Kambɛ anto mbishaka Akristo ɔngɛnɔngɛnɔ

‘Mbisha ndeka nongola ɔngɛnɔngɛnɔ.’​—ETSHA 20:35.

1. Naa dionga diele l’anto efula ɛlɔ kɛnɛ, ndo bonde kediɔ kɔlɔ na?

LO ƐNƆNYI akumi w’oya l’ekomelo k’ɛnɔnyi wa 1900, tshɛkɛta “me-ism” yakokɛma mbala efula l’enyɔ w’anto. Tshɛkɛta “me-ism” nembetshiyaka ɔnɛ “dimi ntondo” ndo yɔ mɛnyaka dionga dia lokaki ndo dia lohehe diele l’onto, mbut’ate dionga di’onto lahakanɛ anto akina. Sho kokaka monga l’eshikikelo ɔnɛ l’ɔnɔnyi wa 2000, dionga dia dimi ntondo hadiotoshisha shɛngiya yadiɔ. Mbala ngana yokayɛ wambola wembola ɛnɛ: “Ko dimi wonde?” kana ɔnɛ, “Naa wahɔ wayomokondja lɔkɔ na?” Dionga dia lokaki hadiosha onto ɔngɛnɔngɛnɔ. Diɔ tshikitana efula la dui diakate Yeso ɔnɛ: ‘Mbisha ndeka nongola ɔngɛnɔngɛnɔ.’​—Etsha 20:35.

2. Ngande wɛnamande dia mbisha mbelaka ɔngɛnɔngɛnɔ?

² Onde mɛtɛ mbele mbisha ndeka nongola ɔngɛnɔngɛnɔ? Eelo. Ohokanyiya dikambo dia Jehowa Nzambi. Nde mbele ‘kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ.’ (Osambu 36:9) Nde toshaka tshɛ keso l’ohomba dia monga la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo l’ɔngɔnyu. Ndo, nde mbele Kiɔkɔ ya ‘losha tshɛ l’ɔlɔlɔ ndo la kokele.’ (Jakoba 1:17) Jehowa, ‘Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ,’ ekɔ lo tetemala mbisha. (1 Timote 3:11) Lam’ele nde nangaka anto wakandatonge, nde mbashaka diangɔ tshavutshavu. (Joani 3:16) Ɛnyɛlɔ kekina ele ka: nkumbo. Naka wɛ ekɔ ombutshi, kete wɛ mbeyaka ɔnɛ mbodia ɔna nɔmbaka ndjahombia akambo efula, ndo ndjasha efula. Ndo l’edja k’ɛnɔnyi efula, ɔna heye kɛnɛ tshɛ kayahombiayɛ kɛsɔ. Nde mbɔsaka kɛnɛ tshɛ kosalɛyɛ kana kawoshayɛ oko kɛnɛ kele wɛ pombaka mboshatɔ. Koko kânga mbediɔ ɔsɔku, wɛ ngɛnangɛnaka lam’ɛnayɛ woho wayandole dimɛna l’ɔtɛ wa kɛnɛ tshɛ kawoshayɛ. Lande na na? Nɛ dia wɛ mbôlangaka.

3. Lande na keso l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula dia kambɛ Jehowa ndo anyaso ambetawudi?

³ Weshasha woye oma lo ngandji mbatshikitanya ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ la wa kashi. Lam’ele sho mbokaka Jehowa ndo anyaso ambetawudi ngandji, tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mbakambɛ, ndo ndjakimɔ l’etondo aso tshɛ dikambo diawɔ. (Mateu 22:37-39) Onto tshɛ latɛmɔla Nzambi l’eyango wa lokaki hakondja ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula. Koko wanɛ wakamba l’otema ɔtɔi, wayakiyanya efula lo kɛnɛ kakokawɔ mbisha oleki kɛnɛ kalongamɛwɔ nongola, mongaka mɛtɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Mɛtɛ ka dikambo sɔ mɛnamaka lam’asɛdingolaso tɔtɛkɛta efula takamba l’Afundelo lo kɛnɛ kendana l’ɔtɛmwɛlɔ aso. Tayanga sɛdingola lo sawo nɛ ndo lo sawo diayela tɔtɛkɛta tosato l’atei wa tɔtɛkɛta tɔsɔ ta l’atei wa Bible.

Olimu waki yeso wa lo sɛkɛ

4. Ngande wɔsama kana wasalema “olimu wa lo sɛkɛ” lo Lokristokristo?

⁴ Lo Grɛkɛ k’etatelo, tshɛkɛta mɔtshi y’ohomba yendana l’ɔtɛmwɛlɔ ekɔ leïtourgia, yɔ kadimwama ɔnɛ “olimu wa lo sɛkɛ” lo Traduction du monde nouveau. Lo Lokristokristo, leïtourgia kakayotondja tshɛkɛta “liturgie.”a Koko, hatokoke mbeta elimu wa kawotake wakamba Lokristokristo ɔnɛ wekɔ mɛtɛ olimu wa lo sɛkɛ wakoka anto kondja wahɔ oma lɔkɔ.

5, 6. (a) Naa olimu wa lo sɛkɛ wakakambemaka l’Isariyɛlɛ, ndo wakonge l’ɛtshɔkɔ akɔna? (b) Naa olimu wa woke efula wa lo sɛkɛ wakayɔhɛnaka wɔnɛ wakakambemaka l’Isariyɛlɛ, ndo lande na?

⁵ Ɔpɔstɔlɔ Paulo akakambe la tshɛkɛta mɔtshi ya lo Grɛkɛ yafɔna la leïtourgia dia tɛkɛta dikambo di’ɛlɔmbɛdi wa l’Isariyɛlɛ. Nde akate ate: “Olombedi tshe latemalaka la lushi la lushi atsha [olimu wakinde wa lo sɛkɛ] [yoho mɔtshi ya leïtourgia] atukimoka ulambu pupu.” (Heberu 10:11) Ɛlɔmbɛdi w’ase Lɛwi wakakambaka olimu w’ohomba efula wa lo sɛkɛ l’Isariyɛlɛ. Vɔ waketshaka anto ɛlɛmbɛ waki Nzambi ndo wakalambolaka elambo dia komba pɛkato y’anto. (2 Ekondo 15:3; Malaki 2:7) Etena kakakitanyiyaka ɛlɔmbɛdi ndo anto Ɛlɛmbɛ waki Jehowa, wodja w’otondo wakongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.​—Euhwelu k’Elembe 16:15.

⁶ Aki diɛsɛ dia woke le ɛlɔmbɛdi wa l’Isariyɛlɛ dia kamba olimu wa lo sɛkɛ lo ndjela kɛnɛ kakalɔmbaka Ɛlɛmbɛ, koko olimu awɔ wakayoshishaka nɛmɔ diawɔ etena kakayokandjaka Nzambi wodja w’Isariyɛlɛ l’ɔtɛ wakiwɔ komonga la kɔlamelo. (Mateu 21:43) Jehowa akalɔngɔsɔla olimu okina wa lo sɛkɛ woleki tshɛ nɛmɔ, wakandasha Yeso, Ɔlɔmbɛdi wa woke wa Lâdiko. Lo dikambo diande, sho mbadiaka ɔnɛ: “Keli ndi atutshikalaka pundju, ulimu andi w’olombedi hakadimo. Okone ntu, ndi mbeyaka nshimbela wane watusukanaka le [Nzambi] tena tshe dia dikambu diandi, ne dia ndi atuyalaka la lumu pundju ne dia mbateketela.”​—Heberu 7:24, 25.

7. Lande na kele olimu wa lo sɛkɛ waki Yeso mbelaka ɛlɔlɔ woleki tshɛ?

⁷ Yeso ekɔ lo tetemala kamba oko ɔlɔmbɛdi pondjo pondjo aha l’onto mbɔhɛna. Ɔnkɔnɛ, paka ndamɛ oto mbakoka shimbela anto lo pondjo. Nde ekɔ lo kamba olimu wa lo sɛkɛ woleki tshɛ, aha lo tɛmpɛlɔ kohikami l’anya w’anto, koko lo tɛmpɛlɔ ka mɛtɛ mɛtɛ, mbut’ate, tɛdikɔ takɔshi Jehowa dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ ande, tɛdikɔ takamɛ kamba olimu oma l’ɔnɔnyi wa 29 T.D. Kakianɛ, Yeso ekɔ lo kamba lo Dihole Dioleki Ekila dia lo tɛmpɛlɔ kɛsɔ, mbut’ate l’olongo. Nde ekɔ ‘okambi wa lo sɛkɛ [leïtourgia] wa lo dihole di’ekila ndo wa lo tɛmpɛlɔ ka mɛtɛ, kakahikama oma le Jehowa, koko aha oma le onto.’ (Heberu 8:2; 9:11, 12) Kânga mbele Yeso lo dihole dia lâdiko sɔ, nde ekɔ paka ‘okambi wa lo sɛkɛ.’ Nde ekɔ lo kamba la lowandji lande la lâdiko dia mbisha, koko aha dia nongola. Dikambo sɔ mbawosha ɔngɛnɔngɛnɔ. Vɔ wekɔ etenyi kɛmɔtshi k’‘ɔngɛnɔngɛnɔ wakakitshama la ntondo kande’ ndo dikambo sɔ diakokeketsha dia tetemala mbikikɛ polo l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande lanɛ la nkɛtɛ.​—Heberu 12:2.

8. Olimu akɔna wa lo sɛkɛ wakakambe Yeso dia komiya la sheke y’Ɛlɛmbɛ?

⁸ Olimu wa lo sɛkɛ waki Yeso wekɔ la kitshimudi kina. Paulo akafunde ate: “Keli kakiane Kristu ambuyala la ekambelu kuleki ololo, uku umbidji a sheki yuleki ololo mbendi, yakadjama lu alaka wuleki ololo.” (Heberu 8:6) Mɔsɛ mbaki losambi la sheke yakadje Jehowa nde la wodja w’Isariyɛlɛ. (Etumbelu 19:4, 5) Yeso mbele losambi la sheke y’oyoyo, yakayôtaka ‘Isariyɛlɛ waki Nzambi,’ wodja w’oyoyo wokengami l’Akristo w’akitami w’esɔ w’oma lo wedja efula. (Ngalatiya 6:16; Heberu 8:8, 13; Enyelo 5:9, 10) Ɔsɔ aki mɛtɛ olimu wa lo sɛkɛ wa dimɛna efula! Tekɔ mɛtɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mbeya Yeso, okambi wa lo sɛkɛ wele oma lo tshimbo yande mbakoka mbetawɔma ɔtɛmwɛlɔ aso le Jehowa!​—Joani 14:6.

Olimu wa lo sɛkɛ wakamba Akristo

9, 10. Naa weho ɛmɔtshi w’elimu wa lo sɛkɛ wakamba Akristo?

⁹ Ndoko onto lakamba olimu wa lo sɛkɛ wɛdimi la waki Yeso. Koko, kam’adɛwɔ l’ahole awɔ l’olongo, Akristo w’akitami ndjakimɔka kamɛ la nde l’olimu wa lo sɛkɛ oko nkumi ya dikanga ndo ɛlɔmbɛdi. (Enyelo 20:6; 22:1-5) Koko, Akristo wele lanɛ la nkɛtɛ wekɔ lo kamba vɔ lawɔ olimu wa lo sɛkɛ, ndo vɔ kondjaka ɔngɛnɔngɛnɔ efula oma lɔkɔ. Oko ɛnyɛlɔ, lam’akonge ndjala ka kasha lo wodja wa Palɛstinɛ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akɛmbɛ weshasha w’oma le anangɛso wa l’Erɔpɛ dia tokimanyiya Akristo w’ase Juda wanɛ waki l’atei w’asui la Judeya. Ɔsɔ aki olimu ɔmɔtshi wa lo sɛkɛ. (Romo 15:27; 2 Koreto 9:12) Ɛlɔ kɛnɛ, Akristo wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa kamba woho w’olimu ɔsɔ, lo monga suke dia kimanyiya anangɛwɔ etena kewɔ l’atei w’asui wa wolo, kakomɛ dito dimɔtshi di’’oma lo diangɔ diakatongama, kana weho ekina wa mpokoso.​—Tukedi 14:21.

¹⁰ Paulo akatɛkɛta dia woho okina w’olimu wa lo sɛkɛ lam’akandafunde ate: “Ee, naka dimi layutshulwama uku ulambu wa lutela ladiku dia nyama k’ulambu [“ndo oma l’olimu wa lo sɛkɛ,” NW] wa mbetawo kanyu, dimi leko la ongenongeno, lambongenangena kame la nyu tshe.” (Filipi 2:17) Olimu wa wolo wakakambe Paulo lo dikambo di’ase Filipi aki olimu wa lo sɛkɛ wakandakambe la ngandji ndo l’ohetoheto tshɛ. Woho w’olimu ɔsɔ wa lo sɛkɛ wekɔ lo kambema ɛlɔ kɛnɛ, djekoleko oma le Akristo w’akitami w’esɔ, wanɛ wakamba oko ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ,’ wakimɔ mbo ya ndɛ ya lo nyuma l’etena kakoka. (Mateu 24:45-47) Lo tshɛ kawɔ, vɔ wekɔ lo kamba oko ‘dioho di’ekila di’ɛlɔmbɛdi,’ diele l’ɔkɛndɛ ‘wa kimɔ weshasha wa lo nyuma wetawɔma le Nzambi oma lo tshimbo ya Yeso Kristo’ ndo wekɔ nto l’ɔkɛndɛ wa “[“mbewoya,” NW] akina ololo wa one [lakawaete] uma lu udjima utsha lu [“osase wa,” NW] mamba.” (1 Petero 2:5, 9) L’ɛnyɛlɔ kaki Paulo, vɔ ngɛnangɛnaka ‘ndjakimɔ vamɛ’ dia kotsha ɛkɛndɛ wakiwɔ. Ndo ‘ɛkɔkɔ ekina’ wa anyawɔ kimanɛka la wɔ ndo mbasukɛka l’olimu wa mbewoya anto akambo wendana la Jehowa ndo l’asangwelo ande.b (Joani 10:16; Mateu 24:14) Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ olimu wa woke wa lo sɛkɛ ndo w’ɔngɛnɔngɛnɔ efula!​—Osambu 107:21, 22.

Olimu w’ekila

11. Lo yoho yakɔna yakasha omvutshi wa womoto Ana ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ le Akristo tshɛ na?

¹¹ Tshɛkɛta kina ya lo Grɛkɛ yendana l’ɔtɛmwɛlɔ wakiso ko latréïa yokadimwami lo Traduction du monde nouveau ɔnɛ “olimu w’ekila.” Olimu w’ekila mendanaka la totshelo ta tɛmɔla. Oko ɛnyɛlɔ, vɔ mbutaka dikambo dia Ana wadi aki odo l’ɛnɔnyi 84 ndo omvutshi wa womoto ɔnɛ nde ‘komimɔka oma lo tɛmpɛlɔ, ndo akakambaka olimu w’ekila [tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yɔtɔnganɛ la latréïa] otsho tshɛ ndo yanyi tshɛ la ekilelo ka mbo ya ndɛ ndo l’ɛsɛngɔsɛngɔ.’ (Luka 2:36, 37) Nde akatɛmɔlaka Jehowa l’etete tshɛ. Nde ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula le so sho tshɛ, oyadi le dikɛnda kana opalanga, le apami kana wamato. Alɔmbɛlɔ wakinde w’etete otsha le Jehowa ndo woho wakandatanemaka mbala la mbala lo tɛmpɛlɔ dia mbɔtɛmɔla toholaka dia dɔmbɛlɔ la wɔtwɛlɔ wa lo nsanganya wekɔ etenyi kɛmɔtshi k’olimu wakiso w’ekila.​—Romo 12:12; Heberu 10:24, 25.

12. Naa dikambo di’ohomba efula diendana l’olimu aso w’ekila, ndo ngande wele dikambo sɔ ekɔ olimu wa lo sɛkɛ?

¹² Ɔpɔstɔlɔ Paulo akashile dui dimɔtshi di’ohomba efula diendana l’olimu wakiso w’ekila lam’akandafunde ate: ‘Nzambi, ɔnɛ lakambɛmi olimu w’ekila la yimba yami tshɛ dikambo dia lokumu l’ɔlɔlɔ lendana l’Ɔnande, ekɔ ɔmɛnyi ami lo woho ɔnɛ wahamatohekɔka nyodja nshi tshɛ l’alɔmbɛlɔ ami.’ (Romo 1:9) Eelo, esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ kema tsho olimu wa lo sɛkɛ wakambaso dikambo dia wanɛ walioka, koko wekɔ nto tshelo ya tɛmɔla Jehowa Nzambi. Oyadi vɔ tohokamɛ kana bu, vɔ wekɔ olimu w’ekila wakambɛso Jehowa. Welo wadjaso dia mbewoya anyaso anto waonga ndo asangwelo w’eshika waki Shɛsɔ lele l’olongo loludi la ngandji telaka ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.​—Osambu 71:23.

Lende akambaso olimu w’ekila ɔsɔ?

13. Naa elongamelo kele la wanɛ wakamba olimu w’ekila lo sɛkɛ dia l’etei ka tɛmpɛlɔ ka lo nyuma kaki Jehowa, ndo waa na wangɛnangɛna kâmɛ la wɔ?

¹³ Paulo akafundɛ Akristo w’akitami w’esɔ ate: “Ne dia shu tambulungula diulelu diaheyi nsutshasutshama. Tuyali la ngandji ka mamba, [“tokambe Nzambi olimu w’ekila w’ɔngɛnyangɛnya la wɔma ndo la lokomba,” NW].” (Heberu 12:28) Lam’ele wekɔ l’eshikikelo ɔnɛ wayokita Diolelo, akitami w’esɔ wekɔ lo tɛmɔla la mbetawɔ ka nge Ɔnɛ Lâheme Lâdiko dia Tshɛ. Paka vɔ ato mbakoka mbokambɛ olimu w’ekila lo dihole di’Ekila ndo lo sɛkɛ dia l’etei ka tɛmpɛlɔ ka lo nyuma kaki Jehowa, wakonga dia tokamba kâmɛ la Yeso lo Dihole Dioleki Ekila, mbut’ate l’olongo. Ɛkɔkɔ ekina wa anyawɔ, wekɔ lo ngɛnangɛna kâmɛ la wɔ lo elongamelo ka diambo kɛsɔ kele lawɔ.​—Heberu 6:19, 20; 10:19-22.

14. Ngande wakondja lemba la woke wahɔ oma l’olimu wa lo sɛkɛ waki Yeso?

¹⁴ Ko kayotota dikambo di’ɛkɔkɔ ekina ɛsɔ na? Oko wakɛnyi ɔpɔstɔlɔ Joani, lemba la woke l’anto asɔ lambɛnama lo nshi nyɛ y’ekomelo, ndo “wakotsha ahondo awo, wakawaedia la dikila dia Ona-Okoko.” (Enyelo 7:14) Dikambo sɔ mɛnyaka ɔnɛ, l’ɛnyɛlɔ k’akitami w’esɔ, ɛkɔkɔ ekina wekɔ la mbetawɔ l’olimu wa lo sɛkɛ wakakambe Yeso lo kimɔ lɔsɛnɔ lande l’onto la kokele dikambo di’anto. Vɔ kondjaka nto wahɔ oma l’olimu wa lo sɛkɛ waki Yeso lo woho ɔnɛ wewɔ lo ‘kukutɛ sheke yaki Jehowa.’ (Isaya 56:6) Vɔ kema l’atei wa sheke y’oyoyo, koko vɔ ndjikukutɛka lo woho ɔnɛ wakitanyiyawɔ ɛlɛmbɛ wa lɔkɔ ndo wakambawɔ dihɛka lo dihɛka l’ɛlɔngɔswamelo w’oma lo sheke yakɔ. Vɔ sanganaka kâmɛ la Isariyɛlɛ waki Nzambi, ndɛka lo mɛsa akɔ wamɛ wa lo nyuma ndo wekɔ lo kamba kamɛ l’anto asɔ wa lo Isariyɛlɛ waki Nzambi, lo tombola Nzambi lo sɛkɛ ndo lo mbolambola elambo wa lo nyuma w’ɔngɛnyangɛnya.​—Heberu 13:15.

15. Lende akamba lemba la woke olimu w’ekila, ndo shɛngiya yakɔna yele l’olimu ɔsɔ le wɔ?

¹⁵ Diɔ diakɔ diɛnama lemba la woke ‘wemadi la ntondo ka kiti ka diolelo ndo la ntondo k’Ɔn’ɔkɔkɔ, wɔlɔtshi ekutu wa wɛma.’ Ndo nto, ‘vɔ memala la ntondo ka kiti ka diolelo kaki Nzambi; ndo wekɔ lo mbokambɛ olimu w’ekila ndo la yanyi ndo l’otsho lo tɛmpɛlɔ kande; ndo ɔnɛ lodjashi l’okudi ayotalola dipɛma diande ko ayowakomba.’ (Enyelo 7:9, 15) L’Isariyɛlɛ, ambetawudi w’ase wedja wakatɛmɔlaka lo sɛkɛ dia l’andja dia tɛmpɛlɔ kaki Sɔlɔmɔna. Lo yoho yakɔ yamɛ, lemba la woke wekɔ lo tɛmɔla Jehowa lo sɛkɛ dia l’andja dia tɛmpɛlɔ kande ka lo nyuma. Vɔ ngɛnangɛnaka woho wakambawɔ lo dihole sɔ. (Osambu 122:1) Kânga l’ɔkɔngɔ w’onto la komelo la l’atei w’akitami w’esɔ nongola okitɔ ande wa l’olongo, vɔ wayotetemala kambɛ Jehowa olimu w’ekila oko ekambi ande.​—Enyelo 21:3.

Olimu w’ekila wahetawɔma

16. Ambowotewola lo kɛnɛ kendana l’olimu w’ekila?

¹⁶ L’Isariyɛlɛ w’edjedja, olimu w’ekila wakawakambɛka Jehowa wakahombaka mbɔtɔnganɛ l’ɛlɛmbɛ wakinde. (Etumbelu 30:9; Akambu w’Asi Lewi 10:1, 2) Popo nd’ɛlɔ, di’olimu aso w’ekila mbetawɔma le Jehowa ekɔ akambo amɔtshi wahombaso kotsha. Dui sɔ mbakatshutshuya Paulo dia fundɛ ase Kɔlɔsai ate: ‘Sho . . . hatohekɔ nyɔlɔmbɛla dia nyu ndodiama la ewo k’oshika ka lolango laki Nzambi lo lomba tshɛ ndo lo eokelo ka lo nyuma, dia nyu mbeya kɛndakɛnda oko walanga Jehowa polo l’ekomelo lo mbɔngɛnyangɛnya lo tshɛ lam’atanyatetemala la ntɔ elowa l’olimu tshɛ w’ɔlɔlɔ ndo watanyahame l’ewo k’oshika kaki Nzambi.’ (Kolosai 1:9, 10) Aha sho mbashikikɛ yoho yoleki ɔlɔlɔ ya tɛmɔla Nzambi. Diakɔ diele, ekɔ ohomba monga l’ewo k’oshika k’Afundelo, la eokelo ka lo nyuma, ndo la lomba l’oma le Nzambi, naka hatolange ndjolanyema.

17. (a) Ngande wakalana olimu w’ekila lo nshi ya Mɔsɛ? (b) Ngande wakokaso kamba olimu w’ekila lo yoho ya kɔlɔ ɛlɔ kɛnɛ?

¹⁷ Tohɔ kɛnɛ kakakomɛ ase Isariyɛlɛ wa lo nshi ya Mɔsɛ. Sho mbadiaka ɔnɛ: “Keli [Nzambi] akawaediya okongo, akâkimo dia vo nkambela ului a diango dia l’ulungu.” (Etsha 7:42) Ase Isariyɛlɛ asɔ wakɛnyi akambo wa diambo wakasale Jehowa lo dikambo dia wahɔ awɔ. Koko, vɔ wakakadimɔ otsha le tozambizambi tokina wafɔnya dia dikambo sɔ ayonga lo wahɔ wakiwɔ. Vɔ mɛtɛ komonga la kɔlamelo, ko ndete Nzambi hetawɔ olimu wa lo sɛkɛ w’onto lele kema la kɔlamelo. (Osambu 18:25) Ekɔ mɛtɛ dia, ɛlɔ kɛnɛ, ekɔ yema wolo nto dia sho mboka Jehowa ɔkɔngɔ dia tɛmɔla tɔɔtɔ kana ngɔmbɛ ya Paonyi. Koko ekɔ weho ekina w’ɛtɛmwɛlɔ wa dikishi wakokaso ndjoyakimɔ lɔkɔ. Yeso akatewola lo kɛnɛ kendana l’ɔtɛmwɛlɔ w’‘Ekundji,’ ndo Paulo akelɛ ɔkɔmiya ɔnɛ woho ɔmɔtshi w’ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi. (Mateu 6:24; Kolosai 3:5) Satana ndjatondjaka sɛkɛ oko jambizambi mɔtshi. (2 Koreto 4:4) Weho w’ɛtɛmwɛlɔ ɛsɔ wa dikishi wambokokanɛ ɛlɔ kɛnɛ ndo wekɔ wâle efula. Ohɔsa ɛnyɛlɔ k’onto ɔmɔtshi layata dia nde ekɔ ombeki wa Yeso, koko oyango ande ele wa paka monga ɔngɔnyi kana ndjaɛkɛka le nde ndamɛ ndo lo tokanyi tande hita. Onto la ngasɔ akambɛnde mɛtɛ na? Onde nde tshikitana l’ase Juda wa lo nshi yaki Isaya wanɛ wakatshibaka lo lokombo la Jehowa, koko lo dihole dia vɔ mbosha lokumu l’ɔtɛ w’etsha ande wa mamba, vɔ wakashaka dikishi dia mindo lokumu lakɔ?​—Isaya 48:1, 5.

18. Naa yoho ya kɔlɔ yakakambema olimu w’ekila lo nshi yakete ndo lo nshi yaso nyɛ?

¹⁸ Yeso akatewola nto ate: “Ee, etena kayuyala, lam’ayukana untu layunyudiaka ati: Dimi lambutshela [“Nzambi olimu w’ekila,” NW].” (Joani 16:2) Aha la tamu, Saulo, ɔnɛ lakayokomaka ɔpɔstɔlɔ Paulo, akafɔnyaka dia Nzambi mbakambɛnde olimu etena ‘kakandetawɔ dia vɔ ndjaka Stɛfano’ ndo ‘kakandanela ambeki wa Nkumadiɔndjɔ dia mbadiaka.’ (Etsha 8:1; 9:1) Lo nshi yaso nyɛ, wanɛ wele lo kiɔkɔ y’ata wamanawɔ waoho w’anto oshiki mbutaka dia vɔ tɛmɔlaka Nzambi. Anto efula mbutaka dia Nzambi mbatɛmɔlawɔ, koko tete tozambizambi tatɛmɔlawɔ ele ngandji k’otamanya ka wodja, ka dioho, ɔngɔnyi, kana vamɛmɛ.

19. (a) Ngande wɔsaso olimu wakiso w’ekila? (b) Naa woho w’olimu w’ekila wayotela ɔngɛnɔngɛnɔ?

¹⁹ Yeso akate ate: ‘Jehowa Nzambi kakiyɛ oto mbahombayɛ tɛmɔla, ndo ndamɛmɛ oto mbahombayɛ kambɛ olimu w’ekila.’ (Mateu 4:10) Satana mbakandatɛka ɛtɛkɛta ɛsɔ, koko ekɔ ohomba sho mbidja ɛtɛkɛta ɛsɔ l’etema aso. Kambɛ Nkum’Olongo olimu w’ekila ekɔ diɛsɛ dia woke ndo ɔkɛndɛ wa wotsho. Ko akokaso mbuta lo dikambo di’olimu wa lo sɛkɛ wakambaso wendana l’ɔtɛmwɛlɔ aso na? Kamba olimu ɔsɔ lo wahɔ wa anyaso anto ekɔ dui diatela ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula. (Osambu 41:1, 2; 59:16) Vɔ wayotetemala la tosha ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ, naka sho mbôkamba l’otema ɔtɔi ndo lo yoho yasungana. Waa na watɛmɔla Nzambi lo yoho y’ɔlɔlɔ mɛtɛ na? Olimu w’ekila waki waa na wetawɔ Jehowa na? Dia kadimola lo wembola ɛsɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole tshɛkɛta ya sato ya lo Bible yendana l’ɔtɛmwɛlɔ wakiso. Dikambo sɔ mbayotɛna lo sawo diayela.

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

Ngande wayoyokadimola?

• Naa olimu wa woke wa lo sɛkɛ wakakambe Yeso?

• Olimu akɔna wa lo sɛkɛ wakamba Akristo?

• Alembestshiya olimu w’ekila w’Okristo, ndo lende akambemawɔ?

• Kakɔna kahombaso monga latɔ di’olimu wakiso w’ekila ngɛnyangɛnya Nzambi?

[Osato wa lo lɛkɛ 8]

Ambutshi tanaka ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula lo mbisha

[Esato wa lo lɛkɛ 11]

Akristo salaka olimu wa lo sɛkɛ lam’akimanyiyawɔ anto akina ndo lam’ewoyawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ

[Osato wa lo lɛkɛ 12]

Tekɔ l’ohomba w’ewo k’oshika ndo wa eokelo dia sho ndjashikikɛ ɔnɛ olimu aso wambetawɔma le Nzambi