Ngande wakoka ki ka Kristo nɔmbɔla etema aso?
“Ki ka Kristu [kalɔmbɔlɛ] etema anyu, dia dikambu ne mbakanyetamalu dimba otoi.”—KOLOSAI 3:15.
1, 2. Lo yoho yakɔna yele “ki ka Kristu” nɔmbɔlaka otema w’Okristo?
NƆMBƆLA ekɔ tshɛkɛta yahetsha anto efula, nɛ dia yɔ mbelaka kanyi ya mbolɛ la wolo kana ya sɔkisha. Ɛtɛkɛta waki Paulo otsha le asekande Akristo wa la Kɔlɔsai koka mɛnya di’amɔtshi wa l’atei awɔ komonga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ, nde akafunde ate: “Ki ka Kristu [kalɔmbɔlɛ] etema anyu.” (Kolosai 3:15) Kema tekɔ la lotshungɔ la monga la woho wa lɔkɛwɔ lalangaso? Lande na kahombaso mbetawɔ di’ɛngɔ kana onto ɔmɔtshi nɔmbɔla etema aso na?
2 Paulo konanga mbutɛ ase Kɔlɔsai dia lolango lawɔ pombaka monga l’ɛse k’ɛngɔ kana k’onto ɔmɔtshi. Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yakakadimɔma ɔnɛ ‘nɔmbɔla’ lo Kolosai 3:15 mendanaka la tshɛkɛta arbitrɛ wakadaka mponge lam’asa akɛnyi wa tɔkɛnyɔ wa lo nshi shɔ. Akɛnyi waki la lotshungɔ la sala kɛnɛ kalangawɔ aha la tamba ɛlɛmbɛ wa kɛnyɔ yakawakɛnyaka, koko l’ekomelo, arbitrɛ mbakɔsaka yɛdikɔ dia mɛnya ɔnɛ lakayedi ɛlɛmbɛ ndo lakadjisha otshumba. Woho akɔ wamɛ mbele, tekɔ la lotshungɔ la mbɔsa tɛdikɔ efula lo lɔsɛnɔ, koko lam’asalaso dikambo sɔ, ki ka Kristo mbahomba nshi tshɛ monga “arbitrɛ,” kana lo ndjela Bible kakakadimola yɔnɛ Edgar Johnson, ki kaki Kristo kekɔ “owandji wa tɔsɛngiya” tele l’etema aso.
3. “Ki ka Kristu” kɛdikɛdi na?
3 Ko “ki ka Kristu” kɛdikɛdi na? Tɔ kekɔ wɔlamu ndo wɔladi wa l’etei k’otema wakondjaso etena kakomaso ambeki wa Yeso ndo keyaso dia tekɔ lo nangema ndo lo mbetawɔma oma le Jehowa Nzambi ndo oma le Ɔnande. Lam’akonge Yeso suke la tshika ambeki ande, nde akawatɛ ate: “Dimi lambunyutshikela ki. . . . Etema anyu tawudidimaki, tawukaki woma.” (Joani 14:27) Suke l’ɛnɔnyi 2000, Akristo w’akitami w’esɔ wa kɔlamelo wakenga demba dia Kristo wakonge la ki kɛsɔ, ndo ɛlɔ kɛnɛ, asekawɔ “ekoko ekina” wekɔ la ki kakɔ. (Joani 10:16) Ki kɛsɔ mbahomba nɔmbɔla etema aso. Etena kahomanaso l’ehemba wa wolo, tɔ koka tokimanyiya dia sho mbewɔ mbɔla yɔɔ l’ɔtɛ wa wɔma kana ndjakiyanya otamanya. Nyɛsɔ tɔsɛdingole woho wokoki ki kɛsɔ tokimanyiya etena katɛngiyawɔ, kadiɛnɛso l’okiyanu w’efula kana kayaokaso di’oko sho kema l’akoka wahombama.
Etena Katɛngiyawɔ
4. (a) Ngande wakayokoma Yeso dia mbeya ele diɛngiya? (b) Ngande wakasale Akristo lam’akawadiɛnɛ la diɛngiya?
4 Nkumekanga Sɔlɔmɔna akɛnyi dia: “Untu mbulela[ka] unyandi dia mbusuya.” (Undaki 8:9) Yeso akeyaka mɛtɛ k’ɛtɛkɛta ɛsɔ. Lam’akinde l’olongo, nde akɛnyi woho wakɛngiyanaka anto lam’asawɔ la kɔlɔ tshɛ. Lam’akandaye lanɛ la nkɛtɛ, ndamɛ akayodiɛnɛ la diɛngiya dioleki tshɛ etena kakawomamatanyɛ akambo, nde onto laki komonga la pɛkato, vate nde ambɔtɛnga Nzambi ndo lam’akawodiake oko ondjakanyi. (Mateu 26:63-66; Mako 15:27) Ɛlɔ kɛnɛ, diɛngiya diekɔ lo taleke tsho ndo Akristo wa mɛtɛ wekɔ lo disowɛ lo yoho yamboleka ndo wekɔ lo ‘petshama le wedja tshɛ.’ (Mateu 24:9) Koko, kânga mbakawasoyama lo yoho ya kɔlɔ efula lo mpango ya nyɔi y’aseka Nazi ndo lo mpango y’ase Union soviétique, kânga mbakawasoya heyama ndo mbakawamamatanyiyɛ enongo, kana akambo wa nkashi, ki ka Kristo kakakeketsha. Vɔ wakokoya Yeso ladiaso dikambo diande ɔnɛ: “Lam’akawôtenge, ndi kumbatenga. Lam’akandasuyama, ndi kumbânela, keli ndi akayakimo le one latulumbwanyaka ololo.”—1 Petero 2:23.
5. Etena kokaso dikambo dimɔtshi diɛnama oko diɛngiya l’atei w’etshumanelo, ahombaso ntsha ntondotondo na?
5 Lo tena dimɔtshi, sho mbeyaka mɛna di’oko wambɛngiya onto ɔmɔtshi la l’etshumanelo k’Akristo. L’etena kɛsɔ, sho koka ndjoka oko wakoke Paulo lakate ate: “Akona eli wodu, ku dimi hayala la ndi wodu?” (2 Koreto 11:29) Akokaso sala etena kɛsɔ na? Sho pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde ekɔ mɛtɛ dikambo dia diɛngiya?’ Mbala efula sho hatoteyaka vwiwui tshɛ yendana la dikambo dimɔtshi. Sho koka ndjokoma lo momala efula l’ɔkɔngɔ wa sho pokamɛ onto ɔmɔtshi lasɛma dia nde mbeyaka dikambo diakɔ dimɛna. Diɔ diakɔ mɛtɛ diata Bible ɔnɛ: “Kanga enginya atetawoka aui tshe wata antu.” (Tukedi 14:15) Ɔnkɔnɛ, sho pombaka nsɛna ɔlɔlɔ.
6. Ngande wakokaso sala lam’ɛnaso dioko diɛngiya dimɔtshi diambosalema l’atei w’etshumanelo?
6 Tɔshi dia sho mambowɛngiya. Ngande wakoka onto lele la ki ka Kristo l’otema ande sala na? Sho koka mɛna ohomba wa tɛkɛta l’onto lɛnaso dia nde mbotosale kɔlɔ. Oma lâsɔ, lo dihole dia sho kinda la dikambo sɔ la sɛsɛ, lande na kahatewoya Jehowa dikambo diakɔ lo dɔmbɛlɔ ndo ndjaɛkɛ le nde l’elongamelo k’ɔnɛ dikambo sɔ diayosambɔma la losembwe na? (Osambu 9:10; Tukedi 3:5) Mbeyaka monga ko lo sala ngasɔ, tayoka di’etema aso wambɔkɔkɔ ndo ‘tayotshikala ki.’ (Osambu 4:4) L’akambo efula, katokambake la dako diaki Paulo diata ɔnɛ: “Nyukikaneli kolo. Nyudimanyanyia kolo yanyu, naka untu eko la ukina dikambu. Uku akanyudimanyia [Jehowa] kolo, dieli la nyu, ndu nyu dia nyimanyiana kolo.”—Kolosai 3:13.
7. Kakɔna kahombaso mbohɔka nshi tshɛ lam’asɛnaso l’anangɛso?
7 Ɔnkɔnɛ, oyadi kɛnɛ tshɛ kasalaso, sho pombaka mbohɔka dia kânga mbahatakoke sala woho okina lo kɛnɛ kamboshila la salema, sho kokaka nɔmbɔla nsaki yaso. Naka sho sala akambo lo yoho ya kɔlɔ lam’ɛnaso wɛngiya ɔmɔtshi, kete dikambo sɔ mbeyaka ndjonga l’etombelo wa kɔlɔ efula lo ki kaso, etombelo woleki ndo diɛngiya diakɔ. (Tukedi 18:14) Sho koka ndjokoma ndo lo sala pɛkato kana tshika sangana kâmɛ l’etshumanelo edja ndo lam’ayotɛna dia dikambo diakɔ diambosambɔma la losembwe. Omembi w’esambo akafunde dia, le wanɛ walanga ɛlɛmbɛ waki Jehowa “nduku lukulu l’engeno latuyalaka le wo.” (Osambu 119:165) Lo mɛtɛ, tena la tena onto tshɛ mɛngiyamaka. Koko, tetawɔke pondjo dia akambo wa lonyangu wa ngasɔ koshimba dia kambɛ Jehowa. Koko, tshika ki kaki Kristo kalɔmbɔlɛ otema ayɛ.
Etena Kadiɛnɛso l’Ekiyanu w’Efula
8. Naa akambo amɔtshi wela okiyanu, ndo vɔ kokaka monga l’etombelo akɔna?
8 Ndo ekiyanu mbele l’atei w’akambo wɛnya anto pâ lo “nshi y’ekumelu” nyɛ. (2 Timote 3:1) Mɛtɛ, Yeso akate ate: “Tanyuyakananyaki dia nyumu yanyu nyati: Ayutole na? Kana dia alimba anyu nyati: Ayutolota na?” (Luka 12:22) Koko, aha ekiyanu tshɛ mbaya oma l’ohomba wa diangɔ dia l’emunyi. Lota ‘akayahɛnyahɛnya efula lo lomu’ l’ɔtɛ w’akambo wa mindo wakasalemaka la Sɔdɔma. (2 Petero 2:7) Paulo aki paka asolo yahaa ‘dia tokanyi takinde latɔ dikambo dia tshumanelo tshɛ.’ (2 Koreto 11:28) Yeso aki l’ɔkɛyi w’efula l’otsho waki la ntondo ka nyɔi kande polo ndo “dungu diandi [ndjala] uku apopo a waki wa dikila mbalo la kete.” (Luka 22:44) Mbokɛmaka hwe dia aha okiyanu tshɛ mbɛnya di’ɔnɛ mbetawɔ kaya wɔdu. Koko, oyadi dikambo diakɔna diele lo kiɔkɔ y’ekiyanu akɔ, naka vɔ wamonga wolo ndo l’etena k’otale, kete vɔ koka toshishɛ ki kaso. Ekiyanu wambɔlɛndjaka anto amɔtshi polo ndo lo mbakonya dia vɔ mɛna di’oko hawoyokoka tetemala la kotsha ɛkɛndɛ wendana l’olimu wakambɛwɔ Jehowa. Bible mbutaka ɔnɛ: “Lunyangu l’utema w’untu latôlembiaka.” (Tukedi 12:25) Lâsɔ, akokaso sala naka tambodiɛnɛ l’okiyanu na?
9. Naa tɛdikɔ tɔmɔtshi t’eshika takoka mbɔsama dia tondoya okiyanu ndo naa tɔkɔkɔ t’okiyanu tahatakoke minya?
9 L’akambo amɔtshi, sho koka monga la dikoka dia mbɔsa tɛdikɔ tɔmɔtshi tahombama. Naka hemɔ mbele lo kiɔkɔ y’okiyanu aso, kete ayonga ɔlɔlɔ sho mbidja yimba lo dikambo sɔ, lam’ele akambo wa ngasɔ mendanaka la yɛdikɔ y’onto ndamɛ.a (Mateu 9:12) Naka wotsho w’ɛkɛndɛ efula mambotoleka, kete sho kokaka mbisha anto akina ɛkɛndɛ ɛmɔtshi. (Etumbelu 18:13-23) Ko kakɔna kahomba sala ambutshi wele la wotsho w’efula, lam’ele vɔ hawokoke mbisha anto akina wotsho ɔsɔ na? Kayotota dikambo di’Okristo wotshukanyi l’onto lele bu ombetawudi na? Ndo kayotota dikambo dia nkumbo kele l’okakatanu w’efula l’awui w’ekondjelo kana kasɛna lo dihole dialɔma ata na? Lo mɛtɛ, sho hatokoke minya tɔkɔkɔ tshɛ t’ekiyanu ta lo dikongɛ nɛ di’akambo. Koko, sho koka nama ki ka Kristo l’etema aso. Lo woho akɔna na?
10. Naa weho ehende wakoka Okristo minya ekiyanu?
10 Yoho mɔtshi ko nyanga ekeketshelo oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Nkumekanga Davidi akafunde ate: “Lam’atufutanaka tukanyi tami, sambelu diaye diatongenyangenyaka utema ami.” (Osambu 94:19) “Sambelu” diaki Jehowa koka tanema l’atei wa Bible. Ɔsɛdingwelo wa mbala la mbala wa Dibuku sɔ diakafundama la wolo wa nyuma k’ekila ayotokimanyiya dia nama ki ka Kristo l’atei w’etema aso. Bible mbutaka ɔnɛ: “Ukitsha wutshu aye le [Jehowa], ku ndi ayukembelawo. Ndi hetawo untu ololo nsutshasutshama.” (Osambu 55:22) Lo kanyi yakɔ yamɛ, Paulo akafunde ate: “Tanyuyakananyaki, keli lu akambu tshe, nyuti ehumba anyu le [Nzambi] lu dombelo la osengosengo kame la eukelu ka lusaka. Okone ki ka [Nzambi], kuleki yimba tshe, ayulama etema anyu la tukanyi tanyu le Kristu Jesu.” (Filipi 4:6, 7) Dɔmbɛlɔ di’etete ndo dia l’otema ɔtɔi ayotokimanyiya dia nama ki kaso.
11. (a) Ngande waki Yeso ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula lo kɛnɛ kendana la dɔmbɛlɔ? (b) Ngande wahombaso mbɔsa dɔmbɛlɔ?
11 Yeso aki ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula lo dikambo sɔ. Lo waaso amɔtshi, nde akatɛkɛta la She lele l’olongo etena k’otale efula. (Mateu 14:23; Luka 6:12) Dɔmbɛlɔ akokimanyiya dia mbikikɛ pâ k’oma l’ehemba wakaleke tshɛ wolo. L’otsho waki la ntondo ka nyɔi kande, lɔkɔnyɔ lande lakatamanya efula. Akandasale na? Nde “akaleki nomba wulu.” (Luka 22:44) Eelo, Ɔna Nzambi la kokele aki onto lakalɔmbaka efula. Lâsɔ mɛtɛ mbokɛmaka di’ambeki ande pombaka monga la mbekelo ka nɔmbaka lam’ele vɔ bu kokele! Yeso akalakanya ambeki ande dia vɔ “nombaka nshi tshe, aha mpeko.” (Luka 18:1) Dɔmbɛlɔ ekɔ sawo di’oshika ndo di’ohomba efula lam’asaso la Ɔnɛ lateya dimɛna efula oleki woho wayaeyaso shamɛ. (Osambu 103:14) Naka sho nangaka nama ki ka Kristo l’atei w’etema aso, kete sho pombaka ‘tetemalaka la nɔmba.’—1 Tesalonika 5:17.
Todje Wɛɔdu Aso Otshumba
12. Naa ɛkɔkɔ wakoka ndjokonya amɔtshi dia kanyiya ɔnɛ olimu awɔ kema la nɛmɔ?
12 Jehowa mbɔsaka ekambi ande tshɛ la nɛmɔ di’efula. (Hangai 2:7, nɔtɛ) Koko, efula mɛnaka wolo mbetawɔ dikambo sɔ. Amɔtshi mbeyaka nkɔmɔ otema l’ɔtɛ wayawɔ esombe, l’ɔtɛ wayawɔ l’ɛkɛndɛ efula lo nkumbo kana waya demba diawɔ kɔnyangakɔnyanga. Akina koka mɛna dia wekɔ lo mbaɛngiya l’ɔtɛ wakawole oko ase wola. Kele akina mbeyaka ndjahɛnyahɛnya l’ɔtɛ wa munga yakawasale lo nshi yakete, wafɔnya ɔnɛ Jehowa hakokaki mbadimanyiyɛyɔ pondjo. (Osambu 51:3) Akokaso sala la ntondo ka tokanyi ta ngasɔ?
13. Ekeketshelo kakɔna kasha Afundelo le wanɛ wayaoka dia vɔ kema la nɛmɔ?
13 Ki ka Kristo ayotosha eshikikelo dia Jehowa tokaka ngandji. Sho koka nyomonga la ki kɛsɔ nto naka sho kanyiya woho wakate Yeso ate nɛmɔ diaso hadioye oma lo mbɛdika kɛnɛ kasalaso la kɛnɛ kasala anto akina. (Mateu 25:14, 15; Mako 12:41-44) Nde akaleke ntɛtɛ l’ohomba wa monga la kɔlamelo. Nde akatɛ ambeki ande ate: “Keli one latetemala edja ndu l’ekumelu, ayushimbamela.” (Mateu 24:13) Yeso ndamɛ “akonywama” oma le anto, koko nde akeyaka dimɛna dia She akawokaka ngandji. (Isaya 53:3; Joani 10:17) Ndo nde akatɛ ambeki ande ate vɔ lawɔ mbokamaka ngandji. (Joani 14:21) Dia tɔtɔmiya dikambo sɔ, Yeso akate ate: “Hawutusundjaka tufudu tuhendi dikuta diame? Keli nduku otoi ayoko lu kete ku Shenyu heyi. Ndu divu dia l’ete anyu diambalema tshe. Okone tanyukaki woma. Nyu nyambuleka [lemba la tufudu efula nɛmɔ].” (Mateu 10:29-31) Ɛtɛkɛta ɛnɛ toshikikɛka la wangasanu tshɛ nganɛ watoka Jehowa ngandji!
14. Eshikikelo kakɔna kele laso kɛnya dia Jehowa mbɔsaka onto tshɛ la l’atei aso la nɛmɔ?
14 Yeso akate nto ate: “Nduku untu leya ndja le mi, tshikima Papa lakantumi kûkutudi.” (Joani 6:44) Lam’ele Jehowa mbakatokotola dia sho monga ambeki waki Yeso, lâsɔ lo weho tshɛ Nde nangaka dia sho kondja panda. Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Okone Shenyu leli l’ulungu halangi nduku kiendakenda mvo.” (Mateu 18:14) Ɔnkɔnɛ, naka wɛ ekɔ lo kamba l’otema ɔtɔi, kete wɛ koka ngɛnangɛna olimu ayɛ wa dimɛna. (Ngalatiya 6:4) Naka wɛ ekɔ lo ndjahɛnyahɛnya l’ɔtɛ wa munga yakayasale lo nshi yakete, kete onga l’eshikikelo dia Jehowa ayokodimanyiya ‘lo yoho y’efula’ naka wɛ monga la ndjatshumoya ka mɛtɛ. (Isaya 43:25; 55:7) Oyadi dikambo diakɔna diele lo kiɔkɔ y’ɔkɔmwɛlɔ ayɛ, ohɔ dia “[Jehowa] eko lasuki la wane weli la etema wambate. Ndi atushimbelaka waku weli la etema wa ndjakitshakitsha.”—Osambu 34:18.
15. (a) Ngande wahemba Satana dia toshishɛ ki kaso? (b) Eshikikelo kakɔna kakoka monga laso otsha le Jehowa?
15 Satana nangaka paka dia koshishɛ ki kayɛ. Nde mbele lo kiɔkɔ ya pɛkato kakatahowɔ kalɔshana laso sho tshɛ. (Romo 7:21-24) Nde mɛtɛ ayokotshutshuya dia wɛ mɛna di’oko olimu wakambɛyɛ Nzambi hawetawɔma lam’ele wɛ kema kokele. Tetawɔke pondjo dia Diabolo kɔkɔmɔla otema ngasɔ! Sɛna ɔlɔlɔ dia mbishola tolonga tande, ndo yashikikɛ dia tetemala kana dia mbikikɛ akambo asɔ tshɛ. (2 Koreto 2:11; Efeso 6:11-13) Tohɛke dia “[Nzambi] ndeka etema asu wuki. Ndi mbeyaka akambu tshe.” (1 Joani 3:20) Aha munga yaso tsho mbɛna Jehowa, koko nde mɛnaka ndo tokanyi la eyango aso. Ɔnkɔnɛ, kondja ekeketshelo oma l’ɛtɛkɛta waki omembi w’esambo wata ɔnɛ: “[Jehowa] hatukadjaka antu andi, ndu hatosekaka wudja andi.”—Osambu 94:14.
Tambosangana lo Ki ka Kristo
16. Lo woho akɔna wele aha shamɛ ato mbasala la wolo dia tetemala?
16 Paulo akafunde dia sho pombaka tshika dia ki ka Kristo nɔmbɔla etema aso nɛ dia sho ‘taketama dia monga demba ɔtɔi.’ Akristo w’akitami w’esɔ wakafundɛ Paulo asɔ waketama dia kenga demba dia Kristo oko wele atshikadi w’akitami w’esɔ ɛlɔ kɛnɛ. “Ekoko ekina” w’asekawɔ wambosangana kâmɛ la wɔ oko “ului otoi” walamema oma le “ulami otoi,” Yeso Kristo. (Joani 10:16) Tshɛ kâmɛ, miliyɔ ya lo “ului” wa l’andja w’otondo wekɔ lo tshikɛ ki ka Kristo dihole dia nɔmbɔla etema awɔ. Mbeya di’aha shamɛ ato mbasala dikambo sɔ tokimanyiyaka dia tetemala. Petero akafunde ate: “Nyutetemali mbutuna [Satana] lu mbetawo kanyu; nyeyi nyati: Anyanyu wa la kete watusuwaka pupu.”—1 Petero 5:9.
17. Kakɔna katokeketsha dia mbetawɔ dia ki ka Kristo nɔmbɔla etema aso?
17 Lâsɔ, sho tshɛ totetemale la sala dia monga la ki, nɛ dia tɔ kekɔ olowa wa nyuma kaki Nzambi w’ohomba efula. (Ngalatiya 5:22, 23) Wanɛ wenama le Jehowa dia wekɔ pudipudi, aha l’onongo ndo la ki, wayonga la diɛsɛ dia kondja lɔsɛnɔ la pondjo lo paradiso ka la nkɛtɛ, lɛnɛ ayonga losembwe. (2 Petero 3:13, 14) Tekɔ la toshadiya tshɛ ta mbetawɔ dia ki ka Kristo nɔmbɔla etema aso.
[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]
a L’akambo amɔtshi, ekiyanu mbeyaka tomba kana monga wolo oma lo hemɔ oko ɛnyɛlɔ oma lo ɔkɔmwɛlɔ.
Onde wɛ akohɔ?
• Ki ka Kristo kɛdikɛdi na?
• Ngande wakoka ki ka Kristo nɔmbɔla etema aso etena katɛngiyawɔ?
• Ngande watokimanyiya ki ka Kristo dia tondoya okiyanu?
• Ngande watokeketsha ki ka Kristo etena kayaokaso oko sho bu la nɛmɔ?
[Osato wa lo lɛkɛ 29]
Yeso akayaɛkɛ le Jehowa la ntondo k’atunyi ande
[Osato wa lo lɛkɛ 30]
Oko atokumbatɛka ombutshi ɔna la ngandji tshɛ, esambelo ka Jehowa koka minya okiyanu
[Osato wa lo lɛkɛ 32]
Etetemalelo ekɔ ohomba efula lo washo waki Nzambi