Tokitanyiya lowandji laki Jehowa la kɔlamelo tshɛ

‘Jehowa mbele Shushi yaso, Jehowa mbele Ombidji aso w’ɛlɛmbɛ, Jehowa mbele Nkumekanga kaso.’​—ISAYA 33:22.

1. Akambo akɔna wakatshikitanyaka Isariyɛlɛ w’edjedja la wedja ekina?

WODJA w’Isariyɛlɛ wakakengama l’ɔnɔnyi 1513 N.T.D. L’etena kɛsɔ, vɔ komonga la kapitalɛ, vɔ komonga la nkɛtɛ yawɔ ya lotɔ, ndo vɔ komonga la nkumekanga kɛnama. Anto wa lɔkɔ waki ntondo ase fumbe. Koko, ekɔ akambo akina nto wakatshikitanyaka wodja ɔsɔ w’oyoyo la wedja ekina. Jehowa Nzambi mbaki Shushi yawɔ, Ombidji awɔ w’ɛlɛmbɛ, ndo Nkumekanga kawɔ. (Etumbelu 19:5, 6; Isaya 33:22) Ndoko wodja okina waki la diɛsɛ sɔ.

2. Wembola akɔna wonyiyama lo menda woho wakakongɛma wodja w’Isariyɛlɛ, ndo lande na kele okadimwelo wa wembola ɛsɔ wekɔ ohomba le so?

² Lam’ele Jehowa ekɔ Nzambi kadja awui l’ɔnɔngɔ ndo ka wɔladi, sho pombaka nongamɛ dia wodja walɔmbwama oma le nde monga l’ɔlɔngɔswamelo wa dimɛna. (1 Koreto 14:33) Ngasɔ mbakidiɔ lo kɛnɛ kendana la wodja w’Isariyɛlɛ. Ko ngande wakakoke ɔlɔngɔswamelo wɛnama lanɛ la nkɛtɛ nɔmbwama oma le Nzambi kahɛnama na? Ekɔ ɔlɔlɔ sho sɛdingola woho wakalɔmbɔla Jehowa wodja ɔsɔ w’edjedja, ko tayɛna lo yoho ya lânde dia yoho yakandakɛndakɛndaka la wodja w’Isariyɛlɛ mɛnyaka ohomba wa kitanyiya lowandji lande la kɔlamelo tshɛ.

Woho wakalɔmbwamaka Isariyɛlɛ w’edjedja

3. Naa ɛlɔngɔswɛlɔ w’amɛna wakasale Jehowa dia nɔmbɔla ekambi ande?

³ Kânga mbaki Jehowa Nkumekanga kahɛnama ka wodja w’Isariyɛlɛ, nde akasɔnɛ apami wa kɔlamelo oko enyimpala ande wɛnama. Ewandji w’olui, ewandji wa nkumbo ndo dikumanyi di’apami wakasɔnama dia kamba oko andaki ndo toshushi. (Etumbelu 18:25, 26; Euhwelu k’Elembe 1:15) Koko, hatohombe mbuta di’apami asɔ wakakokaka nombosha akambo la shɛnɔdi ndo la eokelo ka kokele aha l’ɛlɔmbwɛlɔ kaki Nzambi. Vɔ komonga anto wa kokele, ndo takawakokaka mbeya kɛnɛ kele l’etema w’atɛmɔdi w’asekawɔ. Koko, toshushi takokaka Nzambi wɔma wakakokaka mbisha asekawɔ ambetawudi alako w’amɛna efula nɛ di’alako asɔ wakatombaka oma l’Ɛlɛmbɛ wa Jehowa.​—Euhwelu k’Elembe 19:15; Osambu 119:97-100.

4. Awui akɔna wakahombaka toshushi ta kɔlamelo ta l’Isariyɛlɛ mbewɔ ndo lande na?

⁴ Koko lâdiko dia mbeya Ɛlɛmbɛ, ekɔ akambo efula wakalɔmbamaka di’onto monga shushi. Oko wakiwɔ komonga kokele, dikumanyi di’apami sɔ wakahombaka sala la wolo di’aha monga fumbe ya nsaki yawɔ hita, ɛnyɛlɔ lokaki, shɔnɔdi, ndo lohehe di’aha mɛnganya kilombo. Mɔsɛ akawatɛ ate: ‘Tanyoyalake la shɔnɔdi y’anto l’elombwelo; kanyokelake onto la tshitshɛ oko onto la woke. Tanyokake elongi k’onto wɔma, nɛ dia elombwelo kele kaki Nzambi.’ Eelo, toshushi ta l’Isariyɛlɛ wakalomboshaka lo lokombo la Nzambi. Vɔ waki mɛtɛ la diɛsɛ dia woke!​—Euhwelu k’Elembe 1:16, 17.

5. Lâdiko wa toshushi, naa tɛdikɔ tokina takɔshi Jehowa dikambo di’ekambi ande?

⁵ Jehowa akɔshi tɛdikɔ tokina dia kotsha ehomba wa lo nyuma w’ekambi ande. Kânga la ntondo ka vɔ koma lo Nkɛtɛ ya Daka, nde akawadjangɛ dia mbika tabɛrnakɛlɛ, dihole di’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Nde akakongɛ nto dioho di’ɛlɔmbɛdi dia diɔ mbetshaka Ɛlɛmbɛ, nambolaka nyama ndo tshumbaka tshɔ la pindju ndo la dikɔlɔ. Nzambi akasɔnɛ Arɔna w’enondo wa Mɔsɛ oko ɔlɔmbɛdi wa lâdiko wa ntondo wa l’Isariyɛlɛ ndo akasɔnɛ ana w’Arɔna dia kimanyiyaka shɛwɔ l’ɛkɛndɛ ande.​—Etumbelu 28:1; Walelu 3:10; 2 Ekondo 13:10, 11.

6, 7. (a) Diɔtɔnganelo diakɔna diaki lam’asa ɛlɔmbɛdi ndo ase Lɛwi waki komonga ɛlɔmbɛdi? (b) Wetshelo akɔna wakokaso kondja lo woho ɔnɛ waki ase Lɛwi l’elimu wotshikitanyi? (Kolosai 3:23)

⁶ Lamele ɛlɔmbɛdi waki yema tshitshɛ, komonga dikambo dia tshitshɛ dia kotsha ehomba wa lo nyuma wa miliyɔ efula y’anto shɔ. Ɔnkɔnɛ, yɛdikɔ yakɔsama di’anto akina wa lo dioho dia Lɛwi mbakimanyiya. Jehowa akatɛ Mɔsɛ ate: “Kukimo asi Lewi le Arona la an’andi. Vo wayukimoma tshe le ndi uma l’atei w’asi Isariyele.”​—Walelu 3:9, 39.

⁷ Ase Lɛwi wakayakongɛ dimɛna. Vɔ wakakahanyema lo ndjela nkumbo shato nyɛ, nkumbo k’ase Ngɛrɛshɔna, k’ase Kohata, la k’ase Merari ndo nkumbo la nkumbo kaki l’ɔkɛndɛ atɔ. (Walelu 3:14-17, 23-37) Ɛkɛndɛ ɛmɔtshi wakakoke mɛnama oko vɔ ndeka ekina ohomba, koko ɛkɛndɛ akɔ tshɛ waki ohomba. Olimu w’ase Lɛwi wa lo nkumbo ka Kohata akalɔmbaka dia vɔ monga suke l’ɔshɛtɛ w’ekila wa sheke ndo la diangɔ dia lo tabɛrnakɛlɛ. Koko, ose Lɛwi tshɛ, oyadi ose nkumbo ka Kohata mbakinde kana kema, waki la waɛsɛ wa weke. (Walelu 1:51, 53) Lonyangu ko amɔtshi l’atei awɔ kɔngɛnangɛna waɛsɛ waki lawɔ. Lo dihole dia vɔ kitanyiya lowandji laki Nzambi la kɔlamelo tshɛ, vɔ kondjɔngɛnangɛna nto olimu awɔ ndo wakayomɛka monga la lotamanya, la mposa ka lowandji ndo la kandjema. Nd’ose Lɛwi lakawelɛka Kɔra mbaki l’atei awɔ.

“Nyu nyangaka ndu ulimu w’olombedi?”

8. (a) Kɔra akinde? (b) Kakɔna kakakoke konya Kɔra dia tatɛ mbɔsa olimu w’ɔlɔmbɛdi paka lo yoho ya lo demba na?

⁸ Kɔra komonga owandji wa nkumbo k’ase Lɛwi, kana k’ase Kohata. (Walelu 3:30, 32) Koko, nde aki owandji ɔmɔtshi w’olui wa l’Isariyɛlɛ wakalɛmiyamaka efula. Elimu wakakambaka Kɔra wakahombaka mbɔlɔmba dia mongaka suke l’Arɔna nde l’anande. (Walelu 4:18, 19) Oko wakandɛnaka munga mɔtshi yakasalaka apami asɔ la washo ande, Kɔra akakoke mbuta ate: ‘Ɛlɔmbɛdi ɛnɛ kema kokele, ɔnkɔnɛ, bonde kahombami monga l’okitanyiya otsha le wɔ! Atete edja kakasale Arɔna yana ya ngɔmbɛ ya paunyi. Ɔtɛmwɛlɔ wa yana ya ngɔmbɛ shɔ mbakayokonya anto l’ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi. Kakianɛ, Arɔna w’ɔnango Mɔsɛ aya ɔlɔmbɛdi wa lâdiko! Ɔnɛ ekɔ mɛtɛ yimba ya shɔnɔdi! Ko kayotota dikambo diaki Nadaba nde l’Abihu ana waki Arɔna na? Vɔ komonga la dilɛmiyɛlɔ lo kɛnɛ kendana la waɛsɛ awɔ w’olimu, ɔnkɔnɛ Jehowa akadiake!’a (Etumbelu 32:1-5; Akambu w’Asi Lewi 10:1, 2) Oyadi tokanyi takɔna takakoke monga la Kɔra, mɛnamaka hwe dia nde akatatɛ mbɔsa olimu w’ɔlɔmbɛdi paka lo yoho ya lo demba. Kɛsɔ mbakayokonyaka dia tɔmbɔkwɛ Mɔsɛ nde l’Arɔna, ndo l’ekomelo, nde akatɔmbɔkwɛ Jehowa.​—1 Samuele 15:23; Jakoba 1:14, 15.

9, 10. Awui akɔna wakate Kɔra nde l’atɔmbɔki w’asekande lo dikambo dia Mɔsɛ, ndo lande na kele ondo vɔ wakahombe mbeya akambo efula?

⁹ Oko wakinde pami ka lokumu, komonga wolo le Kɔra dia nde kotola anto waki la woho wa dionga dia ngasɔ oya le nde. Nde la Datana l’Abirama wakakotola anto 250 oya lo wedi awɔ, anto asɔ tshɛ waki ewandji w’elui w’anto. Vɔ tshɛ wakaye oya le Mɔsɛ nde l’Arɔna ko wakawatɛ vate: “Ului tshe w’antu waya ekila. Ndu [Jehowa] eko l’atei awo. Okoko wana wayabiyanyu ladiku di’ului wa [Jehowa]?”​—Walelu 16:1-3.

¹⁰ Lo menda kɛnɛ kakaweyaka, atɔmbɔki asɔ takawahombe mɔnyɔla lowandji laki Mɔsɛ. Yema tshitshɛ la ntondo, Arɔna nde la Miriyama wakɔnyɔla lowandji laki Mɔsɛ. Vɔ wakonge la woho wa kanyi yaki la Kɔra! Lo ndjela Walelu 12:1, 2, vɔ wakambola vate: “Undi, [Jehowa] akahumbi nteketa paka uma le Mose utu? Ndi konteketa ndu uma le su?” Jehowa akahokamɛka kɛnɛ kakawatɛkɛtaka kɛsɔ. Nde akadjangɛ Mɔsɛ, Arɔna la Miriyama dia vɔ tshumana lo ɛɔtwɛlɔ ka luudu l’esanganelo la dipɛma woho wa Nde mbaewoya onto akɔna akandasɔnɛ oko ɔnɔmbɔdi. Oma lâsɔ, Jehowa akate l’ɛtɛkɛta wokɛma tshɛ hwe ate: “Naka umvutshi omotshi wambuyala l’atei anyu, dimi [Jehowa] layeneka le ndi lu enelo; layoteketaka la ndi lu do. Keli le ukambi ami Mose, kema osoku; ndi ambushama okende kame la luudu lami tshe.” Oma lâsɔ, Jehowa akoke Miriyama hemɔ ka sudi lo tshanda mɔtshi.​—Walelu 12:4-7, 10.

11. Kakɔna kakatshe Mɔsɛ lo kɛnɛ kendana l’okakatanu waki lam’asande la Kɔra?

¹¹ Kɔra nde la wanɛ wakete la nde wedi wakahombe mbeya dikambo diakatombe sɔ. Lâsɔ, vɔ komonga mɛtɛ l’ɔkɔkɔ wa tɔmbɔkɔ. Koko, la lotutsha tshɛ Mɔsɛ akahembe dia kana la wɔ yimba. Nde akâkeketsha dia ngɛnangɛna waɛsɛ awɔ lo mbuta ɔnɛ: “Undi dikambu dia tshitshe mbakidio dia [Nzambi k]a Isariyele nyatula uma l’ului wa Isariyele, dia nyusukanya le ndi?” Kema, ɔsɔ komonga “dikambu dia tshitshe”! Ase Lɛwi waki l’ɛkɛndɛ efula. Naa ɛkɛndɛ wakawakoke kombola nto na? Ɛtɛkɛta waki Mɔsɛ wayela ɛnɛ wakakɛnɛmɔla kɛnɛ kaki l’etema awɔ. Nde akate ate: “Nyu nyangaka ndu ulimu w’olombedi?”b (Walelu 12:3; 16:9, 10) Kakɔna kakasale Jehowa lo menda woho wakɔnyɔla anto asɔ lowandji lande?

Shushi y’Isariyɛlɛ ambekɛ lonya

12. Kakɔna kakahombamaka di’Isariyɛlɛ tetemala monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ la Nzambi?

¹² Etena kakasha Jehowa wodja w’Isariyɛlɛ Ɛlɛmbɛ, nde akawatɛ dia naka vɔ monga l’okitanyiya, kete vɔ wayokoma ‘wodja w’ekila’ ndo wodja akɔ wayokoka tshikala ekila edja tshɛ kayowetawɔka tɛdikɔ taki Jehowa. (Etumbelu 19:5, 6) Lo menda woho wakatatɔmbɔkɔka anto, etena kakakoke le Shushi nd’Ombidji w’ɛlɛmbɛ w’Isariyɛlɛ dia nde mbekɛ lonya! Mɔsɛ akatɛ Kɔra ate: “Lui, we la ului aye tshe kanyemali la ntundu ka [Jehowa], we l’ului aye la Arona. Nyu tshe untu l’untu kose luhusu landi la dja, kadji [tshɔ] loko. Kanyuyi layo la ntundu ka [Jehowa], untu l’untu la luhusu landi. Pusu tshe yayuyala kama hyendi la akumi atanu. Ndu nyu, we la Arona, kanyela untu l’untu luhusu landi.”​—Walelu 16:16, 17.

13. (a) Lande na kele aki dikambo dia lotamanya le atɔmbɔki asɔ dia vɔ mbetawɔ nambola tshɔ la ntondo ka Jehowa na? (b) Ngande wakashidiya Jehowa nde l’atɔmbɔki asɔ?

¹³ Lo ndjela Ɛlɛmbɛ waki Nzambi, paka ɛlɔmbɛdi mbaki la lotshungɔ la nambola tshɔ. Ndo woho wakawalɔmbɛ dioho dia Lɛwi diaki komonga ɛlɔmbɔdi dia nambola tshɔ la ntondo ka Jehowa akahombe tshutshuya atɔmbɔki asɔ dia kana yimba dimɛna. (Etumbelu 30:7; Walelu 4:16) Koko Kɔra nde la wanɛ wakosukɛka kosala dikambo sɔ! La wedi a pindju, “vo tshe wakemala l’eotwelo ka luudu l’esanganelo la dipema, kame la Mose la Arona.” Ɔkɔndɔ totɛka ɔnɛ: “[Jehowa] akatela Mose la Arona ati: Nyuyatuli uma l’atei w’ului one, keli mbatshumbi kakiane.” Koko Mɔsɛ nde l’Arɔna wakɔsɛngasɛnga dia kokɛ nsɛnɔ y’anto. Jehowa akoke ɛsɛngɔsɛngɔ awɔ. Koko lo kɛnɛ kendana la Kɔra nde la lemba lande l’anto, “dja yakatumbi uma le [Jehowa], yakatshumbi antu kama hyende la akumi atanu lam’akawalambulaka ulambu wa [tshɔ].”​—Walelu 16:19-22, 35.c

14. Lande na kakasha Jehowa ului w’anto w’Isariyɛlɛ dilanya dia wolo?

¹⁴ Dui dia diambo ko, as’Isariyɛlɛ wanɛ wakɛnyi kɛnɛ kakasalɛ Jehowa atɔmbɔki asɔ kokondja ndoko wetshelo oma lo dikambo sɔ. “Keli la wedi a pindju, ului tshe w’asi Isariyele wakangunangunela Mose la Arona vati: Nyu mbakadiaki antu wa [Jehowa].” As’Isariyɛlɛ wakete lo wedi w’atɔmbɔki asɔ! L’ekomelo, Jehowa kombikikɛ nto. Kakianɛ, ndoko onto ɔtɔi, oyadi kânga Mɔsɛ kana Arɔna lakakoke mbaekamɛ nto. Jehowa akatomɛ anto asɔ waha l’okitanyiya sui, “antu nunu dikumi la nei la kama esambeli wakavu la sui diako, ladiku dia waku wakavu dikambu dia Kora.”​—Walelu 16:41-49.

15. (a) L’ɛkɔkɔ akɔna wele aha la mengenga as’Isariyɛlɛ wakatone lowandji laki Mɔsɛ nde l’Arɔna? (b) Kakɔna kamboketsha ɔkɔndɔ ɔnɛ lo dikambo dia Jehowa?

¹⁵ Anto asɔ tshɛ totowoshisha nsɛnɔ yawɔ otondonga wakakane yimba l’akambo wakatombe. Vɔ wakakoke ndjaoka wembola ɛnɛ: ‘Anto akɔna wakadje nsɛnɔ yawɔ lo wâle lo tshɔ la ntondo ka Farawɔ na? Waa na wakalɔmbɛ dia tshungola as’Isariyɛlɛ? Naa onto lâmɛ lakawalɔmbɛ dia mbudɛ otsha lo Dikona dia Hɔrɛbɛ l’ɔkɔngɔ wotshungwelo wa wodja w’Isariyɛlɛ dia nde tɔtɛkɛta l’ondjelo waki Nzambi elongi l’elongi?’ Lo mɛtɛ, ɔkɔndɔ wa lɔsɛnɔ laki Mɔsɛ nde l’Arɔna wakɛnyaka kɔlamelo yawɔ otsha le Jehowa ndo ngandji kawɔ otsha le anto. (Etumbelu 10:28; 19:24; 24:12-15) Jehowa komonga la kanyi ya ndjaka atɔmbɔki asɔ. Koko, lam’akandɛnyi di’anto asɔ wakatatetemalaka la dionga diawɔ di’ɔtɔmbɔkwɛlɔ, nde akɔshi yɛdikɔ ya wolo. (Ezekiyele 33:11) Akambo asɔ tshɛ wekɔ ohomba efula le so ɛlɔ kɛnɛ. Lande na?

Teye ehomɔ kaki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ

16. (a) Dui diakɔna diakahombe mbetawoya ase Juda wa lo ntambe ka ntondo dia Yeso mbaki otomami waki Jehowa? (b) Lande na kaki Jehowa kondjokamba nto la dioho di’ase Lɛwi, ndo dioho diakɔna diakayokambaka la Nde?

¹⁶ Ɛlɔ kɛnɛ, tekɔ la wodja w’‘oyoyo’ wele Jehowa mbele Shushi, Ombidji w’ɛlɛmbɛ ndo Nkumekanga kawɔ kahɛnama. (Mateu 21:43) ‘Wodja’ ɔsɔ wakatɔngɔ lo ntambe ka ntondo ka lo tena diaso nɛ. Oma l’etena kɛsɔ, tɛmpɛlɔ k’olangala efula ka la Jerusalɛma, lɛnɛ akakambaka ase Lɛwi kakayɔhɛnaka tabɛrnakɛlɛ ka lo nshi ya Mɔsɛ. (Luka 1:5, 8, 9) Koko, l’ɔnɔnyi 29 T.D., tɛmpɛlɔ kekina, mbut’ate ka lo nyuma kakasalema ndo Yeso Kristo mbele Ɔlɔmbɛdi wa Lâdiko lɔkɔ. (Heberu 9:9, 11) Wombola wendana la lowandji laki Nzambi wakayonyiyama nto. Onto akɔna lakahombe Jehowa kamba la nde dia nɔmbɔla ‘wodja’ ɔsɔ w’oyoyo na? Yeso akɛnya kɔlamelo yande otsha le Nzambi l’akambo tshɛ. Nde aki la ngandji otsha le anto. Nde akasale nto ahindo efula. Koko, l’ɛnyɛlɔ ka watshɛwɔ waki l’etema wa lonyu, efula l’atei w’ase Lɛwi wakatone dia mbetawɔ Yeso. (Mateu 26:63-68; Etsha 4:5, 6, 18; 5:17) L’ekomelo, Jehowa akayɔhɛnyaka dioho di’ɛlɔmbɛdi di’ase Lɛwi la dioho dikina diotshikitanyi la wɔ, mbut’ate ɛlɔmbɛdi wa lo dioho dia nkumekanga. Dioho sɔ dia nkumekanga mbatetemala polo nd’ɛlɔ kɛnɛ.

17. (a) Olui akɔna wakenga ɛlɔmbɛdi wa lo dioho dia nkumekanga ɛlɔ kɛnɛ? (b) Ngande wakamba Jehowa l’ɛlɔmbɛdi wa lo dioho sɔ?

¹⁷ Waa na wakenga dioho di’ɛlɔmbɛdi wa lo dioho dia nkumekanga diele ɛlɔ kɛnɛ? Ɔpɔstɔlɔ Petero kadimolaka wombola ɔsɔ lo mukanda ande wa ntondo wakasambiyama. Petero akafundɛ akitami w’esɔ wayonga kamɛ la Kristo ate: “Keli nyu nyeko wudja wakawasonola, nyeko elombedi wa lu diuhu dia khum’ekanga, la wudja w’ekila, antu wa [Nzambi] ndame, dia nyu menya akina ololo wa one lakanyeti uma lu udjima utsha lu yanyi yandi ya mamba.” (1 Petero 2:9) Oma l’ɛtɛkɛta ɛsɔ, mbokɛmaka hwe, dia oko olui, ambeki waki Yeso w’akitami w’esɔ mbakenga “elombedi wa lu diuhu dia khum’ekanga,” wakete Petero nto ɔnɛ “wudja w’ekila.” Vɔ mbele ehomɔ kakamba la Jehowa dia mbisha ekambi ande wetshelo ndo ɛlɔmbwɛlɔ ka lo nyuma.​—Mateu 24:45-47.

18. Diɔtɔnganelo diakɔna diele lam’asa dikumanyi diakasɔnama la ɛlɔmbɛdi wa lo dioho dia nkumekanga?

¹⁸ Wanɛ wele enyimpala w’ɛlɔmbɛdi wa lo dioho dia nkumekanga ko dikumanyi diasɔnama diele l’ɛkɛndɛ lo tshumanelo di’ekambi wa Jehowa dia lo nkɛtɛ k’otondo. Apami asɔ sunganaka nɛmiyama ndo sukamɛ l’otema ɔtɔi, oyadi akitami w’esɔ mbewɔ kana kema. Lande na? Nɛ dia Jehowa mbakasɔnɛ dikumanyi sɔ oma l’ekimanyielo ka nyuma kande k’ekila. (Heberu 13:7, 17) Ngande wakoka dikambo sɔ salema?

19. Woho akɔna wasɔnama dikumanyi oma l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila?

¹⁹ Dikumanyi sɔ kotshaka kɛnɛ kalɔmbama l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakafundama lo wolo wa nyuma ka Nzambi. (1 Timote 3:1-7; Tito 1:5-9) Ɔnkɔnɛ, sho kokaka mbuta di’oma l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila mbasɔnamawɔ. (Etsha 20:28) Dikumanyi kana dinondo pombaka ndjaekesanyiya dimɛna l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. L’ɛnyɛlɔ ka Shushi Yaheme Tshɛ yâsɔna, dikumanyi lawɔ hawohombe monga kânga la yema ya shɔnɔdi lam’alomboshawɔ.​—Euhwelu k’Elembe 10:17, 18.

20. Kakɔna kangɛnangɛnayɛ lo kɛnɛ kendana l’olimu w’efula wakamba dikumanyi?

²⁰ Lo dihole dia mɔnyɔla lowandji lawɔ, sho pombaka mandola mɛtɛ olimu w’efula wakamba dikumanyi! Woho wambowokamba olimu la kɔlamelo l’edja k’ɛnɔnyi akumi totshutshuyaka dia ndjaɛkɛ le wɔ. Vɔ ndjalɔngɔsɔlaka dimɛna dikambo dia nsanganya ndo ndjilɔmbɔlaka. Vɔ kambaka la so dihɛka lo dihɛka dia sambisha “lukumu l’ololo la diulelu,” ndo toshaka alako wotumbi oma l’Afundelo etena keso la wɔ ohomba. (Mateu 24:14; Heberu 10:23, 25; 1 Petero 5:2) Vɔ ndjaka ndjotenda etena keso la hemɔ ndo tokeketshaka etena keso lo delo. Vɔ sukɛka wahɔ wa Diolelo la kɔlamelo tshɛ ndo l’otema ɔtɔi. Vɔ wekɔ la nyuma kaki Jehowa ndo vɔ mbetawɔmaka le nde.​—Ngalatiya 5:22, 23.

21. Dikambo diakɔna diahomba dikumanyi mbeyaka ndo lande na?

²¹ Lo mɛtɛ, dikumanyi kema kokele. Lo mbeya elelo awɔ, vɔ hawoyange dia mbahemɛ ɛkɔkɔ, mbut’ate ‘ekitɔ wa Nzambi.’ Koko, vɔ ndjaɔsaka oko anto ‘wakamba kâmɛ l’anangɛwɔ dikambo di’ɔngɛnɔngɛnɔ awɔ.’ (1 Petero 5:3; 2 Koreto 1:24) Dikumanyi diele la ndjakitshakitsha ndo diakamba efula mbokaka Jehowa ngandji, ndo vɔ mbeyaka dia lo yɛdikɔ yayowowokoya, mbayowoleka ndo kondjiyɛ etshumanelo ɛlɔlɔ efula. Lo mbeya dikambo sɔ, vɔ tetemalaka sala la wolo dia kɛnɛmɔla waonga waki Nzambi wele oko: ngandji, kɛtshi, ndo solo dia lotutsha.

22. Ngande wambokeketshama mbetawɔ kayɛ lo ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa wɛnama etena kambotovusola ɔkɔndɔ waki Kɔra?

²² Tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula dia Jehowa monga Ɔnɔmbɔdi aso wahɛnama, Yeso Kristo Ɔlɔmbɛdi aso wa Lâdiko, akitami w’ɛlɔmbɛdi wa lo dioho dia nkumekanga wele oko embetsha aso, ndo dikumanyi di’Akristo oko andaki aso! Kânga mbele ndoko ɔlɔngɔswamelo walɔmbwama oma le anto wakoka monga kokele, tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia kambɛ Nzambi kamɛ l’asekaso ambetawudi wa kɔlamelo wakitanyiya lowandji laki Nzambi!

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

Kakɔna kamboyeka?

• Naa tɛdikɔ toludi la ngandji takɔshi Jehowa dia kokɛ as’Isariyɛlɛ?

• Lande na kele Kɔra takandahombe tɔmbɔkwɛ Mɔsɛ l’Arɔna kânga yema?

• Wetshelo akɔna wakondjaso lo kɛnɛ kendana la woho wakashidiya Jehowa l’atɔmbɔki asɔ?

• Ngande wakokaso mɛnya dia sho ngɛnangɛnaka tɛdikɔ tɔsa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ?

[Osato wa lo lɛkɛ 23]

Onde wɛ mbɔsaka ɔkɛndɛ tshɛ wele layɛ l’olimu wa Jehowa oko diɛsɛ?

[Osato wa lo lɛkɛ 24]

“Okoko wana wayambiyanyu ladiku di’ului wa [Jehowa]?”

[Osato wa lo lɛkɛ 26]

Dikumanyi diakasɔnama mbele enyimpala w’ɛlɔmbɛdi wa lo dioho dia nkumekanga