naka nde ndjâtshumoya l’otema ɔtɔi. Ko ndjâka naka nde ambotokimwɛ pɛkato yaso, nde hayoyidjaka yimba nto. (Ezekiyele 33:14-16) Omembi w’esambu akambola ate: “[Jehowa], utunduyala we ali efula ka kolo, we Khumadiondjo, akona ututshikala?” (Osambu 130:3) Kɛnɛ kaleka Jehowa menda ele akambo w’ɛlɔlɔ watshaso lam’awokambɛso.—Heberu 6:10.
10 Ekɔ ohomba sho ndjela ɛnyɛlɔ kɛsɔ, djekoleko l’atei a nkumbo. Etena kɛnya ambutshi ɔnɛ vɔ mandɔnaka, vɔ mbishaka nkumbo k’otondo ɛnyɛlɔ ka vɔ ndjela. L’eleko kɛnɛ kowosala awala wele oko asanga, ekɔ wɔdu efula di’onto minya wadi kana omi yimba ko takindolaka l’ɛsɛsɛ dia tasanyaka dikɔmɔ diande koko mataka waonga ande w’ɛlɔlɔ l’ehele. Tokanyi ta ngasɔ ta kɔlɔ fukutanyaka diwala ko dietɛka oko oshikɔ wa wotsho wahasha onto ɔngɛnɔngɛnɔ. Naka lolango layɛ lôtakitakita otsha le wadiɛyɛ kana omɛyɛ, kete yambola wate: ‘Onde omɛmi kana wadiɛmi mɛtɛ bu la waonga w’ɛlɔlɔ?’ Ohɔ awui wakakotshutshuya ntondo dia wɛ mbolanga ko nyu ndjotshukana. Onde awui akɔ tshɛ wakakotshutshuya dia wɛ mbolanga wamboshila tshɛ mɛtɛ? Kema, wekekɔ; ɔnkɔnɛ, yâtshutshuya dia mandolaka akambo w’ɛlɔlɔ wele le omɛyɛ kana wadiɛyɛ ndo ɛnyakande lowando layɛ lo ɛtɛkɛta.—Tukedi 31:28.
11 Lowando nto kimanyiyaka wadi l’omi dia vɔ monga la ngandji kaha la lokeso. (Ɛdika la 2 Koreto 6:6; 1 Petero 1:22.) Ngandji ka ngasɔ, kahɛtshahɛtshama la lowando l’oma ka tshina di’otema, hatosha wadi kana omi diaaso dia nde salɛka osekande akambo w’esehe lo woshɛshɛ, tondjaka ɛtɛkɛta wa lɔlɛngɔ ndo mboshaka nsɔnyi. Ngandji ka ngasɔ hatosha omi kana wadi diaaso dia nde minyaka osekande yimba ko mbetshaka nshi efula aha la mbotɛ tshɛkɛta mɔtshi ya ngandji kana ya loshilambo; tɔ hatetawɔ vɔ kɔmanaka. (Efeso 5:28, 29) Naka wadi l’omi mandɔnaka lo mɛtɛ mɛtɛ, kete vɔ mbishanaka nɛmɔ. Aha lo asho w’anto oto mbasalawɔ ngasɔ koko lo tena tshɛ diawaɛna Jehowa, mbut’ate nshi tshɛ ndo lo wenya tshɛ.—Tukedi 5:21.
12 Ana ndo vɔ lawɔ wekɔ l’ohomba wa mandɔmaka. Aha ɔnɛ ambutshi pombaka shimboyaka anawɔ oshimboyashimboya tena tshɛ, koko vɔ pombaka mbawandolaka lo menda waonga w’ɛlɔlɔ wele lawɔ ndo l’ɔtɛ w’akambo w’ɛlɔlɔ wasalawɔ. Ohɔ ɛnyɛlɔ ka Jehowa lo woho wakandate lo sɛkɛ ɔnɛ nde ngɛnangɛnaka Yeso. (Mako 1:11) Ohɔ ndo ɛnyɛlɔ ka Yeso ka lo wɛɛla ɔmɔtshi wakandayaelɛ ndamɛ ɔnɛ ‘Owandji.’ Nde akândola ‘ase olimu ahende w’ɛlɔlɔ ndo wa kɔlamelo’ popo kânga mbakawatshikitana lo kɛnɛ kakawawasha ndo lo kɛnɛ kakawayotondjaka. (Mateu 25:20-23; ɛdika la Mateu 13:23.) Lo yoho yakɔ yâmɛ, ambutshi wele la lomba nyangaka weho ɛmɔtshi wa vɔ mbutɛ ana lowando lele lawɔ lo menda waonga w’ɔna l’ɔna, akoka ande ndo akambo watshande. Koko, vɔ hawoshimboya ana lo yɛdikɔ ya tshambandeko lo menda akambo watshawɔ ko ana ndjɛ̂na di’oko wotshutshuyamaka nshi tshɛ dia ndeka asekawɔ. Vɔ hawolange anawɔ mbola la nkɛlɛ kana mpinda asolo.—Efeso 6:4; Kolosai 3:21.
13 L’atei w’etshumanelo k’Akristo, dikumanyi la emendji weteta mbishaka akina ɛnyɛlɔ lo woho wandolawɔ ɔkɔkɔ tshɛ wa lo lemba l’ɛkɔkɔ wa Nzambi. Vɔ wekɔ l’olimu wa wolo efula nɛ dia vɔ wekɔ ndo l’ɔkɛndɛ wa woke wa mbishaka anto ohokwelo lo losembwe, kaloya wanɛ wambonganɛ lo mboka k’ɔlɔlɔ la yimba ya wɔlamu, ndo mbisha alako wa wolo le wanɛ wâhomba. Ngande weyawɔ mɛmba ɛkɛndɛ ɛsɔ wotshikitanyi aha la ndetsha kana nsenya ɔmɔtshi na?—Ngalatiya 6:1; 2 Timote 3:16.
14 Ɛnyɛlɔ ka Paulo kekɔ ekimanyielo k’efula. Nde aki ombetsha wa mamba, ekumanyi ka mɛtɛ mɛtɛ ndo olami w’ɛkɔkɔ wahadjama anya. Nde akahombaka nɔmbɔla tshumanelo diaki l’ekakatanu wa wolo; koko nde kombokaka wɔma dia mbasha alako wa wolo l’etena kakahombamaka. (2 Koreto 7:8-11) Naka wɛ menda olimu wa Paulo lo tshɛ, kete wɛ ayɛna dia nde kondekaka ntshumola anto—paka l’etena kakahombamaka ndo kakasunganaka lo menda akambo wakatombaka. Lo yoho shɔ mɛtɛ, nde akakɛnɛmɔlaka lomba lande l’oma le Nzambi.
15 Naka olimu wakamba ekumanyi l’atei w’etshumanelo aya oko “osambo haangɔ,” kete lâsɔ nde ayonga oko onto lahasale dui dikina paka ntshumɔnaka tsho kana pangwɛka onto lo kɔlɔ kotshende. Dikambo sɔ to kema kɔlɔ naka diɔ salema lo yoho yasungana. (Luka 17:3; 2 Timote 4:2) Ohɔsa dia leembo lemba onto lekɔ paka la tshɛkɛta tshɔi tsho ko nde membaka paka tshɛkɛta yakɔ tsho mbala ko mbala. Kema wɛ ayoka ndo yɛnyi esadi eto naka nde kembɛka l’atui? Lo yoho yakɔ yâmɛ, dikumanyi di’Akristo salaka tshɛ dia ndowanya olakanyelo wakiwɔ ndo mbidjaka akambo wa weho la weho lɔkɔ. Vɔ hawokomɛ paka lo kandola ekakatanu. Koko, lo tshɛ, olakanyelo wakiwɔ keketshaka anto. Lo ndjela ɛnyɛlɔ ka Yeso Kristo, dikumanyi diele la ngandji nyangaka ntondo kɛnɛ kele ɔlɔlɔ dia vɔ mandola, koko aha ɛkɔmɔ k’onto dia vɔ mbɔ̂nyɔla kana mbohangwɛ. Vɔ mandolaka olimu w’efula wakamba anyawɔ Akristo. Vɔ wekɔ l’eshikikelo ɔnɛ, lo tshɛ, onto l’onto ekɔ lo ndjâtshutshuya la wolo ande tshɛ dia kambɛ Jehowa. Dikumanyi mongaka suke suke dia mɛnya lowando lɔsɔ lo ɛtɛkɛta.—Ɛdika la 2 Tesalonika 3:4.
16 Aha la tamu, efula k’Akristo wakakimanyiyamaka oma l’olimu wa Paulo wakɛnaka dia nde akawawandolaka ndo aki l’asolo wa kɛtshi otsha le wɔ. Lande na kataso ngasɔ na? Enda nganɛ waki dionga diawɔ otsha le Paulo. Vɔ kombokaka wɔma kânga mbakinde la lowandji la woke. Nde akalangemaka efula ndo akokanaka l’onto tshɛ. Lam’akamɔ Paulo oma lo ngelo kɛmɔtshi, dikumanyi ‘wakôkumbatɛ la ngandji tshɛ dia vɔ ndakana la nde’! (Etsha 20:17, 37) Dikumanyi mɛtɛ—ndo sho tshɛ—pombaka ngɛnangɛna nɛ dia tekɔ l’ɛnyɛlɔ ka Paulo dia sho mbokoyaka! Nyɛsɔ tândɔnake onto la onyande.
Etsha wa Ɔlɔlɔ w’Otema
17 Ɛngɔ kɛmɔtshi kaleka pɛtshahɛtsha ngandji kaso k’onto l’ɔnango ele tshelo yɛnya ɔlɔlɔ wakiyɛ. Oko wakate Yeso, ‘ɔngɛnɔngɛnɔ wa mbisha ndeka wa nongola.’ (Etsha 20:35) Oyadi kânga tekɔ lo nkaha lo nyuma, l’emunyi, kana tekɔ lo nkimɔ wenya aso la wolo aso, sho ngɛnyangɛnyaka akina ndo ndjângɛnyangɛnyaka sho shamɛ. L’atei w’etshumanelo, ɔlɔlɔ sambiyamaka. Tshelo mɔtshi ya lolango mbotaka tshelo kina ya lolango, ko tatshɔka ngasɔ oto. Kem’edja kete lolango l’onto l’ɔnango lambofulanɛ!—Luka 6:38.
18 Jehowa akakɔkɔmiya wodja ande Isariyɛlɛ dia vɔ mɛnyaka ɔlɔlɔ awɔ lo sɛkɛ. Lo Mika 6:8, Bible totɛka ɔnɛ: “We untu, ndi akakenya kene keli ololo, kakona katuyangaka [Jehowa] uma le ye? Paka dia ntsha [“akambo wa losembwe, nanga ɔlɔlɔ ndo kɛndakɛndaka la ndjâkitshakitsha kâmɛ la Nzambi kayɛ,” NW]?” “Nanga ɔlɔlɔ” kɛdikɛdi na? Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yokadimwami lanɛ ɔnɛ “ɔlɔlɔ” (cheʹsedh) yakakadimwama nto l’Ɔtɛtɛla ɔnɛ “kɛtshi.” Lo ndjela dibuku dimɔtshi diɔmbɔla ɛtɛkɛta wa lo Bible (The Soncino Books of the Bible), tshɛkɛta shɔ “mɛnyaka dui dimɔtshi diɛnama l’etsha koko aha paka tshɛkɛta ya [l’Ɔtɛtɛla] yelɛwɔ kɛtshi, tshɛkɛta yele paka lo tokanyi oto. Yɔ mɛnyaka ‘kɛtshi kɛnama lo etsha,’ osalelo w’etsha wa ɔlɔlɔ w’otema, aha paka le ase wola la le wanɛ wele lo dihombo oto, koko ndo le anto tshɛ.” Diɔ diakɔ diata nomb’ewo kekina ɔnɛ tshɛkɛta shɔ yelɛwɔ cheʹsedh nembetshiyaka “ngandji kɛnama lo etsha.”
19 Ngandji kaso k’onto l’ɔnango bu dui dia l’ɛlɔmɔ oto. Ɔsɔ ekɔ dui dia mɛtɛ mɛtɛ diɛnama l’etsha. Ɔnkɔnɛ, yangaka weho wakokayɛ salɛka ananyɔ la akadiyɛyɛ akambo amɔtshi wɛnya ɔlɔlɔ wakiyɛ. Onga oko Yeso; nde kokongaka paka di’anto ndja le nde dia ndjɔ̂lɔmba ekimanyielo koko nde ndamɛ akatatɛka mbɔsa tɛdikɔ dia mbakimanyiya. (Luka 7:12-16) Lekaka kanyiya dikambo dia wanɛ wele lo dihombo. Onde osombe ɔmɔtshi kana kanga hemɔ ɔmɔtshi ekɔ l’ohomba wa wɛ towenda kana ntshɔ dia tôsombɛ tangangɔ tɔmɔtshi la lobingu? Onde ‘ɔna ɔmɔtshi lambovushaka she’ ekɔ l’ohomba wa wɛ mbidjasɛka la nde tena dimɔtshi ndo mbodjaka yimba? Onde anima ɔmɔtshi wambɔkɔmɔ lo tokanyi ekɔ l’ohomba w’onto ɔmɔtshi lawohokamɛ dimɛna kana ohomba w’ɛtɛkɛta wakoka mbosamba? Naka tekɔ l’akoka, kete paka sho salaka akambo wa ngasɔ wɛnya ɔlɔlɔ wakiso. (Jobo 29:12; 1 Tesalonika 5:14; Jakoba 1:27) Aha mbohɛ ɔnɛ oko weso l’atei w’etshumanelo koludi l’anto wele bu kokele, ɔtɔi ɔmɔtshi wa totshelo t’ɔlɔlɔ toleki ohomba ele kimwanɛka—aha mombanɛ tokumbɛkumbɛ, oyadi kânga wambokosalɛ dikambo diakokayɛ kiyana mɛtɛ. (Kolosai 3:13) Naka anto mbetawɔka dia kimwanɛka l’otema ɔtɔi kete etshumanelo hatoyala la diatɔnelo, la tokumbɛkumbɛ ndo l’ewanu—akambo wele oko ashi wadima dja ya ngandji kaso k’onto l’ɔnango.
20 Nyɛsɔ sho tshɛ tɔ̂shi tɛdikɔ dia kokɛkokɛka dja y’ohomba efula ya ngandji dia yɔ pɛtahɛtaka l’atei w’etema aso. Nyɛsɔ toyasɛdingolake shamɛ dia mɛna woho weso. Onde sho mongaka l’asolo wa kɛtshi otsha le akina? Onde sho mandolaka akina? Onde sho salɛka akina akambo wɛnya ɔlɔlɔ wakiso? Naka sho ntshaka ngasɔ, kete dja ya ngandji kaso yayɔhɛtshahɛtshaka tshunda diaso di’anto l’ɔnango oyadi andja ɔnɛ koyalaka la tshitshi ka woho akɔna tshɛ, ndo oyadi dionga di’aha mbokana kɛtshi koyalaka l’andja akɔ ɔnɛ. Lâsɔ mɛtɛ, “ngandji kanyu k’onto l’ɔnango katetemale”—oma ko kakianɛ edja ndo pondjo!—Hɛbɛru 13:1, NW.
Ambeta ɛnɔnyi ɛmɔtshi, pami kɛmɔtshi kakekaka Bible nde l’Ɛmɛnyi wa Jehowa l’edja ka tshanda y’ɔlɔlɔ akatetemalaka mbidja yema ya tamu lo dikambo dia ngandji k’onto l’ɔnango. Nde akeyaka ɔnɛ Yeso akate ate: “Uma lu dikambu ne, antu tshe wayeya vati: Ambeki ami mbenyu, naka nyu nyayukana ngandji.” (Joani 13:35) Koko nde akɛnaka wolo mbetawɔ dikambo sɔ. Lushi lɔmɔtshi, nde akayɛna ngandji k’Akristo l’etsha.
Kânga mbakandetetaka wonya tshɛ paka lo pusupusu, pami kɛsɔ akasalaka nkɛndɔ y’etale efula, mangana la ngelo kande. Nde akatɔtɔ lo losanganya lɔmɔtshi la Bethléem, lo wodja w’Israël. Lɛkɔ, Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi wele Arabɛ (kana Ohindji) akatɛtɛ wolo di’Ɔmɛnyi wa Jehowa okina waki ɔmɛngɔdi la ombeki ɔsɔ wa Bible ndala lakande l’otsho ɔsɔ. La ntondo ka nde ntshɔ dia tolala, ombeki ɔsɔ wa Bible akalɔmbɛ kanga ngelo dikimɔ dia nde tomba lo dɛfu dia luudu la pindju dia ndjênda etombelo ka wonya. Kanga ngelo akɔ̂kɔkɔmiya ate: tohembake ko wɛ tomba. La wed’a pindju, ɔnangɛso ɔsɔ lele Arabɛ akayôlembetshiyaka bonde kakandôshimbe. Oma l’ekimanyielo k’ɔmɔmbɔdi ɔmɔtshi, nde akawotɛ ɔnɛ naka asukanyi wakinde mbeya ɔnɛ nde akalongodi Ose Juda lakande—oko ombeki wa Bible ɔsɔ—kete wayoya ko ndjodja luudu lɔnɛ dja, mbotshumba ndo nde ndo nkumbo kande l’etei ka luudu lakɔ. Ombeki ɔsɔ wa Bible akakandakanda efula ko akawombola ate: “Ko lâsɔ, lande na kadjayɛ lɔsɛnɔ layɛ lo wâle ɔnkɔnɛ na?” Aha l’ɔmɔmbɔdi mɔmbɔla ɛtɛkɛta ande, ɔnangɛso lele Arabɛ akawende tɛɛ ko akawotɛ tsho ate: “Joani 13:35.”
Ombeki ɔsɔ wa Bible akâmbe efula lam’akandɛnyi ɔnɛ ngandji k’onto l’ɔnango ekɔ dikambo dia mɛtɛ. Kombeta ndoko edja l’ɔkɔngɔ wa lâsɔ, nde akayobatizama.
[Footnote]
a Lo divɛsa nɛ, dikadimwelo dimɔtshi dia Bible mɛnyaka ɔnɛ ɔnɛ lananda ekambi wa Nzambi ekɔ lo munanda sso di’Isariyɛlɛ kana sso diande ndamɛ, koko aha sso dia Nzambi. Munga kɛsɔ kakaye oma le afundji amɔtshi wa lo deko dia l’atei (moyen âge), wanɛ wakayatshutshuyaka lo kɔlɔ dia nɔngɔsɔla avɛsa wakawɛnaka oko bu la dilɛmiɛlɔ, ko wakatshikitanya divɛsa sɔ. Lo yoho shɔ, vɔ wakadinyadinya efula ka nkandji koka Jehowa l’atei w’otema ande.
[Study Questions]
1. Ahombayɛ ntsha di’aha dja dimala l’otsho wa tshitshi, ko ɔkɛndɛ akɔna wa woho ɔsɔ wele laso sho tshɛ?
2. (a) Lande na kakokaso mbuta ɔnɛ ngandji kambɔɔla lo nshi nyɛ y’ekomelo? (b) Naa ohomba wa ngandji le Akristo wa mɛtɛ?
3. Ngandji k’onto l’ɔnango kɛdikɛdi na, ndo kitshika dia tɔ tetemala kɛdikɛdi na?
4. Asolo wa kɛtshi kɛdikɛdi na?
5. Ngande weyaso ɔnɛ Jehowa ekɔ l’asolo wa kɛtshi?
6. Ngande wakɛnyaka Yeso Kristo ɔnɛ nde ekɔ l’asolo wa kɛtshi?
7. Asolo wa kɛtshi ngande wakokawɔ tokimanyiya naka ɔnangɛso kana kadiyɛso ambotôkiya nkɛlɛ?
8. Ahombaso ntsha naka ɔnangɛso kana kadiyɛso ekɔ la pâ kɛmɔtshi?
9. Ngande wɛnya Jehowa ɔnɛ nde mandolaka akambo w’ɔlɔlɔ wɛnande le so?
10. (a) Bonde kele ekɔ wâle naka wadi l’omi hawoyândɔna kana hawoyokana ngandji? (b) Naka wɛ hayɔngɛnangɛna wadiɛyɛ kana omɛyɛ, ahombayɛ ntsha?
11. Di’aha ngandji ka wadi l’omi monga la lokeso, naa ditshelo dimɔtshi diahombawɔ mbewɔ?
12. Lande na kahomba ambutshi mandolaka akambo w’ɛlɔlɔ wɛnawɔ le anawɔ?
13. Waa na washa akina ɛnyɛlɔ lo dikambo dia mandolaka ose etshumanelo tshɛ?
14, 15. (a) Ngande wakɛnya Paulo woho wakinde kombishanaka alako wa wolo lo yɛdikɔ ya tshambandeko? (b) Ngande wakoka emendji w’Akristo mbeya mbɛdinya ohomba wa mingola onto oma lo kɔlɔ kande la ohomba wa mandola onto? Sha ɛnyɛlɔ.
16. Woho waki Paulo la lowando otsha le anyande Akristo ndo woho wakandayadjaka lo dihole diawɔ—akambo asɔ tshɛ waki la shɛngiya yakɔna le wɔ?
17. Naa akambo amɔtshi w’ɛlɔlɔ watomba oma l’etsha wa lolango l’atei w’etshumanelo?
18. Naa kitshimudi ya tshɛkɛta “ɔlɔlɔ” yatawɔ lo Mika 6:8 (NW)?
19. (a) Lo weho akɔna wakokaso tatɛ mbɔsa tɛdikɔ dia mɛnya anto akina wa l’etshumanelo ɔlɔlɔ wakiso? (b) Sha ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi kɛnya woho wakawakɛnya ngandji k’onto l’ɔnango.
20. Ngande wahombaso sho tshɛ tetemala ndjâsɛdingolaka dia mɛna nganɛ weso?
[Caption]
[Footnotes]
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 31]
[Caption on page 31]
Anto tshɛ wakangɛnangɛnaka monga lâle Paulo dikambo nde akekesanɛka l’onto tshɛ ndo akândɔnaka
[Caption on page 31]
[Review on page 31]
Akanayɛ Na?
◻ Ngandji k’onto l’ɔnango kɛdikɛdi na, ndo lande na kahombaso kitshika dia tɔ tetemala?
◻ Ngande watokimanyiya asolo wa kɛtshi dia sho nama ngandji kaso k’onto l’ɔnango?
◻ Naa ohomba wa mandɔnaka lo ngandji k’onto l’ɔnango?
◻ Etsha wa lolango ngande wakimanyiyawɔ ngandji dia tɔ fula l’atei w’etshumanelo k’Akristo?
[Caption on page 28]
[Box on page 28]
Ngandji Kambɛnama L’etsha