Yanga Nzambi la otema ndo la yimba yayɛ
Lokristo la mɛtɛ keketshaka onto dia kamba l’otema ndo la yimba yande dia monga la mbetawɔ kangɛnyangɛnya Nzambi.
DIAKƆ mbele otungi wa Lokristo, mbut’ate Yeso Kristo, aketsha dia sho pombaka nanga Nzambi la ‘yimba yaso tshɛ,’ kana la diewo diaso lâdiko wa sho mbolanga ‘l’otema aso tshɛ’ ndo ‘l’anima aso tshɛ.’ (Mateu 22:37) Eelo, akoka aso w’ekanelo ka yimba pombaka monga la shɛngiya y’efula lo kɛnɛ kendana l’ɔtɛmwɛlɔ aso.
Lam’akandalɔmbaka ampokami ande dia vɔ kana yimba lo wetshelo ande, Yeso akambolaka mbala efula ate: “Ukundi akananyu?” (Mateu 17:25; 18:12; 21:28; 22:42) Yoho yakɔ yamɛ, ɔpɔstɔlɔ Petero akafundɛ asekande ambetawudi dia ‘mangasanya akoka awɔ w’ekanelo ka yimba.’ (2 Petero 3:1) Ɔpɔstɔlɔ Paulo, misiɔnɛrɛ wa lo nshi y’edjedja wakaleke minda nkɛndɔ, akakeketsha Akristo dia vɔ kamba ‘l’akoka awɔ w’ekanelo ka yimba’ ndo dia ‘vɔ mbeya lolango la Nzambi l’ɔlɔlɔ, latɔ̂ngɛnyangɛnyaka ndo lolowanyi.’ (Romo 12:1, 2) Paka oma lo yoho shɔ, mbut’ate oma l’ɔsɛdingwelo wa dimɛna wa dietawɔ diawɔ mbakoka Akristo monga la mbetawɔ kangɛnyangɛnya Nzambi ndo kakoka mbâkimanyiya dia ndɔshanya l’ehemba wahomana lawɔ lo lɔsɛnɔ.—Heberu 11:1, 6.
Dia kimanyiya anto akina dia vɔ monga la mbetawɔ ka ngasɔ, esambisha w’Akristo wa ntondo ‘wakakanaka l’anto yimba oma l’Afundelo, wakalembetshiyaka ndo mɛnya lo shila afundelo’ akambo wakawetshaka. (Etsha 17:1-3) Yoho ya wetshelo yaki l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ka yimba shɔ, yakatondja etombelo w’ɔlɔlɔ le anto waki l’etema w’ɔlɔlɔ. Ɛnyɛlɔ, anto efula wa l’osomba wa Makɛdɔniya welɛwɔ Bɛrɔya ‘wakalongola Ɔtɛkɛta wa Nzambi la waasaso w’efula ndo wakayangayangaka l’Afundelo lushi la lushi dia menda kana akambo wakawaetshaka Paulo nde l’asekande waki mɛtɛ.’ (Etsha 17:11) Divɛsa nɛ diekɔ l’akambo ahende w’ohomba. Ntondotondo, ase Bɛrɔya waki la waasaso dia pokamɛ Ɔtɛkɛta wa Nzambi; dikambo dia hende, vɔ kombetawɔka oko akanga wa totshungu ɔnɛ kɛnɛ kakawoki kekɔ mɛtɛ, koko vɔ wakasɛdingolaka l’Afundelo dia menda kana akambo akɔ wekɔ mɛtɛ. Luka, misiɔnɛrɛ w’Okristo akandola ase Bɛrɔya la dilɛmiɛlɔ tshɛ l’ɔtɛ wa dikambo sɔ ndo wakatɛkɛta dikambo diawɔ ɔnɛ vɔ waki ‘la timba t’ɛlɔlɔ.’ Onde wɛ ekɔ la yimba ya ngasɔ lam’asɛdingolayɛ akambo wa lo nyuma?
Yimba la otema kambaka kamɛ
Oko wakadiatami la diko, ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ nɔmbaka di’onto kamba la yimba ndo l’otema. (Mako 12:30) Ohokana yimba l’ɛnyɛlɔ kakatatɛkɛtshi lo sawo dia ntondo k’oshingodi wa pɛmbɛ lakakambe l’alangi wa kɔlɔ dia shingola luudu lɔmɔtshi. Otondonga nde akayele alako w’owandji ande dimɛna tshiki nde otoyasha l’otema ɔtɔi l’olimu ande ndo otonga l’eshikikelo dia olimu ande wayetawɔma le kanga luudu. Ngasɔ mbediɔ ndo lo kɛnɛ kendana l’ɔtɛmwɛlɔ.
Yeso akate ate, ‘atɛmɔdi wa mɛtɛ wayɔtɛmɔla Papa lo nyuma la lo mɛtɛ.’ (Joani 4:23) Diakɔ diakafunde ɔpɔstɔlɔ Paulo ate: ‘Dia dikambo nɛ nto mbele . . . hatohekɔ nyɔlɔmbɛ ndo nɔmba dia nyu ndodjama l’ewo k’oshika ka lolango lande la lomba ndo la eokelo ka lo nyuma tshɛ dia nyu mbeya kɛndakɛndaka woho washa Jehowa kɛnɛmɔ dia mbɔngɛnyangɛnya lo tshɛ.’ (Kolosai 1:9, 10) ‘Ewo k’oshika’ kɛsɔ kimanyiyaka anto wele l’etema w’ɔlɔlɔ dia vɔ mbidja otema ndo anima awɔ l’ɔtɛmwɛlɔ awɔ l’eshikikelo tshɛ nɛ dia vɔ ‘wekɔ lo tɛmɔla kɛnɛ keyawɔ.’—Joani 4:22.
L’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ ɛsɔ mbele Ɛmɛnyi wa Jehowa hawobatiza ana w’akɛnda kana anto weke esadi wa ndjasha l’akambo wa mɛtɛ wele wateke Afundelo dimɛna. Yeso akasha ambeki ande ɔkɛndɛ ɔnɛ ate: “Nyete wedja tshe ambeki, . . . nyuwaetshaki dia ntsha akambu tshe wamumunyutela.” (Mateu 28:19, 20) Paka l’ɔkɔngɔ w’ombeki wa Bible kondja ewo k’oshika ka lolango laki Nzambi mbakokande ndjɔsa yɛdikɔ ya shikaa lo kɛnɛ kendana l’ɔtɛmwɛlɔ. Onde wɛ mbidjaka welo dia monga l’ewo k’oshika kɛsɔ?
Eokelo ka dɔmbɛlɔ dia Nkumadiɔndjɔ
Dia mɛna otshikitanu wele lam’asa monga l’ewo k’oshika ka Bible la monga l’ewo ka lahahɛ lo kɛnɛ katatɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole kɛnɛ kelɛ anto efula ɔnɛ Disambɛ dia Shɛso, kana dia Kumadiɔndjɔ, diofundami lo Mateu 6:9-13.
Miliyɔ y’anto wekɔ lo sala dɔmbɛlɔ diaketsha Yeso sɔ lo yimba mbala la mbala l’ɔtɛmwɛlɔ. Koko efula kawɔ kombetshama kitshimudi ya dɔmbɛlɔ sɔ, djekoleko etenyi kadiɔ ka ntondo kendana la lokombo ndo la Diolelo diaki Nzambi. Lo menda ohomba wele l’akambo asɔ, Yeso akawadje l’etatelo ka dɔmbɛlɔ.
Diɔ tatɛka ɔnkɔnɛ: “Shesu le l’ulungu, lukumbu laye la[kidiame].” Tolembete dia Yeso akate dia nɔmba dikambo di’ekidiamelo ka lokombo la Nzambi. Le anto efula dikambo sɔ monyiyaka wembola ehende. Ntondotondo, naa lokombo laki Nzambi na? Wombola wa hende, lande na kahombalɔ kidiama?
L’ɛtɛkɛta wakafundama Bible ntondo, sho koka tana okadimwelo wa wombola wa ntondo l’ahole ndekana 7 000 wa lo Bible. Dihole dimɔtshi ekɔ l’Osambu 83:18: “Kaweyi vati: We latuwetaka vati: [Jehowa] weme keli Khum’Ulungu, umbuledi wa kete tshe.”(Sho mbenganyisha alɛta ango) Lo kɛnɛ kendana la lokombo laki Nzambi, Jehowa, Etumbelu 3:15 mbutaka ɔnɛ: “Oso eli lukumbu lami la pundju, layumbuhoka antu wa lu lolonga la lolonga.”a Ko lande na kahomba lokombo la Nzambi lele kiɔkɔ ya pudipudi ndo y’ekila kidiama na? Nɛ dia lɔ lakashama sɔnyi ndo lakɔnywama l’etatelo k’ɔkɔndɔ w’anto.
L’Ɛdɛna, Nzambi akatɛ Adama l’Eva dia vɔ wayovɔ naka vɔ ndɛ olowa wakasekɛma. (Etatelu 2:17) La diɔnyɔ tshɛ Satana akatshikitola ɛtɛkɛta waki Nzambi lo mbutɛ Eva ate: “We hatuvo mete.” Omalɔkɔ, Satana akate dia Nzambi ekɔ kanga kashi. Koko, nde kopembetɛ lâsɔ. Nde akatetemala polo ndo lo mbisha lokombo laki Nzambi nsɔnyi efula, lo mbutɛ Eva ate Nzambi akodimaka ewo ka dimɛna kɛsɔ l’okonda. Nde akate ate: “[Nzambi] mbeyaka ati: Lushi layunyole [“olowa w’oma l’otamba w’ewo k’akambo w’ɔlɔlɔ la wa kɔlɔ,” NW], ashu anyu wayudiho, ku nyayuyala uku [Nzambi], nyayeya akambu w’ololo ndu akambu wa kolo.” Kashi mɛtɛ kɛsɔ ya!—Etatelu 3:4, 5.
Lo ndɛ olowa w’oma l’otamba wakasekɛma, Adama la Eva wakete lo wedi waki Satana. Tatɛ oma l’etena kɛsɔ, oyadi wekɔ lo mbeya kana bu, anto efula wekɔ lo keketsha lɔtɛngɔ l’oma k’etatelo lɔsɔ lo tona ndjela ɛlɛmbɛ wa losembwe waki Nzambi. (1 Joani 5:19) Anto wekɔ lo tetemala mama Nzambi ɛkɔmɔ l’ɔtɛ wa pâ yawɔ, oyadi kânga pâ shɔ ndja oma lo mboka yawɔ ya kɔlɔ. Tukedi 19:3 mbutaka dia: “Enginya k’untu katulanyaka akambu andi. Ku ndi atukaka [Jehowa] kele.” Onde wɛ koka mɛna bonde kele Yeso, lakalangaka She mɛtɛ, akalɔmbɛ dia lokombo Lande kidiama?
“Diulelu diakiye diaye”
L’ɔkɔngɔ wa nde nɔmba dia lokombo la Nzambi kidiama, Yeso akate ate: “Diulelu diaye diayi. Lulangu laye latshami La kete uku atshamalo l’ulungu.” (Mateu 6:10) Lo ndjela divɛsa sɔ, sho mbeyaka ndjambola wembola ɛnɛ: ‘Diolelo diaki Nzambi kɛdikɛdi na? Ndo ngande wendana oyelo adiɔ l’okotshamelo wa lolango la Nzambi la nkɛtɛ na?’
Lo Bible, tshɛkɛta “diulelu” nembetshiyaka “ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le nkumekanga kɛmɔtshi.” Mbokɛmaka lâsɔ dia, Diolelo diaki Nzambi kɛdikɛdi ɛlɔmbwɛlɔ kana lowandji laki Nzambi l’oma lo tshimbo ya nkumekanga kakandasɔnɛ. Nkumekanga kɛsɔ ko Yeso Kristo ɔnɛ lakolɔ oma lo nyɔi lele “Khum’ekanga ka Khumi ya Dikanga ndu Khumi ka Wakhumi.” (Enyelo 19:16; Danyele 7:13, 14) Lo kɛnɛ kendana la Diolelo diaki Mɛsiya waki Nzambi diele l’anya waki Yeso Kristo, omvutshi Danyɛlɛ akafunde ate: “Lu nshi ya khumi ya dikanga yako [ewandji walɔmbɔla nshi nyɛ,] [Nzambi] leli l’ulungu ayutundja diulelu diahalanaki pundju. Dio hadiuyala l’okongo wa wudja ukina. Dio diayulanya waulelu ako tshe, diayashila ushiki, ku dio diame diayutshikala pundju.”—Danyele 2:44.
Eelo, Diolelo diaki Nzambi dwamɛ mbayɔlɔmbɔla nkɛtɛ k’otondo, diayonya akambo wa kɔlɔ tshɛ la nkɛtɛ ndo “diayutshikala pundju,” mbut’ate pondjo pondjo. Lo yoho shɔ mbele Diolelo dia Nzambi ehomɔ kayokamba Jehowa latɔ dia kidia lokombo lande ndo mbolisola oma lo sɔnyi tshɛ kakalashama oma le Satana l’anto wa kɔlɔ.—Ezekiyele 36:23.
Oko watongaka lowandji tshɛ, Diolelo diaki Nzambi diekɔ l’anto wayonga lo ɛlɔmbwɛlɔ kadiɔ. Naa anto akɔ na? Bible kadimolaka ate: “Akanga a memakana wayukita kete, ndu wayongenangena la etshoko efula wa ki.” (Osambu 37:11) Yeso lawɔ akate woho akɔ wamɛ ate: “Wane wele la memakana, weko la otshoko, ne dia vo wayukita kete.” Eelo mɛtɛ, anto asɔ wekɔ l’ewo k’oshika kaki Nzambi, ewo kahombama dia kondja lɔsɛnɔ.—Mateu 5:5; Joani 17:3.
Ohokanyiya nganɛ wokoki akambo monga naka nkɛtɛ k’otondo ndola l’anto wele la ndjakitshakitsha, akanga wa memakana, anto wele mɛtɛ la ngandji ka Nzambi ndo la ngandji lam’asawɔ! (1 Joani 4:7, 8) Dikambo sɔ mbakalɔmbɛ Yeso lam’akandate ate: “Diulelu diaye diayi. Lulangu laye latshami la kete uku atshamalo l’ulungu.” Onde wɛ amboka lande na kaketsha Yeso ambeki ande dia vɔ nɔmbaka yoho shɔ? Kɛnɛ kele ohomba efula tɔ kɛnɛ: onde wɛ ambɛna woho wele ekotshamelo ka dɔmbɛlɔ sɔ koka monga la shɛngiya le yɛ?
Ɛlɔ kɛnɛ miliyɔ y’anto wekɔ lo kana yimba l’Afundelo
Yeso akashile tɛkɛta di’olimu w’efula w’olakanyelo w’akambo wa lo nyuma wayewoya oyelo wa Diolelo diaki Nzambi. Nde akate ate: “Lukumu l’ololo lone la diulelu layusambishama lu kete tshe, uku omenyi le wedja tshe. L’okongo diku, ekumelu kayuya.”—Mateu 24:14.
L’andja w’otondo Ɛmɛnyi wa Jehowa oko miliyɔ shamalo wekɔ lo mbewoya asekawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ lɔsɔ. Vɔ wekɔ lo kɔlɔmba dia wɛ nyomoleka mbeya akambo efula lo kɛnɛ kendana la Nzambi ndo la Diolelo diande lo ‘sɛdingolaka Afundelo dimɛna’ ndo lo kamba l’akoka ayɛ w’ekanelo ka yimba. Naka wɛ sala dikambo sɔ, kete mbetawɔ kayɛ kayokeketshama ndo wɛ ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lam’akanyiyayɛ dia elongamelo ka lɔsɛnɔ la lo paradiso ka la nkɛtɛ, lɛnɛ ‘ayolola nkɛtɛ la ewo ka Jehowa, oko atololaka ashi a wake.’—Isaya 11:6-9.
[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]
a Waa nomb’ewo mɔtshi ndeka nanga kadimola “Yawe” lo dihole dia “Jehowa.” Koko, akadimodi efula wa Bible wa nshi nyɛ wakanya lokombo la Nzambi lo dikadimwelo diawɔ dia Bible ko mbidja tɔtɛkɛta taleka mbeyama tɛnya titrɛ oko “Nkumadiɔndjɔ” kana “Nzambi.” Dia nyomoleka mbeya akambo efula lo dikambo dia lokombo la Nzambi, enda lo biukubuku Le nom divin qui demeure à jamais, yakatondja Ɛmɛnyi wa Jehowa.
[Kiombo/Osato wa lo lɛkɛ 8]
TOKOYA OMBETSHA WA WOKE
Mbala efula Yeso aketshaka anto lo mbika epole ɔsɛkɛ lo dikambo dimɔtshi dia shikaa dia lo Bible. Ɛnyɛlɔ, l’ɔkɔngɔ w’eolwelo kande, nde akalembetshiya ambeki ande ahende wakayakiyanyaka efula dikambo dia nyɔi kande ɔkɛndɛ wele lande lo sangwelo diaki Nzambi. Luka 24:27 mbutaka ɔnɛ: “Ku ndi akatatela uma le Mose, la uma le amvutshi tshe, akâmanya akambu andi fundu lu afundelu tshe.”
Lembetɛ dia Yeso akasɔnɛ dikambo dimɔtshi dia shikaa diendana la nde ‘ndamɛmɛ,’ Mɛsiya ndo ɔnɛ nde akavusola awui w’oma l’‘Afundelo tshɛ’ lo sawo diande. Ɔnkɔnɛ, Yeso akatshumanya avɛsa wa lo Bible washikikɛ dikambo sɔ oko towolo ta kɛnyɔ mɔtshi y’ohokosanu. Dikambo sɔ diakakimanyiya ambeki ande dia shihodia dimɛna akambo wa mɛtɛ wa lo nyuma asɔ. (2 Timote 1:13) Etombelo wakonge la dikambo sɔ ele vɔ kokondja tsho osase lo dikambo diakɔ koko wakatshutshuyama nto dia mbɔsa yɛdikɔ mɔtshi. Ɔkɔndɔ ɔsɔ totɛka ɔnɛ: “Vo wakambwana vati: Undi, etema asu kompeta lam’akandateketaki la su lu mbuka, ndu lam’akandatumanyaki afundelu fundu?”—Luka 24:32.
Ɛmɛnyi wa Jehowa salaka la wolo dia mbokoya tosambu taki Yeso l’olimu awɔ. Dihomɔ dia wekelo dialeka kamba la wɔ ele biukubuku Kakɔna Katɔlɔmba Nzambi? la dibuku Ewo Katɔla Otsha lo Lɔsɛnɔ la Pondjo. Dihomɔ nɛ diekɔ l’asawo w’amɛna efula w’oma lo Bible, ɛnyɛlɔ oko: “Ele Nzambi?,” “Lande na Katshika Nzambi Asui?,” “Ngande Wakokayɛ Mbishola Ɔtɛmwɛlɔ wa Mɛtɛ?,” “Nshi y’Ekomelo Yɔ Nyɛ!,” ndo “Woho Wakokayɛ Mbika Nkumbo Kalɛmiya Nzambi.” Tshapita kana wekelo tshɛ wekɔ l’ekanda k’ɔlɔlɔ k’avɛsa.
Tambokɔlɔmba dia mɛnana l’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lo ngelo kanyu kana toma mukanda lo adrɛsɛ ɔmɔtshi wa lo lɛkɛ 2 la periodikɛ kɛnɛ woho w’onto ɔmɔtshi ndjoketsha asawo wa lo Bible ango ndo asawo akina lakayɛ aha la kɔlɔmba falanga.
[Osato]
Nanda otema w’ombeki ayɛ lo tɔtɔmiya lo dikambo dimɔtshi dia shikaa dia lo Bible
[Esato wa lo lɛkɛ 7]
Onde wɛ shihodiaka kitshimudi ya dɔmbɛlɔ diaketsha Yeso?
“Shesu le l’ulungu, lukumbu laye la[kidiame] . . .”
“Diulelu diaye [dia Mɛsiya] diayi . . .”
“Lulangu laye latshami la kete uku atshamalo l’ulungu”