Jehowa Ekɔ Nzambi Ka Toseke
“Nshi yayuyala, yayumudja la khumbu ka Isariyele ndu la khumbu ka Juda sheki y’uyuyu.”—JEREMIYA 31:31.
L’OTSHO wa Ngɔndɔ ka Nisana 14, 33 T.D., Yeso akasale Pasaka nde l’apɔstɔlɔ ande 12. Lam’ele nde akeyaka ɔnɛ ɔsɔ mbaki dambo dia komelo diakandahombe ndɛ la wɔ ndo ɔnɛ heta edja kete atunyi ande mbodiaka, Yeso akakambe la diaaso sɔ dia nembetshiya ambeki ande wakaleke mbomamema awui efula w’ohomba.—Joani 13:1–17:26.
2 L’etena kɛsɔ, l’ɔkɔngɔ wa nde mbitshanya Judasɛ Isakariyɔtɛ, mbakasale Yeso difɛstɔ dia Eohwelo ka nyɔi kande—tshɔi yakɔ ya difɛstɔ yakandadjangɛ Akristo dia vɔ mbohɔka mbala ɔtɔi l’ɔnɔnyi. Ɔnkɔnɛ mbalaso: “Lam’akawalekaka ma, Jesu akose ukama wa ma, akôtshokola, akawatula. Ndi akasha ambeki, akati ati: Nyose, nyuli; [“djembetelo ya,” NW] dimba diami ne. Ndi akose dikoho, akuki lusaka, akawasha, akati ati: Nyono nyu tshe. [“Ne dia djembetelo ya dikila,” NW] diami dia sheki ne diambutshulwama dia nyimanyia antu efula kolo.” (Mateu 26:26-28) Ambeki wa Yeso wakahombaka mbohɔka nyɔi kande la loshilambo ndo lo yoho yasungana. Ndo nto, Yeso akatɛkɛta dikambo dia sheke yakendanaka la nyɔi kande. Lo evanjiliɔ wa Luka, yɔ mbelamɛka ɔnɛ “sheki y’uyuyu.”—Luka 22:20.
3 Sheke y’oyoyo kɛdikɛdi na? Ko naka vɔ ndjielɛka ɔnɛ sheke y’oyoyo, lâsɔ kɛdikɛdi sheke y’edjedja yekɔ? Onde ekɔ toseke tɔmɔtshi tendana la sheke yakɔ y’oyoyo? Ɔsɔ ekɔ wembola w’ohomba nɛ dia Yeso akate ɔnɛ dikila dia sheke diayotsholwama “dia nyimanyia antu efula kolo.” Aha la kilongamɛ, sho tshɛ tekɔ l’ohomba w’edimanyielo ka ngasɔ.—Romo 3:23.
Sheke Yakandadje la Abarahama
4 Dia sho mpotɔ sheke y’oyoyo, sho la dia tokenda kɛnɛ kakete suke l’ɛnɔnyi 2000 la ntondo ka Yeso kamba olimu ande wa la nkɛtɛ, l’etena kakande Tera lɔkɛndɔ nde la nkumbo kande—kâmɛ ndo Abram (lakayelamɛka ɔnɛ Abarahama) la wadiɛnde Sarayi (lakawayelɛka Sara)—oma la Ura ka la Kaladiya, osomba w’ɔngɔnyi efula, otsha la Harana lo lɛkɛ la nɔrdɛ ka Mesɔpɔtamiya. Wakadjasɛ lɛkɔ polo ndo lo nyɔi kaki Tera. Dia ndjela dui dia Jehowa, Abarahama, osombe w’ɛnɔnyi 75 akatenyanya Ndjale k’Efarata ko akatshu otsha lo sudɛ lo lɛkɛ l’edjelo ka wonya (sud-ouest) dia wodja wa Kanana dia tadjasɛka lo tidudu t’apɛma. (Etatelu 11:31–12:1, 4, 5; Etsha 7:2-5) Awui asɔ wakasalema lo 1943 N.T.D. Lam’aki Abarahama eke la Harana, Jehowa akawotɛ ate: “Dimi layutunga wudja a wuki uma le ye, layukotshokola, ndu layete lukumbu laye wuki. La we ayuyala eteko k’etshoko. Dimi layotshokola wane wayukotshokola, la layudja wane wayukudja mananu mananu. Wedja tshe wa la kete wayotshokwama uma lu dikambu diaye.” Edja, l’ɔkɔngɔ w’Abarahama koma la Kanana, Jehowa akayota nto ate: “Dimi layusha [“lɔtɔngɔ layɛ,” NW] kete nye.”—Etatelu 12:2, 3, 7.
5 Daka diakandalake Abarahama fɔna la daka dikina diaki Jehowa. Lo mɛtɛ, daka diakɔ diaketɛ Abarahama onto la lokumu l’ɔkɔndɔ w’anto, diɔ mbɔtɔnɛka l’ekotshamelo ka pɔlɔfɛsi ka ntondotondo kakafundama. L’ɔkɔngɔ w’Adama la Eva sala pɛkato l’ekambɔ k’Ɛdɛna, Jehowa akahembola onongo awɔ, ko l’etena kakɔ kamɛ, nde akatɛ Satana ɔnɛ lakakese Eva ate: “Dimi layudja luhetshu l’asaye la umuntu, ndu l’asa [“lɔtɔngɔ layɛ la lɔtɔngɔ lande,” NW]. Ndi [“ayokominola,” NW] l’ote, ku we ayûlumataka lu etshindji.” (Etatelu 3:15) Sheke yakadje Jehowa l’Abarahama yakɛnya ɔnɛ Lɔtɔngɔ layoyolanya elimu waki Satana ayotomba oma l’ɔlɔndji a diwutshi waki lokombakomba (patriarche) lakɔ.
6 Lam’ele daka dia Jehowa diakalemanɛka la lɔtɔngɔ, Abarahama akahombe mbota ɔna oma lɛnɛ otoyotomba Lɔtɔngɔ lakɔ. Koko, lâsɔ ko nde la Sara waya esombe ndo watote ɔna. Ko l’edjedja ka wonya, Jehowa akayâtshɔkɔlaka, akayosalanganyaka akoka awɔ wa diwutshi, ko lo dihindo, Sara akayotɛka Abarahama ɔna pami, Isaka, ɔnakɔ akayovusolaka daka di’oyelo wa lɔtɔngɔ. (Etatelu 17:15-17; 21:1-7) Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, lâdiko wa nde pemba mbetawɔ k’Abarahama—polo ndo l’etena ka menda kana nde ayetawɔ nambola Isaka, ɔna lakandalangaka efula oko olambo—Jehowa akayovusolaka daka diakandalake Abarahama: “Mete, dimi layukotshokola, ndu layufudia [“lɔtɔngɔ layɛ,” NW] uku toto ta l’ulungu ndu uku efula ka seke ya lokongo, yatuyalaka l’umamu w’ashi. [“Lɔtɔngɔ layɛ ayɔsa,” NW] asuku w’atunyi awo. Wedja tshe wa la kete wayotshokwama uma lu dikambu dia [“lɔtɔngɔ layɛ,” NW], ne dia we akakitanyia diui diami.” (Etatelu 22:15-18) Daka di’otaditata sɔ mbelamɛka mbala efula ɔnɛ sheke y’Abarahama, ndo sheke kina y’oyoyo yakayodjamaka l’ɔkɔngɔ mbɔtɔnɛka la yɔ efula.
7 L’edjedja ka wonya, Isaka akayotaka waasa w’apami: Esau la Jakɔbɔ. Jehowa akasɔnɛ Jakɔbɔ dia nde ndjâla tshɛtshɛnde la Lɔtɔngɔ Lakalakema. (Etatelu 28:10-15; Romo 9:10-13) Jakɔbɔ akote ana 12. Lâsɔ mɛtɛ mbakayokokaka etena ka lɔtɔngɔ l’Abarahama tatɛ pama. Lam’akôle ana waki Jakɔbɔ, ndo kakonge efula kawɔ la nkumbo yawɔ hita, ndjala ka kasha akayâsokoyaka dia vɔ monɔ otsha l’Edjibito lɛnɛ akâlɔngɔswɛ Yɔsɛfu y’ɔnaki Jakɔbɔ mboka oma l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Nzambi. (Etatelu 45:5-13; 46:26, 27) L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi engana eto, ndjala ka la Kanana kakashile. Koko nkumbo kaki Jakɔbɔ kakatshikala paka l’Edjibito—wakawaɔsɛ ntondo oko angɛndangɛnda—koko l’ɔkɔngɔ oko waa fumbe. Paka l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi 430, mbut’ate: lo 1513 N.T.D., l’ɔkɔngɔ w’Abarahama tenyanya Ndjale k’Efarata, mbakayotshungolaka Mɔsɛ nkumbo ka Jakɔbɔ oma l’Edjibito. (Etumbelu 1:8-14; 12:40, 41; Ngalatiya 3:16, 17) Oma lâsɔ, Jehowa akayodja yambalo lo yoho ya lânde lo sheke yakandadje la Abarahama.—Etumbelu 2:24; 6:2-5.
“Sheki y’Edjedja”
8 Lam’akonɔ Jakɔbɔ l’anande l’Edjibito, lâsɔ ko nkumbo kande kataleke mbatɔna, koko lam’akawayotombaka oma l’Edjibito ko ekana ande wambotonga nkumbo y’anto efula. (Etumbelu 1:5-7; 12:37, 38) La ntondo ka Jehowa mbakonya la Kanana, nde akâlɔmbɔla otsha lo lɛkɛ la diko dia nkushi, l’ɛse ka dikona dia Hɔrɛbɛ (kana Sinai) l’Arabie. Lɛkɔ mbakandatodjaka la wɔ sheke. Wakayelɛka sheke shɔ ɔnɛ “sheki y’edjedja” lo ndjiɔtɔnganyiya la “sheki y’uyuyu.” (2 Koreto 3:14) Lo tshimbo ya sheke y’edjedja mbakalɔmbɔla Jehowa ekotshamelo ka ntondo k’etenyi ka daka diakandadje la Abarahama.
9 Jehowa akalembetshiya As’Isariyɛlɛ dikambo dia sheke yakɔ ate: “Naka nyayulunga diui diami, ndu nyayulama daka diami, nyu nyayuyala wudja ami l’atei a wedja tshe, ne dia kete tshe yeli yami. Nyu nyayuyala diulelu di’elombedi ndu wudja w’ekila le mi.” (Etumbelu 19:5, 6) Jehowa akalake ɔnɛ lɔtɔngɔ l’Abarahama (1) ayoyala wodja a woke, (2) layɔlɛmbiaka atunyi awɔ, (3) layokita nkɛtɛ ya Kanana, ndo (4) layonga ehomɔ k’ɛtshɔkɔ le wedja. Kakianɛ, nde ambɛnya ɔnɛ naka vɔ kitanyiya ɛlɛmbɛ ande, kete wayokondja ɛtshɔkɔ ɛsɔ tshɛ, ndo Isariyɛlɛ, wodja ande wa lânde ayoyala “diulelu di’elombedi ndu wudja w’ekila.” Onde As’Isariyɛlɛ waketawɔ mbɔtɔ lo sheke shɔ? Vɔ waketawɔ oko onto ɔtɔi ɔnɛ: “Shu tayutsha akambu aso tshe wakati [Jehowa].”—Etumbelu 19:8.
10 Omalɔkɔ, Jehowa akalɔngɔsɔla As’Isariyɛlɛ oko wodja. Nde akawasha ɛlɛmbɛ dia mbalɔmbɔla l’ɔtɛmwɛlɔ ndo l’awui wa lo lɔsɛnɔ. Nde akawasha ndo tabɛrnakɛlɛ (l’ɔkɔngɔ diko, tɛmpɛlɔ ka la Jerusalɛma) ndo nkumbo k’ɛlɔmbɛdi dia vɔ kambaka olimu w’ekila lo tabɛrnakɛlɛ. Nama sheke yakawadje la Jehowa, akalembetshiyaka kitanyiya ɛlɛmbɛ ande, djekoleko, mbɔtɛmɔlaka paka ndamɛ oto. Ɔlɛmbɛ wa ntondo l’Ɛlɛmbɛ akɔ Dikumi wakaleke ohomba vɔ ɔnɛ: “Dimi keli [“Nzambi kayɛ,” NW], lakakutundja uma lu kete ya Edjibitu, uma lu luudu la lohombo. Tuyalaki la [“tozambizambi tokina,” NW] la ntundu kami.”—Etumbelu 20:2, 3.
Ɛtshɔkɔ w’oma lo Sheke y’Ɛlɛmbɛ
11 Onde As’Isariyɛlɛ wakɛnyi ekotshamelo k’alaka wa lo sheke y’Ɛlɛmbɛ? Onde As’Isariyɛlɛ wakakome “wudja w’ekila”? Mɛtɛ, oko wakiwɔ ekana w’Adama, As’Isariyɛlɛ waki atshi wa pɛkato. (Romo 5:12) Koko, lam’ele vɔ waki la tshina di’Ɛlɛmbɛ, elambo wakalambɔmaka dia komba pɛkato yawɔ. Lo dikambo di’elambo wakawalambolaka Lushi l’Ekesanelo, Jehowa akate ate: “Ne dia lushi lako mbayuwunyutungelaka ekesanelu dia nyu mbediama; uma lu kolo yanyu tshe mbayunyediama la ntundu ka [Jehowa].” (Akambu w’Asi Lewi 16:30) Etena kakawakitanyiyaka awui ande la kɔlamelo tshɛ mbakayalaka Isariyɛlɛ wodja w’ekila, wambɛdiama dia kambɛ Jehowa olimu. Koko ɛdiamelo kawɔ akalemanɛka la kitanyiya Ɛlɛmbɛ ndo tetemala la nambola elambo.
12 Ko onde Isariyɛlɛ akayoyala “wudja w’elombedi”? Tatɛ lam’akawadje la Jehowa sheke, Isariyɛlɛ aki tshondo ya diolelo, Jehowa mbaki Nkumekanga kawɔ ka l’olongo. (Isaya 33:22) Lâdiko dia lâsɔ, l’atei wa sheke y’Ɛlɛmbɛ, dihole diakikɔ dia nkumekanga k’onto mbolɛka, ko l’ɔkɔngɔ diko, nkumi ya dikanga yakayomɛ mbolɛ la Jerusalɛma lo kiti ka diolelo kaki Jehowa. (Euhwelu k’Elembe 17:14-18) Ko onde Isariyɛlɛ aki diolelo di’ɛlɔmbɛdi? Eelo, Isariyɛlɛ aki la dioho di’ɛlɔmbɛdi diakakambaka olimu w’ekila lo tabɛrnakɛlɛ. Tabɛrnakɛlɛ (kakayokomaka tɛmpɛlɔ l’ɔkɔngɔ) aki etshina k’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi le As’Isariyɛlɛ ndo le angɛndangɛnda. Ndo wodja w’Isariyɛlɛ oto mbaki l’ɔkɛndɛ wa mbewoyaka anto akina tshɛ akambo wa mɛtɛ. (2 Ekondo 6:32, 33; Romo 3:1, 2) As’Isariyɛlɛ tshɛ wa kɔlamelo waki “emenyi” wa Jehowa, aha paka dioho di’ɛlɔmbɛdi di’Ase Lɛwi to. Isariyɛlɛ aki “[o]kambi,” wa Jehowa wakalowanyema dia ‘dianganya lotombo lande.’ (Isaya 43:10, 21) Angɛndangɛnda efula waki l’okitshakitsha wakɛnyi nkudu ka Jehowa lo woho wakandakokɛ anto ande, wakakotwama oya l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Vɔ wakayoyalaka ambetawudi w’ase wedja. (Jashua 2:9-13) Koko paka dioho ɔtɔi to mbakakambaka olimu oko ɛlɔmbɛdi w’akitami.
Ambetawudi w’Ase Wedja l’Isariyɛlɛ
13 Dihole diakɔna diaki l’ambetawudi asɔ w’ase wedja? Jehowa akadje sheke yande paka l’Ase Isariyɛlɛ ato; wanɛ wakakengaka “ului a wuki w’antu wa wehu la wehu wakatshu kame la wo,” kânga mbakiwɔ lâwɔ, vɔ kɔmbɔtɔ lo sheke yakɔ. (Etumbelu 12:38; 19:3, 7, 8) Anawɔ wa nondo kombadiema lam’akafutama oshinga w’etshungwelo lo dikambo di’ana wa nondo wa l’Isariyɛlɛ. (Walelu 3:44-51) Ɛnɔnyi akumi l’ɔkɔngɔ diko, lam’akayokahanyemaka nkɛtɛ ya Kanana l’anya wa waoho w’Ase Isariyɛlɛ, ambetawudi w’ase wedja konongola ndoko yɛtshi. (Etatelu 12:7; Jashua 13:1-14) Lande na? Nɛ dia sheke y’Ɛlɛmbɛ kombidjama l’ambetawudi w’ase wedja. Koko ambetawudi w’apami w’ase wedja wakahenyama ohekele dia kitanyiya Ɛlɛmbɛ. Vɔ wakalamaka adjango w’Ɛlɛmbɛ akɔ, ko wakakondjaka ɛlɔlɔ oma lɔkɔ. Ambetawudi w’ase wedja la As’Isariyɛlɛ waki la tshina dia sheke y’Ɛlɛmbɛ.—Etumbelu 12:48, 49; Walelu 15:14-16; Romo 3:19.
14 Oko ɛnyɛlɔ, naka ombetawudi w’ose wodja ambodiaka onto lakinde konkana, nde akahombaka ndawɔ otsha l’osomba w’eshamelo oko akasalaka Ase Isariyɛlɛ. (Walelu 35:15, 22-25; Jashua 20:9) Lo Lushi l’Ekesanelo, olambo wakafutamaka ‘lo dikambo di’etshumanelo k’otondo k’Isariyɛlɛ.’ Lam’ele ambetawudi w’ase wedja waki l’atei w’etshumanelo, vɔ wakakondjaka ɛlɔlɔ w’oma lo tɛdikɔ tɔsɔ ndo pɛkato yawɔ yakadimanyiyamaka. (Akambu w’Asi Lewi 16:7-10, 15, 17, 29; Euhwelu k’Elembe 23:7, 8) Oko wakakambaka ambetawudi w’ase wedja kâmɛ l’Ase Isariyɛlɛ la tshina di’Ɛlɛmbɛ, vɔ wakakondja ɛlɔlɔ lo Pɛntɛkɔsta ka l’ɔnɔnyi 33 T.D. lam’akakambema ‘sapi ka ntondo ka diolelo’ lo dikambo di’Ase Juda. Etombelo wakonge la dui sɔ ele: ‘Nikɔlao, ombetawudi w’ose wodja waki l’Atiyɔka,’ akakome Okristo ndo aki l’atei wa “apami esambeli akanga a lukumu l’ololo” wanɛ wakasɔnwama dia kahanyaka diangɔ l’etshumanelo ka la Jerusalɛma.—Mateu 16:19; Etsha 2:5-10; 6:3-6; 8:26-39.
Jehowa Ambɔtshɔkɔla Lɔtɔngɔ l’Abarahama
15 Lo ndjela daka diande le Abarahama lokombakomba l’Ase Isariyɛlɛ, Jehowa akatshɔkɔla ekana ande wakatonge wodja wakalɔmbwamaka la tshina di’Ɛlɛmbɛ. Lo 1473 N.T.D., Jashua, ɔhɛna wa Mɔsɛ akayɔlɔmbɔlaka Isariyɛlɛ otsha lo nkɛtɛ ya Kanana. Woho wakakahanyema nkɛtɛ yakɔ le nkumbo ya l’Isariyɛlɛ akakotsha daka dia Jehowa diakandalake dia mbisha lɔtɔngɔ l’Abarahama nkɛtɛ kakɔ. Etena kaki Isariyɛlɛ la kɔlamelo, Jehowa akakotsha daka diakandalake dia mbadjɛ otshumba la ntondo k’atunyi awɔ. Lo yoho ya lânde, dui sɔ diakayokotshama lo nshi ya Nkumekanga Davidi. Lo nshi ya Sɔlɔmɔna ɔna Davidi, etenyi ka sato ka sheke y’Abarahama kakakotshama. “Asi Juda la asi Isariyele waki efula uku seke ya losenga la l’umamu w’ashi a waki. Vo wakalekaka, wakanokaka, wakangenangenaka.”—1 Khumi ya Dikanga 4:20.
16 Ko ngande wotɔtshɔkwama wedja oma lo tshimbo y’Isariyɛlɛ, mbut’ate: oma le lɔtɔngɔ l’Abarahama na? Oko wakataditshi, Isariyɛlɛ aki wodja waki Jehowa wa lânde, mbut’ate l’atei a wedja tshɛ, vɔ oto mbaki onyimpala (représentant) ande. Yema tshitshɛ la ntondo k’Isariyɛlɛ mbɔtɔ lo Kanana, Mɔsɛ akate ate: ‘Nyu wedja, nyɔngɛnɛngɛnɛ kâmɛ l’ekambi ande.’ (Euhwelu k’Elembe 32:43) Angɛndangɛnda efula wakangɛnangɛna. “Ului a wuki w’antu wa wehu la wehu” wakatayelaka Isariyɛlɛ oma k’Edjibito, wakɛnyi nkudu ka Jehowa l’oswe wa shɛnga, ndo wakoke leeta lakawaete Mɔsɛ dia vɔ ngɛnangɛna. (Etumbelu 12:37, 38) L’ɔkɔngɔ diko, Bɔaza k’Ose Isariyɛlɛ akayotshuka Ruta w’Ose Mɔaba ko omoto akɔ akayoyalaka tshɛtshɛnde la Mɛsiya. (Ruta 4:13-22) Jɛhɔnadaba y’Ose Kɛnɛ l’ekana ande ndo Ɛbɛdɛ-Mɛlɛkɛ Ose Etiyɔpiya wakeyama lo woho wakawakitanyiyaka ɛlɛmbɛ etena kakahindolaka As’Isariyɛlɛ efula ɛlɛmbɛ akɔ. (2 Khumi ya Dikanga 10:15-17; Jeremiya 35:1-19; 38:7-13) La tshina di’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo di’Ase Pɛrɛsiya, angɛndangɛnda efula wakayokomaka ambetawudi ko wakɔtɔ l’ɔnɔngɔ w’Ase Isariyɛlɛ dia ndɔ l’atunyi awɔ.—Esta 8:17.
Ohomba wa Sheke y’Oyoyo
17 Koko, dia vɔ mɛna ekotshamelo tshɛ ka daka diaki Nzambi, wodja ande wa lânde aki la dia monga la kɔlamelo. Koko wakakite tatala. Lo mɛtɛ, As’Isariyɛlɛ amɔ waki la mbetawɔ ka mamba. (Heberu 11:32–12:1) Koko, mbala efula As’Isariyɛlɛ wakatɛmɔlaka nzambi y’apanganu, wakalongamɛka kondja mbo ya l’emunyi. (Jeremiya 34:8-16; 44:15-18) Vɔ wakahindolaka kana mɔnyɔlaka Ɛlɛmbɛ. (Nehemiya 5:1-5; Isaya 59:2-8; Malaki 1:12-14) L’ɔkɔngɔ wa Sɔlɔmana mvɔ, wodja w’Isariyɛlɛ akayatɔnaka lo waolelo ahende, dia lo sudɛ la dia lo nordɛ. Lam’akaleke tɔmbɔkɔ diolelo dia lo ngɛl’a nkushi, Jehowa akate ate: “Wudja ami ambulanyema ne dia uhumba w’ewu. Ne dia we akatuni ewu, dimi layukutuna ntu, ndu layukunya uma l’ulimu ami w’olombedi.” (Hosea 4:6) Ndo diolelo dia la diko dia nkushi mbakasowe wolo lo woho wakadiɔnyɔlaka awui wa lo sheke. (Jeremiya 5:29-31) Lam’akatone Ase Juda mbetawɔ Yeso oko Mɛsiya, Jehowa akâkalɛ ndo nde lawɔ. (Etsha 3:13-15; Romo 9:31–10:4) Ekomelo a shimu ko Jehowa akayɔsaka tɛdikɔ t’eyoyo dia kotsha awui tshɛ wa lo sheke yakandadje l’Abarahama.—Romo 3:20.
18 Ɛlɔngɔswɛlɔ k’oyoyo kɛsɔ mbaki sheke y’oyoyo. Edja la ntondo, Jehowa akate ate: “Nshi yayuyala, yayumudja la khumbu ka Juda sheki y’uyuyu. . . . Keli on’eli sheki yayumudja la khumbu ka Isariyele, l’okongo wa nshi yako. Dimi layudja elembe ami lu nyumu yawo, layêfunda lu etema awo. Dimi layuyala [“Nzambi kawɔ,” NW], ku vo wayuyala wudja ami, mbata [Jehowa].”—Jeremiya 31:31-33.
19 Ɔsɔ mbele sheke yakɔ y’oyoyo yakataka Yeso lo Ngɔndɔ ka Nisana 14, 33 T.D. L’etena kɛsɔ mbakandɛnya ɔnɛ sheke yakalakema yaki suke la mbidjama l’asa ambeki ande la Jehowa, ko Yeso monga losambi la yɔ. (1 Koreto 11:25; 1 Timote 2:5; Heberu 12:24) Oko wayotodiɛna lo sawo diayela, oma lo tshimbo ya sheke yakɔ y’oyoyo mbayokotshama daka diaki Jehowa otsha le Abarahama lo yɛdikɔ ya woke efula, daka dia diambo diakandôlake.
[Study Questions]
1, 2. (a) Difɛstɔ diakɔna diakahɔhɔla Yeso l’otsho wa ngɔndɔ ka Nisana 14, 33 T.D.? (b) Dia sheke yakɔna yakate Yeso lo kɛnɛ kendana la nyɔi kande na?
3. Wembola akɔna wambwama lo dikambo dia sheke y’oyoyo?
4. Naa daka di’edjedja diatokimanyiya dia sho shihodia sheke y’oyoyo?
5. Daka dia Jehowa le Abarahama fɔnaka la pɔlɔfɛsi kakɔna k’edjedja?
6. (a) Lo tshimbo yaki na yahomba daka diaki Jehowa le Abarahama kotshama na? (b) Elɛwɔ sheke y’Abarahama?
7. Ngande wakamɛ fula lɔtɔngɔ l’Abarahama, ndo kakɔna kakayakonyaka lo vɔ tohanga l’Edjibito oko angɛndangɛnda na?
8. Sheke yakɔna yakadje Jehowa nde l’ekana wa Jakɔbɔ lo Sinai, ndo lo na akendanaka sheke shɔ la Abarahama na?
9. (a) Awui anɛi akɔna wakalake Jehowa Abarahama oma lo sheke yakandadje la nde? (b) Sheke yakadje Jehowa l’Abarahama yakasha As’Isariyɛlɛ elongamelo kakɔna nto, ndo akawahombe sala dia kondja ɛtshɔkɔ akɔ?
10. Ngande wakalɔngɔsɔla Jehowa Ase Isariyɛlɛ oko wodja ndo akandalongamɛka oma le wɔ?
11, 12. Lo woho akɔna wakakotshama alaka wakawalake As’Isariyɛlɛ lo sheke y’edjedja na?
13, 14. (a) Lande na kakokaso mbuta ɔnɛ ambetawudi w’ase wedja kɔmbɔtɔ lo sheke y’Ɛlɛmbɛ? (b) Ngande wakayokomaka ambetawudi w’ase wedja la tshina dia sheke y’Ɛlɛmbɛ na?
15, 16. Ngande wakakotshama sheke yakadje Jehowa l’Abarahama la tshina dia sheke y’Ɛlɛmbɛ?
17. (a) Lande na kakakalɛ Jehowa diolelo di’Isariyɛlɛ dia lo sudɛ la dia lo nɔrdɛ? (b) Kakɔna kakayokonyaka Nzambi dia nde mbikadja Ase Juda pondjo?
18, 19. Yɛdikɔ yakɔna y’oyoyo yakayɔsaka Jehowa dia sheke yakandadje l’Abarahama kotshama l’akambo tshɛ na?
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 19]
[Caption on page 19]
Lo tshimbo ya sheke y’Ɛlɛmbɛ mbakalɔmbɔla Jehowa ekotshamelo ka sheke yakandadje l’Abarahama lo yoho ya didjidji
[Caption on page 22]
[Review on page 22]
Wɛ Kokaka Nembetshiya?
◻ Daka diakɔna diakalake Jehowa lo sheke yakandadje l’Abarahama?
◻ Ngande wakalɔmbɔlaka Jehowa Isariyɛlɛ wa l’emunyi otsha l’ekotshamelo ka sheke yakandadje l’Abarahama na?
◻ Ɛlɔlɔ akɔna wakakondjaka ambetawudi w’ase wedja oma lo sheke y’edjedja?
◻ Bonde kaki sheke y’oyoyo ohomba?