Lomange lele l’Akristo lo nshi nyɛ y’ekomelo
‘Vɔ kema wa l’andja ɔnɛ oko wemi kema la l’andja ɔnɛ.’—JOANI 17:16.
1, 2. Kakɔna kakate Yeso lo kɛnɛ kendana la diɔtɔnganelo diasa ambeki ande l’andja ɔnɛ ndo wembola akɔna wonyiya ɛtɛkɛta ande?
L’OTSHO w’ekomelo wa lɔsɛnɔ lande oko onto la kokele, Yeso akasale dɔmbɛlɔ di’otale l’atui w’ambeki ande. Lo dɔmbɛlɔ sɔ, nde akate dikambo dimɔtshi diɛnya woho wele nsɛnɔ y’Akristo tshɛ wa mɛtɛ. Nde akate lo dikambo di’ambeki ande ate: “Dimi lakawatela diui diaye. [“Andja ɔnɛ,” NW] wakâhetsha, ne dia vo kema wa [“l’andja ɔnɛ,” NW], uku wemi kema la [“l’andja ɔnɛ,” NW]. Dimi halombe nti: Uwanya [“l’andja ɔnɛ,” NW], keli lambukolomba nti: Uwashimbeli uma lu kolo. Vo kema wa [“l’andja ɔnɛ,” NW], uku wemi kema la [“l’andja ɔnɛ,” NW].”— Joani 17:14-16.
2 Yeso akate mbala hiende y’etondo ate ambeki ande kema wa l’andja ɔnɛ. Okakitwanelo ɔsɔ wakahombe ndjowaela ekakatanu nɛ dia wa l’andja ɔnɛ wakahombe mbahetsha. Koko, Akristo hawohombe mboka wɔma nɛ dia Jehowa ayowakokɛ. (Tukedi 18:10; Mateu 24:9, 13) Lo ndjela ɛtɛkɛta waki Yeso, sho koka mɛtɛ mumbola ɔnɛ: ‘Lande na kele Akristo wa mɛtɛ bu wa l’andja ɔnɛ? Monga aha wa l’andja ɔnɛ kɛdikɛdi na? Naka Akristo wekɔ lo petshama oma le andja ɔnɛ, ngande wahombawɔ mbɔsa andja akɔ? Lo yoho ya lânde, ngande wɔ̂sawɔ mandji ya l’andja ɔnɛ?’ Ekadimwelo washa Afundelo lo wembola ɛnɛ wekɔ ohomba nɛ dia vɔ mendanaka la so sho tshɛ.
‘Tekɔ anto waki Nzambi’
3. (a) Kakɔna katokakitola l’andja ɔnɛ? (b) Djembetelo yakɔna yɛnya di’andja ɔnɛ wekɔ ‘lo wolo wa kanga kɔlɔ’?
3 Diɔtɔnganelo dia wolo diele lam’asaso la Jehowa mbele ɔkɔkɔ ɔmɔtshi watotshutshuya di’aha monga wa l’andja ɔnɛ. Ɔpɔstɔlɔ Joani akafunde ate: “Shu mbeyaka shati: Wa [Nzambi] mbesu, ku wa [“l’andja ɔnɛ,”NW] tshe weko lu wulu wa kanga kolo.” (1 Joani 5:19) Mbokɛmaka hwe di’ɛtɛkɛta waki Joani lo kɛnɛ kendana l’andja ɔnɛ wekɔ mɛtɛ. Ata, awui wa ngala, diakanelo, ɔsɔkisha, lokeso, ndo awui wa mindo wambokokanɛ efula ɛlɔ kɛnɛ ekɔ djembetelo yɛnya dia Satana mbalɔmbɔla andja koko aha Nzambi. (Joani 12:31; 2 Koreto 4:4; Efeso 6:12) Lam’akoma onto Ɔmɛnyi wa Jehowa, nde hatetemala la nsala kana mbetawɔ awui wa kɔlɔ asɔ nto ndo dikambo sɔ mbôkakitolaka l’andja ɔnɛ.—Romo 12:2; 13:12-14; 1 Koreto 6:9-11; 1 Joani 3:10-12.
4. Lo weho akɔna wɛnyaso dia tekɔ anto waki Jehowa?
4 Joani akate dia, otshikitanyi l’andja ɔnɛ, Akristo ‘wekɔ anto waki Nzambi.’ Anto tshɛ wayakimɔ le Jehowa wekɔ anto wakinde. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: “Naka shu teko la lumu, keti shu teko la lumu le [Jehowa]. Naka shu tambuvo, keti shu tambuvo le [Jehowa]. Okone kana teko la lumu, kana tambuvo, shu teko [anto] wa [Jehowa].” (Romo 14:8; Osambu 116:15) Lam’ele tekɔ anto waki Jehowa, sho mbɔtɛmɔlaka paka ndamɛ oto. (Etumbelu 20:4-6) Diakɔ diele, Okristo wa mɛtɛ halambola lɔsɛnɔ lande dikambo di’eyango ɛmɔtshi wa l’andja ɔnɛ. Ndo kânga mbalɛmiyande drapo la tolembetelo tokina ta wodja, nde hatɛmɔla diangɔ sɔ oyadi l’etsha kana lo yimba. Nde mɛtɛ hatɛmɔla akɛnyi wa tɔkɛnyɔ wa lokumu kana anto ndo dikishi dikina dia nshi nyɛ. Mɛtɛ, nde nɛmiyaka lotshungɔ lele l’anto akina la sala kɛnɛ kalangawɔ, koko nde tɛmɔlaka paka Otungi ndamɛ oto. (Mateu 4:10; Enyelo 19:10) Dikambɔ sɔ nto mbôkakitolaka l’andja ɔnɛ.
‘Diolelo diami kema dia l’andja ɔnɛ’
5, 6. Ngande watokakitola okitanyiya aso lo Diolelo diaki Nzambi l’andja ɔnɛ?
5 Akristo wekɔ ambeki waki Kristo Yeso ndo anto wele l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diaki Nzambi. Dikambo sɔ nto mbâkakitolaka l’andja ɔnɛ. Lam’aki Yeso l’ohemba la ntondo ka Pɔnsɔ Pilato, nde akate ate: “Diulelu diami diaha dia [“l’andja ɔnɛ,” NW]. Utunduyala diulelu diami dia [“l’andja ɔnɛ,” NW] mbedio, tshiki antu ami wutondwela ta, diaha dimi nkimwama l’anya w’asi Juda. Keli kakiane, diulelu diami diaha dia [“l’andja ɔnɛ,” NW].” (Joani 18:36) Diolelo ekɔ ehomɔ kayokidia lokombo la Jehowa, kayoyindja lowandji lande ndo kayosala dia lolango lande salema lanɛ la nkɛtɛ oko watshamalɔ l’olongo. (Mateu 6:9, 10) L’edja tshɛ kakandakambaka olimu ande, Yeso akasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo ndo nde akate dia lɔ layosambishama oma le ambeki ande polo ndo l’ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo. (Mateu 4:23; 24:14) L’ɔnɔnyi 1914, ɛtɛkɛta wa prɔfɛsiya wa l’Enyelo 11:15 wakakotshama, vɔ wakate ɔnɛ: “Diulelu dia [“l’andja ɔnɛ,”NW] diambuyala dia Khumesu, la dia Kristu kandi. Ndi ayulela pundju pundju.” Kem’edja, Diolelo di’oma l’olongo sɔ dɔamɛ mbayolɛ anto tshɛ. (Danyele 2:44) Lo woho ɔmɔtshi, kânga ewandji wa l’andja ɔnɛ wayotshutshuyama la wolo dia mbeya lowandji la Diolelo sɔ.—Osambu 2:6-12.
6 Oko weyawɔ akambo asɔ tshɛ, ɛlɔ kɛnɛ Akristo wa mɛtɛ wekɔ anto wele l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diaki Nzambi ndo vɔ ndjelaka dako diaki Yeso dia ‘nyanga ntondo diolelo la losembwe laki Nzambi.’ (Mateu 6:33) Dikambo sɔ hâkonya ehedia otsha le wodja wasɛnawɔ, koko lo yoho ya lo nyuma, diɔ mbâkakitolaka l’andja ɔnɛ. Olimu woleki ohomba le Akristo ɛlɔ kɛnɛ oko wakidiɔ lo ntambe ka ntondo ele wa ‘mbewoya anto akambo wendana la diolelo diaki Nzambi.’ (Etsha 28:23) Ndoko lowandji l’ana w’anto ɔtɔi lakoka memɛ olimu w’oma le Nzambi ɔsɔ.
7. Lande na katshikala Akristo wa mɛtɛ lomange ndo ngande wakawɛnya dikambo sɔ?
7 Oko wewɔ anto waki Jehowa ndo ambeki waki Yeso ndo anto wele l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diaki Nzambi, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakatshikala lomange l’ewanu wa lo wodja kana wa l’asa wedja wakatombe lo ntambe ya 20 la 21. Vɔ kombeta lo wedi ɔmɔtshi, kɔmbɔsa ndoko dihomɔ dia ta dia tɔlɔsha anto amɔtshi ndo kopandjola awui wa kashi l’oseka dikambo tshɛ dia l’andja ɔnɛ. Vɔ wakakɛnɛmɔla mbetawɔ kawɔ l’atei w’ɔlɔshamelo wakɛnamaka oko heyama tondoya ndo vɔ wakayele awui wakawatɛ ewandji w’ase Nazi wa lo wodja w’Allemagne l’ɔnɔnyi 1934 ɔnɛ: “Sho ndoko la wahɔ l’awui wa pɔlitikɛ, koko takayakimɔ tshɛ lo diolelo diaki Nzambi diele l’ɛlɔmbwɛlɔ kaki Nkumekanga Kristo. Sho hatotohumuya kana salɛ ndoko onto kɔlɔ. Sho nangaka mbidjasɛ lo ki ndo salɛ anto tshɛ ɔlɔlɔ lam’eso la diaaso.”
Atomami ndo Akɛndji waki Kristo
8, 9. Lo woho akɔna wele Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ atomami ndo akɛndji ndo woho akɔna wele dikambo sɔ la shɛngiya lo diɔtɔnganelo diasawɔ la wedja?
8 Lo dikambo diande ndo di’Akristo w’asekande w’akitami w’esɔ Paulo akate dia vɔ waki oko ‘atomami wa Kristo, oko Nzambi akasɛngasɛngaka anto oma lo tshimbo yaso.’ (2 Koreto 5:20; Efeso 6:20) Tatɛ oma l’ɔnɔnyi 1914, Akristo w’akitami wa nyuma wakakoke mɛtɛ mbɔsama oko atomami wa Diolelo diaki Nzambi diele vɔ mbele “ana” adiɔ. (Mateu 13:38; Filipi 3:20; Enyelo 5:9, 10) Lâdiko wa lâsɔ, dia sukɛ akitami w’esɔ l’olimu awɔ w’atomami, Jehowa akatondja “ului a wuki” w’“ekoko ekina,” oma l’atei a wedja mbut’ate Akristo wele l’elongamelo ka ndjɔsɛna lanɛ la nkɛtɛ. (Enyelo 7:9; Joani 10:16) “Ekoko ekina” ɛsɔ koka mbelamɛ “akɛndji” wa Diolelo dia Nzambi.
9 Otomami nde l’anto ande hawoyatambiya l’awui wa lo wodja watomawɔ. Woho akɔ wamɛ mbele, Akristo tshikalaka lomange l’awui wa pɔlitikɛ wa wedja wa l’andja ɔnɛ. Vɔ hawete lo wedi kana ndɔsha wodja, lokoho la demba, kana tshunda dimɔtshi di’anto kana dikongɛ dimɔtshi di’awui wa falanga. (Etsha 10:34, 35) Koko, vɔ ‘tshelaka anto tshɛ ɔlɔlɔ.’ (Ngalatiya 6:10) Lomangemange l’Ɛmɛnyi wa Jehowa mɛnyaka dia ndoko onto lokoki ntona losango lawɔ l’ɔtɛ w’ɔnɛ vɔ wekɔ lo mbeta lo wedi w’anto wele atunyi awɔ wele la lokoho, wodja kana dioho diotshikitanyi.
Vɔ mbeyamaka oma lo ngandji
10. Ohomba wa ngande wele la ngandji le Okristo?
10 Lâdiko w’akambo wotami la diko ango, Akristo wa mɛtɛ tshikalaka lomange l’awui wa l’andja ɔnɛ l’ɔtɛ wa diɔtɔnganelo diele lam’asawɔ l’Akristo akina. Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Uma lu dikambu ne, antu tshe wayeya vati: Ambeki ami mbenyu, naka nyu nyayukana ngandji.” (Joani 13:35) Ngandji k’onto l’ɔnango ekɔ dikambo di’ohomba efula le Okristo. (1 Joani 3:14) Oko wele diɔtɔnganelo diele lam’asande la Jehowa ndo la Yeso, Okristo ekɔ nto la diɔtɔnganelo dia wolo lam’asande l’Akristo akina. Ngandji kande hahembetɛ le anto wa l’etshumanelo kande ato. Nde nangaka ‘nkumbo k’anango ka l’andja w’otondo.’—1 Petero 5:9.
11. Ngandji kele lam’asa Ɛmɛnyi wa Jehowa kekɔ la shɛngiya yakɔna lo lɔkɛwɔ lawɔ?
11 Ɛlɔ kɛnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa mɛnyaka ngandji kawɔ k’onto l’ɔnango lo kotsha ɛtɛkɛta wa l’Isaya 2:4 wata ɔnɛ: “Vo wayutshula tombo tawo kungu, wudja omotshi hawembela wudja ukina tombo, nduku antu haweka akambu wa ta ntu.” Oko wetshamawɔ oma le Jehowa, Akristo wa mɛtɛ wekɔ la wɔladi lam’asawɔ la Nzambi ndo lam’asawɔ vamɛ. (Isaya 54:13) Lam’ele vɔ wekɔ la ngandji otsha le Nzambi ndo otsha le anangɛwɔ, vɔ hawetawɔ kânga yema tshitshɛ dia mbɔsa ekoma dia ndɔsha asekawɔ Akristo kana anto wa lo wedja ekina. Wɔladi ndo kâmɛ kele lam’asawɔ ekɔ etenyi k’ohomba efula k’ɔtɛmwɛlɔ awɔ ndo yoho yɛnya dia vɔ wekɔ mɛtɛ la nyuma kaki Nzambi. (Osambu 133:1; Mika 2:12; Mateu 22:37-39; Kolosai 3:14) Vɔ nɛnyaka ɛtɛkɛta wata ɔnɛ “uyangi ki, ukiyili,” ndo mbeyaka dia “ashu wa [Jehowa] weko le antu w’ololo.”—Osambu 34:14, 15.
Woho wɔsa Akristo andja ɔnɛ
12. Dionga diakɔna diele la Jehowa otsha le anto wa l’andja ɔnɛ diokoya Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo woho akɔna?
12 Jehowa ambɔsa yɛdikɔ ya nombosha andja ɔnɛ, koko nde atalombosha anto tshɛ wa l’andja. Nde ayosala dikambo sɔ oma lo tshimbo ya Yeso l’etena kakandashikikɛ Ndamɛ. (Osambu 67:3, 4; Mateu 25:31-46; 2 Petero 3:10) Koko kakianɛ, nde akɛnya anto ngandji kande k’efula. Nde akakimɔ ndo Ɔnande ɛtɔi lakandote woho w’onto tshɛ monga la diaaso dia kondja lɔsɛnɔ la pondjo. (Joani 3:16) Oko weso Akristo, sho mbokoyaka ngandji kaki Nzambi lo mbewoya anto akina awui wendana l’ɛlɔngɔswɛlɔ wamondosala dikambo dia panda kânga mbele mbala efula anto tonaka dia tohokamɛ.
13. Ngande wahombaso mbɔsa ewandji wa l’andja ɔnɛ?
13 Ngande wahombaso mbɔsa ewandji wa l’andja ɔnɛ? Paulo akakadimola lo dimbola sɔ lam’akandafunde ate: “Untu tshe alembele embuledi andi. Nduku diulelu diaha uma le [Nzambi], ne dia waulelu tshe weli [l’ahole awɔ] uma le [Nzambi].” (Romo 13:1, 2) Ana w’anto wekɔ ‘l’ahole awɔ’ wa lowandji (oyadi wa weke kana wa totshitshɛ lam’asawɔ, koko wekɔ nshi tshɛ l’ɛse kaki Jehowa) nɛ dia Kanga-Nkudu-Tshɛ mbaketawɔ dia vɔ monga l’ahole akɔ. Okristo nɛmiyaka ewandji wa l’andja ɔnɛ nɛ dia ɔsɔ ekɔ yoho mɔtshi yɛnyande okitanyiya ande otsha le Jehowa. Ko ahombaso sala naka ɛlɛmbɛ wa mandji y’anto wɔlɔshana l’ɛlɛmbɛ waki Nzambi na?
Ɛlɛmbɛ waki Nzambi ndo waki Kayisa
14, 15. (a) Lo woho akɔna wakakoke Danyɛlɛ mbewɔ okakatanu wakendanaka l’okitanyiya? (b) Yɛdikɔ yakɔna yakɔshi ase Hɛbɛru asato la ntondo k’okakatanu wakiwɔ kokoka mbewɔ wakendanaka l’okitanyiya awɔ?
14 Danyɛlɛ nde l’asekande asato wakasha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ lo woho wa monga la wɛdimo lo kɛnɛ kendana l’okitanyiya w’otsha le mandji y’ana w’anto la w’otsha le lowandji laki Nzambi. Lam’aki akɛnda w’ase Hɛbɛru anɛi asɔ lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna, vɔ wakakitanyiya ɛlɛmbɛ wa lo wodja ɔsɔ ndo wakasɔnama esadi eto dia nongola wetshelo wa lânde. Lam’akɛnyi Danyɛlɛ dia wetshelo akɔ wayoyotondja akambo wayɔlɔshana l’Ɛlɛmbɛ waki Jehowa, nde akasawola dikambo sɔ nde l’ɔlɔhɛ waki l’ɔkɛndɛ wa mbalamaka. Etombelo wakonge ele, tɛdikɔ ta lânde takɔsama dia nɛmiya nkum’otema y’ase Hɛbɛru anɛi asɔ. (Danyele 1:8-17) Ɛmɛnyi wa Jehowa ndjelaka ɛnyɛlɔ kaki Danyɛlɛ etena kalembetshiyawɔ kanyi yawɔ la ntondo k’ewandji wa lɛɛta l’ɔkɔmi tshɛ dia mbewɔ ekakatanu w’anyanya.
15 Koko mbala kekina, dui dimɔtshi dia wolo diaheyama mbewɔ diakayotomba lo kɛnɛ kendana l’okitanyiya. Nkum’ekanga ka Babilɔna akemɛ kimɛta ka woke l’oswe wa Dura di’anto kitɛmɔla ndo akadjangɛ ewandji wa lâdiko ndo ɛlɔhɛ tshɛ wa lo bɛtshi dia nkɛtɛ dia sangana woho wa sapola kimɛta kakɔ. L’etena kɛsɔ ko angɛnyi asato waki Danyɛlɛ wamboshilaka la sɔnama oko ɛlɔhɛ wa lo bɛtshi dia nkɛtɛ dia la Babilɔna, ɔnkɔnɛ dikambo sɔ diakendanaka la wɔ. L’etena kɛmɔtshi k’osapwelo wa kimɛta kɛsɔ, anto tshɛ wakasangana lo dihole sɔ wakahombe kusama la ntondo katɔ. Koko ase Hɛbɛru asɔ wakeyaka dia tshelo shɔ hayɔtɔnɛ l’ɛlɛmbɛ waki Nzambi. (Euhwelu k’Elembe 5:8-10) Ɔnkɔnɛ, lam’akakusama anto tshɛ, vɔ wakatshikala wemema. Lo tona dia kitanyiya didjango diaki nkumekanga sɔ, vɔ wakahande nyɔi ka kɔlɔ tshɛ, ndo nsɛnɔ yawɔ yakakokamɛ paka oma lo dihindo; koko vɔ waketawɔ dia wâle wa nyɔi ɔsɔ mbakomɛ lo dihole dia tona monga l’okitanyiya otsha le Jehowa.—Danyele 2:49–3:29.
16, 17. Ngande wakasale apɔstɔlɔ lam’akawâshimbe dia tetemala la sambisha ndo lande na?
16 Lo ntambe ka ntondo, apɔstɔlɔ waki Yeso Kristo wakelamɛ la ntondo k’ewandji w’ase Juda la Jerusalɛma ndo wakawadjangɛ di’aha tetemala la sambisha nto lo lokombo laki Yeso. Ngande wakawatshe na? Yeso akawadjangɛ dia mbetɛ anto wa lo wedja tshɛ ambeki polo ndo la Judeya. Nde akawatɛ nto dia monga ɛmɛnyi ande la Jerusalɛma ndo l’ahole akina wa l’andja. (Mateu 28:19, 20; Etsha 1:8) Apɔstɔlɔ wakeyaka dia wadjango waki Yeso aki kɛnɛ kakâlɔmbaka Nzambi dia vɔ sala. (Joani 5:30; 8:28) Diakɔ diakawate vate: “Dieli la su dia nkitanyia aui wa [Nzambi], aha aui w’antu atu.”—Etsha 4:19, 20; 5:29.
17 Apɔstɔlɔ komonga atɔmbɔki. (Tukedi 24:21) Koko, etena kakashimbe ewandji w’anto dia sala lolango laki Nzambi, vɔ wakakoke tsho mbuta ɔnɛ: ‘Sho pombaka kitanyiya Nzambi koko aha anto.’ Yeso akate dia sho pombaka ‘mbisha Kayisa diangɔ dia Kayisa, ndo mbisha Nzambi diangɔ diaki Nzambi.’ (Mako 12:17) Naka sho pindola didjango diaki Nzambi nɛ dia onto ɔmɔtshi ambototɛ dia sala dikambo sɔ, kete tekɔ lo mbisha onto kɛnɛ kahombaso mbisha Nzambi. Sho mɛtɛ mbishaka Kayisa diangɔ tshɛ diahombande nongola, koko sho mbeyaka dia Jehowa mbele owandji waheme lâdiko dia tshɛ. Nde kele Omboledi w’Andja w’Otondo, Otungi ndo Kiɔkɔ ya mɛtɛ ya lowandji.—Enyelo 4:11.
Tayotshikala nge
18, 19. Naa yɛdikɔ y’ɔlɔlɔ yakɔshi anangɛso efula ndo ngande wakokaso ndjela ɛnyɛlɔ kawɔ?
18 Ɛlɔ kɛnɛ, mandji efula ya l’andja ɔnɛ mbeyaka lomange laki Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo sho ngɛnangɛnaka woho weyawɔ dikambo sɔ. Koko, lo wedja ɛmɔtshi, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakadiɛnɛ l’ɔlɔshamelo. L’edja ka ntambe ka 20 tshɛ ndo polo nd’ɛlɔ kɛnɛ, anangɛso l’akadiyɛso amɔtshi wakasale la wolo tshɛ lo yoho ya lo nyuma dia ndɔsha “ta di’ololo dia mbetawo.”—1 Timote 6:12.
19 Ngande wakokaso tshikala nge oko vɔ na? Ntondotondo, tatohɛke dia sho pombaka nongamɛ ɔlɔshamelo. Hatohombe kiyana otamanya kana mamba etena katokomɛ dikambo sɔ. Paulo akewola Timɔtɛ ate: “Wane tshe walanga ndjala la lumu l’ololo le Kristu Jesu, wayusuwa.” (2 Timote 3:12; 1 Petero 4:12) Onde sho koka monga ko hatohomana l’ɔlɔshamelo l’andja ɔnɛ walɔmbɔma oma lo shɛngiya yaki Satana? (Enyelo 12:17) Edja tshɛ keso la kɔlamelo, ayongaka nshi tshɛ anto amɔtshi ‘wayambaka ndo wayɔtɛkɛtaka kɔlɔ lo dikambo diaso.’—1 Petero 4:4.
20. Akambo akɔna wa mɛtɛ washa ekeketshelo wambowotohola?
20 Dikambo dia hende ele, tekɔ l’eshikikelo dia Jehowa nde l’andjelo ande wayotosukɛ. Oko wakadite Elisha wa lo nshi ya ntondo, “wane weli la su, ndeka waku weli la wo efula.” (2 Khumi ya Dikanga 6:16; Osambu 34:7) L’ɔtɛ wa sangwelo dimɔtshi di’ɔlɔlɔ diele lande, Jehowa mbeyaka mbetawɔ di’ɛhɛnyɔhɛnyɔ w’oma le atunyi tetemala lo tshanda mɔtshi. Koko, nde ayotoshaka nshi tshɛ wolo wahombama dia mbikikɛ. (Isaya 41:9, 10) Amɔtshi wakadiakema, koko dikambo sɔ hadiotɔkɔmɔla otema. Yeso akate ate: “Tanyukaki wane wadiaka alimba woma, keli haweyi ndjaka lumu. Keli nyuleki mbuka one lukuki ndjaka ndu lumu ndu dimba lu luwinga la dja woma.” (Mateu 10:16-23, 28) Sho tekɔ tsho ‘angɛndangɛnda’ lo dikongɛ nɛ di’akambo. Sho kambaka la wenya aso dia “nkimela lumu la mete,” mbut’ate lɔsɛnɔ la pondjo l’andja w’oyoyo waki Nzambi. (1 Petero 2:11; 1 Timote 6:19) Ndoko onto lakoka tɔhɔtɔla difuto sɔ edja tshɛ katshikalaso la kɔlamelo otsha le Nzambi.
21. Kakɔna kahombaso mbohɔka nshi tshɛ?
21 Ɔnkɔnɛ, tatohɛke diɔtɔnganelo di’oshinga wolo diele lam’asaso la Jehowa Nzambi. Tongake nshi tshɛ la lowando lo diɛsɛ diele laso dia monga ambeki waki Kristo ndo anto wele l’ɛse ka Diolelo. Toke anangɛso ngandji k’oma k’ɛse otema ndo tɔngɛnangɛnake nshi tshɛ woho watokawɔ vɔ lawɔ ngandji. Lâdiko w’awui asɔ tshɛ, tokitanyiya ɛtɛkɛta waki omembi w’esambo wata ɔnɛ: “Ulungameli [le Jehowa]; uyali la wulu, utema aye ayali la dihunga; e, ulungameli [le Jehowa].” (Osambu 27:14; Isaya 54:17) Naka sho kitanyiya awui asɔ, kete l’ɛnyɛlɔ k’Akristo waheyama mbadia waki la ntondo kaso, sho tayotshikala nge aha la shisha elongamelo kaso ka shikaa, lo monga Akristo watshikala lomange ndo wele kema wa l’andja ɔnɛ.
Onde wɛ kokaka nembetshiya?
• Ngande watokakitola diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa la andja ɔnɛ na?
• Oko weso anto wele l’ɛse ka Diolelo diaki Nzambi, ngande walamaso kiongamu yaso ya lomange l’andja ɔnɛ?
• Lo weho akɔna wele ngandji kokaso anangɛso totshutshuyaka dia tshikala lomange ndo kakitɔna l’andja ɔnɛ?
[Osato wa lo lɛkɛ 25]
Shɛngiya yakɔna yele l’okitanyiya aso lo Diolelo diaki Nzambi lo diɔtɔnganelo diasaso l’andja ɔnɛ?
[Osato wa lo lɛkɛ 26]
Hutu la Tutsi wekɔ lo nkamba kâmɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ
[Osato wa lo lɛkɛ 27]
Anto l’ɔnango w’Akristo, ɔmɔtshi ose Juda okina Arabɛ
[Osato wa lo lɛkɛ 27]
Akristo w’ase Serbie, w’ase Bosnie, ndo w’ase Croatie wekɔ kâmɛ
[Osato wa lo lɛkɛ 28]
Kakɔna kele ɔlɔlɔ sho sala etena katodjangɛ emboledi dia ndjaka ɛlɛmbɛ waki Nzambi?