Akristo La Andja Ɔnɛ W’anto
“Nyokendekende la yewu le antu wahatetawo.”—KOLOSAI 4:5.
LO DƆMBƐLƆ diakandalɔmbɛ She lele l’olongo, Yeso akate dikambo di’ambeki ande ate: “Wa [“l’andja ɔnɛ,” NW] wakâhetsha, ne dia vo kema wa [“l’andja ɔnɛ,” NW], uku wemi kema la [“l’andja ɔnɛ,” NW].” Ko nde ndjokotsha nto ate: “Dimi halombe nti: Uwanya [“l’andja ɔnɛ,” NW], keli lambukolomba nti: Uwashimbeli uma [“le kanga kɔlɔ,” NW].” (Joani 17:14, 15) Akristo takiwɔ la dia kakitɔna l’andja ɔnɛ lo yoho yɛnama—ɛnyɛlɔ oko ntshɔ ko toyadiha lo wa kuva. Koko, Kristo ‘akâtome le wa l’andja ɔnɛ’ dia vɔ ndjâla ɛmɛnyi ande ‘polo ndo lo tokoma ta nkɛtɛ.’ (Joani 17:18; Etsha 1:8) Diakɔ diakandalɔmbɛ Nzambi dia nde mbalama nɛ dia Satana, ‘omboledi w’andja ɔnɛ’ ayosokoya anto dia vɔ mbahetsha l’ɔtɛ wa lokombo la Kristo.—Joani 12:31; Mateu 24:9.
2 Mbala efula lo Bible, tshɛkɛta “andja” (koʹsmos lo Grɛkɛ) kɛdikɛdi tshunda di’anto wa kɔlɔ diele ‘l’ɛse ka lowandji la kanga kɔlɔ.’ (1 Joani 5:19) Lam’ele Akristo kitanyiyaka ɛlɛmbɛ wa Jehowa ndo ndjelaka didjango dia sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi le wa l’andja ɔnɛ, mbala efula, ndoko diokanelo di’ɔlɔ diele las’awɔ l’andja ɔnɛ. (2 Timote 3:12; 1 Joani 3:1, 13) Koko, Afundelo kambaka nto la tshɛkɛta koʹsmos lo dikambo dia nkumbo k’anto ka l’andja w’otondo. Lam’akandatɛkɛtaka dikambo di’andja lo ndjela kanyi shɔ, Yeso akate ate: ‘Nzambi akalange andja efula, mbakandawasha Ɔnande ɛtɔi lakandote, di’onto tshɛ lawetawɔ, tavokake, kele ayale la lɔsɛnɔ la pondjo. Nɛ dia Nzambi kontoma Ɔnande l’andja, dia ndjolomboya andja, kele dia andja shimbamela oma le nde.’ (Joani 3:16, 17; 2 Koreto 5:19; 1 Joani 4:14) Omalɔkɔ, kânga mbahetshande awui wa kɔlɔ wa l’andja waki Satana ɔnɛ, Jehowa akɛnya ngandji kakandoke anto lo ntoma Ɔnande la nkɛtɛ dia ndjoshimbɛ anto tshɛ ‘wayokadimola etema.’ (2 Petero 3:9; Tukedi 6:16-19) Dionga dia wɛdimo (équilibre) diele la Jehowa lo dikambo di’andja mbahomba nɔmbɔla atɛmɔdi ande.
Ɛnyɛlɔ ka Yeso
3 Yema tshitshɛ la ntondo ka nde mvɔ, Yeso akatɛ Pɔnsɔ Pilato ate: “Diulelu diami diaha dia [“l’andja ɔnɛ,” NW].” (Joani 18:36) Lo ndjela ɛtɛkɛta ɛsɔ, edja efula la ntondo, Yeso akatone losha la Satana la mbosha lowandji lâdiko dia waolelo wa l’andja, ndo nde kombetawɔ Ase Juda mbêtɛ owandji awɔ. (Luka 4:5-8; Joani 6:14, 15) Koko, Yeso akoke andja ɔnɛ w’anto ngandji ka mamba. Lo kɛnɛ kendana la dikambo sɔ, ɔpɔstɔlɔ Mateo akakɔndɔla ate: “Lam’akandenyi elui w’antu, ndi akawauki ketshi, ne dia vo wakahenyahenyama, ndu kundjala la ekimanyelu, uku ekoko waha la ulami.” Oma lo ngandji kakandawaokaka, nde akasambisha anto lo esomba la lo wa ngelo yawɔ. Nde akawaetsha ndo akâkɔnɔla oma lo hemɔ yawɔ. (Mateu 9:36) Nde akayakiyanyaka nto ndo di’ehomba wa l’emunyi w’anto wakayaka dia ndjetshama le nde. Ɔnkɔnɛ mbalaso: “Jesu aketi ambeki andi, akawatela ati: Dimi lambuka ului w’antu ketshi, ne dia vo wambutshikala la mi nshi shatu. Vo kema la mbu ya nde. Dimi halangi mbadianganya la ndjala, vo watukokomo lu mbuka.” (Mateu 15:32) Ande ngandji kakandawaokaka lee!
4 Ase Juda wakakanɛka Ase Samariya kɔlɔ efula, koko Yeso akasawola kanda ya wenya y’ɔlɔlɔ nde la omoto Ose Samariya ndo akalale nshi hiende y’etondo l’osomba ɔmɔ w’Ase Samariya, âsambisha l’ohetoheto tshɛ. (Joani 4:5-42) Kânga mbakôtome Nzambi otsha le “ekoko wakashisho lu khumbu ka Isariyele,” mbala mɔtshi, Yeso akakimanyiyaka Ase Wedja waki la mbetawɔ le nde. (Mateu 8:5-13; 15:21-28) Eelo, Yeso akɛnya ɔnɛ kokaka onto monga ‘aha la l’andja ɔnɛ’ ko mɛnya etena kakɔ kâmɛ ɔnɛ nde mbokaka andja ɔnɛ w’anto ngandji, mbut’ate anto tshɛ. Onde ndo sho lawɔ mbokaka anto wadjasɛ la so, wakamba la so olimu, ndo wasondjaso kana watosondja diangɔ kɛtshi? Onde sho ndjakiyanaka lo dikambo di’ɔngɛnɔngɛnɔ awɔ—aha paka di’ehomba awɔ wa lo nyuma eto koko ndo di’ehomba ekina naka sho koka mbakimanyiya lo ndjela ekondjelo kaso? Ɔsɔku mbakasale Yeso, ndo oma lo sala ngasɔ, nde akakondja diaaso dia sambisha anto awui wa Diolelo. Lo mɛtɛ, hatokoke ntsha ahindo wɛnama nganɛ oko wakatshe Yeso. Koko, salɛ onto ɔlɔlɔ mbeyaka mbokimanyiya dia nde minya kanyi ya kɔlɔ yele lande wate kana oko onto lambosala tshondo ya dihindo.
Dionga Diaki la Paulo Otsha le Anto “Weli l’Andja”
5 Lo mikanda ande efula, ɔpɔstɔlɔ Paulo tɛkɛtaka di’anto wa ‘l’andja’ kana “weli l’andja,” mbut’ate wanɛ waha Akristo, oyadi Ase Juda mbewɔ kana Apanganu. (1 Koreto 5:12; 1 Tesalonika 4:12; 1 Timote 3:7) Naa dionga diaki la nde otsha le anto wa ngasɔ na? Nde ‘akayala woho w’onto tshɛ, dia nde shimbɛ amɔ lo weoho akɔna tshɛ.’ (1 Koreto 9:20-22) Lam’akandakomaka l’osomba ɔmɔ, oyango ande wa ntondo aki wa nsambisha Ase Juda wa l’osomba akɔ. Ngande wakandamɛka mbâsambisha na? La yewo ndo la dilɛmiɛlɔ di’efula, nde akatondjaka tolembetelo ta shikaa t’oma lo Bible tɛnya ɔnɛ Mɛsiya akaye, akavu nyɔi k’olambo, ndo akolwama.—Etsha 13:5, 14-16, 43; 17:1-3, 10.
6 Ngasɔ mbakafudiaka Paulo ewo kekina lâdiko di’ewo kaki l’Ase Juda lo dikambo di’Ɛlɛmbɛ ndo di’amvutshi dia mbalakanya awui wendana la Mɛsiya ndo la Diolelo dia Nzambi. Lo sala ngasɔ, nde aketawoya amɔtshi. (Etsha 14:1; 17:4) Kânga mbakandahomana la wekamu w’oma le emboledi w’Ase Juda, Paulo akɛnya ɔnɛ nde akokaka anyande w’Ase Juda ngandji lam’akandafunde ate: “[“Analengo,” NW], lulangu l’utema ami la dombelo diami le [Nzambi] lu dikambu [di’Ase Juda] eli dia vo nshimbamela. Dimi leko omenyi awo lu dikambu ne nti: Vo weko la [“ohetoheto otsha le Nzambi koko vɔ kema w’oma l’ewo k’oshika,” NW].”—Romo 10:1, 2.
Woho Wakandakimanyiya Ambetawudi Waha Ase Juda
7 Ambetawudi w’ase wedja kana wa prozelitɛ (prosélytes) komonga Ase Juda wakahemaka ohekele ko ndjɔtɔ l’ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda. Lo mɛtɛ, ambetawudi w’ase wedja wakayɔtɔka l’ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda wakatanemaka la Rɔmɔ, l’Antiyɔka wa la Suriya, l’Etiyɔpiya, la l’Antiyɔka wa la Pisidiya—mɛtɛ, vɔ wakadiangana lo Bɛkɛ efula (Diaspɔra) diakatshu Ase Juda lo dawo. (Etsha 2:8-10; 6:5; 8:27; 13:14, 43; ɛdika la Mateu 23:15.) Otshikitanyi l’ewandji efula w’Ase Juda, ambetawudi asɔ w’ase wedja kondjâla akanga w’etako, ndo takawakoke ndjasɛma ɔnɛ vɔ wekɔ ekana w’Abarahama. (Mateu 3:9; Joani 8:33) Ɔnkɔnɛ, vɔ wakoke tozambizambi t’apanganu ɔkɔngɔ ko l’okitshakitsha tshɛ, wakɛlɛ le Jehowa, wakeye awui amɔ wawenda ndo wendana l’ɛlɛmbɛ ande. Ko vɔ waketawɔ elongamelo kaki l’Ase Juda lo dikambo di’oyelo wa Mɛsiya. Lam’ele vɔ wakatshikitanya yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ l’awui wakawetawɔka, l’etena kakawatayangaka akambo wa mɛtɛ, efula kawɔ waki suke suke dia sala etshikitanu a weke lo nsɛnɔ yawɔ ndo mbetawɔ awui wakasambishaka ɔpɔstɔlɔ Paulo. (Etsha 13:42, 43) Etena kakakomaka ombetawudi w’ose wedja wakatɛmɔlaka tozambizambi t’apanganu ntondo Okristo, lo yoho ya lânde, nde akakondjaka dihomɔ diahombama dia sambisha Apanganu akina wakatetemalaka tɛmɔla tozambizambi takɔ.
8 Lâdiko di’ambetawudi w’ase wedja wakahema ohekele, anto akina waha Ase Juda wakakotwama oya l’ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda. Onto la ntondo lakakome Okristo l’atei awɔ ko Kɔnɛliyo ɔnɛ lele, kânga mbakinde komonga ombetawudi w’ose wedja, “ndi aki untu ololo, akukaka [Nzambi] woma.” (Etsha 10:2) Lo kɔmatɛrɛ kakandasha dikambo dia dibuku di’Etsha w’Atumami, Prɔfɛsɛrɛ F. F. Bruce akafunde ate: “Apanganu wa ngasɔ wokêlamɛka nshi tshɛ ɔnɛ ‘wanɛ woka Nzambi wɔma’; kânga mbele tshɛkɛta shɔ hɔtɔnɛ l’ɛlɛmbɛ ɛmɔ, yɔ sunganaka kambema. Ambetawudi efula w’Apanganu wa lo nshi shɔ, kânga mbakiwɔ kondjalɔngɔsɔla dia koma ambetawudi w’eshika wa l’ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda (ɔlɛmbɛ wa mbahema ohekele wakatakanyaka apami efula), vɔ wakakotwama paka l’ɔkɔkɔ wakawashihodia ɔnɛ Ase Juda tɛmɔlaka paka Nzambi ɔtɔi keto lo shinangɔnga yawɔ ndo lo menda lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ laki l’Ase Juda lo lɔsɛnɔ lawɔ. Efula kawɔ wakɔtɔka lo shinangɔnga ko wakekesanɛka l’alɔmbɛlɔ aha l’onto mbashimba ndo wakeyaka afundelo wakawawaetshaka lam’akawadia ekadimwelo ka lo Ngirika.”
9 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akahomana l’anto efula wakokaka Nzambi wɔma lam’akandasambishaka lo wa shinangɔnga ya l’Asie Mineure ndo la Grèce. L’Antiyɔka wa la Pisidiya, Paulo akɔsɛ ɔtɛkɛta la ntondo k’anto wakatshumana lo shinangɔnga ate: “Nyu asi Isariyele la nyu wane wuka [Nzambi] woma.” (Etsha 13:16, 26) Luka ate l’ɔkɔngɔ wa Paulo sambisha nshi ya Sabato shato lo shinangɔnga ka la Tɛsalɔnika, ‘amɔtshi l’atei awɔ [Ase Juda] wakakome ambetawudi [Akristo] wakasangana la Paulo la Silasi, ndo la olui a woke w’Ase Ngirika wakatɛmɔlaka Nzambi kamɛ ndo amanto efula wa lokumu.’ (Etsha 17:4) Woho akɔ wâmɛ mbele, Ase Ngirika amɔtshi wahatahema ohekele wakokaka Nzambi wɔma. Tolembetelo efula mɛnyaka ɔnɛ Ase wedja efula, wanɛ wakokaka Nzambi wɔma wakasangana kâmɛ l’Ase Juda.
Woho Wakandasambishaka l’Atei wa “[Anto] Waha Ambetawudi”
10 L’Afundelo wa lo Grɛkɛ w’Akristo, wotelo “[anto] waha ambetawudi” kambemaka dia mbuta dikambo di’anto tshɛ wele l’andja w’etshumanelo k’Akristo. Mbala efula, yɔ tɛkɛtaka di’apanganu. (Romo 15:31; 1 Koreto 14:22, 23; 2 Koreto 4:4; 6:14) L’osomba w’Atɛna, anto efula waha ambetawudi wakeke filozofi y’Ase Ngirika yaheyama l’Afundelo. Onde dui sɔ diakakɔmɔla Paulo di’aha nde mbasambisha? Bu. Koko, nde akatshikitanya esambishelo kande. La kiɔmi tshɛ, nde akasambisha awui w’oma lo Bible aha la shila akambo wotumbi oma lo Afundelo w’Ase Hɛbɛru wele Ase Atɛna kombaeyaka. La yewo tshɛ, nde akawaɛnya nganɛ wafɔna mɛtɛ ya lo Bible la tokanyi takɔmbɔlaka afundji w’edjedja w’aseka Stoa wakataka ɔnɛ ɔngɛnɔngɛnɔ wekɔ lo awui w’ɔlɔlɔ (poètes stoïciens). Ko nde akɔtshiya kanyi y’ɔnɛ anto tshɛ wekɔ paka la Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ, Nzambi kayolombosha la losembwe lo tshimbo y’onto lakavu ndo lakolwama. Ɔnkɔsɔ mbakasambisha Paulo Ase Atɛna la yewo tshɛ awui wendana la Kristo. Kakɔna kakatombe na? Etena kakawɔsɔkaka kana kakadjaka efula ka l’atei awɔ tamu, “amotshi wakumamema, waketawo. Omotshi Diyonusiyo, [“shushi ya lo mbalasa ka,” NW] Areopango, la umuntu lukumbu landi Damari, ndu akina kame la wo.”—Etsha 17:18, 21-34.
11 Olui a woke efula w’Ase Juda wakadjasɛka la Kɔrɛtɔ, omalɔkɔ, Paulo akamɛ olimu ande lɛkɔ lo sambishaka lo shinangɔnga. Koko lam’akatone Ase Juda, Paulo akatshu otsha le Ase Wedja. (Etsha 18:1-6) Ande efula kakiwɔ lee! Kɔrɛtɔ aki osomba wakakambaka anto elimu efula, wakatanemaka anto wa weoho la weoho, ndo wakandaka anto okanda, wakeyamaka efula lo bɛkɛ tshɛ dia lo Ngirika ndo dia lo Rɔmɔ oma l’awui wa monanyi wakatshamaka lɛkɔ. Mɛtɛ, “ntsha akambo oko Ose Kɔrɛtɔ” kɛdikɛdi ntsha awui wa mindo. Eelo, paka l’ɔkɔngɔ w’Ase Juda tona esambishelo ka Paulo mbakayɛnamaka Kristo le nde ko nde mbotɛ ate: “Tukaki woma, tolembohalaki; . . . , ne dia dimi la antu efula l’usumba one.” (Etsha 18:9, 10) Mɛtɛ, dui sɔ diakatshama oko wakadite Kristo, Paulo akâte etshumanelo lo Kɔrɛtɔ kânga mbaki anto amɔ wa lɛkɔ la yoho ya lɔsɛnɔ yele oko “Ase Kɔrɛtɔ.”—1 Koreto 6:9-11.
Tohembe dia Nshimbɛ “[“Weho wa,” NW] Antu Tshe” Ɛlɔ Kɛnɛ
12 Oko wakadiatshamaka l’eleko ka ntondo, ɛlɔ kɛnɛ “ngandji ka mamba ka [Nzambi] . . . kambela panda le [“weho wa,” NW] antu tshe.” (Tito 2:11) Mbilo yahombaso sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ yambonanɔ polo ndo lo bɛkɛ tshɛ dia nkɛtɛ k’otondo ndo l’asɛnga efula wa l’ashi a wake. Ndo, oko lo nshi ya Paulo, sho pomanaka la “[“weho wa,” NW] antu tshe.” Oko ɛnyɛlɔ, amɔtshi l’atei aso sambishaka l’ahole wele ɛtɛmwɛlɔ wa lo Lokristokristo wamboshikikalaka ɛnɔnyi nkama. Oko Ase Juda wa l’eleko ka ntondo, ondo ase ɛtɛmwɛlɔ awɔ kelekama wolo la mbekelo y’ashidi y’ɛtɛmwɛlɔ akɔ. Koko, sho ngɛnangɛnaka dia nyanga akanga w’etema ɔlɔlɔ ko mbahatanya ewo kekina k’oma lo Bible lâdiko dia kɛnɛ kele lawɔ. Sho hatoyadiya kana mbawaɔnyɔla kânga mbatohangakalɛ ndo mbatɔhɛnyahɛnya ewandji awɔ w’ɛtɛmwɛlɔ mbala mɔtshi. Ndo, sho mbeyaka ɔnɛ amɔ l’atei awɔ koka monga la “[“ohetoheto otsha le Nzambi,” NW]” kânga mbewɔ bu l’ewo k’oshika. Lo ɛnyɛlɔ ka Yeso la ka Paulo, sho mɛnyaka anto akina ngandji ka mɛtɛ kawaokaso, ndo sho kombolaka efula dia vɔ nshimbamɛ.—Romo 10:2.
13 Lam’asambishaso, efula kaso pomanaka l’anto wahayɛkama atshunda amɔtshi w’ɛtɛmwɛlɔ. Mbeyaka monga ko vɔ mbokaka Nzambi wɔma, vɔ mbetawɔka Nzambi lo yɛdikɔ mɔtshi ndo salaka la wolo dia nsɛna lɔsɛnɔ l’ɔlɔlɔ. L’atei wa lɔlɔnga lɔnɛ l’ofukutanu ndo lahoke Nzambi wɔma, onde hatotokaka ɔlɔ dia pomana l’anto wele la yema ya mbetawɔ le Nzambi? Ko onde, hatokombola mbâlɔmbɔla otsha l’ɔtɛmwɛlɔ waha la lokeso ndo wa mɛtɛ oka?—Filipi 2:15.
14 Lo wɛɛla ande w’ɔtɛi, Yeso akatatshi ɔnɛ mbilo (territoire) ka woke ka sambishaka kayoyala. (Mateu 13:47-49) Nganɛ mbakalembetshiya Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka Samalo 15, 1992 lo lɛɛkɛ 20 (lo Falase): “Ase Lokristokristo wakakambe olimu w’ohomba efula l’edja ka deko la deko lo kadimola, sangola, ndo kahanya Dui dia Nzambi. L’ɔkɔngɔ diko, ɛtɛmwɛlɔ wakayotongaka kana wakayosukɛka atshunda wa Bible (sociétés bibliques) wakakadimolaka Bible otsha l’ɛtɛkɛta ekina wakatɛkɛtamaka lo wedja wa tale wa lo tokoma ta nkɛtɛ. Vɔ wakatome ndo wa misiɔnɛrɛ waki enganga la embetsha, ko wakatetawoyaka anto dia vɔ ndjâla Akristo paka dia vɔ kondjaka mbo ya l’emunyi tsho. Ɔtɛi akɔ wakande nse y’efula yahasungana, yaki kombetawɔma le Nzambi. Koko, kânga mbakidiɔ ɔsɔku, miliyɔ y’anto waha Akristo wakeye Bible ndo wakashola yoho mɔtshi ya Lokristo, kânga mbaki ofukutanu lo Lokristo lakɔ.
15 Lokristokristo akakambe olimu w’efula dia konya anto ambetawudi djekoleko l’Amerika wa lo sudɛ, l’Afrika, ndo l’asɛnga amɔtshi wa l’ashi a wake. Lo nshi yaso nyɛ, akanga a memakana wamboshɔma lo bɛkɛ sɔ, ndo sho koka tetemala sala awui w’ɔlɔlɔ efula naka tayɛnaka akambo la sso di’ɔlɔlɔ, lo mbokaka akanga w’okitshakitsha wa ngasɔ ngandji, oko kɛnɛ kaki l’ɔpɔstɔlɔ Paulo otsha le ambetawudi w’Ase Wedja. L’atei w’anto wahombaso kimanyiya, sho tanaka ndo miliyɔ y’anto yakokaso, sho Ɛmɛnyi wa Jehowa, mbelɛ ɔnɛ waa “lokama kɛtshi.” Vɔ ngɛnangɛnaka nshi tshɛ yatshɔso atowaenda. Taketsha amɔ Bible ndo wɔ̂tɔkɔ lo nsanganya, djekoleko lo losanganya l’Eohwelo ka Nyɔi ka Kristo lasalema mbala ɔtɔi l’ɔnɔnyi. Shi anto wa ngasɔ wekɔ ekambɔ ka sho sambishaka lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo?
16 Ko ngande wahombaso mbɔsaka anto asɔ waya oma l’andja wa Lokristokristo—oyadi kânga lo wa ngelo yawɔ ya lôtɔ mbahomanaso la wɔ ko kana monɔ mbonwewɔ oya lo wodja aso na? Ko kayotota dikambo dia miliyɔ nkina efula yahadje awui w’ɔtɛmwɛlɔ yimba, wanɛ wata ɔnɛ Nzambi bu kana wetawɔ paka diangɔ diɛnama to na? Lâdiko dia lâsɔ, ngande wahombaso mbɔsa wanɛ wayasha tshɛ lo filozofi y’ɛtɛmwɛlɔ ya nshi nyɛ yatanaso abuku ayɔ lo mvudu yasondjawɔ abuku (librairie) di’anto walanga mbekaka vamɛ na? Onde sho la dia minya anto wa ngasɔ yimba, wanɛ wɛnama oko hatokoke mbatshungola? Kema, naka tayokoya ɔpɔstɔlɔ Paulo.
17 Lam’akandasambishaka l’Atɛna, Paulo kondjatadja lo djonga ya kɛtshanyaka l’ampokami ande l’awui wa filozofi. Koko, nde akakanaka yimba l’anto wakasawolaka la nde, awasambisha akambo wa mɛtɛ wa lo Bible lo yoho yokɛma hwe ndo yasungana. Woho akɔ wâmɛ mbele, sho bu l’ohomba wa tomba tomanyi lo awui w’ɛtɛmwɛlɔ kana wa filozofi y’anto wasambishaso. Koko, sho la dia mbɔtɔnganyiyaka asawo aso dia esambishelo kaso monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ ko ndjâla ‘anto wa weho tshɛ l’akambo a woho akɔna tshɛ.’ (1 Koreto 9:22) Lam’akandafundɛka Akristo wa la Kɔlɔsai, Paulo akate ate: “Nyokendekende la yewu le antu wahatetawo, [“nyoyasombɛke etena kasungana,” NW]. Nyutaki paka aui wa ngandji ka mamba tena tshe, wosohanyimi la leho dia nyu mbeya wuhu wa nkaluya untu tshe diui.”—Kolosai 4:5, 6, (Sho mbɛnganyisha alɛta ango.).
18 Lo ndjela ɛnyɛlɔ ka Yeso la k’ɔpɔstɔlɔ Paulo, nyɛsɔ tokake anto a weho tshɛ ngandji. Oleki lâsɔ, nyɛsɔ tosale la wolo aso tshɛ dia sambisha anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. Lo wedi okina, tatohɛke ɔnɛ Yeso akate dikambo di’apɔstɔlɔ ande ate: “Vo kema wa [“l’andja ɔnɛ,” NW], uku wemi kema la [“l’andja ɔnɛ,” NW].” (Joani 17:16) Kitshimudi yele la divɛsa sɔ le so mbayotɔsɛdingola lo sawo diaso diayela.
[Study Questions]
1. Kakɔna kakate Yeso lo dikambo di’ambeki ande la di’andja ɔnɛ?
2. (a) Ngande wakamba Bible la tshɛkɛta “andja”? (b) Dionga diakɔna dia wɛdimo diele la Jehowa otsha le andja ɔnɛ?
3, 4. (a) Yɛdikɔ yakɔna yakɔshi Yeso lo dikambo dia lowandji? (b) Ngande wakɔshi Yeso andja ɔnɛ w’anto?
5, 6. Dionga diakɔna diaki l’ɔpɔstɔlɔ Paulo otsha le Ase Juda waki “[anto] weli l’andja” na?
7. Ngande wakatshe ambetawudi efula w’Ase wedja lam’akâsambisha Paulo lokumu l’ɔlɔlɔ?
8, 9. (a) Lâdiko di’ambetawudi w’Ase Wedja, naa olui okina w’Apanganu wakakotwama oya l’ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda? (b) Efula ka wanɛ waki watahema ohekele koko wakokaka Nzambi wɔma akawatshe lam’akawoke lokumu l’ɔlɔlɔ na?
10. Ngande wakasambisha Paulo Ase Wedja waki kombeyaka Afundelo, ko etombelo akɔna wakɛnama?
11. Kɔrɛtɔ aki woho akɔna w’osomba, ndo kakɔna kakatombe lam’akasambisha Paulo lɛkɔ?
12, 13. (a) Ngande wafɔna mbilo yaso ya nshi nyɛ la ka lo nshi ya Paulo na? (b) Naa lɔkɛwɔ lahomba monga laso lo mbilo yamboshikimalaka ɛtɛmwɛlɔ wa lo Lokristokristo kana lo mbilo yele anto efula wambotona atshunda amɔtshi w’ɛtɛmwɛlɔ?
14, 15. Ngande wambotokondja ekambɔ ka woke ka sambishaka lokumu l’ɔlɔlɔ?
16, 17. (a) Weoho akɔna w’anto wasambishaso lokumu l’ɔlɔlɔ? (b) Ngande wokoyaso Paulo lam’asambishaso weoho w’anto wotshikitanyi?
18. Ɔkɛndɛ akɔna wele laso, ndo kakɔna kahatahombe mbohɛ pondjo?
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 23]
[Caption on page 23]
Lo salɛ anyawɔ anto ɔlɔlɔ, Akristo kokaka minya tokanyi tshɛ ta kɔlɔ tâkanɛwɔ
[Caption on page 24]
[Review on page 24]
Ovuswelo
◻ Lembetshiya nganɛ waki dionga di’aha la mbɛkama lɛkɛ lɔmɔtshi diaki la Yeso otsha le andja ɔnɛ.
◻ Ngande wakasambisha ɔpɔstɔlɔ Paulo Ase Juda l’ambetawudi w’ase wedja?
◻ Ngande wakasambisha Paulo wanɛ wakokaka Nzambi wɔma la wanɛ waha ambetawudi na?
◻ Ngande wakokaso monga ‘anto a weoho tshɛ l’awui a woho akɔna tshɛ’ l’olimu aso w’esambishelo na?