“Undi, Utema Aye Weko Ololo Le Mi?”
“Yête otende woho wahamakikɛ kânga yema di’onto sɛmanɛ la Jehowa.”—2 NKUMI YA DIKANGA 10:16, NW.
OTSHIKITANU wa woke efula wakasalema l’Isariyɛlɛ l’ɔnɔnyi 905 N.T.D. Suke l’ɛnɔnyi 100 la ntondo k’ɔnɔnyi ɔsɔ, Jehowa akakakitola diolelo di’Isariyɛlɛ diaki kâmɛ l’ɔtɛ w’ɔtɔmbɔkwɛlɔ wa Sɔlɔmɔna. (1 Khumi ya Dikanga 11:9-13) Diolelo dia Juda dia lo sudɛ diakayɔlɔmbwamaka oma le Rɛhɔbɔama ɔnaki Sɔlɔmɔna, ko Nkumekanga Jerɔbɔama, Ose Efarayimɛ nde lawɔ akolɛka lo diolelo di’Isariyɛlɛ dia lo nɔrdɛ. Lonyangu ko, diolelo dia lo nɔrdɛ diakamɛ kɔlɔ. Jerɔbɔama konanga anto ande ntshɔ atɔtɛmɔla lo tɛmpɛlɔ kaki lo diolelo dia lo sudɛ la wɔma w’ɔnɛ vɔ watokokalola nto otsha lo luudu laki Davidi. Omalɔkɔ, nde akashikikɛ ɔtɛmwɛlɔ w’ɔsɔngɔ a ngɔmbɛ l’Isariyɛlɛ ko akasha ɛnyɛlɔ k’ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi wakayodianganaka ndo ndjoka edio l’ɔkɔndɔ w’otondo wa diolelo dia lo Nɔrdɛ.—1 Khumi ya Dikanga 12:26-33.
2 Awui wakayolekaka naana lam’akayokomaka Ahaba, ɔna Omiri nkumekanga. Jezabɛlɛ, wadiɛnde l’ose wodja akayofudiaka ɔtɛmwɛlɔ wa Baala ko ndjodiaka amvutshi wa Jehowa. Kânga mbakôhunolɛka omvutshi Elidja awui dia mbɔhɛmɔla, Ahaba koshimba wadiɛnde. Koko Ahaba akayovɔka l’ɔnɔnyi 905 N.T.D., ko Jɛhɔrama y’ɔnande ndjɔhɛna oko nkumekanga. Lâsɔ mbakakoke etena ka wodja w’otondo mbɛdiama. Elisha, okitɔ w’Elidja akatɛ Jehu, owandji w’alembe ɔnɛ Jehowa ayanga mbokita esɔ dia nde ndjâla nkumekanga kahɔnyi l’Isariyɛlɛ. Naa ɔkɛndɛ waki lande na? Ɔkɛndɛ wa ndjaka nkumbo k’Ahaba ka kɔlɔ ndo sɔmbɔya dikila di’amvutshi diakatshulola Jezabɛlɛ!—2 Khumi ya Dikanga 9:1-10.
3 Lo kitanyiya ɔlɛmbɛ wa Nzambi, Jehu akadiake Jezabɛlɛ, ndo akɔshi yɛdikɔ ya mbɛdia Isariyɛlɛ lo ndjaka nkumbo k’Ahaba. (2 Khumi ya Dikanga 9:15–10:14, 17) Oma l’âsɔ mbakandayohomanaka l’onto l’okimanyiya. “Jehu akunela uma leko, akahumana la Jonadaba, on’a Rekabe, lakayayakaka dia ndjuhumana la ndi. Ndi akawemula, akawumbula ati: Undi, utema aye weko ololo le mi uku eli utema ami le ye? Jonadaba akûkaluya diui ati: Elu, osoku mbewo. Ku Jehu akati ati: Naka osoku, umbisha lunya. Ndi akawusha lunya, ku Jehu akawotshiya lasuki la ndi lu pusupusu kandi. Ndi akawutela ati: [“Yête otende woho wahamakikɛ kânga yema di’onto ɔtɔi sɛmanɛ la Jehowa,” NW]. Okone ndi akatshu la ndi lu pusupusu kandi [“ka ta,” NW].”—2 Khumi ya Dikanga 10:15, 16.
4 Jɛhɔnadaba (kana, Jɔnadaba) komonga Ose Isariyɛlɛ. Koko, lo ndjela lokombo lande (lele la kitshimudi y’ɔnɛ “Jehowa nangaka,” “Jehowa ekɔ Shakasaka,” kana “Jehowa ekɔ Kanga Ɔlɔlɔ”), nde aki okambi wa Jehowa. (Jeremiya 35:6) Lo mɛtɛ, nde akalomalomaka dia mɛna nganɛ waki Jehu ‘kombikikɛka kanga yema di’onto sɛmanɛ la Jehowa.’ Ngande weyaso dikambo sɔ? Eelo, woho wakandahomana la nkumekanga k’Isariyɛlɛ kakasɔnwama komonga oko lo shashimoya. Jɔnadaba akayayâka dia “ndjuhumana la ndi,” lâsɔ ko Jehu amboshila ndjaka Jezabɛlɛ l’anto akina wa lo luudu l’Ahaba. Jɔnadaba akeye kɛnɛ kakahombe ndjosalema l’ɔkɔngɔ lam’akandetawɔ leeta laki Jehu la mbudɛ lo pusupusu kande. Nde komindja dia mbeta la Jehu—ndo la Jehowa—wedi lo tamu takatombe l’asa ɔtɛmwɛlɔ wa kashi la wa mɛtɛ.
Jehu la Jɛhɔnadaba ya Nshi Nyɛ
5 Lo nshi yaso nyɛ, awui waya suke la tshikitana hakoke lo dikambo di’anto tshɛ oko akawatshikitana l’Isariyɛlɛ lo 905 N.T.D. Jehowa aya kambɛdia nkɛtɛ oma l’etombelo tshɛ wa kɔlɔ w’oma lo shɛngiya ya Satana, ndo y’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi. Ko ele Jehu ya nshi nyɛ na? Ndoko onto okina lâdiko dia Yeso Kristo, latɛwɔ awui wa lo pɔlɔfɛsi kɛnɛ ɔnɛ: “We pami ka wulu, osome yombo yaye l’uya, olote elengalenga kaye la lutumbu laye. Lu lutumbu laye, uyali undeki w’utamanya, lu akambu wa mete, ndjakitshakitsha, la sambu k’ololo.” (Osambu 45:3, 4) Atomami wa Yeso wa lanɛ la nkɛtɛ ko ‘Isariyɛlɛ wa Nzambi,’ Akristo w’akitami “wane watukitanyiaka elembe wa [“Nzambi, ndo watosambishaka lo lokombo la,” NW] Jesu.” (Ngalatiya 6:16; Enyelo 12:17) Oma ko 1922, anango Yeso w’akitami asɔ mbewolaka anto la dihonga tshɛ dikambo di’eyelo ka dombwelo diaki Jehowa.—Isaya 61:1, 2; Enyelo 8:7–9:21; 16:2-21.
6 Aha Akristo w’akitami ato mbasala olimu akɔ. Oko wakaye Jɛhɔnadaba dia ndjɛnana la Jehu, anto efula oma l’atei a wedja wamboya dia ndjokimanyiya Yeso, Jehu ya Woke, nde la atomami ande wa la nkɛtɛ lo mbeta l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ wedi. (Zekariya 8:23) Oko akawaelɛ Yeso ɔnɛ ‘ɛkɔkɔ ande ekina,’ vɔ wakayeyama lo 1932 oko wanɛ wafɔna ɛlɔ kɛnɛ la Jɛhɔnadaba y’edjedja ko wakawaelɛ dia vɔ ‘mbudɛ lo pusupusu’ kaki Jehu ya nshi nyɛ. (Joani 10:16) Lo woho akɔna na? Lo ‘kitanyiyaka ɛlɛmbɛ wa Nzambi’ ndo lo kambaka ‘olimu wa sambisha lokombo la Yeso’ kâmɛ la akitami. Nshi nyɛ, l’atei w’olimu ɔsɔ mbele ndo esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi diamboshikikɛma ndo diamboshama l’anya wa Yeso oko Nkumekanga kadiɔ. (Mako 13:10) Lo 1935, waa “Jonadaba” shɔ wakeyama lo lokombo la “ului a wuki w’antu” wa lo Enyelo 7:9-17.
7 Oma l’ɛnɔnyi wa 1930, olui a woke kâmɛ l’anangɛwɔ w’akitami wekɔ lo mɛnya nganɛ wasukɛwɔ ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ la dihonga tshɛ. Lo wedja ɛmɔ wa l’Erɔpɛ wa l’Ehotwelo ndo wa l’Edjelo ka wonya, wa lo Moyen-Orient, ndo wa l’Afrika, efula l’atei awɔ wakavu dikambo dia kɔlamelo yawɔ. (Luka 9:23, 24) Lo wedja ekina, wakawadje lo nkanu, wakâsɔmbwɛ, kana mbâsoya. (2 Timote 3:12) Ande woho wakawambia anto oma lo mbetawɔ kawɔ lee! Alapɔlɔ w’Olimu w’Ɔnɔnyi wa 1997 mɛnyaka ɔnɛ vɔ wamboyashikikɛ dia tetemala kambɛ Nzambi oyadi kakɔna tshɛ kayowakomɛ. ‘Etema awɔ wekɔ ɔlɔlɔ’ otsha le Yeso. Takɛnyi dui sɔ l’edja k’ɔnɔnyi wa 1997, lam’aketsha apandjudi wa Diolelo 5599931 wenya 1179735841 l’olimu awɔ wa sambisha lokombo la Yeso, wanɛ wele suke la vɔ tshɛ waa “Jɔnadaba.”
Watetemalakɔ Sambisha l’Ohetoheto
8 Jehu akeyamaka efula lo woho wakandalawɔka la pusupusu kande—djembetelo y’ohetoheto ande dia kotsha ɔkɛndɛ wakawawosha. (2 Khumi ya Dikanga 9:20) Vɔ mbutaka diaki Yeso, Jehu ya Woke, oko ‘ɔnɛ lamboma to’ l’ohetoheto. (Osambu 69:9) Tamu kema di’ɛlɔ kɛnɛ Akristo wa mɛtɛ mbeyamaka oma l’ohetoheto awɔ. Oyadi l’atei w’etshumanelo kana lo sɛkɛ, vɔ ‘sambishaka dui . . . l’etete lo etena k’ɔlɔlɔ kana ka kɔlɔ.’ (2 Timote 4:2) Ohetoheto awɔ akɛnama djekoleko oma l’etatelo ka 1997 l’ɔkɔngɔ wa sawo dimɔ dia l’Olimu Aso wa Diolelo keketsha anto efula dia vɔ mbɔsa olimu w’ombatshi mboka wa tshanda. Wodja la wodja wakayadjɛ oyango ɔmɔ wa kotsha lo dikambo dia lofulo l’ambatshi mboka wa tshanda. Kakɔna kakatombe na? Dikambo dia diambo! Filialɛ efula yakalekanya oyango wakawayadjangɛ. Wodja w’Equateur wakayadjɛ oyango wa monga l’ambatshi mboka wa tshanda 4000 koko lo Ngɔndɔ ka Sato, vɔ wakakotsha lofulo la 6936. Ase Japon wakadɛ polo lo lofulo l’ambatshi mboka 104215 l’edja ka ngɔndɔ shato shɔ. La Zambie, lɛnɛ akawayadjɛ oyango w’ambatshi mboka wa tshanda 6000, lo Ngɔndɔ ka Sato lofulo lawɔ lakakome polo lo 6414; 6532 lo Ngɔndɔ ka Nɛi; ndo 7695 lo Ngɔndɔ ka Tanu. Lo tshɛtshɛ, lofulo l’ekomelo l’ambatshi mboka wa tshanda la wa pondjo lakakome polo lo 1110251, ndo ohamelo wa % 34,2 lo mbɛdika l’ɔnɔnyi 1996.
9 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akatɛ dikumanyi dia l’Ɛfɛsɔ ate: “Dimi kumbuka woma wa nyutela akambu tshe w’ololo, lakanyetshaka l’atei w’antu, ndu lu luudu la luudu.” (Etsha 20:20) Ɛlɔ kɛnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa mbokoyaka Paulo ndo sambishaka lokumu l’ɔlɔlɔ l’ohetoheto tshɛ lo luudu la luudu. Koko, mbeyaka monga wolo dia tana anto lawakawɔ. Omalɔkɔ, “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ” keketshaka apandjudi wa Diolelo dia vɔ sambishaka anto l’ahole awɔ w’elimu, l’ɛsɛsɛ, l’abongo, l’ahole wa tɔkɛnyɔ kana lo waa parkɛ—mbut’ate l’ahole tshɛ wakoka tanema anto. (Mateo 24:45-47, NW) Etombelo w’amɛna efula wakɛnama.
10 La Copenhague, osomba w’owandji wa Danemark, djui y’apandjudi wakasambishaka l’ɛsɛsɛ wosukanyi la garɛ ka kawolo (train). Oma lo Ngɔndɔ ka Ntondo polo ka Samalo, vɔ wakakahe periodikɛ 4733, wakasawola l’anto efula, ndo wakawaembola. Apandjudi efula wa lo wodja ɔsɔ wakadihola etadimbo w’okahanyelo wa periodikɛ lo tenyi dia ngelo diandawɔ ekanda. L’osomba ɔmɔtshi, lobingu akamɔtaka oseka Lushi la Tanu tshɛ, nɛ dia nunu di’angɛndangɛnda wakatshɔka lɛkɔ. Omalɔkɔ, etshumanelo akɔsɛ yɛdikɔ ya ntshɔka tosambisha lo lobingu lakɔ mbala tshɛ. Lo lɛkɛ lɔmɔ, anangɛso takindolaka lo waa kalasa l’atapa woludi l’ekanda watɛkɛta di’olimu aso, djekoleko ekanda wasungana le embetsha.
11 Ndo lo wodja wa Hawaï, anangɛso wakatshe tshɛ dia mɛnana l’anto wahatanema lawakawɔ. Vɔ wekɔ la mbilo (territoires) ya lânde yele oko asɛkɛ wa lɛɛta (ɛsɛsɛ, parkɛ, parkingɛ, la ahole wemala wa bisi), vilɛ, waa makashinyi ndo asɛkɛ wa ndɛkɛ, esambishelo ka lo telefɔnɛ, lo mituka w’anto tshɛ (esambishelo ka lo wa bisi), ndo lo kalasa y’internat kana lo waa campus. Etshumanelo mbɔsaka yɛdikɔ dia toma lofulo l’Ɛmɛnyi leyama otsha lo mbilo yotshikitanyi ndo vɔ ndowanyemaka dimɛna. Ndo lo wedja ekina, apandjudi woyalɔngɔsɔdi dimɛna mbidjaka weolo wa ngasɔ dia sambisha. Etombelo wɛnama ko sho pomanaka l’anto wayasha wele tototâtana lawakawɔ ototɔkɔlamɛ l’esambishelo ka lo luudu la luudu keto.
Tomamemi Ɔtɛmwɛlɔ wa Mɛtɛ la Wolo Tshɛ
12 Lo wedja efula l’ɔnɔnyi 1997, wakasoya Ɛmɛnyi wa Jehowa hakoke, wakâmamatanyiyɛ awui wa kashi dia mbasɔnganya la lɛɛta. Koko, Ɛmɛnyi wakatshikala nge lo mbetawɔ kawɔ! (Osambu 112:7, 8) Vɔ wakohɔ dɔmbɛlɔ nɛ di’omembi w’esambu: “Akanga w’etaku watunkanelaka akambu wa kashi, keli dimi latulamaka adjangu aye l’utema tshe.” (Osambu 119:69) Awui a kashi wâmamatanyiyɛwɔ asɔ mɛnyaka mɛtɛ k’awui wakatatshi Yeso ɔnɛ Akristo wa mɛtɛ wayohetshama. (Mateu 24:9) Mbala mɔtshi wanɛ wakamamatanyiyɛka awui wakakitaka tatala. La Belgique, pami kɛmɔ akadia sawo dimɔtshi diakawɔnyɔla Ɛmɛnyi wa Jehowa hakoke lo jurunalɛ yeyama efula yakatombaka lushi tshɛ. Lam’akandakɛtɛ asolo l’awui a kashi wakafundama lɔkɔ, nde akatshu lo losanganya lo Mbalasa kɛmɔ ka Diolelo Lushi la Lomingu lakayele. Nde akɔshi yɛdikɔ ya mbeka Bible l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ko akahame esadi esadi. La ntondo ka nde ndjeka Bible, pami kakɔ aki l’olui ɔmɔ a waa bandi. Wekelo ande wa Bible akokimanyiya dia nde mbɔtɔnganyiya lɔsɛnɔ lande l’ɛlɛmbɛ wa Bible, dui diakɛnyi asukanyi ande tshɛ. Lo mɛtɛ, ofundji wa jurunalɛ shɔ kɔfɔnyaka ɔnɛ dui dia ngasɔ diakakoke salema.
13 Anto amɔ w’etema ɛlɔlɔ wa la Belgique wakɛnya tokanyi tawɔ lo sɛkɛ lo dikambo di’awui wa kashi wakawamamatanyiyɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa. L’atei awɔ mbaki ndo prɛmie ministrɛ k’edjedja ka lo wodja akɔ, nde akândola Ɛmɛnyi wa Jehowa efula lo menda awui wambowosala. Dipite dimɔ akafunde ate: “Otshikitanyi la nkumu ya kashi yakayohandjɔka nshi mɔtshi, dimi mɛnaka dia [Ɛmɛnyi wa Jehowa] bu wâle kânga yema le Mbolamatadi kaso la ɛlɛmbɛ atɔ. Vɔ wekɔ anto walanga wɔladi, wele la nkum’otema k’ɔlɔlɔ, ndo vɔ nɛmiyaka emboledi.” Lo mɛtɛ, ɛtɛkɛta w’ɔpɔstɔlɔ Petero ɛnɛ wekɔ ɛtɛkɛta wa lomba: “Nyuyali la ditshelu di’ololo l’atei wa wedja. Okone, naka wambunyosongwela vati: Nyu nyeko atshi wa kolo, naka vo wayena etsha anyu w’ololo, ku vo wayutumbula [Nzambi], lu lushi layundâkendela.”—1 Petero 2:12.
Eohwelo k’Ohomba Efula ka Nyɔi ka Yeso
14 Sunganaka mɛtɛ dia wanɛ wasambisha awui wendana la Yeso mbɔsa Eohwelo ka nyɔi kande oko dikambo di’ohomba efula diasalema ɔnɔnyi tshɛ. Lo 1997, Ngɔndɔ ka Sato nshi 23, anto 14322226 wakôhɔ dikambo sɔ di’ohomba. Yɛdikɔ y’anto ndekana 1400000 yakayahemaka lo mbɛdika l’ɔnɔnyi 1996. (Luka 22:14-20) Lo wedja efula, lofulo l’anto wakɔtɔ lo losanganya la Eohwelo lakaleke lɔnɛ l’apandjudi wa Diolelo la fwa, dui diɛnya ɔnɛ lo nshi yayaye, ohamelo w’ɔlɔlɔ wayonga. Lo wodja wa Haïti, l’ɔnɔnyi 1997, lofulo l’ekomelo l’apandjudi lakadɛ polo lo 10621, koko anto 67259 mbakɔtɔ lo losanganya l’Eohwelo. Naka wɛ sɛdingola alapɔlɔ w’ɔnɔnyi w’otondo wele lo lɛkɛ 18 polo 21 kete wɛ ayɛna nganɛ wakadɛ, lo wedja ekina, lofulo l’anto wakɔtɔ lo losanganya la Eohwelo oleki lofulo l’apandjudi wa l’etshumanelo.
15 Le anto amɔ, mbɔtɔ lo losanganya la Eohwelo aki dui dia wolo efula. L’Albanie, couvre-feu kakikɔ oma l’eshidi 7 w’otsho nɛ dia ofukutanu wakikɔ lo wodja akɔ. Lo elui wa totshitshɛ 115 wakadiangana lo wodja w’otondo, losanganya l’Eohwelo lakamɛ la dikɔlɔ l’eshidi 5 la taahe 45. Wonya wakɔtɔ l’eshidi 6 la taahe 8, lâsɔ mbakamɛ Ngɔndɔ ka Nizana nshi 14. Wakamɛ mbetshetsha mapa la vinyɔ otsha l’eshidi 6 la taahe 15. L’elui efula, wakasale dɔmbɛlɔ dia ndjihelo otsha l’eshidi 6 la taahe 30, ko wanɛ wakasangana wakamɛ ndawɔ otsha lawakawɔ la ntondo ka couvre-feu tatɛ. Kânga mbakidiɔ ɔsɔku, lofulo la wanɛ wakasangana lo Eohwelo laki anto 3154, oleki lofulo l’ekomelo l’apandjudi 1090. Ta di’ase ngelo diakikɔ lo wodja ɔmɔ wa l’Afrika, ko diaaso komonga dia vɔ sangana lo Mbalasa ka Diolelo, ɔnkɔnɛ, dikumanyi dihende wakɛnyi ɔlɔlɔ ntshɔ laka ekumanyi ka sato dia vɔ têka nganɛ wakokawɔ sala Eohwelo l’elui wa totshitshɛ. Dia vɔ koma laka ekumanyi kakɔ, vɔ wakahombe tenyanya dibolo (canal) dimɔ di’ashi. Koko, ta diakalɔmaka lo dihata (quartier) diakɔ, ko asuda wakɔlamaka wakakandaka onto tshɛ lakahembaka tenyanya dibolo diakɔ. Ekumanyi kɛmɔ akatenyanya dimɛna. Ekumanyi kekina ate ntenyanya nganɛ ko kiyɔngɛ kambotondɔ. Nde akayakɔsha la nkɛtɛ ko akamɛ mbakula otsha lɛnɛ aki komonga wâle, ôka nganɛ wakatahelaka asashi lâdiko di’ɔtɛ ande. Dikumanyi wakɔtɔ losanganya lawɔ aha l’okakatanu, ko ehomba w’etshumanelo wakakotshama.
‘Oma lo Wedja Tshɛ, Waoho Tshɛ . . . nd’Ɛtɛkɛta Tshɛ’
16 Ɔpɔstɔlɔ Joani akate ate olui a woke wayoya “uma lu wedja tshe, ndu uma lu wauhu tshe ndu uma lu weuhu w’antu tshe, ndu w’eteketa tshe.” (Enyelo 7:9) Omalɔkɔ, Olui Walɔmbɔla (Collège central) akasale tshɛ di’ekanda aso fundama l’ɛtɛkɛta efula—kâmɛ ndo l’ɛtɛkɛta watɛkɛta anto amɔ wa l’ahole wa tale ndo l’ɛtɛkɛta wa totshitshɛ wahatɛkɛta anto efula. Oko ɛnyɛlɔ, la Mozambique, kiatshikatshi Loseno la Woladi lo Andja w’Oyoyo yakakadimwama l’ɛtɛkɛta ekina etanu w’eyoyo. Lo Nicaragua, biukubuku Nyudjase pundju l’ongenongeno la kete! akatombe l’ɔtɛkɛta wa Miskito—okanda wa ntondo wakatondja la Société Watch Tower l’ɔtɛkɛta ɔsɔ. Ase Inde efula watɛkɛta Miskito waketawɔ biukubuku yakɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula lam’akawɛnyi okanda wofundami l’ɔtɛkɛta awɔ. Lo 1997, la Société aketawɔ dia mikanda tomba l’ɛtɛkɛta ekina 25 ndo ndekana miliyara ɔtɔi ya periodikɛ yakafundama.
17 La Corée, olui okina w’anto wakakimanyiyama. L’ɔnɔnyi 1997, losanganya la distrikɛ lakasalema mbala ka ntondo l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke wa la Corée. Tshumanelo 15 di’akanga a mpoke diele l’apandjudi 543 lo tshɛtshɛ diekɔ lɛkɔ, koko anto 1174 mbakɔtɔ lo losanganya lawɔ la distrikɛ ko 21 wakabatizama. Dia kimanyiya akanga a mpoke wele l’ekakatanu dia mboka awui wa lɔtɛkɛta ndo wa lofunda, ekanda watombakɔ lo kasɛtɛ video l’ɛtɛkɛta 13 wotshikitanyi w’akanga a mpoke. Ɔnkɔnɛ, akanga a mpoke wakondjakɔ ekimanyielo dia mbeya “mbala” ndo mbeka akambo wa mɛtɛ wendana la lokumu l’ɔlɔlɔ; dui sɔ diekɔ l’etombelo w’ɛlɔlɔ. L’États-Unis, lo nshi ya ntondo, kanga lohoke akahombaka mbetsha ɛnɔnyi oko etanu dia nde pama lo nyuma ko ndjobatizama. Ɛlɔ kɛnɛ, lo menda efula ka wa video yatanema l’Ɛtɛkɛta w’Akanga a Mpoke wa l’Amerika, le amɔtshi, vɔ kokaka batizama l’ɔkɔngɔ w’ɔnɔnyi ɔtɔi oto.
‘Toholɔke oma lo Pusupusu’
18 Tokalole l’ɔnɔnyi 905 N.T.D., l’ɔkɔngɔ wa Jɛhɔnadaba mbudɛ lo pusupusu kande, Jehu akɛlɛ dia tolanya ɔtɛmwɛlɔ wa kashi. Nde akatomɛ atɛmɔdi tshɛ wa Baala dui ate: “Nyudianganya lukumu la lusanganya l’ekila la Bala.” Oma lâsɔ ko nde ndjotoma awui lo wodja w’otondo di’aha kânga ɔtɛmɔdi ɔtɔi wa Baala mbetsha lo losanganya lakɔ. Etena kakahungumɔka elui w’anto otsha lo tɛmpɛlɔ ka woke ka nzambi kawɔ ka kashi, Jehu akadihola asho wolo di’aha kânga ɔtɛmɔdi wa Jehowa ɔtɔi mbɔtɔ l’ɔnɔngɔ awɔ. L’ɔkɔngɔ diko, Jehu l’alembe ande wakadiake atɛmɔdi wa Baala tshɛ. “Jehu akashisha Bala uma l’atei wa Isariyele.”—2 Khumi ya Dikanga 10:20-28.
19 Ɛlɔ kɛnɛ, elombwelo k’ekomelo k’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi tshɛ kaya suke. L’ɛlɔmbwɛlɔ k’andjelo, Akristo wekɔ lo sambisha anto tshɛ lokumu l’ɔlɔlɔ, vɔ mbakeketshaka dia mboka Nzambi wɔma ndo dia tomba oma l’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi. (Enyelo 14:6-8; 18:2, 4) Akanga a memakana wambokeketshama dia vɔ mbetawɔ ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diaki Nzambi diakashama l’anya wa Yeso Kristo, Nkumekanga kakahenya Jehowa l’okudi. (Enyelo 12:10) L’etena kɛnɛ k’efungefunge, tatetawɔke ohetoheto aso kitakita lo woho wasukɛso ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ.
20 Lushi lɔmɔtshi, lam’aki Nkumekanga Davidi l’osukusuku a wolo, nde akalɔmbɛ ate: “Utema ami ambukikitala, [Nzambi] li, utema ami ambukikitala! [Jehowa] li, dimi layukutumbulaka l’atei antu. Layukimbelaka esambu wa diandu l’atei a wedja.” (Osambu 57:7, 9) Nyɛsɔ ndo sho lawɔ tokeketale. L’ɔnɔnyi w’olimu wa 1997, kânga mbakiwɔ l’ekakatanu wa mamba, lembo la lotombo lakembama la dui dia wolo dia tombola Jehowa Nzambi. Nyɛsɔ tosale dia lembo la woho akɔ, kânga loleki lɔsɔ membama l’edja k’ɔnɔnyi w’olimu ɔnɛ. Nyɛsɔ totetemale tombola Jehowa oyadi kakɔna tshɛ kayohemba sala Satana dia tɔkɔmɔla otema kana dia tɔlɔsha. Naka tayotsha ngasɔ, kete tayɛnya ɔnɛ etema aso wekɔ paka ɔlɔlɔ le Yeso Kristo, Jehu ya Woke, ndo tayetawɔ l’anima aso tshɛ leeta lɔnɛ: “Nyongenangenake le [Jehowa], nyuyali l’ongenongeno utamanya nyu antu w’ololo. Nyuhangohango l’ongenongeno nyu tshe akanga w’etema w’usimbwi.”—Osambu 32:11.
[Study Questions]
1, 2. (a) Ngande wakatalekaka naana awui lo ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Isariyɛlɛ na? (b) L’ɔnɔnyi 905 N.T.D., otshikitanelo akɔna wa mamba waki suke la salema l’Isariyɛlɛ na?
3, 4. Ngande wakɛnya Jɛhɔnadaba ɔnɛ otema ande ‘wekɔ ɔlɔlɔ le Jehu’ na?
5. (a) Etshikitanu akɔna waya kasuke la komɛ anto tshɛ na? (b) Ele Jehu ya Woke, ko waa na wele atomami ande la nkɛtɛ na?
6. Waa na wakaye oma l’atei a wedja dia ndjokimanyiya Akristo w’akitami, ndo ngande wakawadɛ lo pusupusu kaki Jehu ya Woke lo yoho ya didjidji?
7. Ngande wɛnya Akristo ɔnɛ kânga ɛlɔ kɛnɛ ‘etema awɔ wekɔ ɔlɔlɔ’ otsha le Yeso?
8. Ngande wɛnya Ɛmɛnyi wa Jehowa ohetoheto awɔ l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ?
9. Lâdiko di’esambishelo ka lo luudu la luudu, naa yoho kina yasala Ɛmɛnyi wa Jehowa dia vɔ mɛnana l’anto wahombawɔ sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ?
10, 11. Ngande wakasale apandjudi wa l’esomba ɛmɔtshi ehende dia vɔ mbisha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ ka ndjelanaka l’anto wayasha wahatatane lawakawɔ?
12, 13. (a) Naa yoho mɔtshi ya mayɛlɛ yakakambe la Satana l’ɔnɔnyi 1997 dia nde kɔsha Ɛmɛnyi wa Jehowa? (b) Ngande wakakite anto wa lo wodja ɔmɔtshi tatala lo nkumu ya kashi yakawahandjola na?
14. Naa alapɔlɔ ɛmɔtshi wa diambo wendana la lofulo l’anto wakɔtɔ lo losanganya la Eohwelo ka nyɔi ka Yeso lo 1997?
15. Lo wedja ɛmɔtshi, ngande wakatondoya anangɛso ekakatanu waki lawɔ dia sala Eohwelo ka nyɔi ka Yeso?
16. Ngande wakasale olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa nkɛsɔ di’anto watɛkɛta ɛtɛkɛta wa totshitshɛ mboka lokumu l’ɔlɔlɔ?
17. Anto wa ngande wakakimanyiyama la Corée, ndo ngande wakawakimanyiyama la waa kasɛtɛ video?
18. L’ɔkɔngɔ wa nde pomana la Jɛhɔnadaba, yɛdikɔ yakɔna yakɔshi Jehu?
19. Lo menda kɛnɛ kakongɛ anto tshɛ lo nshi yayaye, yimba yakɔna yahombaso monga ayɔ, ndo l’olimu akɔna wahombaso ndjakimɔ l’etete na?
20. Kakɔna kahombayɛ ndjadjangɛ dia sala l’ɔnɔnyi ɔnɛ w’olimu wa 1998?
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 25]
[Caption on page 25]
Lofulo la mamba l’anto wakɔtɔ lo losanganya la Eohwelo mɛnyaka ɔnɛ ehamelo ka dimɛna efula kayonga lo nshi yayaye
[Caption on page 26]
[Caption on page 26]
Oko wakasukɛ Jɛhɔnadaba Jehu, woho akɔ mbasukɛ “ului a wuki” Yeso Kristo, Jehu ya Woke la akitami w’anango ɛlɔ kɛnɛ
[Caption on page 32]
[Review on page 32]
Onde Wɛ Kokaka Nembetshiya?
◻ Etshikitanu akɔna wakasalema l’Isariyɛlɛ lo 905 N.T.D.?
◻ Akɔna ele Jehu ya nshi nyɛ, ndo ngande wakɛnya “ului a wuki w’antu” ɔnɛ ‘etema awɔ’ wekɔ ɔlɔlɔ otsha le nde?
◻ Lo ndjela alapɔlɔ w’olimu w’ɔnɔnyi wa 1997, kakɔna kɛnya ɔnɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa wakakambe olimu awɔ l’ohetoheto na?
◻ Oyadi kakɔna kayotosalɛ Satana, yimba yakɔna yayotɛnya l’ɔnɔnyi w’olimu wa 1998?